Δεν αφορίστηκε ο Καζαντζάκης

Δεν αφορίστηκε ο Καζαντζάκης

Γράφει ο Ευτύχιος Σ. Καλογεράκης,

Διδάκτωρ Πανεπιστημίου Αθηνών

Το 2017 είναι έτος αφιερωμένο στον Ν. Καζαντζάκη λόγω των 60 ετών από τον θάνατο του. Θεωρούν πολλοί ότι ο Ν. Καζαντζάκης είναι αφορισμένος από την Εκκλησία και τέτοιες αντιεπιστημονικές απόψεις, δυστυχώς, ακούγονται και στα σχολεία από ανενημέρωτους καθηγητές.

Η αλήθεια είναι ότι μερικές από τις απόψεις του για την προσωπική ζωή του Χριστού προκάλεσαν την αντίδραση της Διοικούσας Εκκλησίας και τη διαμαρτυρία της, γιατί με την κατά γράμμα ερμηνεία τους είναι αντίθετες στα δόγματα και στην ηθική της. Ποτέ, όμως, ο Καζαντζάκης δεν αφορίστηκε από την Ορθόδοξη Εκκλησία ούτε τα έργα του (Βλ. Α. Γεροκούκη, δρος Ιστορίας, «Η πνευματική μάχαιρα της Εκκλησίας», ΙΣΤΟΡΙΚΑ, της εφημ. «Ελευθεροτυπία», 24/2/2005, τ. 274, σ. 48): «Απειλείται τότε με αφορισμό από την Ορθόδοξη Εκκλησία για δήθεν "ανπθρησκευηκότητα" (ο Καζαντζάκης), χωρίς όμως να προχωρήσει περισσότερο η δίωξη εναντίον του».

Απλώς απειλήθηκε έμμεσα με αφορισμό, χωρίς ποτέ αυτό να συμβεί. Η ερευνά μας στα αρχεία της Ιεράς Συνόδου της Εκκλησίας της Ελλάδος έδειξε ότι το μόνο που υπάρχει είναι μια ανακοίνωση που έχει ως εξής: «Η Ιερά Σύνοδος, ασχοληθείσα εσχάτως εν επανειλημμέναις συνεδρίαις επί των υπό του λογοτέχνου Ν. Καζαντζάκη εκδοθέντων μυθιστορημάτων "Ο Καπετάν Μιχάλης" και "Ο τελευταίος πειρασμός", εν τη συνεδρία αυτής της 30ής Ιουνίου (1954), ενέκρινεν ομοφώνως την έκδοσιν και δημοσίευσιν του κατωτέρου ανακοινωθέντος: Η Ιερά Σύνοδος της Εκκλησίας της Ελλάδος, κατόπιν της εκ τούτων προκληθείσης αναταραχής εις τας συνειδήσεις των πιστών, έγνω εν τη αρμοδιότητι αυτής, όπως λάβει τα εν τη εαυτής εξουσία πνευματικά μέτρα...

Ως προς δε τον συγγραφέα Νικόλαον Καζαντζάκην, η Ιερά Σύνοδος παραπέμπει την υπόθεσιν εις την υπό του Κανονικού Δικαίου καθοριζομένην διαδικασίαν, ήτοι διαβιβάζει ταύτην εις την ιδίαν εκκλησιαστικήν Αρχήν, ίνα αύτη καλέσει τούτον εις ανασκευήν και αναίρεσιν των εν τοις, ως είρηται, βιβλίοις αυτού βλασφημιών, επιφυλάσσεται δε ίνα κατόπιν τούτου εκδώση και την περί αυτού τούτου του συγγραφέως ετυμηγορίαν αυτής» (Βλ. «Η Ιερά Σύνοδος περί του ζητήματος Ν. Καζαντζάκη», ΕΚΚΛΗΣΙΑ, έτος ΛΑ (1954), αρ. 12-13, σ. 221 ).

Το θέμα σταμάτησε εδώ, χωρίς να δοθεί συνέχεια λόγω και των αντιδράσεων του λαού. Αυτήν την ανεκτική και νηφάλια αντιμετώπιση του από τη Διοικούσα Εκκλησία κάποιοι διακεκριμένοι κληρικοί, με απήχηση μάλιστα στον λαό, την καυτηρίασαν και διαφώνησαν. Ο αρχιμανδρίτης Επιφάνιος Θεοδωρόπουλος ομολογούσε ότι ο Καζαντζάκης: «Δεν είναι αφορισμένος. Κατά τη γνώμη μου, θα έπρεπε να αφοριστεί. Εν πάση περιπτώσει, δεν αφορίστηκε» (Βλ. Ε. θεοδωροπούλου, «Χριστώ τω θεώ παραθώμεθα», εκδ. Ι. Ησυχαστηρίου Κεχαριτωμένης Θεοτόκου Τροιζήνος,2003,σ.119).

Επίσης, επισημαίνουμε ότι η άποψη μερικών ερευνητών του Καζαντζάκη, ότι ετάφη χωρίς εκκλησιαστική τελετή, είναι λανθασμένη, γιατί τελέστηκε κανονικά ορθόδοξη εξόδιος ακολουθία υπό του σεβασμιότατου μητροπολίτη Κρήτης Ευγενίου Ψαλιδάκη στον Μητροπολιτικό Ναό του Αγίου Μηνά Ηρακλείου και η σορός του συνοδεύτηκε από τον Μητροπολιτικό Ναό έως τον τάφο του στο κάστρο του Ηρακλείου από τον ιερέα πατέρα Σταύρο Καρπαθιωτάκη, από τον οποίο και προσωπικώς είχαμε πληροφορίες για την τελετή (Βλ. Ευτυχίου Σ. Καλογεράκη, «Είναι άθεος ο Ν. Καζαντζάκης; Η κριτική της θρησκείας στο έργο του», σ. 193). Το γεγονός και μόνο της τελετής της νεκρώσιμης ακολουθίας αποδεικνύει ότι δεν είχε αφοριστεί, αφού σε αφορισμένους δεν τελείται η νεκρώσιμη ακολουθία. Αυτή η συμμετοχή της ηγεσίας της Εκκλησίας της Κρήτης καυτηριάστηκε από διακεκριμένους κληρικούς, που τόνιζαν ότι ο Καζαντζάκης: «Ετάφη, δυστυχώς, μεγαλοπρεπώς. Αφού δεν είχε αφοριστεί, θα έπρεπε να ταφή εκκλησιασπκώς» (Βλ. Ε. θεοδωροπούλου, ό.π., σ. 120).

Βέβαια, θα πρέπει να επισημάνουμε ότι ο Καζαντζάκης αντιμετωπίστηκε πιο σκληρά από τον Πάπα και την Καθολική Εκκλησία, που συμπεριέλαβε τον «Τελευταίο πειρασμό» στη μαύρη λίστα του Βατικανού, στα «αφορισμένα βιβλία» του περίφημου «Index». Αντίθετα, στην Ορθοδοξία καλλιεργούνται η ανεκτικότητα, η μετριοπάθεια, ο σεβασμός στην ιδιαιτερότητα και την ελευθερία των ανθρώπων, που επέτρεπε στον Καζαντζάκη να εκφράζει ελεύθερα τις απόψεις του, διατηρώντας βέβαια το δικαίωμα της κριτικής.

Πηγή : «κυριακάτικη δημοκρατία»