Ιωάννα Καρυστιάνη : Ας μας φτιάξουν τη λίστα των επιτρεπόμενων εκδηλώσεων απόγνωσης

Κομπάρσοι σε θρίλερ μακράς διάρκειας

Τη συζήτηση αυτή προσπαθούσαμε να την κανονίσουμε βδομάδες. Όμως οι τελικές προετοιμασίες για την κινηματογραφική μεταφορά του βιβλίου της Ιωάννα Καρυστιάνη «Μικρά Αγγλία», σε σκηνοθεσία του Παντελή Βούλγαρη που θα βγει στις αίθουσες στις 5 Δεκεμβρίου, δεν της άφηναν καθόλου ελεύθερο χρόνο. Τελικά, ξεκλέψαμε δύο ώρες για να χωρέσουμε σε μία συζήτηση ό,τι απασχολεί τον καθένα μας: την κρίση, την τέχνη, τη νέα γενιά, τη βία, την Ευρώπη, την Αριστερά.

Τη συνέντευξη πήρε η Ιωάννα Δρόσου

Έχεις δηλώσει παλιότερα ότι πριν ξεκινήσεις να γράφεις ένα βιβλίο ξέρεις τον τίτλο και το τέλος του. Στη σημερινή πραγματικότητα, αν μπορούσες να τη χωρέσεις σε ένα βιβλίο, τι τίτλο θα έβαζες και τι τέλος θα έγραφες;

Για να είμαι ειλικρινής, η σημερινή εποχή με έχει δυσκολέψει πολύ, με αυτή την ομοβροντία απανωτών και πρωτόγνωρων γεγονότων και δεν το έχω σκεφτεί καθόλου λογοτεχνικά, παρά το γεγονός ότι το τελευταίο μου βιβλίο «Ο καιρός σκεπτικός» περιέχει 9 διηγήματα, τα οποία όλα έχουν ως κοινωνικό φόντο την έναρξη της κρίσης σε διάφορες λαϊκές συνοικίες της Ελλάδας. Θα ήθελα να μπορέσω να βρω ένα φινάλε ανάτασης για τον κόσμο, αλλά αδυνατώ. Η δουλειά των ανθρώπων που ασχολούμαστε με την τέχνη είναι να κάνουμε αυτό που δεν μπορούν να κάνουν οι πολιτικοί ή οι δημοσιογράφοι: να προσπαθήσουμε να μετρήσουμε τις αντοχές των ανθρώπων, να μιλήσουμε για την ανθρώπινη περιπέτεια, με ένα τρόπο που μπορεί να μη λύνει τα προβλήματα του παρόντος, απλώς είναι βοηθητικός.

Αρμαθιά με κλειδιά

Ποιος, λοιπόν, είναι ο ρόλος της τέχνης σήμερα;

Η τέχνη δεν είναι φαρμακευτική συνταγή που θα δώσει τη λύση για να γιατρέψει τον πόνο της ψυχής ή της τσέπης. Ούτε θα πληρώσει τους φόρους, ούτε είναι ευαγγέλιο. Μπορεί να προσφέρει παρηγοριά στα δύσκολα και κυρίως μια αρμαθιά με κλειδιά που βοηθούν τον άνθρωπο να ξεκλειδώσει την περιπέτεια της ζωής. Να στοχαστεί και να αναστοχαστεί πάνω στα ανθρώπινα. Θα ήθελα, όμως, να πω επειδή διατυπώνεται από μέρος οργανικών ανθρώπων του χώρου (διαφημιστές, δημοσιογράφους, σχολιαστές) το ερώτημα που πήγαν οι διανοούμενοι και οι πνευματικοί άνθρωποι ότι οι ίδιοι άνθρωποι που θέτουν το ερώτημα αυτό είναι εκείνοι που κατά κανόνα δεν βάζουν γλώσσα μέσα τους υποστηρίζοντας το σύστημα. Όλα αυτά τα χρόνια οι περισσότεροι καλλιτέχνες μιλούν για ζητήματα που έχουν σχέση με την ανθρώπινη ύπαρξη, με τη μετανάστευση, με την κατάπτωση του πολιτικού συστήματος εξουσίας. Μέσα από τη δουλειά τους οι περισσότεροι καλλιτέχνες έπαιρναν και παίρνουν θέση είτε άμεσα, είτε έμμεσα.

Η Ελλάδα σήμερα παράγει τέχνη;

Η Ελλάδα βράζει καλλιτεχνικά από νέα παιδιά με πολύ ταλέντο και δυναμισμό, που έχουν αποφασίσει να μην φύγουν έξω. Μακάρι αυτά τα παιδιά να τα αγκάλιαζε ο κόσμος με περισσότερο σθένος, προκειμένου να αντέξουν και να μην μαραζώσουν. Εμείς οι μεγαλύτεροι έχουμε ανάγκη να δούμε την τέχνη με τη δική τους ματιά, με τη δική τους καρδιά.

Αλλιώς το τιμόνι

Λένε ότι ζούμε στην εποχή της εξατομίκευσης. Επειδή γυρνάς πολλές γωνιές της χώρας, συναντάς την ανθρωπιά και την αλληλεγγύη ή βρίσκεις κλειστές πόρτες;

Μπαινοβγαίνω στα λαβωμένα από τα προβλήματα σπίτια και βλέπω πώς υποστηρίζει ο ένας τον άλλον. Πιστεύω ότι δυστυχώς είναι τόσο βάναυση η επίθεση κατά του λαού που οι άνθρωποι είναι αποκαμωμένοι και ο καθένας θέλει πρώτα να βρει τι γίνεται στο δικό του σπίτι. Προσφέρει, βοηθάει, αλλά ακόμα δεν έχουν δημιουργηθεί οι συλλογικότητες που θα δώσουν μια ηχηρή, ανθεκτική και επίμονη απάντηση σε αυτό που συμβαίνει. Οι άνθρωποι είναι σαν κομπάρσοι σε θρίλερ μακράς διάρκειας, με πάρα πολλές επιθέσεις κυριολεκτικής και μεταφορικής βίας. Είναι δύσκολο να το αντιμετωπίσει ο κόσμος αυτό. Προσπαθεί, αλλά είναι δύσκολο. Πρέπει, όμως, να γίνουν πράγματα και πρέπει ο κόσμος να πάρει αλλιώς το τιμόνι.

Ακόμη λένε ότι η βία είναι βόμβα στα θεμέλια της δημοκρατίας και μας ζητούν σχεδόν φετιχιστικά να την καταδικάσουμε από όπου και αν προέρχεται…

Όσοι άνηκαν στη γενιά του Πολυτεχνείου έχουν ανακηρυχθεί σε λαμόγια που φαλίρισαν την Ελλάδα, όσοι συμμετείχαν στις κινητοποιήσεις ενάντια στους «ανθρωπιστικούς» πολέμους στη Γιουγκοσλαβία βαφτίστηκαν εθνικιστές, όσοι συμμετείχαν στο Δεκέμβρη του 2008, χαρακτηρίστηκαν  βουτυρομπεμπέδες ή τρομοκράτες. Ύστερα, φρόντισαν μεθοδευμένα να πουν ότι από τις πλατείες των αγανακτισμένων ξεπήδησε η Χρυσή Αυγή. Και φτάσαμε στους περιώνυμους προπηλακισμούς, όταν απολυμένος από τα Αμυντικά Συστήματα που δέχεται τον έναν απλήρωτο λογαριασμό μετά τον άλλο πέταξε ένα μπουκάλι νερό ζήσαμε ένα τριήμερο φεστιβάλ καταδίκης στα κανάλια. Και εγώ ερωτώ: Πώς ένας άνθρωπος μπορεί να εκφράσει την απόγνωση και την απελπισία του; Ας φτιάξουν τη λίστα των επιτρεπόμενων εκδηλώσεων απόγνωσης. Τι θέλουν; Να πάνε 1,5 εκατομμύριο άνεργοι στα γόνατα στη Μεγαλόχαρη της Τήνου και να παρακαλέσουν να βρουν δουλειά; Να φτιάξουν μια χορωδία και να ψάλουν τον καημό τους; Να στείλουν γυμνόστηθες τις κόρες τους έξω από το Μαξίμου; Ουσιαστικά, το μόνο που επιτρέπεται είναι να αυτοκτονούν στα μουγκά και κατά μόνας. Τείνει να υπονομεύεται κάθε μορφή πολιτικής αποδοκιμασίας γιατί ένα είναι το ανίκητο όπλο, το πλήθος. Και κάνουν ό,τι μπορούν να μην βρεθεί η καταπληκτική συνδεσμολογία που θα επιτρέψει στον κόσμο να ενωθεί και να διεκδικήσει μία άλλη ζωή.

Μια τεράστια τούμπα

Βλέπουμε ότι εφαρμόζεται η ίδια πολιτική σε όλη την Ευρώπη. Ποια είναι η Ευρώπη σήμερα;

Το ευρωπαϊκό ιερατείο κατάφερε να οδηγήσει την Ευρώπη σε μια τεράστια τούμπα. Από εκεί που μιλούσαμε για Ευρώπη των λαών, τώρα μιλάμε για μια Ευρώπη που ελέγχεται από το τραπεζικό σύστημα, για μια Ευρώπη που με τις πολιτικές λιτότητας έχει οδηγήσει σε φτώχεια και ανεργία, για μια Ευρώπη τεμπέληδων «γουρουνιών» (PIIGS). Μιλάμε για μια Ευρώπη που με τις πολιτικές της ευνοεί το σύγχρονο δουλεμπόριο, αφού παρότι με το Δουβλίνο ΙΙ δεν δέχεται τους ανειδίκευτους εργάτες που θαλασσοπνίγονται να φτάσουν στην Ευρώπη έχει δημιουργήσει τις προϋποθέσεις για να δέχεται με μισθούς πείνας τους εξειδικευμένους επιστήμονες από Ιταλία και Ελλάδα. Όλα αυτά είναι πολύ βαριά και ασήκωτα για τον κόσμο. Χρειάζεται επειγόντως να βρεθούν καινούριες επεξεργασίες για να εμπνεύσουν το κουράγιο για να υπάρξει αντίσταση.

Η Αριστερά θα μπορούσε να εμπνεύσει την αντίσταση;

Η Αριστερά στο σύνολό της αγαπά την έκφραση «ιστορικές ευθύνες». Η Αριστερά στο σύνολό της σήμερα πρέπει να αποδείξει ότι το εννοεί και τις αναλαμβάνει. Όταν δοκιμάζεται με αυτό τον σκληρό τρόπο ο κόσμος η λυδία λίθος της αξιοπιστίας της είναι να παραμερίσει τις επιμέρους διαφορές και σε κάποια ζητήματα να υπάρξει κοινή δράση.

Την άνοδο της Χρυσής Αυγής πώς τη σχολιάζεις;

Εκεί που πέφτει ο σπόρος πρέπει να είναι κατάλληλο το έδαφος για να ανθίσει.  Η Χρυσή Αυγή χρησιμοποίησε σαν μάσκα απόκρυψης των συνολικών επιδιώξεών της πρώτον το μεταναστευτικό, δεύτερον τα μνημονιακά μέτρα, τρίτον τα αποκαλυπτήρια ενός συστήματος διαφθοράς, τέταρτον τη μέχρι πρότινος ατιμωρησία και πέμπτον το μουτζούρωμα μιας ταυτότητας εντοπιότητας. Αυτά τη βοήθησαν για να εξαπλωθεί στον κόσμο. Ακόμα, λειτούργησε με ένα θεαματικό τρόπο με τους πυρσούς και τις στολές παραλλαγής και πολλά πιτσιρίκια μπέρδευαν το σινεμά με αυτό που έβλεπαν. Όμως, τώρα είναι ώρα ευθύνης για όλους. Γιατί αν ένας μεγαλύτερος που στήριξε τη Χρυσή Αυγή σήμερα μπορεί να το ξανασκεφτεί, τα παιδιά που έχουν υποστεί την πλύση εγκεφάλου από τα 16 και τα 17 τους, δύσκολα θα την απορρίψουν.

Ατόφια ποίηση

Η κυβέρνηση ντύνει τις βίαιες πολιτικές της για να τις σκεπάσει. Για παράδειγμα οι επιχειρήσεις σκούπα λέγονται «Ξένιος Δίας», οι φυλακές μεταναστών χωρίς χαρτιά λέγονται «Κέντρα φιλοξενίας». Η γλώσσα έχει χάσει το νόημά της;

Η γλώσσα υπέστη μία δεινή μετάλλαξη. Τα τελευταία χρόνια της πλαστικής ευφορίας οι αγορές είχαν πάρει το πάνω χέρι, με στρατηγική να μπει λέξη που είχε σχέση με την οικονομία στα πάντα. Έλεγαν «η αντιπολίτευση επενδύει στους κοινωνικούς αγώνες», «ο πρωθυπουργός κεφαλαιοποίησε την ομιλία του στη Βουλή», «ο υπουργός εισέπραξε ένα θερμό χειροκρότημα». Ακόμα μιλούσαν για «διαχείριση του πένθους». Το τελευταίο διάστημα, προκειμένου να μην ακούγονται οι λέξεις ανεργία και απόλυση, δημιουργήθηκαν νέες λέξεις όπως «κινητικότητα», «απασχολησιμότητα», «δεξαμενή ανθρώπινων πόρων». Όλα αυτά μπλοκάρουν τους ανθρώπους και τους αποπροσανατολίζουν. Η γλώσσα πρέπει να ξανακερδίσει την κυριολεξία της για να μπορούν οι άνθρωποι να σκέφτονται.

Ο μεγαλύτερος σύμμαχος της γλώσσας είναι το βιβλίο, που και αυτό βρίσκεται σε κρίση.

Σε μια απλή ποιητική οικονομία της καθημερινότητας θα έλεγα ότι είναι ατόφια ποίηση το πολυχρησιμοποιημένο βιβλίο, όπως είναι ατόφια ποίηση το πολυχρησιμοποιημένο παντελόνι. Μακάρι κάθε πολυκατοικία να ανταλλάσσει τα βιβλία της. Το βιβλίο είναι για να κυκλοφορεί. Θα έπρεπε στις δημοτικές βιβλιοθήκες να λειτουργεί ντελίβερι, κάτι που είδα να συμβαίνει στην Κόνιτσα. 

http://www.epohi.gr/portal/koinonia/15341-synentefksi-me-ti-syggrafea-ioanna-karystiani