ΟΙΚΟΝΟΜΙΚΗ
ΑΝΑΛΥΣΗ: ΕΛΛΑΔΑ ΚΑΙ ΔΙΕΘΝΕΣ ΠΕΡΙΒΑΛΛΟΝ
Ηλίας Καμούζης
Εντεταλμένος Διδασκαλίας | Τμήμα Οικονομικών Επιστημών
ΕΚΠΑ | Επιστημονικός Συνεργάτης E-Learning ΕΚΠΑ
Σε πρόσφατα δημοσιεύματα του
τύπου αναφέρεται συχνά-πυκνά ότι 8.500.000 φορολογούμενοι θα πρέπει να δηλώνουν
όλα τα περιουσιακά τους στοιχεία, ακόμα και μικρής αξίας. Επίσης, θα πρέπει να
δηλώνουν κάθε αλλαγή περιουσιακών στοιχείων τη στιγμή που συμβαίνει και όχι
ετήσια.
Γιατί
η κυβέρνηση χρειάζεται όλο αυτό;
Παγκοσμίως,
στις αναπτυγμένες οικονομίες τα χρέη των νοικοκυριών, των επιχειρήσεων καθώς
και τα κρατικά χρέη είναι πάνω από το επιθυμητό ποσοστό χρέους προς Α.Ε.Π., που
είναι 180%. Με άλλα λόγια, υπάρχει ένα παγκόσμιο χρέος της τάξης των 20
τρισεκατομμυρίων δολαρίων, το οποίο πρέπει να μηδενιστεί.
Οι προσπάθειες που
γίνονται διεθνώς, ιδιαίτερα η προσπάθεια των κεντρικών τραπεζών για αύξηση του
πληθωρισμού, δεν έχουν ευδοκιμήσει ή τουλάχιστον δεν φαίνεται να έχουν
ευδοκιμήσει.
Σύμφωνα
με την BCG (Boston Consulting Group), είναι παγκόσμιος οικονομικός στόχος να
μηδενιστεί το χρέος των 20 τρισεκατομμυρίων δολαρίων.
Μπορεί αυτό το «ποσό» να βρεθεί σε κάποια «τσέπη»; Αυτή η «τσέπη» μπορεί να
ανήκει στα μεσαία και ανώτερα κοινωνικά στρώματα; Είναι πιθανό οι άνθρωποι, που
ανήκουν σε αυτές τις οικονομικές τάξεις, να έχουν μία εφάπαξ 30% φορολογική
επιδρομή σε όλα τα περιουσιακά τους στοιχεία;
Η
Ελλάδα, ποιά θέση ακριβώς κρατά σε αυτό το παγκόσμιο οικονομικό πρόβλημα;
Πάντως, σίγουρα είναι από τις πρώτες, ίσως η πρώτη χώρα, στην οποία το χρέος
αναζητά λύσεις στην «τσέπη» των μεσαίων και των ανώτερων κοινωνικών στρωμάτων.
Φυσικά η Ελλάδα είναι στην
Ευρωζώνη, η οποία δεν «βαδίζει» καλά
από το 2008 και μετά. Τα κράτη-μέλη
έχουν να επιδείξουν χειρότερη πορεία σε σχέση με τις χώρες που είναι εκτός
νομισματικής ένωσης και φυσικά πολύ χειρότερα από τις Η.Π.Α., το επίκεντρο της
κρίσης.
Οι χώρες με τις χειρότερες
οικονομικές επιδόσεις είναι είτε σε κρίση ή σε βαθιά κρίση. Η οικονομική κατάσταση, για παράδειγμα,
στην Ελλάδα χαρακτηρίζεται δυσμενέστερη από το Μεγάλο Κραχ του 1930. Οι
χώρες με την καλύτερη επίδοση, όπως η Γερμανία, βαδίζουν καλύτερα, αλλά
ουσιαστικά σε σχέση με τις άλλες χώρες της Ευρωζώνης.
Υπάρχουν πολλοί τρόποι για
να αναλύσει κανείς το φαινόμενο. Η Γερμανία για παράδειγμα «κατηγορεί» την
Ελλάδα. Όμως, η Ισπανία και η Ιρλανδία
είχαν πλεονάσματα και χαμηλά ποσοστά χρέους προς Α.Ε.Π. πριν από την κρίση.
Επομένως, κάποιος μπορεί να ισχυριστεί ότι η κρίση δημιούργησε ελλείμματα και
χρέη και όχι το αντίθετο.
Άλλοι κατηγορούν το
«θύμα». Υψηλές κοινωνικές παροχές πριν από την κρίση και υπερπροστασία της
αγοράς εργασίας. Όμως, οι χώρες της Ευρώπης με τις καλύτερες επιδόσεις, Σουηδία
και Νορβηγία, είναι από τα πιο «κοινωνικά» κράτη στον κόσμο.
Πολλές
από τις χώρες, που τώρα έχουν κακές επιδόσεις, είχαν πολύ καλές επιδόσεις πριν
από τη νομισματική ένωση. Η πτώση αυτών των χωρών δεν ήρθε από κάποια «ξαφνική»
αλλαγή στον χώρο της εργασίας ή από έναν ιό «τεμπελιάς», με τον οποίο
ψεκάστηκαν οι άνθρωποι της εργασίας αυτών των χωρών. Αυτό που άλλαξε σε αυτές
τις χώρες ήταν το νόμισμα.
Υπάρχουν, επίσης, απόψεις
που επικρίνουν τις επιλογές των Ευρωπαίων ηγετών. Ειδικότερα, εάν υπήρχαν
πολιτικοί με βαθύτερη και καλύτερη οικονομική παιδεία, που δεν επέβαλλαν μόνο
μέτρα λιτότητας και «άστοχες» μεταρρυθμίσεις. Πολιτικές οι οποίες, όπως μπορεί να συμπεράνει κανείς, συνέβαλαν στο
άνοιγμα της ψαλίδας της εισοδηματικής ανισότητας, στη μείωση της ζήτησης και
μηδένισαν τους ρυθμούς ανάπτυξης.
Σε
άλλους ισχυρισμούς παρουσιάζεται η άποψη ότι η νομισματική ένωση αναπόφευκτα
διχοτόμησε την Ευρώπη σε Βορρά και Νότο. Δηλαδή, με άλλα λόγια,
ήταν αναμενόμενο να τεθεί η Γερμανία επικεφαλής της νομισματικής ένωσης και
επομένως να δώσει και το ισχυρότερο οικονομικό στίγμα στην ζώνη του Ευρώ.
Πολλοί ευρώ-σκεπτικιστές,
ίσως και άλλοι, θεωρούν ότι η νομισματική ένωση περιέχει το στοιχείο του
παράδοξου. Θεωρούν ότι ακόμα και αν οι Ευρωπαίοι ηγέτες ήταν οι καλύτεροι
οικονομολόγοι, το σύστημα αυτό δεν θα μπορούσε να είχε κάποια καλύτερη τύχη.
Δηλαδή, ότι μία χώρα της Ευρωζώνης είναι σαν να βρίσκεται στην εποχή “Gold
Standard”. Για παράδειγμα, ο Ζισκάρ ντ’
Εστέν το φθινόπωρο του 2015 είχε δηλώσει ότι το Ευρώ είναι πολύ «βαρύ» νόμισμα
για χώρες σαν την Ελλάδα. Με άλλα λόγια, αφού δεν υπάρχει νόμισμα για να
υποτιμηθεί, απαξιώνονται οι ίδιοι οι άνθρωποι.
Η
οικονομική απόκλιση μεταξύ Βορρά και Νότου είχε το αναπόφευκτο αποτέλεσμα της
προσαρμογής των τιμών με κοινό παρανομαστή τη γερμανική οικονομία. Από την άλλη
μεριά, οι τιμές της γερμανικής οικονομίας, που παραμένουν άτεγκτες πληθωρισμού,
σε σταθερό επίπεδο οδηγούν την Ευρώπη στον αρνητικό πληθωρισμό (deflation), ο
οποίος επιβαρύνει το χρέος των αδύνατων οικονομικά χωρών.
Πρακτικά, εμείς εδώ στην Ελλάδα βιώνουμε ανεργία, κατάργηση συλλογικών
συμβάσεων, υπερβολικά χαμηλούς μισθούς, υψηλή φορολογία, γνωστά πράγματα σε
όλους μας. Τα δείγματα που έχουμε δεν αφήνουν πολλά περιθώρια αισιοδοξίας
αναφορικά με την οικονομική σύγκλιση των χωρών της Ευρωζώνης. Επομένως, μπορεί
κάποιος να οδηγηθεί στο συμπέρασμα ότι, εάν η Ευρωζώνη θέλει να αλλάξει
«περπατησιά», πρέπει να κάνει κάποιες δραστικές αλλαγές.
Παρακάτω παρουσιάζουμε
κάποιες αλλαγές, που ο οικονομολόγος και νομπελίστας Joseph Stiglitz τις θεωρεί
απαραίτητες για την αλλαγή πλεύσης της Ευρώπης:
1)
Κατάργηση του κριτηρίου σύγκλισης 3%.
2)
Κατάργηση των μέτρων λιτότητας και επιβολή στρατηγικής ανάπτυξης,
υποστηριζόμενη από σταθεροποιητικό μηχανισμό στήριξης.
3)
Κρατικός δανεισμός μέσω Ευρώ-Ομολόγων.
4)
Επίδειξη αλληλεγγύης από τις οικονομικά ισχυρές χώρες.
Δέσμευση για αύξηση μισθών και δημοσιονομική μεγέθυνση, έτσι ώστε οι τιμές
αυτών των χωρών να αυξάνονται ταχύτερα από τις τιμές των ασθενέστερων
οικονομικά χωρών.
5)
Αλλαγή πλεύσης από την ΕΚΤ, η οποία επικεντρώνεται μόνο στο στοιχείο του
πληθωρισμού σε αντίθεση με την Ομοσπονδιακή Τράπεζα των Η.Π.Α, η οποία
συνεκτιμά επίπεδα ανεργίας, ανάπτυξης και σταθερότητας.
6)
Ενθάρρυνση και όχι απαγόρευση οικονομικών σχεδιασμών, που στόχο έχουν να
βοηθήσουν τους «ασθενέστερους» (Eurozone laggards) της Ευρώπης να εναρμονιστούν
με τους δανειστές τους.
Από
την άλλη μεριά, πρόσφατα η Citigroup επιμένει ότι το Grexit παραμένει
πραγματική απειλή για τα επόμενα τρία χρόνια. Οι λόγοι: Περαιτέρω εμβάθυνση της
κρίσης και νέα πολιτική αστάθεια. Οι προβλέψεις του ομίλου είναι ότι η
Ελληνική Κυβέρνηση και οι δανειστές της θα αποδειχθεί ότι έχουν σχεδιάσει
λανθασμένα την ελληνική διάσωση. Ο όμιλος εκτιμά ότι το 2018 η Ελλάδα θα
παρουσιάσει 7,1%(!!!) ύφεση και ο πληθωρισμός θα εκτιναχθεί στο 47%(!!!), γιατί
η Ελλάδα μέχρι τότε θα έχει φύγει από τη ζώνη του Ευρώ.
Πάντως, η Ελλάδα
ανεξάρτητα από το δημοσίευμα του ομίλου δεν είναι στα πρωτοσέλιδα, όπως ήταν 15
μήνες πριν. Βέβαια, τα πρωτοσέλιδα σταμάτησαν με πολύ υψηλό κόστος, το κόστος
του 3ου μνημονίου.
Σε αυτήν τη φάση, μετά και την υπογραφή του 3ου μνημονίου,
νομίζω κανείς δεν μπορεί να αμφισβητήσει το γεγονός ότι υπήρχαν προβλήματα, που
συνόδευαν τα δύο πρώτα μνημόνια. Εκτός από το προφανές, που είναι τα μέτρα
λιτότητας, υπάρχουν και άλλα. Ειδικότερα, αναφορικά με τους δανειστές της
Ελλάδας, οι οποίοι έκαναν μη ρεαλιστικές υποθέσεις σχετικές με την ανάπτυξη και
τη μείωση του ελλείμματος. Κάτω από αυτή την οπτική γωνία, το θέμα δεν ήταν εάν
θα ξεσπούσε η νέα κρίση, αλλά πότε.
Στους τελευταίους 15
μήνες, όμως, δεν υπάρχουν μόνο «κακά» γεγονότα. Οι φόβοι για εκτίναξη των
επιτοκίων των ελληνικών ομολόγων μετά το Brexit δεν επαληθεύτηκαν. Οι έλεγχοι
των κεφαλαίων αμβλύνονται. Υπάρχουν προσδοκίες για έξοδο στις αγορές το 2017.
Αλλά
η συνταγή του 3ου μνημονίου είναι παρόμοια, δεν είναι πολύ διαφορετική. Το
αποτέλεσμα, μετά την υπογραφή του 3ου μνημονίου, ίσως και να είναι προβλέψιμο
για μερικούς. Πάντως, ένα είναι σίγουρο, μείωση του Α.Ε.Π., 1.4% το πρώτο
τρίμηνο του 2016 σε σχέση με το αντίστοιχο του 2015, μείωση της κατανάλωσης
1,3%. Η Ελλάδα είναι βαθιά ακόμα μέσα στην κρίση.
Το
2010, όταν η Τρόικα σχεδίασε το πρώτο πακέτο διάσωσης,
υπέθεσε ότι η γρήγορη ανάκαμψη και ο «σφιχτός» δημοσιονομικός έλεγχος θα
προκαλούσε μείωση του χρέους, ως ποσοστού του Α.Ε.Π. Το αντίθετο όμως συνέβη, το χρέος σήμερα είναι στο 180% του Α.Ε.Π.
Εκτός και αν οι εμπνευστές
του σχεδίου έχουν κάποιο πολύπλοκο μαθηματικό μοντέλο στο μυαλό τους, στο οποίο
η συνάρτηση που θέλουμε να μηδενίσουμε πρέπει πρώτα να φτάσει στο συν άπειρο
και μετά να κατέβει και να μας κάνει ευτυχισμένους. Η προηγούμενη πορεία της ελληνικής οικονομίας, κατά τη διάρκεια της
κρίσης, θα πρέπει να αποτελεί μάθημα. Πάντως, για την ώρα το σχέδιο
περιγράφει μελλοντικά πλεονάσματα της
τάξης του 3,5%. Το Δ.Ν.Τ. ισχυρίζεται, όμως, ότι τέτοια πλεονάσματα
επιτυγχάνουν ελάχιστες χώρες παγκοσμίως. Επομένως, αν η Ελλάδα πετύχει κάτι τέτοιο θα είναι μέσα από περαιτέρω μείωση
μισθών και συντάξεων. Αλλιώς, η Ελλάδα με τους χαμηλότερους ρυθμούς θα
πρέπει να παρουσιάσει σύντομα τους υψηλότερους ρυθμούς στην Ευρωζώνη. Τέλος, το Δ.Ν.Τ. ισχυρίζεται ότι χωρίς την
απαραίτητη «ελάφρυνση» χρέους, το ποσοστό χρέους θα μπορούσε να φτάσει μέχρι
και 250% του Α.Ε.Π. σε 20-30 χρόνια.
Φυσικά, πάντα υπήρχε και
πάντα θα υπάρχει η λύση του «διαζυγίου». Όμως, τα διαζύγια κοστίζουν και
μάλιστα πολλές φορές με πολύ υψηλό τίμημα. Όπως
έχουμε διδαχθεί πρόσφατα από το βρετανικό δημοψήφισμα αλλά και από τις
αμερικανικές εκλογές, εάν οι ηγέτες δεν θέλουν ή δεν μπορούν να πάρουν
δύσκολες αποφάσεις, μπορούν να τους βοηθήσουν οι ψηφοφόροι τους.
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου