Βαλκάνια, η πυριτιδαποθήκη της Ευρώπης

Η ευρωπαϊκή προοπτική των χωρών των Δυτικών Βαλκανίων υπό τη σκιά του οθωμανικού τους παρελθόντος

Του ΧΡΗΣΤΟΥ Θ. ΜΠΟΤΖΙΟΥ, Πρέσβη ε.τ.

Ο δυτικός ταξιδιώτης που πρωτοεπισκέπτεται τη Μέση Ανατολή ή τις αραβόφωνες χώρες εντυπωσιάζεται από τη θέα των επιβλητικών μιναρέδων και τη φωνή του μουεζίνη -όχι πλέον αυθεντική, αλλά μαγνητοφωνημένη- που καλεί τους πιστούς να προσευχηθούν. Η στιγμή είναι όντως υποβλητική. Προκαλεί θεοσέβεια, αλλά και αισθήματα υποταγής.

Αν η εικόνα αυτή είναι αναμενόμενη για τις αμιγώς μουσουλμανικές χώρες, ξαφνιάζει όταν την αντικρίζεις στα ευρωπαϊκά Βαλκάνια, σε χώρες όπως η Αλβανία, η ΠΓΔΜ, το Κόσοβο, το Μαυροβούνιο και η Βοσνία-Ερζεγοβίνη. Ωστόσο, η καθημερινή ζωή και η συμπεριφορά των πολιτών διαφέρουν ριζικά από τις χώρες της Ανατολής. Στην Πρίστινα, την πρωτεύουσα του Κοσόβου, μια όμορφη πόλη με πολύ χρώμα και με μια μεγάλη, σύγχρονη κεντρική πλατεία στην οποία δεσπόζουν, σχεδόν αντικριστά, οι ανδριάντες του πολιτικού ηγέτη Ιμπραήμ Ρουγκόβα, του «Γκάντι» του Κοσσυφοπεδίου και του θρυλικού ήρωα των Αλβανών Σκεντερμπέη-Καστριώτη, η συμπεριφορά, το ντύσιμο, οι καθημερινές συνήθειες αγοριών και κοριτσιών δεν διαφέρουν σε τίποτα από εκείνες των άλλων ευρωπαϊκών πόλεων. Όμως, όχι σπάνια, συναντάς γυναίκες και κορίτσια που φέρουν τη χαρακτηριστική μακριά μουσουλμανική ενδυμασία, όχι όμως και μπούρκες. Επίσης, στην περιοχή γύρω από τη γραφική παλιά πόλη, κυκλοφορούν ηλικιωμένοι -συνήθως- με το λευκό φέσι που παραπέμπει σε εικόνες της εποχής της Οθωμανικής Αυτοκρατορίας.

Μπορεί το μουσουλμανικό παρελθόν και παρόν, γενικό ή εν μέρει, των χωρών αυτών να επηρεάσει την ευρωπαϊκή τους προοπτική; Ασφαλώς όχι. Η Ευρωπαϊκή Ένωση δεν αποτελεί αποκλειστική χριστιανική λέσχη. Η Γαλλία, πιστή στις αρχές του Διαφωτισμού, είχε αντιδράσει αποφασιστικά ακόμη και για απλή αναφορά στο προοίμιο της Συνταγματικής Συνθήκης στη χριστιανική παράδοση της Ευρώπης. Όμως, η ευρωπαϊκή προοπτική τους μπορεί να υπονομευθεί από ακραίους εθνικισμούς, εδαφικές και πολιτικές διαφορές μεταξύ τους, αλλά και με όμορες χώρες. Το Κόσοβο δεν είναι αναγνωρισμένο από πέντε κοινοτικές χώρες, μεταξύ των οποίων και η Ελλάδα, που σκόπιμο είναι να επανεξετάσει το θέμα. Τα Σκόπια επιμένουν πεισματικά στις μυθοπλασίες για την ονομασία, εθνολογική και γλωσσική, της χώρας τους και δεν αφήνουν περιθώρια για εύρεση κοινά αποδεκτής λύσης με την Ελλάδα. Η Βοσνία-Ερζεγοβίνη, ένα παράξενο συνταγματικό κατασκεύασμα με τρεις συνιστώσες κοινότητες, τους Βοσνίους, τους Σέρβους και τους Κροάτες, προβληματίζει αν μπορεί να επιβιώσει υπό το σημερινό σχήμα.

Πριν από τον Α' Παγκόσμιο Πόλεμο τα Βαλκάνια αποκαλούνταν η πυριτιδαποθήκη της Ευρώπης (powderkeg). Αυτός ο χαρακτηρισμός μπορεί και να μην ταιριάζει σήμερα. Όμως εξακολουθεί να φοβίζει. Χρειάζεται μεγάλη προσπάθεια για να ξεπεραστεί. Για μια ασφαλή ευρωπαϊκή προοπτική πρέπει: α) να αποβληθούν οι παράλογοι εθνικισμοί που δεν ταιριάζουν στους καιρούς μας και β) η Ευρωπαϊκή Ένωση να συνδράμει ουσιαστικά και όχι μόνο οικονομικά. Αν δεν το πράξει, σίγουρα θα το πράξουν οι ισχυρές οικονομικά μουσουλμανικές χώρες, όπως και η Τουρκία, με απρόβλεπτες συνέπειες για το μέλλον των χωρών των Δ. Βαλκανίων αλλά και την ίδια την Ευρωπαϊκή Ένωση. Ο χρόνος θα δείξει ποιος μπορεί να επηρεάσει περισσότερο. Η Ευρωπαϊκή Ένωση τα Δυτικά Βαλκάνια ή το αντίθετο;

"ΤΟ ΠΑΡΟΝ"