ΤΕΡΙ ΜΠΡΑΟΥΝ: Ο ΚΟΡΥΦΑΙΟΣ ΕΠΙΣΤΗΜΟΝΑΣ ΣΤΟ «ΕΘΝΟΣ»

Ονειρό μου να μελετήσω τον σκελετό της Αμφίπολης

Ενας σκελετός που βγαίνει για πρώτη φορά στο φως, πολλά καλά κλειδωμένα μυστικά και το μέλλον να διαγράφεται μπροστά μας... πλούσιο σε απαντήσεις, με τους επιστήμονες να δηλώνουν έτοιμοι να χρησιμοποιήσουν κάθε μέσο που έχουν στη διάθεσή τους για να ρίξουν φως σε κάποιες από τις μέχρι πρότινος αθέατες κρύπτες του αρχαιοελληνικού πολιτισμού.

Ποιος είναι ο νεκρός της Αμφίπολης; Πότε και πώς έζησε; Σε τι ηλικία πέθανε; Από τι ασθένειες έπασχε και ποια ήταν η αιτία του θανάτου του; Μήπως είχε συγγένεια με τους νεκρούς της Βεργίνας και αν ναι, πόσο στενή; Σε κάποια από αυτά τα ερωτήματα φιλοδοξεί να δώσει απαντήσεις η ερευνητική ομάδα του Πανεπιστημίου του Μάντσεστερ (University of Manchester) υπό τον καθηγητή Βιομοριακής Αρχαιολογίας, Τέρι Μπράουν.

«Θα ήταν όνειρό μου να μου επιτραπεί να μελετήσω τον σκελετό της Αμφίπολης», δηλώνει στο «Εθνος της Κυριακής» ο καθηγητής Μπράουν από την άλλη άκρη της τηλεφωνικής γραμμής. Ο Βρετανός, ωστόσο, λέει κι άλλα πολλά. Μας εξηγεί βήμα προς βήμα τη διαδικασία της ανάλυσης του DNA. Μας πληροφορεί ότι οι πρώτες απαντήσεις για την ταυτότητα του νεκρού έρχονται συνήθως μέσα σε διάστημα «3 έως 12 μηνών» από την έναρξη των μελετών, με τον χρόνο να «εξαρτάται σε κάθε περίπτωση από το πόσο καλά έχει διατηρηθεί το DNA στα ευρήματα», καθώς υπάρχει πάντοτε και το ενδεχόμενο «να μην έχει διατηρηθεί».

Πρόσβαση στα δεδομένα

Μας διαφωτίζει επίσης ως προς το περιεχόμενο των απαντήσεων που το γενετικό υλικό και οι λοιπές μελέτες (ραδιοχρονολόγηση, χημική ανάλυση κ.ά.) μπορούν να μας δώσουν για τον νεκρό, τονίζοντας παράλληλα ότι οι επιστήμονες θα μπορέσουν κατά πάσα πιθανότητα να διαπιστώσουν εάν όντως υπάρχει κάποια συγγενική σχέση ανάμεσα στους σκελετούς της Βεργίνας και της Αμφίπολης, όταν αποκτήσουν πρόσβαση στα δεδομένα.

Η ομάδα του Τέρι Μπράουν, ο οποίος έχει γράψει και βιβλία για τη Βιομοριακή Αρχαιολογία, φιλοδοξεί να δώσει τις απαντήσεις στον γρίφο της Αμφίπολης

Ο καθηγητής Μπράουν ξεκαθαρίζει, ωστόσο, και μάλιστα σε τόνο «κατηγορηματικό», ότι «το Πανεπιστήμιο του Μάντσεστερ ακόμη δεν έχει λάβει δείγματα από τη Βεργίνα, ούτε έχει ξεκινήσει να μελετάει τους σκελετούς της».

«Εχουμε ζητήσει από τις ελληνικές Αρχές να μας δώσουν την άδεια να κάνουμε ανάλυση DNA στους σκελετούς της Βεργίνας, σε συνεργασία με τον καθηγητή Γιάννη Μανιάτη και το Ινστιτούτο Δημόκριτος», σημειώνει ο Βρετανός προτού αρχίσει να μας αποκαλύπτει τα μυστικά που βρίσκονται καλά κρυμμένα στο DNA.

«Εάν το DNA έχει διατηρηθεί -πράγμα που δεν συμβαίνει σε όλες τις περιπτώσεις- τότε μπορούμε να αναγνωρίσουμε το φύλο του νεκρού, αν και αυτό συνήθως φαίνεται και από τη δομή του σκελετού.

Μπορούμε επίσης να διαπιστώσουμε εάν υπάρχουν συγγενικές σχέσεις μεταξύ δύο σκελετών, καθώς και να εντάξουμε τον κάθε σκελετό σε πιο ευρείες πληθυσμιακές ομάδες, αναγνωρίζοντας για παράδειγμα εάν αυτός κατάγεται από τη Νότια Ευρώπη ή όχι. Η ανάλυση του DNA μας επιτρέπει επίσης να διαπιστώσουμε εάν ο νεκρός είχε υποφέρει από ασθένειες που αφήνουν υπολείμματα βακτηρίων στα οστά, όπως για παράδειγμα είναι η φυματίωση, η λέπρα και η πανούκλα (αλλά όχι και μια απλή γρίπη)».

Κατά τα λοιπά, η ραδιοχρονολόγηση μπορεί να φανερώσει πότε περίπου έζησε ο νεκρός, η χημική ανάλυση να φανερώσει στοιχεία για τη διατροφή του και η δομή των οστών στοιχεία για τη δουλειά που αυτός έκανε (εάν για παράδειγμα ήταν χειρωνακτική ή όχι).

Η επιστημονική σχέση με την Ελλάδα

Από τις Μυκήνες μέχρι τον Εβρο

Κορυφαίος στο είδος του και πρωτοπόρος παγκοσμίως στον χώρο της Βιομοριακής Αρχαιολογίας (Biomole­cular Archaeology), ο Μπράουν ξεκίνησε να κάνει εργαστηριακές... ανασκαφές στο DNA αρχαιολογικών ευρημάτων το 1989 και συνεχίζει μέχρι σήμερα να πορεύεται στον ίδιο δρόμο ως πρωτοπόρος, έχοντας πάντοτε ως συνεργάτιδα στο πλευρό του τη σύζυγό του, Κέρι Μπράουν, η οποία είναι επίσης καθηγήτρια Βιομοριακής Αρχαιολογίας στο Πανεπιστήμιο του Μάντσεστερ.

Η επιστημονική σχέση του ζεύγους Μπράουν με την Ελλάδα πάει αρκετά χρόνια πίσω, και μετράει ήδη σειρά από σημαντικές επιστημονικές επιτυχίες. «Εχουμε μελετήσει σκελετούς στις Μυκήνες. Είχαμε ανακαλύψει μάλιστα εκεί ότι ένας άνδρας και μια γυναίκα που βρίσκονταν θαμμένοι μαζί ήταν κατά πάσα πιθανότητα αδέλφια, και όχι ανδρόγυνο όπως πιστευόταν αρχικά.

Εχουμε επίσης μελετήσει οστά από τη Νέα Νικομήδεια, την Κρήτη (Δικταίο Αντρο), την Αργολίδα (Λέρνα) και τον Εβρο (Κουφόβουνο)», δηλώνει στο «Εθνος της Κυριακής» ο Βρετανός καθηγητής που «απλώς, ενθουσιάζεται με το να ανακαλύπτει ενδιαφέροντα πράγματα για την προϊστορία», όπως μας λέει.

Δεκάδες δείγματα από ανακαλύψεις σε ολόκληρο τον κόσμο περιμένουν να εξεταστούν στα εξειδικευμένα εργαστήρια του Πανεπιστημίου του Μάντσεστερ

Αξίζει μάλιστα να σημειωθεί ότι η έρευνα που έκανε ο Μπράουν με την ομάδα του σε τάφους στις Μυκήνες είχε οδηγήσει το 2008 στο «εντυπωσιακότατο» συμπέρασμα ότι οι γυναίκες στην Αρχαία Ελλάδα ήταν σε κάποιες περιπτώσεις ισότιμες με τους άνδρες και είχαν δικαιώματα... εξ αίματος, πράγμα που τους επέτρεπε να αναλαμβάνουν ακόμη και θέσεις εξουσίας.

Η λήψη των δειγμάτων

Ως προς τα διαδικαστικά τώρα της ανάλυσης, ο κύριος Μπράουν μάς ενημερώνει ότι οι επιστήμονες δεν παίρνουν μαζί τους στο εργαστήριο ολόκληρα τα οστά, παρά μόνο λίγα γραμμάρια ως δείγμα.

Τα δείγματα λαμβάνονται σε «συνθήκες όσο το δυνατό πιο καθαρές» (με τον επιστήμονα-ερευνητή να φοράει ειδικά γάντια, μάσκα, ολόσωμη στολή κ.λπ.) και τοποθετούνται μέσα σε αποστειρωμένους δοκιμαστικούς σωλήνες. Εν συνεχεία, πιέζονται-συνθλίβονται ώστε να γίνουν σκόνη και η εν λόγω σκόνη ρίχνεται για λίγες ώρες μέσα σε ένα ήπιο διάλυμα άλατος (pH7.4), ώστε να μπορέσει να εξαχθεί το DNA που είναι διαλυτό στο νερό.

Ενδιαφέρον παρουσιάζει το γεγονός ότι όλη η παραπάνω διαδικασία λαμβάνει χώρα μέσα σε ένα απολύτως αποστειρωμένο δωμάτιο, γνωστό και ως «clean room». Ο λόγος για έναν «επτασφράγιστο» εργαστηριακό χώρο, εξοπλισμένο με ειδικά φίλτρα στις πόρτες και στους αεραγωγούς, και ειδικά συστήματα υπεριώδους ακτινοβολίας, που αποτρέπουν το ενδεχόμενο να μολυνθούν τα δείγματα του αρχαίου DNA με ξένο DNA που κυκλοφορεί στον αέρα.

Η Κωνσταντίνα Δρόσου κάνει εδώ και περίπου έναν χρόνο το διδακτορικό της στη Βιομοριακή Αρχαιολογία

Κωνσταντίνα Δρόσου

Μια Eλληνίδα στα άδυτα του εργαστηρίου

Πέρα από ελληνικού ενδιαφέροντος αντικείμενο, η ερευνητική ομάδα του Τέρι Μπράουν έχει και... ελληνική φλέβα. «Θα ήθελα να σημειώσω ότι οι μελέτες για τις οποίες ενδιαφέρεστε γίνονται από μια εξέχουσα διδακτορική φοιτήτρια στο εργαστήριό μου, την Κωνσταντίνα Δρόσου από την Αθήνα», σημειώνει με έκδηλη υπερηφάνεια από την άλλη άκρη της τηλεφωνικής γραμμής ο Βρετανός καθηγητής.

Η 29χρονη Κωνσταντίνα Δρόσου κάνει εδώ και περίπου έναν χρόνο το διδακτορικό της στη Βιομοριακή Αρχαιολογία στο Πανεπιστήμιο του Μάντσεστερ, και ειδικεύεται συγκεκριμένα στην ανάλυση του αρχαίου DNA από ανθρώπινα λείψανα. Αν και νέα σε ηλικία, έχει ήδη μακρά «προϋπηρεσία» σε ανασκαφές και αναλύσεις αρχαιολογικών ευρημάτων.

Eχει εργαστεί σε μουσεία στην Ισπανία (στο «Ecomuseum Cap de Cavalleria»), και στη Ρουμανία (στο «History Museum of Transylvania»). Oσο για το βάπτισμα του πυρός στις αρχαιολογικές ανασκαφές, αυτό η 29χρονη Ελληνίδα το είχε πάρει το 2009... στη Σαλαμίνα.

Είναι χαρακτηριστικό πως όταν επιχειρήσαμε να επικοινωνήσουμε μαζί της την Παρασκευή, αυτή βρισκόταν αποκλεισμένη στο «clean room» του Πανεπιστημίου του Μάντσεστερ πραγματοποιώντας αναλύσεις αρχαίου DNA.

ΓΙΩΡΓΟΣ ΣΚΑΦΙΔΑΣ
gskafidas@pegasus.gr

http://www.ethnos.gr/article.asp?catid=22784&subid=2&pubid=64094152