Η χρονοκάψουλα που θα διδάξει ιστορία σε 500.000 χρόνια

Η χρονοκάψουλα που θα διδάξει ιστορία σε 500.000 χρόνια

Γιατί ο Πολωνός Μάρεκ Λεβαντόφσκι έθαψε μια χρονοκάψουλα στους αρκτικούς πάγους

Από τη ΝΕΚΤΑΡΙΑ ΚΑΡΑΚΩΣΤΑ

Με στόχο να αφήσει ένα μήνυμα στις επόμενες γενιές, ένας Πολωνός επιστήμονας, από το Ινστιτούτο Γεωφυσικής της Πολωνικής Ακαδημίας Επιστημών, έλαβε την πρωτοβουλία να θάψει σε μία τρύπα βάθους πέντε μέτρων στους αρκτικούς πάγους του νησιού Σβάλμπαρντ μία χρονοκάψουλα, που περιέχει επιλεκτική σύνοψη των επιστημονικών και των τεχνολογικών γνώσεων της εποχής μας.

Πρόκειται για έναν κύλινδρο μήκους 60 εκατοστών, που περιέχει μια πληθώρα πληροφοριών και δειγμάτων της φύσης και του τεχνολογικού πολιτισμού μας: DΝΑ από διάφορους έμβιους και άβιους οργανισμούς (ανθρώπους, αρουραίους, σολομούς, πατάτες κ.ά.), μια μέλισσα μέσα σε ρετσίνι, σπόρους φυτών, μικροοργανισμούς, ένα κινητό τηλέφωνο, έναν ανιχνευτή ακτινοβολίας, ένα επιταχυνσιόμετρο, μια πιστωτική κάρτα, ένα ρολόι χειρός, μία φωτογραφία της Γης όπως φαίνεται από το Διάστημα (φυλαγμένη μέσα σε πορσελάνη για να διατηρηθεί), αλλά και τα δακτυλικά αποτυπώματα των επιστημόνων που ασχολήθηκαν με τη συλλογή του υλικού! Επίσης, κομμάτι ενός μετεωρίτη ηλικίας 4,5 δισεκατομμυρίων ετών που έπεσε στη Γη, ένα κομμάτι βασαλτικής λάβας από έκρηξη ισλανδικού ηφαιστείου, άμμο από τη Ναμίμπια της Αφρικής, που περιέχει κιμπερλίτη και μικροσκοπικά διαμαντάκια, ένα απολίθωμα ενός μεσοζωικού αμμωνίτη και άλλα γεωλογικά δείγματα, σε μία κίνηση που «παντρεύει» τη σοβαρή επιστήμη και το αστείο.

Σύμφωνα με τον εμπνευστή της ενέργειας, ερευνητή του παγωμένου υπεδάφους Μάρεκ Λεβαντόφσκι, η χρονοκάψουλα θα παραμείνει θαμμένη εκεί για περισσότερα από 500.000 χρόνια, προτού η άνοδος της στάθμης των νερών, η διάβρωση ή κάποια γεωλογική προεκβολή την ξαναφέρουν στην επιφάνεια. Αφορμή για το «μήνυμα» στο μπουκάλι ήταν ο εορτασμός της 60ής επετείου από την ίδρυση του πολωνικού σταθμού στους πόλους. Ο εμπνευστής του την αποκάλεσε «ένα μνημείο για όλες τις εποχές», ένα μήνυμα για τις πολύ μακρινές γενιές. Ωστόσο, όλα αυτά ο γεωλόγος από το πανεπιστήμιο του Λέστερ Παν Ζαλάσιεβιτς θεωρεί πως «είναι μια σταγόνα στον ωκεανό μεταξύ των "τεχνο-απολιθωμάτων" που οι άνθρωποι θα αφήσουν πίσω τους».

Είναι δεκάδες οι φορές που σε θεμέλια κτιρίων, σε κήπους και όπου μπορεί να φανταστεί κανείς ανακαλύπτονται κρυμμένα κουτιά με μηνύματα προς τις γενιές που θα έλθουν, σαν ένα «δεκανίκι» για τους αρχαιολόγους, τους ανθρωπολόγους και τους ιστορικούς του μέλλοντος ή σαν «κινητά μουσεία», που είναι μικρογραφίες μιας εποχής. Ως μια αιώνια επιθυμία μοιράσματος της γνώσης, αλλά και ως μία ανάγκη να διαφυλάξουμε αυτό που υπάρχει σήμερα και να το προστατεύσουμε από το ενδεχόμενο μιας επικείμενης ολοκληρωτικής καταστροφής.

Ο όρος χρονοκάψουλα είναι άρρηκτα συνδεδεμένος με το όνομα του Ιουλίου Βερν. Σε αυτόν μάλιστα αποδίδεται μία χρονοκάψουλα που βρέθηκε τον περασμένο Απρίλιο στην περιοχή Οκιτάν της νότιας Γαλλίας, κοντά στα Πυρηναία. Ανάμεσα στα αντικείμενα που περιείχε ήταν ένα βιβλίο με πολλές αλχημιστικές αναφορές, ένα δερμάτινο τετράδιο με αρκετά αρχεία, ένας χάρτης της Ευρώπης, ένα σχέδιο με τις φάσεις της Σελήνης και ένα απόκομμα εφημερίδας του 1890 και θέμα την ιστορία της Νέλι Μπλάι, της γυναίκας που επηρεάστηκε από το έργο του Βερν «Ο γύρος του κόσμου σε 80 ημέρες» και έσπασε το παγκόσμιο ρεκόρ, γυρίζοντας τον κόσμο σε 72 ημέρες.

Τα μηνύματα από το 1600, το 1901, το 1914 και το 1934

Ένα ανάλογο εύρημα, με τη μορφή κουτιού, είχαν ανακαλύψει εργάτες στη διάρκεια εργασιών στη Βουλή της Μασαχουσέτης στη Βοστόνη των ΗΠΑ, που χτίστηκε σε έναν τοίχο του κτιρίου κατά τη διάρκεια της ανέγερσης του το 1795 και περιείχε, μεταξύ άλλων: ένα πιάτο του Revere, χειρόγραφες σημειώσεις και νομίσματα που χρονολογούνται από το 1600. Μία... χρηματιστηριακού ενδιαφέροντος χρονοκάψουλα εντοπίστηκε και ανοίχτηκε πριν από τρία χρόνια στο Μανχάταν, ακριβώς 100 χρόνια από το κλείσιμο της. Το μεγάλο χάλκινο κουτί είχε σφραγιστεί το 1914 από μέλη της ένωσης επιχειρηματιών της Γουόλ Στριτ και τον τότε δήμαρχο της Νέας Υόρκης, περιέχοντας την καταγραφή των εμπορικών συναλλαγών της Νέας Υόρκης το διάστημα 1772-1779, έναν κατάλογο από το Χρηματιστήριο της Νέας Υόρκης για το 1914, μία εγκυκλοπαίδεια με τίτλο «Ο κόσμος», την ιστορία της τράπεζας της Νέας Υόρκης, αντίγραφα εφημερίδων, όπως οι «New York Times»,«New York Herald» και «New York Tribune».

Την ίδια χρονιά ανοίχτηκε στη Βοστόνη χρονοκάψουλα του 1901, που βρέθηκε κρυμμένη μέσα στο άγαλμα του χρυσού λιονταριού στην οροφή του παλιού κυβερνείου της πόλης. Περιείχε αναμνηστικά της εποχής, ανάμεσα στα οποία ένα κόκκινο βιβλίο και φύλλα εφημερίδων της εποχής.

Άριστα διατηρημένες φωτογραφίες, εφημερίδες, νομίσματα και αντίτυπα του «Ο Αγών μου» ανακαλύφτηκαν μέσα σε μια ναζιστική, κυλινδρική «χρονοκάψουλα» φτιαγμένη από χαλκό, που βρέθηκε πριν από έναν χρόνο στην Πολωνία και η οποία χρονολογείτο από το 1934.

Όταν (το 1977) έγινε προσπάθεια επαφής με... εξωγήινους

Μία πρώτη προσπάθεια αποστολής μιας χρονοκάψουλας στο Διάστημα έγινε χο 1977, στο πλαίσιο του προγράμματος Voyager Golden Record, που αφορούσε την αποστολή δύο επίχρυσων δίσκων δεδομένων, οι οποίοι περιείχαν 115 φωνητικά μηνύματα (χαιρετισμοί από άνδρες και γυναίκες σε 55 διαφορετικές γλώσσες), μουσικές επιλογές (από Beatles μέχρι ηλεκτρονική μουσική), ήχους που κάνουν οι άνθρωποι (όπως τα βήματα όταν περπατάμε ή γελάμε), ήχους της φύσης και ήχους ζώων (από το κελάηδισμα πουλιών μέχρι τον ήχο που κάνει η φάλαινα), με παραλήπτη τους... εξωγήινους ή τις μελλοντικές γενιές των ανθρώπων.

Εκτός από τους ήχους, η επιτροπή των ειδικών που ενεπλάκησαν στην αποστολή, ανάμεσα τους και ο Αμερικανός αστρονόμος και αστροφυσικός από το πανεπιστήμιο Κορνέλ των ΗΠΑ, συγγραφέας εκλαϊκευμένων επιστημονικών έργων Καρλ Σαγκάν, αποφάσισε την αποστολή «εκεί έξω» ενός γραπτού μηνύματος από τον τότε πρόεδρο των ΗΠΑ Τζίμι Κάρτερ και τον τότε γ.γ. του ΟΗΕ Κουρτ Γιόζεφ Βάλντχαϊμ, διαφόρων φωτογραφιών (ανθρώπων, ζώων, τοπίων, κτιρίων) και του σκίτσου ενός γυμνού άνδρα και μιας γυναίκας (που τότε είχαν προκαλέσει σωρεία αντιδράσεων, για δύο λόγους: γιατί το σκίτσο της γυναίκας δεν είχε αιδοίο και γιατί το εικονιζόμενο ζευγάρι ήταν λευκοί).

Οι δύο δίσκοι με το γήινο υλικό προσαρμόστηκαν στα δύο διαστημικά σκάφη «Voyager I» και «Voyager 2», που εκτοξεύτηκαν το 1977 με προορισμό τους εξώτερους πλανήτες του ηλιακού μας συστήματος.

Μία ανάλογη χρονοκάψουλα σχεδιάζεται να εκτοξευτεί με τη βοήθεια ενός δορυφόρου το 2019, στο πλαίσιο του προγράμματος ΚΕΟ, που εμπνεύστηκε το 1994 ο πρωτοπόρος της διαστημικής τέχνης Ζαν Μαρκ Φιλίπ, σε μια κίνηση που θεωρείται ένα «μήνυμα σε μπουκάλι μέσα στον κοσμικό ωκεανό».

«Κυριακάτικη δημοκρατία»