Πώς τα βήματα των 5.700.000 ετών αλλάζουν την Ιστορία

Πώς τα βήματα των 5.700.000 ετών αλλάζουν την Ιστορία

Για τη σημασία της ανακάλυψης στην Κίσσαμο Χανίων μιλούν στην «κυριακάτικη δημοκρατία» οι δύο Έλληνες επιστήμονες της πολυεθνικής ερευνητικής ομάδας

Από τον Στάθη Βασιλόπουλο

Ε να εξαιρετικά κρίσιμο κομμάτι στο πολύπλοκο παζλ της ανθρώπινης ύπαρξης, που θέτει εν αμφιβόλω την κρατούσα θεωρία ότι οι πρόγονοί μας γεννήθηκαν στην Αφρική και έζησαν εκεί απομονωμένοι για αρκετά εκατομμύρια χρόνια, προτού εξαπλωθούν στην Ευρώπη και την Ασία, πρόσθεσε η πρόσφατη ανακάλυψη ανθρώπινων αποτυπωμάτων ηλικίας 5.700.000 ετών, στην Κίσσαμο Χανίων.

Τα αποτελέσματα της μελέτης απολιθωμένων ευρημάτων από την περιοχή δημοσιεύτηκαν σε περιοδικό του οίκου Elsevier και προκάλεσαν σεισμό στη διεθνή επιστημονική κοινότητα. Η σπουδαία αυτή ανακάλυψη, μάλιστα, έχει ελληνική υπογραφή, καθώς στην πολυεθνική ερευνητική ομάδα που συστάθηκε από το πανεπιστήμιο της Ουψάλας στη Σουηδία συμμετείχαν δύο επιστήμονες από τη χώρα μας, ο Χαράλαμπος Φασουλάς, υπεύθυνος Παλαιοντολογίας και Γεωλογίας του Μουσείου Φυσικής Ιστορίας Κρήτης, και ο Αθανάσιος Αθανασίου, γεωλόγος - παλαιοντολόγος της Εφορείας Παλαιοανθρωπολογίας και Σπηλαιολογίας του υπουργείου Πολιτισμού. Οι ερευνητές, οι οποίοι έζησαν από κοντά το συναρπαστικό ταξίδι στα χνάρια των προγόνων μας, μίλησαν στην «κυριακάτικη δημοκρατία» για τη σπουδαιότητα της ανακάλυψης και για τα νέα δεδομένα που βάζουν την Ελλάδα στο μικροσκόπιο των ερευνητών.

«Η ανακάλυψη αυτή δεν αμφισβητεί το γεγονός -που γνωρίζαμε ήδη από πριν- ότι η πρώτη εμφάνιση του ανθρώπου έγινε στην Αφρική, διότι έχουν βρεθεί εκεί αρκετά παλαιότερα, γύρω στα έξι με επτά εκατομμύρια χρόνια, απολιθώματα προγόνων του ανθρώπου, κυρίως κρανία. Φέρνει, ωστόσο, στο φως δύο νέα στοιχεία, εξαιρετικά ενδιαφέροντα και σημαντικά: πρώτον, φαίνεται ότι πρόκειται για τα παλαιότερα ίχνη βάδισης που έχουν βρεθεί μέχρι σήμερα.

Τα αμέσως παλαιότερα ήταν αποτυπώματα ποδιών 3.600.000 ετών, που εντοπίστηκαν στο Λαετόλι της Τανζανίας, δηλαδή 2.000.000 χρόνια πιο πρόσφατα από αυτά στην Κίσσαμο. Το δεύτερο είναι ότι ανατρέπει το κομμάτι της θεωρίας που υποστηρίζει ότι ο πρόγονος του ανθρώπου εμφανίστηκε στην Αφρική, αλλά παρέμεινε εκεί μέχρι πολύ πρόσφατα και εμφανίστηκε στην Ευρώπη πριν από 2.000.000 χρόνια. Τώρα φαίνεται ότι ο άνθρωπος, ουσιαστικά από πολύ νωρίς, εξαπλώθηκε και στις άλλες ηπείρους και πιθανόν άρχισε να εξελίσσεται όπως στην Αφρική και σε άλλες περιοχές» λέει ο Χαράλαμπος Φασουλάς, άριστος γνώστης της γεωλογίας της Κρήτης, που έβαλε το δικό του «λιθαράκι» στην επίμονη έρευνα, η οποία ξεκίνησε εντελώς τυχαία...

 Ανάλυση των αποτυπωμάτων

Ήταν το καλοκαίρι του 2002, όταν ο Πολωνός παλαιοντολόγος Γκέραντ Γκιερλίνσκι επισκέφτηκε την Κρήτη για να περάσει τις διακοπές του. Καθώς βάδιζε αμέριμνος στην περιοχή του Ακρωτηρίου του Τραχήλου, στο βορειοδυτικό τμήμα της Κρήτης, τράβηξαν την προσοχή του κάποια αποτυπώματα πάνω στο έδαφος.

Ο Πολωνός, με την εμπειρία του, υποψιάστηκε ότι επρόκειτο για ίχνη θηλαστικών, αλλά δεν τα αξιολόγησε περαιτέρω και επέστρεψε στην πατρίδα του. Η υπόθεση αυτή παρέμεινε ξεχασμένη έως το 2010. Εκείνη τη χρονιά, ο επιστήμονας επέστρεψε στην περιοχή μαζί με έναν μεταπτυχιακό φοιτητή του για να μελετήσουν ενδελεχώς τα ίχνη. Τότε αντιλήφθηκαν ότι ίσως τα ευρήματα να έκρυβαν κάτι πολύ σημαντικό. Αμέσως ξεκίνησαν έναν κύκλο επαφών με διάφορους επιστήμονες από την Ευρώπη και την Αμερική, δημιουργώντας μια πολυεθνική ομάδα, υπό τη σκέπη του Πανεπιστημίου της Ουψάλα.

«Αυτό που βρέθηκε εκεί ήταν κάποια ίχνη που έμοιαζαν με πατημασιές. Υπήρχαν τρία θέματα που έπρεπε να εξετάσουμε: το πρώτο ήταν να διαπιστώσουμε αν όντως επρόκειτο για πατημασιές. Το δεύτερο, ποιος τις προκάλεσε και, το τρίτο, η ηλικία τους. Για τον σκοπό αυτόν έγινε μια πολύ εκτεταμένη ανάλυση. Από την έρευνα επιβεβαιώθηκε ότι επρόκειτο για πατημασιές, ενώ προέκυψε ότι τα ίχνη ήταν αρκετά παλιά και χρονολογούνται 5.700.000 χρόνια πριν» δηλώνει ο κ. Φασουλάς.

Ο τρόπος βαδίσματος αλλά και τα χαρακτηριστικά του πέλματος παραπέμπουν σε δίποδο ον, κατά πάσα πιθανότητα σε πρόγονο του ανθρώπου. Σύμφωνα με τους ερευνητές, ο συνδυασμός του μακριού πέλματος, με τα τέσσερα κοντά δάχτυλα και το μεγάλο δάχτυλο, είναι μοναδικός και δεν μοιάζει με πόδι πιθήκου ή άλλου ζώου, που θα είχε εντελώς διαφορετικά χαρακτηριστικά.

Για παράδειγμα, το πόδι των πλησιέστερων συγγενών μας, των μεγάλων πιθήκων, μοιάζει περισσότερο με ανθρώπινο χέρι, όπου το μεγάλο δάχτυλο, είναι σαν αντίχειρας, που προεξέχει στο πλάι. Κοντολογίς, τα ίχνη που εντοπίστηκαν στην Κίσσαμο ανήκουν σε πρώιμο είδος ανθρώπου - σχετικά πιο πρώιμο από αυτό που άφησε τα αποτυπώματά του στην Τανζανία.

 Αποτύπωμα ποδιού. Κάτω:Η κάτω γνάθος του Γκρεκοπιθήκου

Η ρηξικέλευθη αυτή ανακάλυψη, που αλλάζει άρδην τον τρόπο με τον οποίο θεωρούσαμε ότι ο άνθρωπος εμφανίστηκε και επεκτάθηκε στον υπόλοιπο κόσμο, ανοίγει νέο πεδίο ερευνών. Και τούτο διότι ουδείς μέχρι τώρα δεν έψαχνε για τους προγόνους μας σε Ευρώπη ή Μέση Ανατολή παλαιότερα από τα 2.000.000 χρόνια.

Όπως επισημαίνει εξάλλου ο κ. Φασουλάς, «εμείς σκοπεύουμε να συνεχίσουμε με μεγαλύτερη λεπτομέρεια την έρευνα στην περιοχή, όπου έχουμε εντοπίσει ευρήματα από πατημασιές ύαινας παρόμοιας ηλικίας, κάτι που αποδεικνύει ότι από παλιά στην Κρήτη υπήρχαν μεγάλα σαρκοφάγα θηλαστικά. ενδεχομένως για να βρούμε περισσότερες θέσεις με αντίστοιχα αποτυπώματα, αποτυπώματα άλλων ειδών ή οτιδήποτε μπορεί να σχετιστεί πλέον με τα είδη που ζούσαν στο νησί».

Αμφισβητείται η «αφήγηση» της εξέλιξης!

Να σημειωθεί ότι η Κρήτη εκείνη την εποχή δεν είχε απολύτως καμία σχέση με αυτό που είναι σήμερα. Δεν ήταν καν νησί, παρά ένα κομμάτι, μια προέκταση της Πελοποννήσου.

Έτσι, οι επιστήμονες εικάζουν ότι τα ίχνη στην Κίσσαμο ανήκουν σε άνθρωπο ή σε πρόγονό του, που πιθανότατα πρόλαβε και πέρασε στην Κρήτη, πριν απομονωθεί και γίνει νησί (περίπου πριν από 5.000.000 χρόνια).

Τα 50 αποτυπώματα που εντοπίστηκαν στην Κρήτη δόθηκαν και σε άλλους επιστήμονες για να ερευνηθούν με ανιχνευτές λέιζερ υψηλής ανάλυσης και να συγκριθούν με άλλα απολιθώματα, με πρόσφατα αποτυπώματα και αρχεία αρχαίων ποδιών και βημάτων. Η έρευνα ξεκίνησε το 2010 και η τελική συλλογή των στοιχείων ολοκληρώθηκε το 2012. Ακολούθησε μια μακρά περίοδος αναλύσεων των δεδομένων, αλλά και αμφισβητήσεων ιδίως από ανθρωπολόγους στην Αφρική, με αποτέλεσμα η μελέτη να καθυστερήσει να δημοσιευτεί.

«Η ανακάλυψη αυτή αμφισβητεί την κυρίαρχη αφήγηση της εξέλιξης του πρωτόγονου ανθρώπου και είναι πιθανό να προκαλέσει μεγάλες συζητήσεις. Αν η ερευνητική κοινότητα που μελετά την προέλευση του ανθρώπου θα αποδεχθεί τα απολιθωμένα αποτυπώματα ως πειστικό στοιχείο της παρουσίας ανθρωπίδων τόσο παλιά στην Κρήτη μένει να το δούμε» σχολίασε ο επικεφαλής της μελέτης, καθηγητής Περ Αλμπεργκ.

Θρίλερ με εκπαιδευτικό που έκλεψε τα απολιθώματα

Το σημείο όπου βρέθηκαν οι πατημασιές μπήκε στο στόχαστρο αρχαιοκαπήλων, οι οποίοι, μόλις λίγες ημέρες μετά την ανακοίνωση της έρευνας, εκμεταλλευόμενοι το γεγονός ότι ο χώρος ήταν αφύλακτος, αφαίρεσαν τμήματα πετρωμάτων από 10 πατημασιές.

Το «θρίλερ» με τα κλεμμένα απολιθώματα έλαβε αίσιο τέλος, καθώς τα στελέχη της Ασφάλειας Χανίων συνέλαβαν για την υπόθεση έναν 55χρονο εκπαιδευτικό από τη Θεσσαλονίκη.

Σύμφωνα με πληροφορίες, οι αστυνομικοί βρήκαν την άκρη του νήματος, που τους οδήγησε στη Θεσσαλονίκη και συγκεκριμένα στην Καλαμαριά. Οι αξιωματικοί της ΕΛ.ΑΣ. χαρακτηρίζουν τον άνθρωπο που συνέλαβαν «αποθηκάριο» κυκλώματος αρχαιοκαπηλίας, ο οποίος ταξίδεψε από την Κρήτη στη Θεσσαλονίκη με σκοπό την πώληση των -ανυπολόγιστης επιστημονικής σημασίας- ευρημάτων.

Τα απολιθώματα μεταφέρθηκαν στο Μουσείο Φυσικής Ιστορίας Κρήτης για να προστατευτούν από τη θαλάσσια αλλοίωση και από τους επίδοξους αρχαιοκαπήλους.

Ο Γκρεκοπίθηκος, που βρέθηκε το 1944, αρχαιότερος πρόγονος του είδους μας!

«Τα ευρήματα στην Κρήτη δείχνουν ότι στην Ευρασία υπήρχε επίσης ένα ον που περπατούσε σε όρθια στάση, όπως ακριβώς περπατά ο άνθρωπος, και ήταν αποκλειστικά δίποδο. Δεν ήταν, δηλαδή, όπως οι μεγάλοι πίθηκοι, που ανεβαίνουν στα δέντρα και τα πόδια τους είναι σαν χέρια, ώστε να μπορούν να κρατιούνται από τα κλαδιά.

Μέχρι σήμερα θεωρούσαμε ότι η εξέλιξη αυτή προς τον τύπο βάδισης του ανθρώπου είχε συμβεί μόνο στην Αφρική. Η χρονολόγηση των αποτυπωμάτων δείχνει ότι τα πράγματα πιθανόν δεν έγιναν έτσι» υπογραμμίζει, από την πλευρά του, ο Αθανάσιος Αθανασίου, γεωλόγος-παλαιοντολόγος της Εφορείας Παλαιοανθρωπολογίας και Σπηλαιολογίας του υπουργείου Πολιτισμού. Σύμφωνα με τον κ. Αθανασίου, τα νέα δεδομένα έρχονται να συμπληρώσουν την ανακοίνωση στις αρχές του καλοκαιριού ότι ο ηλικίας 7.200.000 ετών Γκρεκοπίθηκος από την Ελλάδα και τη Βουλγαρία είναι ο αρχαιότερος πρόγονος του ανθρώπου και όχι, όπως θεωρούσαν μέχρι πρότινος οι επιστήμονες, πρόγονος των πιθήκων.

Ο Γκρεκοπίθηκος, ο οποίος έζησε πριν από 7.200.000 χρόνια, έγινε γνωστός χάρη σε μια κάτω γνάθο, η οποία ανακαλύφθηκε το 1944 στην Ελλάδα (σε περιοχή της Αττικής) και σε ένα δόντι που είχε ανακαλυφθεί στη Βουλγαρία πριν από οκτώ χρόνια. Το συγκεκριμένο έμβιο ον εκτιμάται ότι ήταν ο αρχαιότερος προάνθρωπος που έζησε στη νοτιοανατολική Ευρώπη αλλά και στην Ελλάδα.

Πρόσφατα, ομάδα επιστημόνων επανεξέτασε τα ευρήματα, εστιάζοντας στις ρίζες του δοντιού. Αυτό που ανακάλυψαν είναι ότι τα ανατομικά χαρακτηριστικά παραπέμπουν περισσότερο σε άνθρωπο και προάνθρωπο, παρά σε πίθηκο. Στην ομάδα συμμετείχαν ο ομότιμος καθηγητής Παλαιοντολογίας - Στρωματογραφίας στο Πανεπιστήμιο Αθηνών Γιώργος Θεοδώρου και ο επίκουρος καθηγητής Σωκράτης Ρουσιάκης του Τμήματος Γεωλογίας και Γεωπεριβάλλοντος του Πανεπιστημίου Αθηνών.

Πολλοί επιστήμονες θεωρούν ως αρχαιότερο γνωστό είδος προανθρώπου τον Σαχελάνθρωπο του Τσαντ (Sahelanthropus tchadensis), που ζούσε πριν από έξι έως επτά εκατομμύρια χρόνια στην Αφρική. Ο Γκρεκοπίθηκος, όμως, είναι εκατοντάδες χιλιάδες χρόνια παλαιότερος του Σαχελανθρώπου.

Σύμφωνα με τις αναλύσεις των επιστημόνων, ο Γκρεκοπίθηκος ζούσε σε ένα περιβάλλον στη νοτιοανατολική Ευρώπη, που εκείνη την εποχή είχε χαρακτηριστικά σαβάνας και φιλοξενούσε επίσης ρινόκερους, καμηλοπαρδάλεις, αντιλόπες και γαζέλες.

Μάλιστα, στις τοποθεσίες όπου βρέθηκαν τα απολιθώματα του Γκεροκοπιθήκου στην Ελλάδα και τη Βουλγαρία οι επιστήμονες ανακάλυψαν ίχνη από πανάρχαια σκόνη της βορειοαφρικανικής Σαχάρας, που είχε ταξιδέψει προς τα βόρεια από τον άνεμο.

Ο αρσενικός Γκρεκοπίθηκος υπολογίζεται ότι ζύγιζε περίπου 40 κιλά, ενώ ο θηλυκός 30. Η νέα αυτή προσέγγιση δεν αμφισβητεί ότι ο πρώτος σύγχρονος άνθρωπος (Homo sapiens) εμφανίσθηκε στην Αφρική, αλλά υποστηρίζει ότι ο πρώτος προάνθρωπος εμφανίσθηκε εκτός της «μαύρης ηπείρου».

http://www.dimokratianews.gr/content/78639/pos-ta-vimata-ton-5700000-eton-allazoyn-tin-istoria