Η Μαστίχα Χίου αναγνωρίστηκε ως φυσικό φάρμακο

Η Μαστίχα Χίου αναγνωρίστηκε ως φυσικό φάρμακο

Μαστίχα

100% Φυσικό Προϊόν

 Στο ανατολικό Αιγαίο, κάπου στο σταυροδρόμι Ανατολής με Δύση, στο νησί της Χίου, φύεται από τα βάθη των αιώνων η μαστίχα, ένα προϊόν - θρύλος, συνυφασμένο με παραδόσεις, ιστορικές συγκυρίες και πολιτισμικές ανταλλαγές που φτάνει ανόθευτο μέχρι τις μέρες μας, σμιλεμένο με την κουλτούρα της ανατολικής Μεσογείου και πιο ισχυρό από ποτέ, λόγω των αποδεδειγμένων πλέον και επιστημονικά μοναδικών ευεργετικών και θεραπευτικών ιδιοτήτων του.

Η μαστίχα της Χίου (Pistacia Lentiscus var. Chia) είναι η ρητινώδης έκκριση του μαστιχόδενδρου (Pistacia Lentiscus var. Chia). Πρόκειται για φυσική, αρωματική ρητίνη, που εκκρίνεται σε σχήμα δακρύων από τον κορμό και τα μεγάλα κλαδιά του μαστιχόδενδρου, στις επιφανειακές τομές που τού προξενούν οι παραγωγοί με αιχμηρά εργαλεία.

Η μαστιχοκαλλιέργεια εγγράφτηκε το 2014 στον κατάλογο της άυλης πολιτιστικής κληρονομιάς της ανθρωπότητας (UNESCO 2003).

Φυσικό φάρμακο.

Στη συνεδρίαση της Επιτροπής για τα Φυτικά Φαρμακευτικά Προϊόντα (HPMC) του Ευρωπαϊκού Οργανισμού Φαρμάκων (ΕΜΑ), που πραγματοποιήθηκε τον Ιούλιο στο Λονδίνο, αποφασίστηκε ομόφωνα και έγινε αποδεκτή στην κατηγορία των παραδοσιακών φαρμάκων φυτικής προέλευσης η φαρμακευτική «μονογραφία» της Μαστίχας Χίου, με δύο θεραπευτικές ενδείξεις: α) δυσπεπτικά προβλήματα, β) δερματικές φλεγμονές και επούλωση δερματικών πληγών.

Στην ομάδα της Διεύθυνσης Έρευνας και Ανάπτυξης της Ένωσης Μαστιχοπαραγωγών Χίου για τη σύνταξη, κατάθεση και υποστήριξη του φακέλου έγκρισης της «μονογραφίας», πολύτιμη βοήθεια προσέφεραν η καθηγήτρια του Τομέα Φαρμακογνωσίας και Χημείας Φυσικών Προϊόντων της Φαρμακευτικής Αθηνών Ιωάννα Χήνου, ο Δρ. Ηλίας Σμυρνιούδης της ΕΜΧ και ο Δρ. Κώστας Παχής, της IASIS Pharma. Με την ολοκλήρωση της διαδικασίας έγκρισης, η Μαστίχα Χίου αναγνωρίζεται ως φαρμακευτικό προϊόν εντός της Ευρωπαϊκής Ένωσης, καθώς και σε χώρες εκτός αυτής που ακολουθούν τις ευρωπαϊκές φαρμακευτικές «μονογραφίες». Αποτέλεσμα της καταχώρησης είναι η δυνατότητα κυκλοφορίας σκευασμάτων μαστίχας σε όλη την Ευρώπη με ισχυρισμούς υγείας εγκεκριμένους από τον Ευρωπαϊκό Οργανισμό Φαρμάκων (ΕΜΑ).

Η έγκριση από τον ΕΜΑ (European Medicines Agency) ήταν η πρώτη από μία σειρά εγκρίσεων που στοχεύει να αποκτήσει η Ένωση Μαστιχοπαραγωγών Χίου από ευρωπαϊκούς και μη φορείς, προκειμένου η Μαστίχα να γίνει αποδεκτή και να καθιερωθεί στην παγκόσμια φαρμακευτική κοινότητα. Σύντομα αναμένονται και άλλες εγκρίσεις.

Η «μονογραφία» της Μαστίχας έχει δημοσιοποιηθεί στο site του ΕΜΑ (http://www.ema.europa.eu/).

Μαστίχα

Μαστίχα ονομάζεται η αρωματική φυσική ρητίνη που εξάγεται από το μαστιχόδεντρο (Pistacia lentiscus var. chia), το οποίο μεγαλώνει στη Χίο. Η μαστίχα χρησιμοποιείται σε τρόφιμα, φάρμακα και τη βιομηχανία.

Μαστίχα ονομάζεται επίσης συχνά και η τσίχλα ή τσίκλα που συναντάμε στο εμπόριο και περιέχει σε μικρό ποσοστό μαστίχα.

Το φυτό (Ο μαστιχοφόρος σχίνος ή μαστιχόδεντρο )

Το φυτό της μαστίχας, ο σχίνος, (επιστημονικά Pistacia lentiscus) είναι αειθαλής πυκνόφυλλος θάμνος, ο οποίος ανήκει στην οικογένεια της τερεβίνθου (Terebinthus lentisca Chia). Mπορεί να φτάσει και το ύψος των τριών μέτρων. Έχει απλωμένα κλαδιά και ανοιχτό ή σκούρο σταχτί κορμό, ανάλογα με την ηλικία του. Η επιφάνεια του κορμού του έχει ακανόνιστες πλάκες, σαν ρυτίδες, όπως το πεύκο. Ευδοκιμεί σε ολόκληρη τη Μεσόγειο, από την Ιβηρική χερσόνησο και τη Γαλλία μέχρι την Τουρκία και το Ισραήλ. Στο νησί της Χίου και μόνο στα νότια χωριά της, τα λεγόμενα Μαστιχοχώρια, ευδοκιμεί και καλλιεργείται μία ιδιαίτερη ποικιλία σχίνου, ο μαστιχοφόρος σχίνος (Pistacia lentiscus var. Chia), από τον οποίο εξάγεται η φυσική ρητίνη ή μαστίχα, το σπουδαιότερο προϊόν του νησιού, το οποίο στηρίζει και την τοπική οικονομία. Πολλές φορές έχουν γίνει προσπάθειες να παραχθεί μαστίχα από το φυτό αυτό σε άλλα μέρη του πλανήτη, αλλά, χωρίς αποτέλεσμα.

Η ρητίνη (το μαστίχι)

Η συλλογή της μαστίχας γίνεται με παραδοσιακό τρόπο. Εργάτες ισοπεδώνουν το χώρο γύρω από το δέντρο και σχίζουν τον κορμό του δέντρου σε συγκεκριμένα σημεία. Η μαστίχα αρχίζει να ρέει και σε 15 περίπου μέρες σταθεροποιείται και είναι έτοιμη προς συλλογή. Αυτή γίνεται από το Δεκαπενταύγουστο μέχρι τα μέσα Σεπτεμβρίου. Κατόπιν το προϊόν κοσκινίζεται, πλένεται και καθαρίζεται επιμελώς, κομμάτι-κομμάτι, και κατόπιν προωθείται στο εμπόριο.

Κατά την ιστορική παράδοση

Κατά την παράδοση της Χίου, οι σκίνοι άρχισαν να δακρύζουν όταν μαρτύρησε ο Άγιος Ισίδωρος από τους Ρωμαίους, περί το 250 μ.Χ.. Οι Ρωμαίοι κυνήγησαν τον Άγιο Ισίδωρο επειδή ήταν λάτρης της χριστιανικής θρησκείας. Ο Άγιος για να ξεφύγει, τράπηκε σε φυγή κοντά στα Μεστά. Εκείνη τη στιγμή εμφανίστηκε ένας άσπρος ίππος με τον οποίο έφτασε ως τα Νότια χωριά της Χίου επειδή δεν άντεχε άλλο αφού είχε τραυματιστεί σοβαρά. Τότε έκατσε κάτω από ένα σκίνο. Ο σκίνος τον λυπήθηκε για τα βασανιστήρια του και δάκρυσε. Τα δάκρυα του ευωδίασαν και τότε δημιουργήθηκε το δάκρυ του Αγίου Ισιδώρου που μέχρι σήμερα το ονομάζουμε μαστίχα.

Από την περίοδο του 3ου αιώνα χρονολογείται πάντως η καλλιέργεια του φυτού στο νησί. Οι ελάχιστες βροχοπτώσεις, η μεγάλη ηλιοφάνεια και η ασβεστολιθική σύσταση του εδάφους, αποτελούν το ιδανικό περιβάλλον ευδοκίμησης του φυτού. Οι κάτοικοι των 24 χωριών την άνοιξη καλλιεργούν τα χωράφια τους κλαδεύοντας τους σκίνους από το Δεκέμβρη, μέχρι τις 20 Μαρτίου. Το κλάδεμα γίνεται για να δοθεί το κατάλληλο σχήμα στο σκίνο, ώστε να αερίζεται και να φωτίζεται σωστά. Προς τα τέλη του Μαΐου "φτιάχνουν" τους σκίνους καθαρίζοντας το μέρος γύρω από τη βάση του κορμού τους, το λεγόμενο τραπέζιο, από τα χόρτα και τα φύλλα ενώ τον Ιούνιο αρχίζει η εντατική προετοιμασία των σκίνων. Κατά τον μήνα Ιούλιο οι αγρότες αρχίζουν να ρίχνουν ασπρόχωμα στα τραπέζια των σκίνων, το οποίο ασπρόχωμα,το προμηθεύονται από την Ένωση Μαστιχοπαραγωγών Χίου (ΕΜΧ) σε αντίθεση με τα παλαιότερα χρόνια, που οι άνθρωποι το έβγαζαν από την γη, σκαλίζοντας ανάμεσα από τις πέτρες. Μετά τις 15 Ιουλίου αρχίζουν το κέντημα δηλαδή χαράζουν το μαστιχόδεντρο για να δακρύσει. Αυτή η διαδικασία, που ολοκληρώνεται στα τέλη του Αυγούστου, γίνεται με τα χέρια, τις πρώτες πρωινές ώρες. Στα μέσα του Σεπτέμβρη αρχίζει το μάζεμα της μαστίχας. Στις αρχές του Νοέμβρη οι γεωργοί τοποθετούν τα μαστίχια μέσα σε βαρέλι με νερό για να αρχίσει ο καθαρισμός τους. Τέλος λιπαίνουν τα χωράφια και συνεχίζουν με το καθάρισμα της μαστίχας.

Για να επιτευχθεί η παραπάνω διαδικασία απαιτούνται και τα απαραίτητα εργαλεία. Συγκεκριμένα για το καθάρισμα της βάσης των σκίνων, δηλ. των τραπεζιών , χρησιμοποιούνται μυστριά, τσάπες και αξίνες. Για το κέντημα απαιτούνται τα παραδοσιακά εργαλεία κεντητήρι, τραβηχτήρι και σφυράκι. Για το μάζεμα είναι απαραίτητα τα τιμητήρια και τα πανέρια. Τέλος για το καθάρισμα της μαστίχας πρέπει να υπάρχουν ιδανικά μυτερά μαχαιράκια, σινιά (μεγάλα χάλκινα ταψιά) και ένα κόσκινο.

Χρήση

Η μαστίχα από την αρχαιότητα είχε πολλές χρήσεις. Στην αρχαία Ελλάδα ήταν γνωστό για τις ιατροφαρμακευτικές του ιδιότητες. Οι Αιγύπτιοι το χρησιμοποιούσαν για την ταρίχευση των νεκρών. Οι Ρωμαίοι και οι Τούρκοι έφτιαχναν οδοντογλυφίδες από ξύλο σκίνου για να καθαρίζουν και να λευκαίνουν τα δόντια τους αλλά και να αρωματίζεται η αναπνοή τους. Στη σημερινή εποχή η πιο ευρεία χρήση της είναι ως τσίχλα ή άρωμα για τη ζαχαροπλαστική, ενώ γνωστό είναι και το λικέρ μαστίχας. Η μαστίχα αρωματίζει τρόφιμα και γλυκίσματα αλλά απαιτείται προσοχή και φειδώ στη χρήση της καθώς αν υπερβάλλουμε στην ποσότητα το παρασκεύασμα θα αποκτήσει πικρή γεύση! Το μαστιχέλαιο χρησιμοποιείται επίσης στην επιπλοποιία και στην κατασκευή μουσικών οργάνων. Επίσης στην ιατρική, φαρμακευτική, ορθοδοντική, αρωματοποιΐα, κλπ. Στην Κύπρο, οι σπόροι (κόκκοι) του σχίνου, που μοιάζουν με αυτούς του πιπεριού, χρησιμοποιούνται ολόκληροι ως καρύκευμα στα χωριάτικα λουκάνικα.

Τόπος Παραγωγής

Το μαστίχι αποτελούσε και αποτελεί ακόμα μία σημαντική πηγή εσόδων για το νησί της Χίου. Γι’ αυτό το λόγο πολλοί προσπάθησαν να το φυτέψουν και στον τόπο τους αλλά οι προσπάθειές τους αποδείχτηκαν μάταιες αφού ο σχίνος δίνει τη μαστίχα μόνο στα Νότια μέρη της Χίου και ιδιαίτερα στα παρακάτω χωριά: Λιθί, Βέσσα, Ελάτα, Μεστά, Ολύμποι, Πυργί, Αρμόλια, Καλαμωτή, Πατρικά, Φλάτσια, Νένητα, Βουνό, Κοινή, Παγίδα, Καταρράκτης, Έξω Διδύμα, Μέσα Διδύμα, Μερμήγκι, Θολοποτάμι, Καλλιμασιά, Νεοχώρι, Θυμιανά, Βαβίλοι, Άγιος Γεώργιος Συκούσης.

Άνθρωποι και Παρελθόν

Η ιστορία της χάνεται στα βάθη των αιώνων… Θρύλοι, παραδόσεις, αγαπημένες συνήθειες, ιστορικές συγκυρίες, θρησκείες, τόποι, ταξίδια, άνθρωποι και πολιτισμοί συνθέτουν τον μύθο της Χιώτικης μαστίχας. Από την Ρωμαϊκή Αυτοκρατορία, μέχρι το Βυζάντιο, τους Ενετούς και τους Οθωμανούς, από τις μελέτες του Διοσκουρίδη μέχρι το Βάλσαμο της Ιερουσαλήμ και από το πρώτο λουκούμι στην Κωνσταντινούπολη μέχρι το παραδοσιακό φαγητό saliq της Σαουδικής Αραβίας η μαστίχα συναρπάζει με το μοναδικό άρωμα και την ιδιαίτερη γεύση της.

Εμπορικά

336-146 π.Χ.: Στα αρχαία κείμενα αναφέρονται και άλλες μαστίχες εκτός από την χιώτικη: ιλλυρική, αιθιοπική, ινδική και αιγυπτιακή. Πληροφορίες υπάρχουν μόνο για την τελευταία: ήταν μαύρη και δεν έδινε μαστιχέλαιο. Οι Χιώτες μεγαλέμποροι και τραπεζίτες που διατηρούσαν εμπορικά γραφεία στην Αίγυπτο, γνώριζαν από πρώτο χέρι τις μαστίχες αυτές. Τις έβλεπαν να πωλούνται μαζί με άλλες πολύτιμες ρητίνες (λιβάνι, σμύρνα, σίλφιο, βάλσαμο) στις αγορές της Αλεξάνδρειας και της Μέμφιδας. Όταν διαπίστωσαν ότι το προϊόν είχε αυξανόμενη ζήτηση, αποφάσισαν να μπουν στο παιχνίδι. Στο νησί τους το κλίμα ήταν ιδανικό και οι σχίνοι, αυτοφυείς. Οργάνωσαν λοιπόν την καλλιέργεια και την εκμετάλλευσή τους και άρχισαν να εξάγουν μαστίχα. Η πρώτη δυναμική είσοδος της χιώτικης μαστίχας στην αγορά σύμφωνα με όλες τις ενδείξεις, έγινε στην ελληνιστική εποχή (336-146 π.Χ.).

Ρώμη: Στη Ρώμη, όπως και στην Αλεξάνδρεια πιο πριν, η μαστίχα ήταν ένα ακριβό προϊόν που απευθυνόταν μόνο στους προνομιούχους. Σύμφωνα με τον Πλίνιο το νεότερο, η τιμή της ήταν 10 δηνάρια η λίβρα. Την ίδια στιγμή το μαύρο πιπέρι στοίχιζε μόλις 4 δηνάρια, το άσπρο πιπέρι 7 και το τζίντζερ 6.

Βυζάντιο: Ένας από τους πιο καλούς πελάτες της βυζαντινής περιόδου ήταν η Συρία. Ήταν τόσο καλός πελάτης που στις αγορές της η μαστίχα λεγόταν «chio». Τα προϊόντα της Χίου που απέφεραν υπερκέρδη ήταν τα κρασιά, τα μάρμαρα, η Χία γη, τα μεταξωτά και βαμβακερά υφάσματα και φυσικά η μαστίχα. Η μαστίχα εξαγόταν στη Συρία, την Αίγυπτο, την Αρμενία, την Μικρά Ασία, την Κωνσταντινούπολη αλλά και στη Δυτική Ευρώπη. Στην Ευρώπη τη μαστίχα την αγόραζαν οι εύποροι, τη χρησιμοποιούσαν σε μαντζούνια και κυρίως τη μασούσαν.

Γενοβέζικη κατοχή: Το μέρισμα που διανεμόταν στους μετόχους της μαόνας ήταν 2.000 δουκάτα τις κακές χρονιές, μέχρι και δεκαπλάσιο τις καλές. Ο συνολικός τζίρος δεν έπεφτε κάτω από 120.000 δουκάτα το χρόνο. Από αυτά, τα 30.000 προέρχονταν από την πώληση της μαστίχας. Η μαόνα απλώς πουλούσε την παραγωγή. Τη μεταφορά και την μεταπώληση της την αναλάμβαναν άλλοι. Η μαστίχα εξαγόταν στην Κωνσταντινούπολη, τη Μικρά Ασία και την Κριμαία (50% της παραγωγής), την Αρμενία, τη Ρόδο, τη Συρία και την Αίγυπτο (25% της παραγωγής) και στην Ευρώπη και τη βορειοδυτική Αφρική (το υπόλοιπο 25%).

1970: Τη χρονιά αυτή σημειώθηκε ρεκόρ παραγωγής μαστίχας. Μαζεύτηκαν 303.527 κιλά.

Ιράκ: Το αράκ είναι ένα οινοπνευματώδες ποτό ανάλογο με το ρακί, δημοφιλέστατο στη Μέση Ανατολή. Στο Ιράκ το αρωμάτιζαν με ιρανική γόμμα (persian gum) και μαστίχα και κυκλοφορούσε σε διάφορες ποιότητες. Από το 1959 όμως, δια νόμου απαγορεύεται η χρησιμοποίηση ιρανικής γόμμας και καθιερώνεται μία και μοναδική ποιότητα αράκ, η οποία έπρεπε υποχρεωτικά να περιέχει 8 κιλά μαστίχας ανά 100 κιλά οινοπνεύματος. Έτσι ξαφνικά, το Ιράκ γίνεται ο καλύτερος πελάτης των μαστιχοπαραγωγών. Ενώ την περίοδο 1955-58 απορροφούσε 38.500 κιλά μαστίχα το χρόνο, τη διετία 1963-64 ανέβηκε στα 157.500 κιλά (το 52% των συνολικών πωλήσεων). Η αυξημένη ζήτηση καλύφθηκε από τα αποθέματα προηγουμένων ετών. Ο πελάτης όμως χάθηκε. Το 1972, λίγα χρόνια μετά την κατάληψη της εξουσίας από το κόμμα Μπάαθ του Σαντάμ Χουσεΐν, το αράκ αποδεσμεύτηκε από τη μαστίχα και οι εξαγωγές προς το Ιράκ εκμηδενίστηκαν. Η απώλεια της αγοράς του Ιράκ άφησε τη μαστίχα μετέωρη. Μετά το 1972, ελλείψει ζήτησης, πολλοί σχίνοι μένουν ακαλλιέργητοι.

Μαρόκο: στα διάσημα παζάρια του Μαρόκου συναντάμε τη μαστίχα σε ένα μίγμα αρωματικών βοτάνων που πωλείται κατά κόρον σε μικρές, περίτεχνα στολισμένες συσκευασίες. Εξάλλου στο Μαρόκο η μαστίχα είναι το πλέον παραδοσιακό, χαρακτηριστικότερο δώρο που προσφέρεται στους γάμους, τοποθετημένη σε μια μεγάλη πιατέλα.

Ιατρικά

Διοσκουρίδης: Είναι ο πρώτος καταγεγραμμένος “διαφημιστής” της χιώτικης μαστίχας. Αν και στρατιωτικός, θεωρείται ο θεμελιωτής της φαρμακολογίας. Γύρναγε στην περιοχή της Ελλάδας, της Ιταλίας και της Μικράς Ασίας και μάζευε βότανα και πληροφορίες γι’ αυτά. Γράφει ότι στη Χίο παράγεται η καλύτερη και περισσότερη μαστίχα και αναφέρει ότι ενδείκνυται για το βήχα, το στομάχι, τον αρωματισμό της αναπνοής και για μάσκες ομορφιάς.

Γαληνός: Ο σημαντικότερος Έλληνας ιατρός μετά τον Ιπποκράτη. Εκθειάζει τις στυπτικές και μαλακτικές ιδιότητες της μαστίχας και τη συνιστά για φλεγμονές του στομάχου, των εντέρων και του ήπατος. Τονίζει μάλιστα ότι το καλύτερο μαστιχέλαιο παρασκευαζόταν στη Χίο.

Αρεταίος: Γιατρός από την Καππαδοκία που έζησε το δεύτερο μισό του 2ου αιώνα μ.Χ. Άφησε αρκετές συνταγές για καταπλάσματα με συστατικό τη μαστίχα. Χαρακτηριστικό είναι το κατάπλασμα από χουρμάδες, λιωμένους με κρασί μαζί με μαστίχα και αλόη για ανάκτηση της δύναμης των ασθενών από καρδιακά νοσήματα

Ραζής: Πέρσης φιλόσοφος και γιατρός (868 – 932 μ.Χ.) που θεωρούσε τον εαυτό του ως την ισλαμική εκδοχή του Ιπποκράτη. Συνιστά μίγμα αργίλου και μαστίχας σαν υλικό για σφράγισμα χαλασμένων δοντιών. Επίσης συνιστά το μάσημα της μαστίχας για να επανέλθει η όρεξη σε έγκυες γυναίκες

Abu Yusuf Ya'qub ibn Ishaq al-Kindi: γιατρός στη Βαγδάτη του 9ου αιώνα, δίνει μια συνταγή αντικαταθλιπτικού σκευάσματος, “που κάνει χαρούμενους όσους το πίνουν”, δυναμώνει το στομάχι, αρωματίζει την αναπνοή και βοηθάει το συκώτι. Περιέχει ροδέλαιο, γαρίφαλο, νάρδο, κανέλα, σαφράν, κάρδαμο, φουντούκια και μαστίχα.

Abu Marwan Abd al Malik ή Avenzoar, γεννημένος στη Σεβίλλη το 1091, στο σύγγραμμά του Citab al Taysir προτείνει σκεύασμα με γλυκόριζα, σταφίδα και μαστίχα, για ηπατικά προβλήματα.

Gilbertus Anglicus (Αγγλία, 13ος αιώνας): στο έργο του Compedium Medicinae αναφέρει ένα γιατροσόφι για τη σπλήνα. Το ονομάζει diacerasus και περιέχει χυμό κερασιού, κανέλλα και μαστίχα.

Παράκελσος: Την επουλωτική δράση της μαστίχας εξηγεί ο Ελβετός ιατροφιλόσοφος και αλχημιστής Παράκελσος, στο σύγγραμμά του Περί χειρουργικής: «Η φύση του ανθρώπου είναι τέτοια που του επιτρέπει να αυτοθεραπεύεται, να εξισορροπεί και να γεμίζει. Οι πληγές δεν θεραπεύονται από βάλσαμα. Η μαστίχα, οι ρητίνες και άλλα επουλωτικά δεν μπορούν να δημιουργήσουν ούτε μία ίνα σάρκας. Έχουν όμως την ιδιότητα να επιτρέπουν στη φύση να εργάζεται ανεμπόδιστα για την επούλωση της πληγής».

Giovani de Vigo (1469-1525): ήταν προσωπικός χειρουργός του πάπα Ιουλίου ΙΙ. Στο βιβλίο του Practica in Arte Chirurgia Copiosa, δίνει μια συνταγή για τη φαγούρα, που περιλαμβάνει ασπράδι αυγού, λιναρόσπορο, μαύρο ελλέβορο, μπουμπούκια λεύκας και μαστίχα σε σκόνη, χτυπημένη σε ελαιόλαδο.

Βάλσαμο της Ιερουσαλήμ: Χαρακτηριστικό είναι το διάσημο «βάλσαμο της Ιερουσαλήμ» των φραγκισκανών μοναχών. Το φαρμακείο του φραγκισκανικού μοναστηριού του αγίου Σώζοντα στην Ιερουσαλήμ ήταν το πιο φημισμένο της Ανατολής. Εκεί εργαζόταν ο μοναχός Αντόνιο Μεντζάνι ντι Κούνα, που μετά από πειράματα 24 ετών, κατάφερε να φτιάξει ένα αποτελεσματικότατο βάλσαμο. Ο Μεντζάνι πρωτοπαρουσίασε το σκεύασμά του το 1712 στο Μιλάνο, με το πολύ εμπορικό όνομα «βάλσαμο της Ιερουσαλήμ». Ήταν μια αλοιφή που θεράπευε πληγές. Με το χρόνο αναδείχθηκε σε ελιξίριο για κάθε νόσο: στομαχόπονους, δερματικά, σκουλήκια στα έντερα, πονοκεφάλους, πονόδοντους, ναυτίες, αιμορροΐδες, καρδιακές ανεπάρκειες, ακόμα και για προστασία από την πανούκλα! Η φόρμουλα του Μεντζάνι περιείχε τέσσερα συστατικά: αλόη, λιβάνι, σμύρνα και μαστίχα, διαλυμένα σε αιθανόλη. Τη μαστίχα την αγόραζαν από τον Τούρκο σουλτάνο. Σ’ αυτόν ανήκε το μοναδικό μέρος στον κόσμο όπου παραγόταν: η Χίος, ένα νησί του Αιγαίου.

Philip Thicknesse: δημοσίευσε το 1777 το βιβλίο A Year's Journey through France and Part of Spain. Σ’ αυτό μιλάει για μια σκόνη που την ονομάζει coloradilla, την οποία χρησιμοποιούν οι Ισπανοί χειρουργοί. Είναι φτιαγμένη από σμύρνα, μαστίχα και κινναβάρι (είδος κανέλλας).

Lady Webster's Dinner Pills: Ένα από τα διασημότερα καθαρτικά του 19ου αιώνα, τα χάπια της λαίδης Ουέμπστερ παρασκευαζόταν από αλόη, μαστίχα και ροδέλαιο.

Αντιμετώπιση της πανούκλας: Έχει ενδιαφέρον να δούμε πώς αντιμετώπιζαν την πανώλη οι Ευρωπαίοι (που την ονόμασαν μαύρο θάνατο). Η Ιατρική Σχολή του Παρισιού συνιστούσε για την καταπολέμηση της το θυμιάτισμα των σπιτιών. Για το καλοκαίρι πρότεινε "ψυχρά" θυμιάματα όπως η καμφορά και το σανταλόξυλο και για τον χειμώνα "θερμά" όπως η μαστίχα και το μοσχοκάρυδο. Άλλοι γιατροί συμβούλευαν όποιον ήθελε να επισκεφθεί ασθενή προσβεβλημένο από πανούκλα, να μασάει ένα κομμάτι μαστίχα ή κανέλλα ή ένα γαρύφαλλο και να αποφεύγει να τον κοιτάζει κατά πρόσωπο.

Πρακτική μέθοδος για το σφράγισμα των δοντιών: αν διαλύσουμε τέσσερα μέρη μαστίχας με ένα μέρος αιθέρα σε αεροστεγή φιάλη, το υγρό που προκύπτει έχει κιτρινωπό χρώμα και ελαιώδη υφή. Αν βρέξουμε με αυτό ένα βαμβάκι και το εφαρμόσουμε στην τρύπα του δοντιού, τη βουλώνει και τη στεγανοποιεί. Αν βρέξουμε με αυτό ένα βαμβάκι και το εφαρμόσουμε στην τρύπα του δοντιού, τη βουλώνει και τη στεγανοποιεί.

Καλλυντικά

Ρώμη: Η υψηλή Ρωμαϊκή κοινωνία αναζητούσε νέες εξωτικές εμπειρίες και το μάσημα της μαστίχας ήταν μια τέτοια. Αρχικά τη μασούσαν για λόγους στοματικής υγιεινής, για να καθαρίζουν δηλαδή τα δόντια και να αρωματίζουν την αναπνοή. Σιγά σιγά εθίστηκαν και τη μασούσαν για ευχαρίστηση.

Κωνσταντινούπολη: Όπως και στη Ρώμη, έτσι και στην Κωνσταντινούπολη, το μάσημα παρέμεινε η πιο δημοφιλής χρήση της μαστίχας. Στο λεξικό του Ησύχιου (5ος αιώνας) αναφέρεται ότι οι «καλλωπιζόμενοι» συνήθιζαν να μασάνε μαστίχα για να έχουν λευκά δόντια.

Ο Διοσκουρίδης (1ος αιώνας μ.Χ.) αναφέρει ότι η μαστίχα χρησιμοποιούνταν για μάσκες ομορφιάς, για τον αρωματισμό της αναπνοής και τον καθαρισμό των δοντιών

Ο Αέτιος και ο Ορειβάσιος, προσωπικοί γιατροί των αυτοκρατόρων Ιουστινιανού και του Ιουλιανού του Παραβάτη, παρασκεύαζαν καλλυντικές κρέμες και αντηλιακά, χρησιμοποιώντας ως συστατικό μαστίχα.

John Partridge (The Widowes Treasure, 1585), μνημονεύει αλοιφή που «θεραπεύει τα ξερά από το κρύο και τον αέρα χείλη». Περιέχει ροδέλαιο, κερί μέλισσας, μαστίχα και λιβάνι.

Manual de Mugeres: Τον 16ο αιώνα οι κυρίες της αριστοκρατίας αναζητούσαν με μανία συγγράμματα που περιείχαν συνταγές για καλλυντικά. Η μαστίχα ήταν παρούσα και εδώ: στο Manual de Mugeres, ισπανικό εγχειρίδιο του 16ου αιώνα, περιλαμβάνεται συνταγή για σαπούνι με μαστίχα: δυο ουγγιές λευκό σαπούνι, ένα τέταρτο μαστίχα, μισό τέταρτο ρητίνη southernwood κι ένα τέταρτο βόραξ. Στην περίοδο ακμής της Ρωμαϊκής Αυτοκρατορίας οι κυρίες της ανώτερης τάξης χρησιμοποιούσαν κρέμες ομορφιάς οι οποίες περιείχαν μαστίχα και συχνά βασίζονταν σε αρωματικές οδοντογλυφίδες που φτιάχνονταν από το ξύλο του μαστιχόδενδρου για να διατηρούν την υγεία και τη λευκότητα των δοντιών τους.

Chypre Oiselets. Γαλλική συνταγή του 1721, για παρασκευή αποσμητικού χώρων: Περιείχε ρετσίνι κυπαρισσιού, λιβάνι, στύρακα, λάβδανο, μαστίχα, μαντζουράνα, κανέλλα, γαρύφαλλο, σανταλόξυλο και ροδέλαιο.

Francesco Placenca: «Η μαστίχα είναι ερεθιστικό, το οποίο έχει μια μυστηριώδη αρετή και δύναμη να παρέχει ισχυρή τροφή στους ερεθισμούς της Αφροδίτης και να αφυπνίζει κατά θαυμάσιο τρόπο και τις πιο νυσταλέες και ναρκωμένες αφροδίσιες ορέξεις».

Τhomas McGill: Άγγλος περιηγητής του 18ου αιώνα, γράφει: "Άλλοι λένε πως η μαστίχα κρατάει καθαρά τα δόντια. Άλλοι ισχυρίζονται πως διεγείρει σε ακολασίες. Η γνώμη μου είναι πως επειδή οι γυναίκες στην Τουρκία δεν απολαμβάνουν την ίδια ελευθερία λόγου, όπως στην Ευρώπη, μεταχειρίζονται τη μαστίχα για να διατηρούν τα σαγόνια τους σε κίνηση"

Στην «Ελληνική Φαρμακοποιία», που εκδόθηκε στη Σμύρνη το 1835, δίδεται συνταγή για «οσμητικούς τροχίσκους», ένα είδος θυμιάματος σε παστίλιες. Περιείχαν λιβάνι, στύρακα, λάβδανο και μαστίχα.

Στη Μαυριτανία την καίνε πάνω σε καρβουνάκια για τον αρωματισμό των χώρων και των ρούχων και αποτελεί ένα από τα πιο αγαπημένα αρώματα των γυναικών. Την χρησιμοποιούν μάλιστα περισσότερο κατά τους χειμερινούς μήνες γιατί τους δίνει μια αίσθηση ζεστασιάς.

Θρησκευτικά

 Άγιος Ισίδωρος: Ο Ισίδωρος ήταν Αλεξανδρινός, γόνος πλούσιας οικογένειας, πλην όμως χριστιανός και μάλιστα έζησε επί Αυτοκράτορος Δεκίου, του διασημότερου διώκτη του χριστιανισμού. Βρέθηκε στη Χίο το 250 μ.Χ., ως αξιωματικός του στρατού. Δίπλα από το σπίτι του βρίσκονταν οίκοι ανοχής, γνωρίστηκε με τις εργαζόμενες και προσηλύτισε στο χριστιανισμό τουλάχιστον δυο από αυτές. Όταν ο στρατηγός Νουμεριανός πληροφορήθηκε τη δράση του, έστειλε να τον συλλάβουν και να τον φέρουν μπροστά του. Τού πρότεινε να μετανοήσει, ο Ισίδωρος αρνήθηκε και καταδικάστηκε σε θάνατο δια της πυράς. Τον έβαλαν σε ένα καμίνι, αλλά δεν καιγόταν. Έτσι, τον έδεσαν σε ένα άλογο και τον έσυραν στην ύπαιθρο της νότιας Χίου μέχρι θανάτου. Χρόνια αργότερα, όταν πλέον είχε επικρατήσει ο χριστιανισμός, οι Χιώτες συνέδεσαν τη μαστίχα με τη νέα θρησκεία, μέσω του δικού τους Αγίου, του Ισίδωρου. Διέδωσαν λοιπόν ότι οι σχίνοι, μπροστά στους οποίους μαρτύρησε ο Ισίδωρος, δάκρυσαν και τα δάκρυα αυτά είναι η μαστίχα. Με το εύρημα αυτό οι έμποροι της χιώτικης μαστίχας προσέθεσαν ένα τεράστιο όπλο στη διαφήμιση του προϊόντος τους. Ποιος θα προτιμούσε πλέον μια οποιαδήποτε μαστίχα, όταν θα μπορούσε να αγοράσει την αγιασμένη; Παράλληλα απέκτησαν πρόσβαση στην προσοδοφόρο αγορά θυμιαμάτων για τις χριστιανικές εκκλησίες, που όλο και πλήθαιναν.

 Η μαστίχα είναι ένα από τα συστατικά του αγίου μύρου. Το άγιο μύρο παρασκευάζεται από το Οικουμενικό Πατριαρχείο και διανέμεται στις Ορθόδοξες Εκκλησίες. Η συνταγή του τροποποιείται κατά καιρούς, η μαστίχα όμως παραμένει πάντα μεταξύ των συστατικών του. Επιπλέον, κάτω από την Αγία Τράπεζα στους Ναούς το σφράγισμα γίνεται με κηρομάστιχο ή μαστίχα.

Σε κείμενα αλχημιστών του Μεσαίωνα, το θυμίαμα μαστίχας αντιστοιχεί με τον πλανήτη Ερμή και την Τετάρτη ημέρα της εβδομάδας.

Ο πάπας Αλέξανδρος ΣΤ’ το 1512 θέλοντας να καλοπιάσει το νέο βασιλιά της Αγγλίας Ερρίκο Η’, του έστειλε στο Λονδίνο μια γαλέρα φορτωμένη με χιώτικα προϊόντα: κρασί, μαύρα και κόκκινα μάρμαρα, αμύγδαλα, μέλι, λάδι, ροδόσταμο, ανθόνερο, μαστιχόρακο και φυσικά μαστίχα.

Στο κοράνι ο Μωάμεθ συνιστά τη μαστίχα στους πιστούς και ίσως αυτός να είναι και ο λόγος της μεγάλης κατανάλωσής της από τον ισλαμικό κόσμο. Οι Μωαμεθανοί προσέθεταν μικρή ποσότητα μαστίχας σε σκόνη στη ζύμη του ψωμιού για να αποκτήσει ευχάριστο άρωμα.

Αγία Γραφή: Στο βιβλίο του προφήτη Δανιήλ αναφέρεται το μαστιχόδενδρο με το όνομα σχίνος.

Ταλμούδ (ιερό βιβλίο των Εβραίων): Αναφέρεται η χρήση της μαστίχας για την πρόληψη της κακοσμίας του στόματος.

Πηγές :

Βικιπαίδεια

ΤΟ ΠΑΡΟΝ

Ένωση Μαστιχοπαραγωγών Χίου