Ο Άθως της αθωότητας

Ο Άθως της αθωότητας

Σκηνές από τη ζωή των θεματοφυλάκων μιας βαριάς μοναστικής παράδοσης, 

χωρίς «σκιές» σκανδάλων...

 

Κείμενο του Ν. ΞΥΔΑΚΗ

Φωτογραφίες του Κ. Αργύρη

Πριν ξεσπάσει το σκάνδαλο real estate της Μονής Βατοπεδίου το Άγιον Όρος στη συνείδηση των Ελλήνων ήταν ένα μοναδικό συμπύκνωμα ιστορίας και θρησκευτικής άσκησης. Ένας ιδιαίτερος τόπος, μια απόληξη μακεδονικής στεριάς μέσα στο Αιγαίο, που συμπυκνώνει δέκα αιώνες ιστορίας συμπαγούς και πολυκύμαντης, με πρωταγωνιστές Βυζαντινούς αυτοκράτορες, Σέρβους ηγεμόνες, Καταλανούς επιδρομείς, Τούρκους κατακτητές, Γεωργιανούς και Ρώσους βασιλικούς ευεργέτες, και βέβαια Έλληνες, πολλούς Έλληνες... Και δέκα αιώνες θρησκείας: Άγιοι, όσιοι, κορυφαίοι θεολόγοι, όπως ο Γρηγόριος Παλαμάς, ασκητές και ερημίτες, επίσκοποι, μάρτυρες, λόγιοι, συγγραφείς, δάσκαλοι, ζωγράφοι, μουσικοί και ψάλτες, έχουν ανθήσει και ανθούν στη μεγαλύτερη μοναστική πολιτεία της χριστιανοσύνης, στο οικουμενικό περιβόλι της Ανατολικής Εκκλησίας.

Η αθωνική πολιτεία παραμένει μοναδικό συμπύκνωμα ιστορίας και χριστιανισμού, παρ' όλες τις περιπέτειες και τις καταστροφές. Και συνδέεται άρρηκτα με την εξέλιξη του νεότερου ελληνισμού, όπως έχουν δείξει σημαντικοί ιστορικοί, με κορυφαίο τον Νίκο Σβορώνο. 

Λιτανεία, στη γιορτή της Μεταμορφώσεως: ανεβαίνοντας στην κορυφή του Αθω, στα 2.033 μέτρα, 1993.

Μετά το οριακό σημείο παρακμής, που συνέπεσε με τη χιλιετηρίδα του, το 1963, το Όρος σταδιακά αναγεννήθηκε από συνοδείες νεαρών Ελλήνων μοναχών, στις αρχές της δεκαετίας του '70. Αυτοί διέσωσαν τις ιστορικές μονές από την εγκατάλειψη και την ερείπωση, αναζωπύρωσαν τα κοινόβια, παρέλαβαν την μακρά παράδοση των ερημιτών και των γερόντων και έβαλαν το Όρος σε τροχιά ανάπτυξης. Λίγο αργότερα, στα τέλη του 20ού αιώνα, η ιστορική συγκυρία έφερε στο προσκήνιο τον επόμενο μεγάλο προστάτη και χορηγό του Όρους: την Ευρωπαϊκή Ένωση...

Όσοι επισκέπτονται το Όρος εντυπωσιάζονται από το φυσικό κάλλος, από ένα τοπίο που υφίσταται τις μικρότερες δυνατές οχλήσεις και ελάχιστη εκμετάλλευση. Εντυπωσιάζονται επίσης από την έκταση της ανοικοδόμησης και την ομαλή ένταξη ήπιων τεχνολογιών, φιλικών προς το περιβάλλον. Τέλος, εντυπωσιάζονται από το ανθρωπογενές περιβάλλον, από τους μοναχούς, τους θεματοφύλακες μιας βαριάς παράδοσης.

Η είσοδος της Μονής Βατοπεδίου

«Μπαίνουμε στο Όρος...», ακούμε στο κινητό. Τα τελευταία χρόνια, στην αθωνική πολιτεία «πιάνει» το κινητό· ο ΟΤΈ έχει εγκαταστήσει προχωρημένο ασύρματο δίκτυο τηλεπικοινωνιών, τζιπ και βαν διασχίζουν τους δασικούς δρόμους, ταχύπλοα διαπλέουν τα παράλια προσφέροντας πρόσβαση σε κάθε σχεδόν σημείο. Η εξέλιξη έχει εξαφανίσει το δύσβατον η παράδοση τηρεί ακόμη το άβατον για τις γυναίκες. Πιθανόν για κάποιους να έχει χαθεί η ρομαντική μαγεία του προσκυνητή που πορεύεται και ανακαλύπτει ερημίτες και γέροντες· η μαγεία που περιέγραψαν πλείστοι όσοι λόγιοι προσκυνητές, Έλληνες και ξένοι, όπως στον Μεσοπόλεμο ο Τάκης Παπατσώνης και ο Γιώργος Θεοτοκάς, ο Γιάννης Τσαρούχης και ο Σπύρος Παπαλουκάς. Ωστόσο, η βαθύτερη μαγεία παραμένει εκεί, η ομορφιά περιμένει τον καλοπροαίρετο επισκέπτη αλώβητη και ακοίμητη: η Φύση εξακολουθεί να είναι παρθένα και άχτιστη, οι μονές φιλόξενες, η ζωή πάντα παρούσα, η σιωπή κυρίαρχη δυνατότητα. Περπατώντας στα καλντερίμια, πλάι σε πύργους και καμπαναριά, ψηλαφώντας παλαίτυπες εκδόσεις, διαπλέοντας πολίσματα και αρσανάδες, κελιά και καθίσματα, διαπλέεις τα κανάλια της συνομήλικης Βενετίας, διαπλέεις τους κόσμους του Ταρκόφσκι, διαπλέεις τη Μεσόγειο, διαπλέεις τη ζώσα Ιστορία.

 

  Μαθητές της Αθωνιάδας, Καρυές, 1992. Η ΑΘωνιάδα Εκκλησιαστική Ακαδημία ιδρύθηκε τον 17ο αιώνα.

 Μονή Διονυσίου, 1991. Όλοι από τον ηγούμενο έως τον τελευταίο προσκυνητή, συντρώγουν στην ίδια τράπεζα το ίδιο φαγητό.

 Κωδωνοκρουσία στη μονή Αγίου Παντελεήμονος (Ρωσικό), 1992. 

Η καμπάνα της μονής ζυγίζει 22 χιλιάδες οκάδες και είναι η μεγαλύτερη των Βαλκανίων. 

Όταν χτυπάει, λέγεται ότι ακούγεται έως απέναντι, στη Σιθωνία!

 Επιβίβαση στο ταχύπλοο «Μικρή Αγία Άννα», Ουρανούπολη, 2008. Οι ανάγκες για την υποχρεωτική διά θαλάσσης μεταφορά ανθρώπων αλλά και προμηθειών, εκσυγχρόνισαν και τα μέσα μεταφοράς.

 Στον εξώστη, μονή Σίμωνος Πέτρας, 1993. Οι μοναχοί της σήμερα είναι περίπου 200.

 "Κ"