ΕΠΙΣΤΡΟΦΗ ΣΤΉ ΦΥΣΗ

ΜΕΡΙΚΕΣ ΓΥΝΑΙΚΕΣ ΤΟ ΤΟΛΜΗΣΑΝ

ΕΠΙΣΤΡΟΦΗ  ΣΤΉ ΦΥΣΗ

Μπορεί η απαοχόληοη στον αγροτικό τομέα να δώσει ΛΥΣΗ στο πρόβλημα της ΑΝΕΡΓΙΑΣ; Ναι, αλλά με προϋποθέσεις, απαντούν τέσσερις ΓΥΝΑΙΚΕΣ που μετακόμισαν -ή παρέμειναν- στην ΕΠΑΡΧΙΑ και άνοιξαν εκεί επιχείρηση.

Της ΓΩΓΩΣ ΚΑΡΚΑΝΗ

Φωτογραφίες ΓΙΩΡΓΟΣ ΒΔΟΚΑΚΗΣ

Καταπράσινα περιβόλια, χρώματα της αυγής και του σούρουπου, μυρωδιά από νοτισμένο χώμα. Εργασία στην ύπαιθρο, έτη φωτός μακριά από το χάος της πόλης. Τα προηγούμενα χρόνια οι περισσότεροι αστοί δηλώναμε ότι ονειρευόμασταν να αλλάξουμε ζωή και να γυρίσουμε στο χωριό, να καλλιεργήσουμε ένα μποστάνι. Τουλάχιστον, κάθε φορά που επιστρέφαμε από την επαρχία φορτωμένοι με ειδυλλιακές εικόνες. Σήμερα η αποκέντρωση και η στροφή στον αγροτικό τομέα προβάλλουν όμως για κάποιους ως διέξοδος από τη φτώχεια και την ανεργία. Άραγε είναι;

Κατ' αρχάς, ας το παραδεχτούμε: δυσκολευτήκαμε να βρούμε αστές που έγιναν αγρότισσες. Αφενός, διότι η φύση του επαγγέλματος απαιτεί δυνατά εργατικά χέρια και προσαρμογή σε ιδιότροπα ωράρια και σε απρόβλεπτες καιρικές συνθήκες. Αφετέρου, διότι το νομικό πλαίσιο παραμένει δύσκαμπτο. Έτσι, για τις περισσότερες η επιστροφή στη φύση παραμένει ευσεβής πόθος. Και ας εμφανίζει η ΠΑΣΕΓΕΣ αύξηση της απασχόλησης στον αγροτικό τομέα κατά 7% την περίοδο 2008-2010.

«Η στατιστική αύξηση των γυναικών που απασχολούνται στον αγροτικό τομέα οφείλεται κυρίως στην εγγραφή τους ως δικαιούχων αγροτικών εκμεταλλεύσεων, επειδή ο άντρας τους θέλει να διεκδικήσει αγροτικές επιδοτήσεις και παράλληλα κάνει κάποια άλλη, συνήθως δημοσιοϋπαλληλική, δουλειά», μας είπε ο Δημήτρης Μιχαηλίδης, τεχνικός συνεργάτης της Πανελλήνιας Ένωσης Νέων Αγροτών. Και συνέχισε: «Θεωρώ πολύ δύσκολο μια γυναίκα της πόλης να προσαρμοστεί στη ζωή της αγρότισσας. Γιατί η αγροτική οικογένεια πρέπει να παρουσιάζει αυτάρκεια. Αυτό σημαίνει: δεν πηγαίνω στο σούπερ μάρκετ να αγοράσω τυρί, αλλά το φτιάχνω μόνη μου. Οι πραγματικές αγρότισσες ξεκίνησαν με αυτόν τον τρόπο ζωής, τους άρεσε και τον συνέχισαν».

ΠΙΘΑΡΙΑ ΓΕΜΑΤΑ ΦΙΛΟΞΕΝΙΑ

Η Χρυσούλα Χαλκιά ταιριάζει στην περιγραφή του κ. Μιχαηλίδη. Όμως η ιστορία της παρουσιάζει ξεχωριστό ενδιαφέρον για δυο λόγους. Από τη μία, μολονότι πέρασε στο Μαθηματικό, προτίμησε να μείνει στο χωριό της, την Πελασγία Φθιώτιδας, και να ασχοληθεί με τις ελιές. Από την άλλη, πριν από το 2007 επέκτεινε τις δραστηριότητες της με την ίδρυση του αγροτουριστικου ξενώνα «Τα πιθάρια». Όπως μας εξήγησε η ίδια: «Όσοι δεν επιδόθηκαν σε δραστηριότητες συμπληρωματικές στη γεωργία πήγαν στην Αθήνα και έγιναν υπάλληλοι. Η δική μου συμπληρωματική δραστηριότητα ήταν η δημιουργία του  ξενώνα». Πάντως δεν αντιμετώπισε ποτέ τα «Πιθάρια» ως βιοποριστική λύση αλλά ως προσωπικό όραμα. «Είναι ο μοναδικός αγροτουριστικός ξενώνας στην ανατολική Φθιώτιδα», μας είπε. «Δεν μπορεί να συγκριθεί με ένα μεγάλο ξενοδοχείο σε δημοφιλή προορισμό, αλλά προσφέρει άλλα πράγματα: παραδοσιακή αρχιτεκτονική και κυρίως οικογενειακή φιλοξενία. Οι επισκέπτες μας νιώθουν σαν να έρχονται στο σπίτι τους στο χωριό. Συμμετέχουν στις αγροτικές εργασίες και στα έθιμα του τόπου, επισκέπτονται το λιοτρίβι, ανακαλύπτουν τα μυστικά του κάλου ελαιόλαδου, μαθαίνουν ποιος είναι ο τσαγκάρης του χωρίου και ποιος φτιάχνει ένα ιδιαίτερο παραδοσιακό γλυκό».

Το μεγαλύτερο πρόβλημα που έχει αντιμετωπίσει η κ. Χαλκιά είναι το νομικό πλαίσιο - ή μάλλον η απουσία αυτού. «Στην Ελλάδα οι πολιτικοί δίνουν επιδοτήσεις για αγροτουριστικά καταλύματα, αλλά κανένας δεν έχει τολμήσει να ψηφίσει το αντίστοιχο νομικό πλαίσιο», υποστηρίζει. «Γιατί κάποιοι παίρνουν τις επιδοτήσεις ώστε να φτιάξουν αγροτουριστικά καταλύματα, αλλά τα κάνουν πολυτελείς βίλες, προικώα για τα παιδιά τους. Και όλοι εμείς που κάνουμε αυτό που πρέπει είμαστε οι αδικημένοι, γιατί η εφορία μάς αντιμετωπίζει σαν ελευθέρους επαγγελματίες. Επομένως εξαιρούμαστε από το ειδικό καθεστώς των αγροτών, δηλαδή την επιστροφή του ΦΠΑ και την εξισωτική αποζημίωση. Επίσης δεν έχουμε, για παράδειγμα, το δικαίωμα να μαζέψουμε φρούτα από τον κήπο μας, να τα κάνουμε μαρμελάδα με τους πελάτες μας και να τους τα σερβίρουμε». Παρ' όλα αυτά, η κ. Χαλκιά θα συμβούλευε μια γυναίκα που θέλει να ασχοληθεί με τον αγροτουρισμό να το κάνει ανεπιφύλακτα. «Η δική μου δουλειά δεν συγκρίνεται με καμία», ισχυρίζεται. «Απολαμβάνω την επαφή με τη φύση αλλά και την επικοινωνία με τον κόσμο».

ΕΡΓΑΣΤΗΡΙ ΠΑΡΑΓΩΓΗΣ ΟΝΕΙΡΩΝ

Μια άλλη σύγχρονη τάση, όπως μας ενημέρωσε η Γεωργία Δρόσου-Παγίδα, η πρόεδρος της Ένωσης Νέων Αγροτών Αργολίδας, είναι «η μεταποίηση των προϊόντων, η οποία δίνει περιθώριο στη γυναίκα να ξεδιπλώσει την εφευρετικότητα της». «Με αυτόν τον τρόπο παράγεις άλλωστε ένα επώνυμο προϊόν με μεγαλύτερη διάρκεια ζωής, οπότε αυξάνεις την αξία του», συμπλήρωσε η Αύρα Πανουσοπουλου του εργαστηρίου Γιαμ.

Η κόρη του σκηνοθέτη Γιώργου Πανουσοπουλου γεννήθηκε και μεγάλωσε στην Αθήνα, αλλά πριν από περίπου 23 χρόνια πήγε να ζήσει με την οικογένεια της σε ένα χωριό κοντά στη Λαμία, τον Φραντζή, και εκεί αφοσιώθηκε στις καλλιέργειες. «Καθώς δεν είχα κάνει σχετικές σπουδές, άρχισα να μελετώ πολύ και να ζαλίζω με ερωτήσεις κάποιους γεωπόνους που είχα γνωρίσει», μας διηγήθηκε. «Στο τέλος έγινα τόσο καλή, ώστε οι ίδιοι γεωπόνοι με έπαιρναν τηλέφωνο και με ρωτούσαν: "Τότε με τον μαϊντανό τι είχες κάνει και είχες καταπολεμήσει την τάδε ασθένεια;"». Στον δε ελεύθερο χρόνο της μεγαλουργούσε στην κουζίνα με διάφορα καλούδια από το αγρόκτημα της. Στη συνέχεια (1999), για να συμπληρώσει το εισόδημα της, έκανε το χόμπι της επάγγελμα με το να ανοίξει το εργαστήρι παραδοσιακών προϊόντων Γιαμ και το 2002 μετέφερε τις δραστηριότητες της στην Αγια Λάρισας. Σήμερα τα περίπου 150 σπιτικά προϊόντα Γιαμ (γλυκά, μαρμελάδες, ορεκτικά, σάλτσες, σιρόπια, ζυμαρικά) ετοιμάζονται να κατακτήσουν και το εξωτερικό. «Αυτή την  περίοδο εισπράττω έντονο ενδιαφέρον για εξαγωγές», μας είπε η Αύρα Πανουσοπούλου. «Πού το αποδίδω αυτό; Στην  οικονομική κρίση της χώρας μας, αλλά  και στο γεγονός ότι δεν βρίσκεις καλά ελληνικά προϊόντα στο εξωτερικό».

Η κ. Πανουσοπούλου είναι πεπεισμένη ότι «η γη μας θα μπορούσε να είναι η βαριά βιομηχανία της Ελλάδας», ότι θα  μπορούσαμε να παράγουμε τα καλύτερα  αγροτικά προϊόντα γιατί έχουμε ευνοϊκό  κλίμα και εδαφική ποικιλομορφία. Ωστόσο θεωρεί ότι λείπει από τους αγρότες  το επιχειρηματικό πνεύμα. Όπως μας είπε: «Εκείνοι που έχουν γνώσεις και  που δουλεύουν, δηλαδή που δεν κοιτούν μόνο πώς θα αποσπάσουν επιδοτήσεις και πώς θα πάρουν αποζημίωση από τον ΕΛΓΑ μόλις ρίξει μια σταγόνα βροχή, φτιάχνουν ωραία προϊόντα και τα πουλάνε καλά. Όμως, παρ' ότι η νοοτροπία έχει αρχίσει να αλλάζει προς το καλύτερο, πρέπει να αλλάξει πολύ ακόμη».

ΣΑΛΙΓΚΑΡΙΑ ΣΕ ΑΝΟΔΙΚΗ ΠΟΡΕΙΑ

Η Εύη Παπαδημητρίου, έπειτα από μια έρευνα αγοράς, αποφάσισε να ασχοληθεί με τη σαλιγκαροτροφία, το «next big thing» όπως θα έλεγαν και στο ένα αντικείμενο των σπουδών της, το μάρκετινγκ - το άλλο είναι το τρισδιάστατο animation. Εγκατέλειψε λοιπόν την πρωτεύουσα πριν από τρία χρόνια και επέστρεψε στη γενέτειρα της, την Άρτα, όπου μετέτρεψε ένα οικογενειακό κτήμα σε εκτροφείο. Τεχνογνωσία και υποστήριξη έλαβε από την εταιρεία Feroikos-Helix, που στηρίζεται σε δύο άλλες νεαρές γυναίκες, τις αδερφές Μαρία και Παναγιώτα Βλάχου.

«Ήμουν η πρώτη στην περιοχή μου και οι δημόσιες υπηρεσίες μού έβγαλαν την ψυχή: οι υπάλληλοι δεν ήξεραν καν ποια χαρτιά χρειάζονται για τις άδειες ίδρυσης και λειτουργίας», μας είπε η Εύη Παπαδημητρίου. Αφού πάντως κατάφερε να ξεπεράσει τον σκόπελο της γραφειοκρατίας, τώρα φαίνεται να μην την τρομάζει τίποτα. Όπως μας τόνισε: «θεωρώ ότι η εκτροφή σαλιγκαριών είναι μια πολύ καλή δουλειά για κάποιον που μπορεί να διαθέσει ένα κεφάλαιο, γιατί όλα τα επόμενα δέκα χρόνια το σαλιγκάρι θα έχει ανοδική τιμή. Υπολογίζω λοιπόν ότι σε μία πενταετία -το πολύ- θα έχω κάνει απόσβεση».

Εκπρόσωποι της Feroikos-Helix λένε ότι η παγκόσμια παραγωγή σαλιγκαριών καλύπτει μόλις το 10% της ζήτησης. Είναι λοιπόν τα σαλιγκάρια τόσο περιζήτητο έδεσμα; «Στην Ελλάδα τα τρώνε πολλοί. Ειδικά στην Κρήτη, γίνεται... γενοκτονία», μας είπε η κ. Παπαδημητρίου. Επιπλέον, προϊόντα των μαλακίων χρησιμοποιούνται και σε ιατροφαρμακευτικά σκευάσματα. Η νεαρή εκτροφέας έσπευσε ωστόσο να διευκρινίσει ότι τα σαλιγκάρια δεν είναι... κότες που γεννούν χρυσά αυγά, ότι θέλουν φροντίδα και αφοσίωση για να κάνουν τζίρο. «Τις εποχές  που έχει πολλή δουλειά, όπως την άνοιξη, εργάζομαι έως και  δέκα ώρες την ημέρα», μας εξήγησε.

ΚΑΡΟΤΟ ΧΩΡΙΣ ΜΑΣΤΙΓΙΟ

Ωραία όλα αυτά... Υπάρχουν όμως ακόμη «καθαρόαιμες» παραγωγοί; Βεβαίως. Και μία από αυτές, η Αλεξάνδρα Τσιαντή, είναι χημικός μηχανικός: το 2000 επέστρεφε από την Αθήνα στη Λάρισα για να εργαστεί στο τμήμα ποιοτικού ελέγχου τεχνικής εταιρείας, το 2005 ανέλαβε μαζί με την αδερφή της τη διαχείριση του πατρικού κτήματος στην Αγία Τριάδα Φαρσάλων και : σήμερα παράγει τα όσπρια, τα δημητριακά και τα κηπευτικά The Trinity Farm. Μάλιστα, όπως μας τόνισε, το καρότο και το κρεμμύδι της φάρμας της έχουν βραβευτεί από το περιοδικό Gourmet της εφημερίδας Ελευθεροτυπίας.

«Άρχισα να ασχολούμαι με τη γη γιατί πίστευα ότι έπρεπε να υπάρξει συνέχεια στην οικογενειακή παράδοση», μας είπε η κ. Τσιαντή για το ξεκίνημα της. Ωστόσο δεν επαναπαύτηκε στην οικογενειακή παράδοση, αλλά αντικατέστησε τις συμβατικές καλλιέργειες με βιολογικές. Μάλιστα πήγε ένα βήμα παραπέρα και εφάρμοσε μεθόδους της βιοδυναμικής γεωργίας, η οποία, όπως μας εξήγησε, «βασίζεται στη φιλοσοφία του Ρούντολφ Στάινερ ότι κάθε αγρόκτημα είναι ένας ανεξάρτητος  οργανισμός που πρέπει να είναι κλειστός, δηλαδή να έχει τις λιγότερες δυνατές εισροές». Μερικές από τις συνεπείς σε αυτή τη φιλοσοφία πρακτικές που ακολουθεί η κ. Τσιαντή είναι λοιπόν η δημιουργία φυτοφράκτη στο κτήμα και η χρήση κοπριάς  και βιοδυναμικών σκευασμάτων. Επόμενος στόχος της είναι η εκτροφή ζώων για την παραγωγή δικής της κοπριάς.

Πριν από μερικούς μήνες η Trinity Farm απέσπασε την επίσημη πιστοποίηση του διεθνούς οργανισμού βιοδυναμικής γεωργίας Demeter. Επίσης, την ίδια περίπου εποχή η κ. Τσιαντή άφησε τη θέση της στην τεχνική εταιρεία για να αφοσιωθεί ολοκληρωτικά στο κτήμα. «Η μόνη συμβουλή που θα μπορούσα να δώσω σε νέες αγρότισσες είναι να μην παρασυρθούν από Σειρήνες, αλλά να εξετάσουν τι μπορεί να ευδοκιμήσει στην περιοχή τους και ποιες ελλείψεις υπάρχουν», μας είπε. Και κατέληξε: «Όλοι λένε ότι η ενασχόληση με τον αγροτικό τομέα μπορεί να είναι η λύση για την οικονομική κρίση και εγώ πιστεύω ότι αυτό μάλλον ισχύει - με την έννοια ότι η γεωργία καλύπτει βασικές ανάγκες. Μάλιστα, χάρη στην τωρινή συγκυρία, μπορεί να αναθεωρήσουμε και τις αξίες μας, να επανεκτιμήσουμε τη ζωή στη φύση».

ΓΥΝΑΙΚΑ♦