Η
οικουμενικότητα της βυζαντινής μουσικής
Γράφει ο Κων. Αθ.
Αγγελίδης *
«Όλοι οι λαοί διδάσκουν τη δική τους
κουλτούρα. Οι Γερμανοί διδάσκουν τον Μπαχ ή τον Μπετόβεν. Εμείς έχουμε τον
Κουκουζέλη, τον Καρύκη και αυτούς πρέπει να γνωρίσουμε. Αλλά στην Ελλάδα
συμβαίνει το εξής τρομερό: οτιδήποτε δυτικό θεωρείται ωραιότερο». Οι σκέψεις
αυτές του δασκάλου Λυκούργου Αγγελόπουλου έδωσαν το έναυσμα για τη δημιουργία μιας
νέας εκδοτικής σειράς, με τον γενικό τίτλο «Κλασική Εκκλησιαστική Μουσική», που
ουσιαστικά είναι η δική μας κλασική μουσική. Η ιστορία της καλύπτει τη
βυζαντινή και την υστεροβυζαντινή περίοδο, και η μακραίωνη παράδοση της
παραμένει και σήμερα ζωντανή ως μουσική της Εκκλησίας, πολύτιμος θησαυρός και
μουσική κληρονομιά του λαού μας. «Είναι η μουσική με φιλοσοφική θέση, μορφή και
ύφος που διατηρεί τη βασική της ταυτότητα, συνεχώς τη διευρύνει και σταθερά
αναγνωρίζεται ως μοναδική», σύμφωνα με τον συνθέτη Μιχάλη Αδάμη.
Ένας φιλόμουσος ομολογούσε
κάποτε ότι, ακούγοντας τη μουσική των αγγέλων, κατάλαβε στην απεραντοσύνη της
τα όρια κάθε άλλης μουσικής. Γιατί η μουσική αυτή έχει ένα πλήρες, αυτοτελές
και άρτιο μουσικό σύστημα, σημαντικούς επώνυμους συνθέτες, μια διαδρομή υψηλής
τέχνης από τα μέσα του 10ου αιώνα. Είναι η σοβαρή μουσική που δεν είναι
κοσμική.
Ως πρώτη μουσική της
Χριστιανικής Εκκλησίας, κατόπιν μουσική της εκτεταμένης Ανατολικής
Αυτοκρατορίας, αναπτύχθηκε στην Εκκλησία, που πάντα ήταν το κέντρο της ζωής στο
Βυζάντιο. Αυτός ήταν ο χώρος του μουσικού γίγνεσθαι και της μουσικής
πρωτοπορίας. Η μουσική αυτή επικράτησε σε μια ευρύτερη περιοχή, όπου η Ανατολή
συναντά τους Έλληνες και τους Σλάβους, και δικαιούται να διεκδικεί τις
διαστάσεις μιας μουσικής που υπήρξε οικουμενική.
Μετά την Άλωση, επιβίωσε
ως μουσική της Ορθόδοξης Εκκλησίας και σήμερα αποτελεί την εκκλησιαστική
μουσική μας παράδοση, με υψηλές κορυφώσεις όσον αφορά τη σύλληψη αλλά και την
πραγμάτωση του ηχητικού αποτελέσματος.
Το βυζαντινό μέλος αγγίζει
τις ανθρώπινες καρδιές, αποτυπώνει στα βάθη τους βιώματα ισχυρά, μεταφέρει
χάρη, παρηγοριά, ειρήνη και ελπίδα, σύμφωνα με τον αρχιμανδρίτη Αιμιλιανό
Σιμωνοπετρίτη, από το Άγιο Όρος, όπου όλοι με σεμνότητα και μεγαλοπρέπεια
ψάλλουν ακούραστα, διατηρώντας την παράδοση σε αυτό το «υπερχιλιόχρονο
πολιτισμικό εργαστήρι σοφίας και τέχνης» (Γέρων Μωυσής Αγιορείτης).
Τέχνη με πνευματικότητα,
εξαγνισμένη μέσα στη λειτουργική ζωή της εκκλησίας, «φυλακτήριο και διαχρονικό
σχολείο που περιφρουρεί και διαφυλάσσει και παραδίδει τη γλώσσα μας, την
ελληνική, αλώβητη και καθαρή», κατά τον καθηγητή Γρηγόριο Στάθη.
Ένας μουσικός πολιτισμός,
γραπτός και έντεχνος, με επτά χιλιάδες μουσικούς κώδικες, κορυφαία
δημιουργήματα μελοποιίας, που αναμένουν μελετητές της θεωρίας, της πράξης, της
έρευνας, διακόνους της ψαλτικής τέχνης. Η παρουσίαση αυτών των έργων είναι
χρέος προς τον ελληνικό πολιτισμό μας.
Στις μέρες μας, η
προσέγγιση της παλαιάς γραφής όλων των φάσεων εξέλιξης της σημειογραφίας, οι
μουσικολογικές μελέτες και οι διδακτορικές διατριβές, η διδασκαλία της ψαλτικής
τέχνης σε σχολές και ωδεία, η ηχογράφηση παραδοσιακών ψαλτών και η διάσωση της
προφορικής παράδοσης, οι εκδόσεις θεωρητικών συγγραμμάτων βασισμένων στην
έρευνα, αυτογράφων και χειρογράφων κωδίκων, ψηφιακών δίσκων με μέλη από τον
πλούτο των βυζαντινών και των μεταβυζαντινών μαϊστόρων, η πραγματοποίηση
συναυλιών με συνθέσεις που δύσκολα ψάλλονται στους ναούς, καθώς επίσης η ύπαρξη
πρωτοψαλτών, που με σεβασμό εμμένουν στην τήρηση του τυπικού, συγκροτούν
μικρούς χορούς, κατά τα πρότυπα της Μεγάλης του Χριστού Εκκλησίας, ψάλλουν
κλασικά μέλη χωρίς επίδειξη φωνητικών δεξιοτήτων, μελοποιών που καλύπτουν
σύγχρονες ανάγκες σύνθεσης, βασιζόμενοι όμως στις δομές και τις μουσικές φόρμες
που κουβαλά η μελοποιητική εμπειρία των παλαιοτέρων, ως τις αναζητήσεις,
επιρροές και συνεργασίες μουσικών Ανατολής και Δύσης, που κατανοούν την ύψιστη
καθ' ημάς μουσική, αποτελούν την ελπίδα, τη «μικρά ζύμη», που μπορεί να
διατηρήσει αλλά και να αναζωογονήσει έναν θησαυρό με ιερή αξία.
κυριακάτικη δημοκρατία
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου