Ιωάννης X. Ταρνανίδης : Αναζητώντας το εθνικό όνομα ενός επώνυμου λαού

Αναζητώντας το εθνικό όνομα ενός επώνυμου λαού

Η χώρα ονόμαζαταν «κατά Μακεδονίαν Σκλαβηνία», οι δε πρόγονοι τοος «κατά Μακεδονίαν Σκλαβήνοι».

Γράφει ο Ιωάννης X.  Ταρνανίδης

Ιστορικός σλαβολόγος,  ομότιμος καθηγητής ΑΠΘ

Η σημερινή αναζήτηση κατάλληλου ονόματος για την Πρώην Γιουγκοσλαβική Δημοκρατία της Μακεδονίας αποτελεί χωρίς αμφιβολία ένα πρωτοφανές παράδοξο στην ιστορία της ανθρωπότητας. Και τούτο για δύο λόγους: πρώτον μεν, γιατί αποκαλύπτει ότι ο λαός της χώρας αυτής θα πρέπει σε κάποια φάση της πορείας του να έχει λησμονήσει το όνομα που του παρέδωσαν οι προγονοί του και, δεύτερον, διότι εζήλωσε και πίστεψε πως μπορεί να οικειοποιηθεί όποιο εθνικό όνομα τον εντυπωσίασε πιο πολύ από το περιβάλλον του.

Το όνομα, λοιπόν, που τους παρέδωσαν οι προγονοί τους και το οποίο τους συνόδεψε από την ημέρα της εμφάνισης τους στον ευρωπαϊκό ορίζοντα, γύρω στον 7ο αιώνα μ.Χ. μέχρι και την τουρκοκρατία (15ος αι.), μας το διασώζουν πλειάδες συγχρόνων τους ιστορικών. Λεπτομέρειες στη μελέτη μας «Οι κατά Μακεδονίαν Σκλαβήνοι», εκδ. Αδελφών Κυριακίδη, Θεσσαλονίκη 2001.

Μας πληροφορούν δε ανεξαιρέτως όλοι ότι, ερχόμενοι οι σλαβικοί πληθυσμοί στα βυζαντινά εδάφη, εγκαταστάθηκαν ομαδικά όπου βρήκαν εγκαταλελειμμένες ή αραιοκατοικημένες βυζαντινές περιοχές, δημιουργώντας τις επονομαζόμενες από τους κυρίαρχους οικοδεσπότες τους «Σκλαβηνίες».

Οι Σκλαβηνίες αυτές διακρίνονταν μεταξύ τους από τον γεωγραφικό προσδιορισμό της θέσης εγκατάστασης τους. Πολλαπλές αναφορές στα βυζαντινά κείμενα γίνονται οστις «κατά Μακεδονίαν Σκλαβηνίες». Υπήρξαν ακριβώς εκείνες οι Σκλαβηνίες που αποτέλεσαν το σλαβικό φυτώριο από το οποίο προήλθαν οι σημερινοί σλαβικής καταγωγής κάτοικοι της εν λόγω περιοχής.

Υπολείπεται να δούμε γιατί και πότε εγκατέλειψαν τη σλαβική τους αυτογνωσία και αποφάσισαν να οικειοποιηθούν τη φήμη και τη δόξα των Μακεδόνων.

Η ιστορία λοιπόν μας πληροφορεί ότι στα χρόνια της καθόδου των Σλάβων στα Βαλκάνια και της εγκατάστασης τους στα παραπάνω μνημονευθέντα βυζαντινά εδάφη (6ο-8ος αι.) το γένος των Μακεδόνων είχε συγχωνευτεί πια με τα υπόλοιπα ελληνικά φύλα και διακρινόταν μόνο ως φημισμένο στρατιωτικό κυρίως συνθετικό στοιχείο της βυζαντινής κοινωνίας. Τούτο σημαίνει ότι οι Σλάβοι κατά την κάθοδο τους δεν συνάντησαν Μακεδόνες, αλλά Ρωμαίους (=Βυζαντινούς) κατοίκους. Επομένως δεν εντυπωσιάστηκαν από κάποιους Μακεδόνες για να θέλουν να μετονομαστούν ως απόγονοι τους.

Η βυζαντινή παράδοση της παρουσίας του μακεδόνικου ως στοιχείου του ελληνικού γένους δεν μπορούσε να μεταπηδήσει στους Σλάβους. Δεν αναφέρεται πουθενά. Οι Σλάβοι κάτοικοι της μακεδόνικης γης δεν χαρακτηρίστηκαν ποτέ ούτε από τους Βυζαντινούς ούτε και από τους οικείους συγγραφείς και διαμορφωτές της κοινής τους γνώμης επίσημα και μαζικά ως «Μακεδόνες». Επομένως, η επιχειρούμενη σήμερα ταύτιση των Σλάβων κατοίκων της περιοχής με το γένος των Μακεδόνων είναι εντελώς έξω από τη λογική, αβάσιμη και φυσικά κακόβουλη.

Άδικη όμως και προσβλητική και γι' αυτό το σλαβικό στοιχείο, διότι οι προγονοί τους είχαν επιδείξει μοναδικά επιτεύγματα πολιτισμού πανσλαβικής και παγκόσμιας ακτινοβολίας. Υπήρξαν οι πρώτοι μεταξύ των ομοφύλων τους οι οποίοι ξέφυγαν από το σκοτάδι της ειδωλολατρίας και της αμάθειας και υιοθέτησαν τα ελληνικά γράμματα, αναπτύσσοντας γύρω από την Αχρίδα το πιο σημαντικό σλαβικό πνευματικό κέντρο της εποχής μεταξύ όλων των Σλάβων. Διατηρήθηκαν δε στα επόμενα και πολύ δύσκολα χρόνια ως ανεξάρτητο τμήμα

της ευρύτερης σλαβικής οικογένειας, διότι είχαν αυτογνωσία και ήσαν υπερήφανοι για την καταγωγή τους. Αν λοιπόν οι σημερινοί κάτοικοι της ίδιας περιοχής, απόγονοι εκείνων των καλλιεργημένων Σλάβων, Σλάβοι στη γλώσσα, Σλάβοι στα ήθη και έθιμα, θέλουν να συνεχίσουν την παράδοση των προγόνων τους, δεν έχουν παρά να σκύψουν με προσοχή και να μελετήσουν την Ιστορία, τη δική τους Ιστορία. Εκεί θα διαπιστώσουν ότι η χώρα τους ονομαζόταν «κατά Μακεδονίαν Σκλαβηνία», οι δε προγονοί τους «κατά Μακεδονίαν Σκλαβήνοι». Με άλλα λόγια και αμετάφραστα «Makedonska Sklavinija» και «Makedonski Sklavini», που θα μπορούσε να προσαρμοστεί στα σημερινά δεδομένα ως «Makedonska Juz(g)oslavija» ή «Slav(o)makedonija» για τη χώρα και «Slavomakedonci» για τον λαό. ·

ΕΘΝΟΣ ΤΗΣ ΚΥΡΙΑΚΗΣ