ΑΛΕΚΟΣ ΦΑΣΙΑΝΟΣ 1992 – ΜΙΑ ΣΥΝΕΝΤΕΥΞΗ

Αλέκου Φασιανου "Σύγχρονη ζωή" (ακρυλικό 1989)

ΖΩΓΡΑΦΙΚΗ

ΑΛΕΚΟΣ ΦΑΣΙΑΝΟΣ 1992 – ΜΙΑ ΣΥΝΕΝΤΕΥΞΗ

«ΕΙΜΑΙ ΥΠΕΡ ΤΗΣ ΕΛΛΑΔΟΣ»

Ο ζωγράφος Αλέκος Φασιανός μιλάει για τη σύγχρονη τέχνη, διηγείται τη ζωή του και ανησυχεί για τη χώρα

Ο ΑΛΕΚΟΣ ΦΑΣΙΑΝΟΣ ήθελε αρχικά να μιλήσει μόνο για μύθους. Το διευκρίνισε κοφτά στο τηλέφωνο, υποστηρίζοντας ότι μία ακόμη συνέντευξη δεν έχει νόημα αν επαναλαμβάνει κανείς τα ίδια και τα ίδια. Χρειάζεται έναν κεντρικό κορμό, ένα καυτό θέμα. Και η έλλειψη του μύθου από την τέχνη, αλλά και από τη ζωή μας γενικότερα, δημιουργεί κατά τη γνώμη του μεγάλο κενό, ιδιαίτερα στις μέρες μας που ο πρυτανεύων καταναλωτισμός δεν έφερε την ευμάρεια, την οποία έταζε, ή την ελευθερία που ευαγγελιζόταν, πόσο μάλλον την έμπνευση. Μύθοι, εξάλλου, τροφοδοτούν την καινούργια δουλειά του που θα εκτεθεί σε δύο γκαλερί του Παρισιού το χειμώνα, ενώ μία αναδρομική του έκθεση του έχει προγραμματιστεί το Νοέμβριο από το Μακεδόνικο Κέντρο Σύγχρονης Τέχνης στη Θεσσαλονίκη. «Ο μύθος του Οδυσσέα» και η «Αρπαγή της Ευρώπης» συνταιριάζουν το παρελθόν με το παρόν στους πίνακες του καλλιτέχνη αφού, για παράδειγμα, ο Οδυσσέας ακούει τις σειρήνες ταξιδεύοντας με μια σύγχρονη βάρκα, και ένας γυμνός ραψωδός παίζει τη λύρα του έχοντας στο ακροατήριο του έναν άντρα ντυμένο με αρχαιοελληνική στολή και κάποιους άλλους με ρούχα της εποχής μας. «Αλλά μύθος δεν είναι μόνο αυτός που εντάσσεται στη μυθολογία», τονίζει ο Αλέκος Φασιανός. «Καθώς τα χρόνια περνούν και όσο μεγαλώνουμε η σκέψη μας πάει στο παρελθόν και αναπολούμε κάποια πράγματα που ζήσαμε και έχουν περάσει ανεπιστρεπτί. Αυτά φαίνονται τώρα σχεδόν μυθικά».

- Δώστε μου ένα παράδειγμα.

-Τότε που πηγαίναμε σχολικές εκδρομές στο Ζούμπερι με φορτηγά. Ή και πιο παλιά, όταν μαγειρεύαμε με γκαζιέρες. Έπρεπε να ξέρεις πώς να τις λειτουργήσεις, ήταν μια ολόκληρη τελετουργία. Φωτιά σημαίνει τώρα να γυρίσεις ένα διακόπτη ή να πατήσεις ένα κουμπί. Ο άνθρωπος έχει χάσει τη δεξιοτεχνία του. Όταν έδωσαν για θέμα τη φωτιά στα παιδιά ενός σχολείου, αυτά ζωγράφισαν το καλοριφέρ.

- Νοσταλγείτε το παρελθόν;

- Δεν είμαι νοσταλγός του παρελθόντος. Είμαι πραγματιστής. Η έλλειψη μύθου όμως γίνεται τόσο αισθητή στην τέχνη και στη λογοτεχνία. Οι περισσότεροι καλλιτέχνες τρέπονται σε «λετριστικές» διεξόδους. Είναι γαλλικός όρος που σημαίνει λέξεις. Μια καινούργια τάση που τη συναντάμε κυρίως στη λογοτεχνία, όπου ο καθένας ρίχνει λέξεις στην τύχη και θεωρεί ότι έτσι δημιουργείται μια γραφή, έστω και αν αυτή είναι ακατανόητη. Το ίδιο ισχύει στη ζωγραφική. Ρίχνουν κοιλίδες πάνω στον καμβά και αποκαλούν το αποτέλεσμα έργο τέχνης. Δεν απορρίπτω την ελευθερία στην τέχνη, αλλά αυτοί είναι πειραματισμοί, δεν είναι τέχνη.

Μοντέρνα τέχνη

 «Η Δανάη», ακρυλικό, 1985

- Δεν σας αρέσει η μοντέρνα τέχνη;

- Γιατί, εγώ δεν είμαι μοντέρνος καλλιτέχνης; Μοντέρνα τέχνη, δε θα πει τίποτα. Σύγχρονη τέχνη. Γιατί το μοντέρνο περνάει, είναι σαν ένα κοστούμι που τελειώνει κάποτε η μόδα του και πρέπει ν' αγοράσεις ένα άλλο.

- Επικρατεί πάντως η αντίληψη ότι είστε «της μόδας».

- Αυτό μπορείς να το πεις για πολλούς καλλιτέχνες. Και ο Πικάσσο, ας πούμε, μόδα ήταν; Τι άλλο μπορώ να κάνω. Να γυρίσω πίσω;

-Πώς ερμηνεύετε τη δημοτικότητα σας;

- Ίσως γιατί αυτά που κάνω αναπλάθουν στιγμές που έχουν ζήσει οι άνθρωποι. Ίσως γιατί ενδιαφέρομαι και αγαπάω τον κόσμο. Αυτοί που σε καταξιώνουν είναι οι απλοί άνθρωποι. Δε χρειάζεται να είσαι γνώστης για να καταλάβεις το ωραίο.

- Αλλά αυτοί δεν έχουν την οικονομική δυνατότητα να αγοράσουν τα έργα σας.

- Όταν ξεκίνησα τα έργα μου ήταν προσιτά σ' όλο τον κόσμο. Τότε τα αγόραζαν οι φτωχοί. Πάντως, δεν είναι και τόσο ακριβά όσο άλλων καλλιτεχνών. Έναν πίνακα δεν μπορείς να τον κάνεις χίλιες φορές για να τον αγοράσουν όλοι. Ένας θα τον πάρει. Έτσι δεν είναι; Γι' αυτό η δουλειά μας πρέπει να μπαίνει στα μουσεία όπου θα τη βλέπουν όλοι. Έχω δωρίσει ένα έργο επτάμισι μέτρων στην Πινακοθήκη και χρόνια τώρα βρίσκεται στα υπόγεια της.

- Τι θα συμβουλεύατε έναν νέο ζωγράφο;

- Να προσπαθήσει με πάθος να κατανοήσει τη φύση. Να μείνει εδώ μέχρι 30 χρόνων και έπειτα να πάει στο εξωτερικό. Να μην πάει αμέσως, γιατί εκεί καταστρέφονται συνήθως. Πέφτουν σε μια ευκολία. Επειδή υπάρχουν πολλές τάσεις, ο καθένας κάνει την τρέλα του, τυχαίνει και κάποια γκαλερί να τους δώσει χρήματα... Είμαι υπέρ της Ελλάδος.

Οι καλλιτέχνες

 Αλέκος Φασιανός: «Αυτοί που με καταξιώνουν είναι οι απλοί άνθρωποι. Δεν χρειάζεται να είσαι γνώστης για να καταλάβεις το ωραίο».

- Εδώ όμως ο χώρος είναι πολύ μικρός...

- Είναι πολύ μεγάλος. Ένα σωρό ποιητές και ζωγράφους έχουμε. Όλοι καλλιτέχνες είναι στην Ελλάδα. Και πουλάνε πολύ καλά. Έξω δεν πουλάς τίποτα. Αγοράζουν μόνο αν είσαι γνωστός.

- Μήπως υπερβάλλετε; Αγοράζουν τα δικά σας έργα, Ίσως.

- Όχι, δεν έχετε δίκιο. Αγοράζουν και νέους καλλιτέχνες. Και εγώ όταν ήμουν νέος πρώτα στην Ελλάδα πούλησα τα έργα μου.

- Τώρα γιατί ζείτε μεγάλα διαστήματα στη Γαλλία;     .

- Ζω σε πολλές χώρες. Με καλούνε να κάνω εκθέσεις, να ζωγραφίσω κτίρια. Οι μεταφορές κοστίζουν πανάκριβα. Το κάνω για επαγγελματικούς λόγους. Δεν είναι παγωτό για να πω αν μου αρέσει ή όχι. Κάνω πάντοτε αυτό που πρέπει.

- Είστε άνθρωπος του πρέπει;

- Όχι, αλλά αυτό που κάνω το κάνω με σοβαρότητα. Φθάνω σε μια τελειότητα.

- Κάποτε είπατε ότι έχετε κόμπλεξ.

- Είχα πει ότι πρέπει να ζεις με τα κόμπλεξ και τις φοβίες σου, γιατί διαφορετικά χάνεις την προσωπικότητα σου. Δεν πιστεύω στην ψυχανάλυση, ούτε στο Φρόιντ. Μάλλον καταστροφή έφερε στην ανθρωπότητα. Έκανε όλους τους ανθρώπους να νομίζουν ότι είναι τρελοί και να πηγαίνουν στον ψυχίατρο κάθε λίγο και λιγάκι. Στην Αμερική πάνε ακόμα και τα ζώα τους.

- Ποιες είναι οι φοβίες σας;

- Κάθε φορά αλλάζουν. Συνήθως έχω την προαίσθηση ότι θα μου συμβεί κάτι κακό. Δεν θέλω να είμαι χαρούμενος για να μη χάσω κάποια στιγμή τη χαρά. Προτιμώ τη μελαγχολία.

- Είσθε προληπτικός;

- Δεισιδαίμων. Και ο Σωκράτης ήταν δεισιδαίμων. Γι' αυτό έκανε συνεχώς θυσίες.

«Δεν διασκεδάζω»

  «Δανάη και Ζευς», ελαιογραφία, 1989

- Τι σας χαρακτηρίζει;

- Η λιτότητα.

- Δεν πέφτετε ποτέ στις παγίδες του καταναλωτισμού;

- Έχω πέσει. Αλλά πέφτεις για να μάθεις και να μην το ξανακάνεις. Εγώ την ύλη τη χρησιμοποιώ σαν ένα ιερό πράγμα. Ένα έργο υπάρχει πρώτα μέσα στο μυαλό σου και μετά το υλοποιείς με χρώματα, μουσαμάδες, πέτρα ή μάρμαρο. Μέσα από την ύλη βγαίνει το ιδεατό, αν βέβαια τη μεταχειριστείς σωστά.

- Τι ρόλο παίζει το χρήμα στη ζωή σας;

- Ένα μέσο για να κάνω έργα. Δεν κάνω πισίνες ή άλλα πράγματα. Ζω απλά, σχεδόν ασκητικά. Αποφεύγω ακόμα και να πουλάω έργα μου, παρά μόνο αν έχω ανάγκη. Θέλω να φτιάξω ένα κτίριο όπου θα στεγάσω όλη τη δουλειά μου.

- Πώς ζείτε;

- Μονότονα. Δεν έχω πρόγραμμα. Δεν είμαι υπάλληλος. Αφήνω τα πράγματα να έρθουν μόνα τους. Ξυπνάω πολύ πρωί και εργάζομαι. Μετά περιφέρομαι στους δρόμους, ιδίως στις λαϊκές γειτονιές. Είμαι ένας παρατηρητής. Βλέπω φίλους, λέμε αστεία, περνάμε καλά. Δεν διασκεδάζω διαφορετικά. Δεν καταλαβαίνω αυτούς που πάνε στα μπουζούκια. Εδώ η μουσική ξεχύνεται παντού, έχει γίνει θόρυβος.

- Τι άλλο σας ενοχλεί στην Ελλάδα;

- Στους Έλληνες αρέσει πολύ το φαγητό. Έχουν δημιουργηθεί χιλιάδες ταβέρνες. Και όλες αυτές οι ποικιλίες των τζατζικιών που δεν τις γνώριζαν οι παλαιότεροι. Τότε έτρωγαν σαρδέλες, έπιναν κρασί και συζητούσαν. Έτσι, η εμφάνιση των ανθρώπων έχει αλλάξει. Έχουν φοβερές κοιλιές και φοράνε χαμηλά το παντελόνι για να μην φαίνονται. Η πολυφαγία μ' ενοχλεί.

Πολιτική

- Και η πολιτική;

- Είμαι φιλόπατρις, αλλά δεν θα ήθελα να ασχοληθώ με την πολιτική. Εκεί πρέπει να λες και ψέματα, έτσι δεν είναι; Δεν είμαι τελείως ανόητος, έχω μια κάποια νοημοσύνη, για να καταλαβαίνω τι συμβαίνει. Αλλά ακόμα και όταν τα πράγματα είναι άσχημα, εγώ ζωγραφίζω. Ζωγράφιζα και όταν είχαμε δικτατορία. Είμαι όπως ο Αρχιμήδης που είπε: «Μη μου τους κύκλους τάραττε»... και πήγαν να τον σκοτώσουν. Μήπως δεν θά 'πρεπε;

- Γιατί έχετε αυτή την αμυντική στάση;

- Γιατί θεωρώ τις συνεντεύξεις ξεπερασμένες. Έχουμε δώσει πολλές, έχουμε πει τόσα πολλά. Αυτές οι ερωτήσεις δεν έχουν λόγο ύπαρξης. Δεν βοηθούν κιόλας. Λέμε τόσα ανόητα πράγματα. Θά 'πρεπε ο δημοσιογράφος, αφού μιλούσε με τον καλλιτέχνη, να έβγαζε τα συμπεράσματα του και αυτά να έγραφε. Ο Πλάτωνας που έγραφε για τον Σωκράτη, δεν του είχε πάρει καμία συνέντευξη. Να παίρνετε συνεντεύξεις από πολιτικούς. Οι ζωγράφοι μιλούν αφηρημένα, ίσως και ακατανόητα.

Ελένη Πετάση

Η ΚΑΘΗΜΕΡΙΝΗ - ΚΥΡΙΑΚΗ 6 ΣΕΠΤΕΜΒΡΙΟΥ 1992