Γ. Γλυνός : Η φωτογραφία και ο χρόνος

Η φωτογραφία και ο χρόνος

Η καλή φωτογραφική βγάζει ακούνητες φωτογραφίες

Γράφει ο Γ. Γλυνός 

Πολλές φορές επιδεικνύουμε με καμάρι τη φωτογραφική μας μηχανή, γνωρίζοντας όμως ελάχιστα ή τίποτα για τις δυνατότητες της, ενώ το μόνο που κάνουμε είναι να θεωρούμε καλή μια φωτογραφία που δεν είναι  «κουνημένη».

Το φως δημιουργεί τις εικόνες που βλέπουμε γύρω μας που με τη βοήθεια της φωτογραφικής μηχανής γίνονται φωτογραφίες. Για τη δημιουργία μιας φωτογραφίας θα πρέπει πάνω από όλα ο έλεγχος του φωτός να είναι όσο γίνεται πιο ολοκληρωτικός και τη γενική επίβλεψη να την έχει ο φωτογράφος. Τα συστήματα ελέγχου του φωτισμού σε κάθε σωστή φωτογραφική μηχανή είναι δύο και ελέγχονται αυτόματα σήμερα στις περισσότερες μηχανές. Μιλάμε για την ίριδα του φακού και για το κλείστρο ή φωτοφράκτη.

Αυτό που κάνει ο φωτοφράκτης είναι να επιτρέπει για κάποιο χρονικό διάστημα να σχηματίζεται μια εικόνα στο εσωτερικό της φωτογραφικής από το φως που περνά μέσα από το φακό, αυτό που λέμε το λανθάνον είδωλο. Αν στη θέση που σχηματίζεται αυτό το είδωλο υπάρχει κάποιο υλικό ευαίσθητο στο φως, θα έχουμε φωτογράφηση. Έτσι, η φευγαλέα και εφήμερη εικόνα θα μπορεί πλέον να σταθεροποιηθεί και να περάσει από το κατώφλι του χρόνου έκθεσης στην αθανασία. Οι ψηφιακές φωτογραφικές μηχανές στη θέση του φιλμ έχουν έναν αισθητήρα CCD, ο οποίος επηρεάζεται από το φως όπως και το φιλμ. 

 Επιλογή χρόνου 1/8: το τρόλεϊ πάει με... πεντακόσια χιλιόμετρα την ώρα και η μηχανή έχει επηρεαστεί από την κίνηση του σώματος. Συνεπώς, όλα είναι σχετικά θολά.

Το βασικό είναι ότι ο χρόνος κατά τον οποίο θα καταγραφεί η εικόνα πέρα από τη σωστή αποτύπωση των τόνων και των χρωμάτων, θα κρίνει και κατά πόσο θα σταματήσει η ενδεχόμενη κίνηση του θέματος. Ως βασική μονάδα χρόνου στη φωτογραφία χρησιμοποιούμε το ένα δευτερόλεπτο. Οι χρόνοι κλείστρου που μπορούμε να έχουμε είναι κλάσματα με αριθμητή τη μονάδα, και ειδικά στις πρώτες ψηφιακές φωτογραφικές μηχανές με χαμηλό κόστος ήταν σχεδόν αδύνατο να επέμβουμε στον έλεγχο του κλείστρου. Όσο προχωρά όμως η τεχνολογία, βλέπουμε ότι όλο και περισσότερες ψηφιακές φωτογραφικές μάς δίνουν πέρα από το βασικό πρόγραμμα αυτόματης φωτογράφησης και τη δυνατότητα μηχανικής ρύθμισης του κλείστρου ή ακόμη καλύτερα μας δίνουν ένα πρόγραμμα αυτόματης έκθεσης με προτεραιότητα στο χρόνο κλείστρου που θα επιλέξουμε εμείς. Αυτό σημαίνει ότι μπορούμε να έχουμε όλα τα πλεονεκτήματα του αυτόματου ελέγχου του φωτισμού από τη φωτογραφική μηχανή και ταυτόχρονα να ελέγχουμε εμείς το χρόνο έκθεσης. Το γιατί θα πρέπει να μπαίνει ένας φωτογράφος στη διαδικασία αυτή, που απαιτεί περισσότερες γνώσεις και φαιά ουσία, εξαρτάται απόλυτα από το ποιος κρατά τη μηχανή και πόσο θέλει να ελέγχει αυτό που φωτογραφίζει.

Επιλογή χρόνου 1/30: η κίνηση του λεωφορείου αρχίζει να παγώνει.

 Ο χρόνος έκθεσης επιδρά καταλυτικά στην ευκρίνεια της εικόνας, επίσης είναι αυτός που θα αποσπάσει ένα τμήμα του χρόνου από την αφάνεια και θα του δώσει πνοή, θα το κάνει δημιουργία, έκφραση, φωτογραφία. Όσο μικρότερος είναι ο χρόνος έκθεσης, τόσο μικρότερο είναι το τμήμα του χρόνου που θα κλέψουμε. Οι μεγάλοι χρόνοι έκθεσης στη φωτογραφία είναι τα μικρά νούμερα, όπως 1,2,4, 8, 15, 30, και σημαίνουν ότι για το χρονικό αυτό διάστημα το κλείστρο θα επιτρέπει στο φως να κρυφοκοιτάζει μέσα στο σκοτεινό θάλαμο. Τα νούμερα 60, 125, 250, 500, 1.000 κ.λπ. είναι οι μικροί χρόνοι έκθεσης. Ειδικά τα νούμερα 60 και 125 είναι τα σημαντικότερα και αυτό γιατί το 60 (1/60) είναι ο ελάχιστος χρόνος κάτω από τον οποίο θα πρέπει η μηχανή να κρατηθεί σταθερή με κάποιο τρίποδο και το 125 (1/125) είναι ο βασικός χρόνος και η πρώτη μας επιλογή για πάρα πολλά φωτογραφικά θέματα. Το 125 επίσης είναι μια βασική επιλογή χρόνου για το κλείστρο και το πρόγραμμα αυτόματης λειτουργίας. 

 Επιλογή χρόνου 1/60: το ταξί είναι ελαφρό κουνημένο, αν και τρέχει με δέκα χιλιόμετρα περίπου.
 

Οτιδήποτε κινηθεί μέσα στο φωτογραφικό πλαίσιο στην όποια διάρκεια χρόνου έχουμε επιλέξει, είναι λογικό ότι θα φανεί κουνημένο. Αν το θέμα κινείται πολύ γρήγορα, τότε θα χρειαστούν πολύ σύντομοι χρόνοι έκθεσης (500, 1.000, 2.000 κ.λττ.), κάτι που το πρόγραμμα δεν είναι σε θέση να δώσει μόνο του. Εδώ χρειάζεται η καλή φωτογραφική μηχανή, η οποία θα έχει τη λύση για τις περιπτώσεις αυτές, ενδεχομένως με ένα πρόγραμμα ειδικό για θέματα με κίνηση, ή θα μπορεί να αφήνει πλήρη ελευθερία στο φωτογράφο να επιλέξει χρόνους έκθεσης 500, 1.000 κ.λπ. Τα νούμερα αυτά να θυμάστε πάντα ότι είναι κλάσματα με αριθμητή τη μονάδα, που είναι το ένα δευτερόλεπτο. 

Πότε και πού όμως θα χρειαστείτε τους «ειδικούς» χρόνους έκθεσης κάτω από 30 και πάνω από 500; 

 Επιλογή χρόνου 1/125: η κίνηση πλέον δείχνει να ελέγχεται,το ταξί κινείται και πάλι με δέκα περίπου χιλιόμετρα.
 

Αρχίζουμε με τις νυχτερινές φωτογραφήσεις και τους εσωτερικούς χώρους, που χρειάζονται μεγάλους χρόνους έκθεσης 30 δευτερόλεπτα μέχρι 1/8 και περνάμε σε κάποιες φωτογραφίες στις οποίες έχουμε θέματα που κινούνται με «ρυθμό χελώνας» και ένας χρόνος έκθεσης 1/60 θα αρκούσε για να τα ακινητοποιήσει. Οι άνθρωποι, οι ποδηλάτες και τα περισσότερα θέματα με μέτρια κινητικότητα αρκούνται στο 1/125. Οχήματα χρειάζονται 1/250, αγώνες ταχύτητας, ποδόσφαιρο, αθλήματα με μεγάλη κινητικότητα θα χρειαστούν 1/500 ίσως και 1/1.000. Από εδώ και πέρα, το θέμα που θα «πιάσει» ένας χρόνος κλείστρου, ας πούμε 1/8.000, θα μας εκπλήξει, γιατί είναι αδύνατον να ακινητοποιήσουμε ένα αντικείμενο που κινείται τόσο γρήγορα, με γυμνό μάτι. Οι περισσότερες ψηφιακές φωτογραφικές μηχανές διαθέτουν μια ικανοποιητική κλίμακα χρόνων κλείστρου συνήθως από τέσσερα δευτερόλεπτα μέχρι 1/2.000, κάποιες περιορίζονται σε χρόνους 1/2 μέχρι 1/650 και οι πολύ ακριβές σάς επιτρέπουν σχεδόν τα πάντα, δηλαδή από 30 δευτερόλεπτα μέχρι και 1/16.000! 

Επιλογή χρόνου 1/250 και όλα τα οχήματα δείχνουν ακίνητα και μποτιλιαρισμένα.

Θα πρέπει να πούμε εδώ ότι αυτό που περιμένουν οι περισσότεροι από μια καλή φωτογραφική μηχανή είναι να βγάζει καθαρές ακούνητες φωτογραφίες, αυτή όμως η λογική δεν περιλαμβάνει πολλές ιστορικές φωτογραφίες που είναι κουνημένες ή θολές. Το πράγμα επομένως δεν είναι απλό. Η αλήθεια είναι ότι το μάτι προσπαθεί να κρατηθεί σε κάτι καθαρό και εστιασμένο. Αν του το δώσουμε μέσα στο φωτογραφικό πλαίσιο, τότε μπορούμε να περάσουμε ΟΤΙΔΗΠΟΤΕ, ας είναι κουνημένο και θολό. Το μάτι θα μεταφέρει την πληροφορία στον εγκέφαλο, ο οποίος θα δώσει την ερμηνεία ότι αυτό που είναι καθαρό ήταν ακίνητο τη στιγμή της φωτογράφησης και το άλλο που είναι θολό, είτε κουνήθηκε, οπότε άφησε ίχνος κίνησης, είτε ήταν εκτός εστιακής απόστασης, οπότε παρουσιάζεται με κύκλους σύγχυσης. Με τη γνώση αυτή μπορούμε να δημιουργήσουμε απίστευτα όμορφες φωτογραφίες, χρειάζεται όμως ένα τρίποδο και μεγάλοι χρόνοι έκθεσης για να μπορέσει το κινούμενο θέμα να αφήσει το ίχνος του.

Θα μπορούσα να φωτογραφίζω όλη την ημέρα και κάθε φωτογραφία να είναι διαφορετική. Χρόνος κλείστρου 1/30 με επιλογή αυτόματης έκθεσης με προτεραιότητα χρόνου.
 

Ένα άλλο σημαντικότατο θέμα χρόνου στη φωτογραφία είναι η μεγάλη, κρίσιμη και αποφασιστική στιγμή που έχει δώσει αρκετές πολυσυζητημένες όμορφες φωτογραφίες. Η «μεγάλη στιγμή» είναι κάπ που με τις φθηνές, καταναλωτικές, ψηφιακές, φωτογραφικές μηχανές πολύ δύσκολα θα μπορέσετε να πετύχετε. Ο λόγος είναι ότι χρειάζονται όλες πάνω από τρία δέκατα του δευτερολέπτου και πολλές ακόμη και οκτώ δέκατα (περίπου ένα δευτερόλεπτο), για να σας δώσουν το κλείστρο μετά το πάτημα του κουμπιού φωτογράφησης.

Εκεί που οι ψηφιακές φωτογραφικές προσφέρουν σημαντικές υπηρεσίες στο θέμα χρόνος είναι ότι μαζί με το ψηφιακό αρχείο καταγράφονται η ώρα και η ημερομηνία φωτογράφησης. Επίσης, ανάλογα με τον κατασκευαστή και το συνοδευτικό λογισμικό μπορείτε να μάθετε τα στοιχεία έκθεσης. Μια βασική συμβουλή από τον παλιό ψηφιακό φωτογράφο είναι: ΠΟΤΕ μη σβήνετε τα πρώτα ψηφιακά αρχεία των φωτογραφιών που θα πάρετε στο σκληρό σας δίσκο. Κάντε ό,τι χρειάζεστε με αντίγραφα, διαφορετικά πολλές από αυτές τις χρήσιμες πληροφορίες θα χαθούν.

Επομένως, η καλή και σωστή φωτογραφική ελέγχει το φωτισμό, αλλά μας επιτρέπει να πάρουμε εμείς τον έλεγχο και να επιλέξουμε άνοιγμα διαφράγματος και χρόνο κλείστρου, όταν θελήσουμε. Καταλαβαίνετε τώρα γιατί επιμένουμε να πάρετε μια καλή φωτογραφική; Για να ευχαριστηθείτε φωτογραφίες, θα πρέπει εσείς να χρησιμοποιείτε τη φωτογραφική και όχι η φωτογραφική εσάς.

Πηγή “bit”