ΚΟΡΝΗΛΙΟΣ ΚΑΣΤΟΡΙΑΔΗΣ, o φιλόσοφος της αυτονομίας

ΚΟΡΝΗΛΙΟΣ ΚΑΣΤΟΡΙΑΔΗΣ

Ο φιλόσοφος της αυτονομίας

Από τους μεγαλύτερους στοχαστές του 20ού αιώνα, μετά τα Δεκεμβριανά πήγε στο Παρίσι και τα κείμενα του υπήρξαν πηγή έμπνευσης των εξεγερμένων του Μάη του'68.

ΜΕ ΤΗ ΣΦΡΑΓΙΔΑ ΤΟΥ ΣΑΝ ΣΗΜΕΡΑ (sansimera.gr)

Ο Κορνήλιος Καστοριάδης έδρασε και δημιούργησε στη Γαλλία. Από τους μεγαλύτερους στοχαστές του 20ού αιώνα, συνένωσε στο έργο του την πολιτική, τη φιλοσοφία και την ψυχανάλυση. Αποκλήθηκε «φιλόσοφος της αυτονομίας», υπήρξε συγγραφέας του σημαντικού βιβλίου «Η φαντασιακή θέσμιση της κοινωνίας» και συνιδρυτής του επιδραστικού περιοδικού «Σοσιαλισμός ή Βαρβαρότητα».

Γεννήθηκε στην Κωνσταντινούπολη, στις 11 Μαρτίου του 1922, και λίγο μετά τη Μικρασιατική Καταστροφή βρέθηκε στην Αθήνα με την οικογένεια του. Αρκετά νωρίς, από τα 13 του, αναμίχθηκε στην πολιτική και κοινωνική δράση. Μέλος παράνομης κομμουνιστικής οργάνωσης την περίοδο της δικτατορίας Μεταξά, συλλαμβάνεται και φυλακίζεται. Από την περίοδο εκείνη χρονολογείται η πολεμική του κατά του Ανδρέα Παπανδρέου, με τον οποίο είχε συνυπάρξει στην οργάνωση, καθώς θεωρούσε ότι τον είχε καταδώσει στην Ασφάλεια.

Η πολιτική δράση συνεχίσθηκε κατά τη διάρκεια των σπουδών του στη Νομική Σχολή του Πανεπιστημίου Αθηνών, μέσα από τις γραμμές του ΚΚΕ, αλλά το 1942 θα το εγκαταλείψει για να ενταχθεί στην τροτσκιστική ομάδα του Αγι Στίνα. Αυτό θα έχει ως συνέπεια να βρεθεί ανάμεσα σε δύο πυρά, των Γερμανών και των ορθόδοξων κομμουνιστών. Στα Δεκεμβριανά θα βιώσει ως τροτσκιστής την τρομοκρατία του ΕΛΑΣ και θα αποδοκιμάσει τις μεθόδους του ΚΚΕ.

Το 1945 με υποτροφία της γαλλικής κυβέρνησης θα εγκατασταθεί στο Παρίσι, το οποίο θα αποτελέσει το επίκεντρο της ζωής και των δραστηριοτήτων του. Την Ελλάδα θα αρχίσει να την επισκέπτεται μετά τη Μεταπολίτευση και μόνο τα καλοκαίρια.

Στη γαλλική πρωτεύουσα, παράλληλα με τις σπουδές του, δημιουργεί την ομάδα «Σοσιαλισμός ή Βαρβαρότητα», που ιδεολογικά και πολιτικά ασκεί δριμύτατη κριτική στο σοβιετικό μαρξιστικό μοντέλο, το οποίο χαρακτηρίζει «γραφειοκρατικό καπιταλισμό».

Είναι η ψυχή της ομάδας και αυτός που κυρίως επεξεργάζεται τις θέσεις και γράφει τα σημαντικότερα κείμενα στο ομότιτλο περιοδικό. Τότε είναι που αρχίζει να διαμορφώνει την έννοια της αυτονομίας, ως «αυτονομία του προλεταριάτου». Εκκινώντας από την εκτίμηση ότι το εργατικό κίνημα έχει υποστεί πολύμορφες διαστρεβλώσεις που αλλοίωσαν τον ιστορικό ρόλο του προλεταριάτου, θεωρεί ως βασικό όρο για τον σοσιαλιστικό μετασχηματισμό της κοινωνίας μια αυτόνομη δράση του προλεταριάτου, που θα έχει ως αντικειμενικό σκοπό την κατάλυση του γραφειοκρατικού δημόσιου μηχανισμού και τη μεταβίβαση της εξουσίας σε μαζικούς οργανισμούς των παραγωγικών τάξεων.

Η ΨΥΧΑΝΑΛΥΣΗ

Το 1966 η ομάδα διαλύεται και το περιοδικό παύει να εκδίδεται. Ωστόσο, δύο χρόνια αργότερα, τα κείμενα και η σκέψη της ομάδας και κυρίως του Καστοριάδη αποτελούν βασική πηγή έμπνευσης των εξεγερμένων φοιτητών του Μάη του '68. Το διάστημα αυτό εργάζεται ως οικονομολόγος στον ΟΟΣΑ και το 1970 αποκτά τη γαλλική υπηκοότητα. Ασχολείται με τα μαθηματικά, την οικονομία και την ψυχανάλυση, την οποία και ασκεί επαγγελματικά.

Η στροφή του προς την ψυχανάλυση χαρακτηρίζει πλέον το σύνολο της σκέψης του, που τον οδηγεί σε μια καινούργια φιλοσοφική κατανόηση της πολιτικής και κοινωνικής ζωής του ανθρώπου, η οποία αποτυπώνεται στο κλασικό πλέον έργο του «Η φαντασιακή θέσμιση της κοινωνίας» (1975)·

Ξαναφέρνοντας στο φως τις απαρχές της δημοκρατικής συγκρότησης της αθηναϊκής κοινωνίας του 5ου n.X. αιώνα, όσο και όλες τις άλλες μεγάλες δημιουργικές στιγμές του ευρωπαϊκού πολιτισμού, η σκέψη του Κορνηλίου Καστοριάδη δίνει στον άνθρωπο τη δυνατότητα να δει τον εαυτό του ως αυτόνομο υποκείμενο και δημιουργό της ιστορίας του.

Αρνείται την ύπαρξη οποιασδήποτε προδιαγεγραμμένης πορείας της κοινωνίας (ντετερμινισμού) και διακρίνει μεταξύ των αυτόνομων κοινωνιών, αυτών δηλαδή που είχαν συνείδηση της αυτοθέσμισής τους, και των ετερόνομων κοινωνιών, στις οποίες η θέσμιση αποδιδόταν σε κάποια εξωκοινωνική αυθεντία (θεό, παράδοση κ.λπ.).

Τα τελευταία χρόνια της ζωής του επισκέφθηκε αρκετές φορές την Ελλάδα, δίνοντας διαλέξεις σε διάφορες πόλεις, ενώ άρχισαν να κυκλοφορούν ευρέως τα βιβλία του, που βοήθησαν στη γνωριμία του με το ελληνικό κοινό.

Το 1989 αναγορεύθηκε επίτιμος διδάκτωρ του Παντείου Πανεπιστημίου.

Ο Κορνήλιος Καστοριάδης πέθανε στο Παρίσι στις 26 Δεκεμβρίου 1997. από επιπλοκές ύστερα από εγχείρηση ανοιχτής καρδιάς. ·