Θεία
ανάμνηση της ελληνικότητας
Οι
Έλληνες έχουμε απολέσει δυνάμεις διότι ξεκόψαμε τους δεσμούς μας με την αρετή
και τη γνώση. Πρώτη και κύρια αποστολή μας είναι να θυμηθούμε ποιοι ήμασταν
Αν
πάλι υποθέσουμε, σκέφτομαι, ότι την αποκτήσαμε (σ.σ.: τη γνώση) προτού
γεννηθούμε και τη χάσαμε με τη γέννησή μας, και στη συνέχεια, χρησιμοποιώντας
τις αισθήσεις, ξαναποκτούμε σε σχέση με αυτή τη γνώση που είχαμε κάποια στιγμή
προηγουμένως, αυτό που αποκαλούμε μάθηση δεν θα ήταν άραγε επανάκτηση της
γνώσης που μας ανήκει; Αν λοιπόν το ονομάζαμε “επαναφέρω στη μνήμη μου” σωστά
δεν θα μιλούσαμε;»
Πλάτωνος «Φαίδων» 75e,
εκδόσεις Κάκτος, Αθήνα: 1992, σ. 125
Γράφει ο Παναγιώτης Λιάκος
Ο «Φαίδων» (ή «Περί
Ψυχής») είναι ο πλατωνικός διάλογος όπου ο Σωκράτης συνομιλεί με τους μαθητές
του την τελευταία ημέρα της ζωής του. Τούτο το λεκτικό κομψοτέχνημα συνιστά
έναν κατανυκτικό μακαρισμό στην ανώλεθρη και παντογνώστρια ψυχή και στο
ακλόνητα βέβαιο γεγονός του θανάτου και του υπαρκτικού ταξιδιού, το οποίο
υποχρεώνει τον άνθρωπο να θυμηθεί όσα λησμόνησε στην επαναγέννησή του.
Η ψυχή, σύμφωνα με τον
Σωκράτη, είναι φιλομαθής. Δεν παύει να διδάσκεται· και εν ζωή και στον Αδη
προστίθενται στιβάδες πληροφοριών. Ατόφια γνώση, απρόσβλητη από τη ροπή των
αισθήσεων να σφάλλουν, μπορεί να βρει κάποιος μόνο στο απλό, στο απαράλλαχτο,
στο αέναο θείον.
Ο Θεός δεν αλλάζει. Δεν
έχει συντεθεί από κάτι ώστε να αποσυντεθεί στη συνέχεια. Δεν προέρχεται από
γέννηση για να φτάσει στον θάνατο. Δεν γεννήθηκε, δεν πεθαίνει. Δύναται να τον
προσεγγίσει η ανθρώπινη ψυχή αφότου εισέλθει πρώτα στο πεδίο των καθαρών ιδεών.
Το αποτέλεσμα του ταξιδιού της αθάνατης ψυχής στη γη και στο επέκεινα είναι η
παντογνωσία. Ωστόσο, όλα λησμονιούνται με τη γέννηση και όλα μπορούν να
επανέλθουν στη μνήμη με τις κατάλληλες ερωτήσεις. Οι συνειρμοί οδηγούν από τη
μία πληροφορία στην άλλη και τελικά το γνωστικό δίκτυο επανασυντίθεται και
οδηγεί στην ένωση με το θείο.
Η «μάχη» της ανάμνησης
είναι ο αγώνας για την αυτογνωσία - και κατ' επέκταση για την αρετή. Η
προσπάθεια για ανάκτηση της μνήμης είναι η ιερή προσπάθεια του είδους μας να ενωθεί
με τον Θεό. Οδηγός σ' αυτά τα δυσκόλως προσβάσιμα πεδία είναι η φιλοσοφία, η
οποία δεν θεωρεί τον θάνατο εμπόδιό της αλλά βοηθό! Ο Σωκράτης, στον ίδιο
διάλογο («Φαίδων» 64a), λέει ότι «όσοι καταπιάνονται σωστά με τη φιλοσοφία
υπάρχει μεγάλη πιθανότητα να μην πάρουν είδηση οι άλλοι ότι το μόνο πράγμα στο
οποίο επιδίδονται είναι το να πεθαίνουν και ο θάνατος».
Έτσι, ο θάνατος δεν
ορίζεται παρά σαν ένα μεσοδιάστημα προς τον τελικό προορισμό της αδιατάρακτης
ένωσης με το απόλυτο. Και η γνώση τότε θα είναι μια κατάσταση, όχι ένα
ζητούμενο όπως είναι για όλους όσοι βρίσκονται εν ζωή.
Εφόσον όλα στον κόσμο μας
είναι πλασμένα σε αναλογίες, σε μικρές και μεγάλες κλίμακες, για την κοινωνία
μας απόκτηση της γνώσης θα είναι η ενθύμηση του εαυτού της. Θα γνωρίζουμε για
εμάς όταν θα ανακαλέσουμε στη μνήμη μας την ελληνικότητά μας. Θα
ισχυροποιηθούμε ως οντότητες όταν συνδεθούμε με την αληθινή, συλλογική φύση
μας. Ο,τι κινείται προς την κατεύθυνση της «επανάκτησης της γνώσης που μας
ανήκει» είναι αληθινά ωφέλιμο για όλους. Οτιδήποτε κινεί προς τη λήθη είναι
εχθρικό.
Οι Έλληνες έχουμε απολέσει
δυνάμεις διότι ξεκόψαμε τους δεσμούς μας και με την αρετή και με την αληθινή
γνώση. Πρώτη και κύρια αποστολή μας είναι να θυμηθούμε ποιοι ήμασταν, πώς
κατακτήσαμε τις αξιοζήλευτες πνευματικές και ηθικές κορυφές μας και ποιες ήταν
οι σχέσεις μας με τις σφαίρες όπου πάλλεται το θείον. Δεν είναι δύσκολο να
ξεκινήσουμε. Έχουμε βάσεις σταθερές και εύκολα προσβάσιμες. Όση από την αρχαία
ελληνική γραμματεία μας σώζεται είναι υπεραρκετή για να ξεπεράσουμε ακόμα και
τις δικές μας προσδοκίες. Η λάμψη των γνώσεων που κρύβει εντός της είναι
εκθαμβωτική.
Στον «Φαίδωνα», για
παράδειγμα, ο Σωκράτης δεν δίνει μόνο οδηγίες βίου και θανάτου αλλά περιγράφει
τη γη από ψηλά λες και τη βλέπει από δορυφόρο (110c): «Λέγεται λοιπόν, σύντροφέ
μου, είπε, πρώτα απ' όλα ότι η γη, αν έβλεπε κανείς από ψηλά το θέαμα, είναι
παρδαλή, σαν τα τοπία που είναι φτιαγμένα από δώδεκα κομμάτια δέρμα, και τα
κομμάτια της ξεχωρίζουν με χρώματα, των οποίων τα εδώ χρώματα, που
χρησιμοποιούν οι ζωγράφοι, είναι, σαν να λέμε, δείγματα. Εκεί λοιπόν όλη η γη
είναι φτιαγμένη από τέτοια χρώματα, που είναι μάλιστα πολύ πιο λαμπερά και
καθαρά από τα εδώ».
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου