Ο
Κύκλος της Πίζας
Η
συμβολή του ρομαντισμού στα χρόνια της Ελληνικής Επανάστασης
Από τον Νίκο Παπουτσόπουλο
Στη Ρώμη (Πιάτσα ντι
Σπάνια), κοντά στην πολύ γνωστή Σκαλινάτα, η Καζίνα Ρόσα διατηρεί την
ατμόσφαιρα της εποχής των Άγγλων ρομαντικών ποιητών: Μεταξύ των ενθυμημάτων που
εκτίθενται, και μία αποκριάτικη μάσκα που είχε αγοράσει ο Μπάυρον σε ένα ταξίδι
του στη Βενετία.
Στα 1820 ο ποιητής Τζων
Κητς, που υπέφερε από φυματίωση, αποφάσισε να εγκατασταθεί στη Ρώμη με την
ελπίδα ότι το ήπιο και ξηρό κλίμα της πόλης ήταν κατάλληλο για την ταχύτερη
ανάρρωση. Ο Κητς, που αφιέρωσε τη ζωή του στην προσπάθεια να εκφράσει
φιλοσοφικές θέσεις και απόψεις μέσα από τους μύθους και τις ιστορίες της
κλασικής αρχαιότητας, προκειμένου να αναδείξει τις πραγματικές αξίες και
αρετές, έζησε τα τελευταία χρόνια της ζωής του στην Καζίνα Ρόσα μαζί με τον
φίλο του, ζωγράφο Τζόζεφ Σέβερν.
Ο θάνατός του, στα 1821,
είχε εμπνεύσει τον φίλο του ποιητή Πέρσι Μπυς Σέλλεϋ, από τους κύριους
εκπρόσωπους του ρομαντισμού, να δημοσιεύσει μιαν ελεγεία για τον Τζων Κητς, την
«Αδωναΐδα».
Ο τάφος του Κητς, στο
κοιμητήριο των προτεσταντών της Ρώμης, φέρει την επιγραφή: «Εδώ κείται κάποιος
που το όνομά του ήταν γραμμένο στο νερό». Ο Σέλλεϋ είχε συνδεθεί με τον Κητς
στα 1817, καθώς και με τον Λη Χαντ, κριτικό και εκδότη εφημερίδων, που
υποστήριζε τις ριζοσπαστικές ιδέες, τις θέσεις και το ποιητικό έργο του, καθώς
και με άλλα μέλη της «συντροφιάς του Χάμπστεντ», ενώ είχε ήδη συναντήσει τον
Μπάυρον, ένα έτος νωρίτερα, στη διάρκεια ταξιδιού στην Ιταλία, τότε που η Μαίρη
Γκόντγουιν, δεύτερη σύζυγος του Σέλλεϋ, εμπνέεται από τις ιδέες του λόρδου
Μπάυρον για τον «Σύγχρονο Προμηθέα» και τις αποτυπώνει προφητικά στο δικό της
δημιούργημα, τον «Φρανκενστάιν».
Η ταφή του Πέρσι Σέλλευ
Στα 1815 είχε εγκατασταθεί
στην Πίζα ο μητροπολίτης Ουγγροβλαχίας Ιγνάτιος, πρόεδρος της «Φιλομούσου
Εταιρείας», και, επειδή είχε αναπτύξει ενεργή δράση στις πολιτικές εξελίξεις
στην Ελλάδα, συχνά φιλοξενούσε τον Αλέξανδρο Μαυροκορδάτο και τον ηγεμόνα της
Βλαχίας Ιωάννη Καρατζά. Ο Μαυροκορδάτος είχε την ευκαιρία να συναντήσει στην
Πίζα το ζεύγος Σέλλεϋ, άρχισε να διδάσκει την ελληνική γλώσσα στη Μαίρη,
συνδέθηκε με τον Μπάυρον και άλλους φιλέλληνες, οι οποίοι τον υποστήριξαν να
διοχετεύσει τις φιλελεύθερες ιδέες και τα οράματά του για την Ελληνική
Επανάσταση στον διεθνή Τύπο. Οι σχέσεις που ανέπτυξε ο Αλέξανδρος Μαυροκορδάτος
με τους ρομαντικούς στοχαστές και διανοουμένους και το ενδιαφέρον πολλών
Ευρωπαίων εκπροσώπων της διανόησης για τα «ελληνικά πράγματα» τον οδήγησαν στην
αναθεώρηση των παλαιότερων απόψεών του σχετικά με τη φιλική στάση της Ρωσίας
προς τους Έλληνες.
Με την αναχώρησή του για
την Ελλάδα που είχε επαναστατήσει ο Σέλλεϋ δημοσίευσε, τον Νοέμβριο του 1821,
«εις ένδειξιν συμπαθείας, θαυμασμού και φιλίας», το ποίημα «Ελλάς: στην
Εξοχότητά του, πρίγκιπα Αλέξανδρο Μαυροκορδάτο».
«Ο Σέλλεϋ, η ευγενική αυτή
φυσιογνωμία, που ολόκληρο σχεδόν το έργο του είναι εμπνευσμένο από τις
καλύτερες ουμανιστικές παραδόσεις», σημειώνει ο Δ. Φωτιάδης, «μόλις έμαθε την
επανάσταση του λαού μας γράφει, στην Ιταλία, όπου έμενε, το λυρικό δράμα
“Ελλάδα”. Μιμούμενος τους “Πέρσες” του Αισχύλου τοποθετεί τη δράση του στην
Κωνσταντινούπολη, μέσα στο παλάτι του Σουλτάνου. Φτάνουν αγγελιοφόροι και του
φέρνουν τα μηνύματα του ξεσηκωμού των ραγιάδων. Το καθετί φαίνεται να είναι
ενάντιο στους τολμηρούς που πήραν τ' άρματα να συντρίψουν τις αλυσίδες της
σκλαβιάς.
Μπροστά τους ορθώνεται όχι
μονάχα μια πανίσχυρη αυτοκρατορία, μα κι όλες οι αντιδραστικές κυβερνήσεις της
Ευρώπης κι οι βασιλιάδες, που απ' αυτούς κάποτε οι λαοί, όπως λέει στον πρόλογό
του, “θ' αρπάξουν τα ματωβαμμένα σκήπτρα από τις φούχτες τους”.
Άνισες οι δυνάμεις κι όμως
οι λίγοι, που τους φλογίζει ο έρωτας της λευτεριάς, θα βγούνε στο τέλος
νικητές. Ο Σέλλεϋ δεν έζησε για να δει πως βγήκε αληθινή η προφητεία του».
Με τον «Κύκλο της Πίζας»,
την ομάδα των κορυφαίων ρομαντικών ποιητών που ενισχύουν τους αγώνες των λαών
για ελευθερία και κοινωνική δικαιοσύνη, συνδέεται και ο Άγγλος επαναστάτης
Εντουαρντ Τρελώνυ, ο οποίος αργότερα συνόδευσε τον Μπάυρον στην Ελλάδα και ήρθε
σε επαφή με τον Οδυσσέα Ανδρούτσο, του οποίου την ετεροθαλή αδελφή νυμφεύθηκε.
Στις εμφύλιες έριδες αλλά και τις διαμάχες για τον αμύθητο θησαυρό, που πιθανώς
περιλάμβανε και μέρος από τα θρυλικά πλούτη του Αλή Πασά, τον οποίο σύμφωνα με
διαδόσεις και φήμες επιμελώς φύλασσε ο Ανδρούτσος στη “σπηλιά”, ο Τρελώνυ
στάθηκε στο πλευρό του και τον υποστήριξε μέχρι το τέλος.
Ο Σέλλεϋ προσκάλεσε στην
Ιταλία τον φίλο και ποιητή Λη Χαντ, επειδή στην Αγγλία αντιμετώπιζε σοβαρά
οικονομικά προβλήματα.
Ο Μπάυρον αποβιβάζεται στο Μεσολόγγι
Τα έξοδα του ταξιδιού και
της εγκατάστασης της οικογένειας Χαντ ανέλαβε να καλύψει ο λόρδος Μπάυρον, με
την υπόσχεση του Σέλλεϋ πως θα εξέδιδε με τον Χαντ μια φιλελεύθερη εφημερίδα,
με σκοπό τη δημοσίευση όλων των έργων του λόρδου. Οι Χαντ έφθασαν στο Λιβόρνο
στα 1822, ο Σέλλεϋ μόλις πρόφθασε να τους εγκαταστήσει στην Πίζα: Στις 8
Ιουλίου, καθώς επέστρεφε από το Λιβόρνο με τον Εντουαρντ Ουίλλιαμς, μια σχετικά
πρόσφατη γνωριμία, ξαφνική θύελλα ανέτρεψε το σκάφος, με αποτέλεσμα να πνιγούν.
Ο Τρελώνυ πρότεινε να
αποτεφρώσουν τη σορό του ρομαντικού επαναστάτη και του συντρόφου του στο
μοιραίο ταξίδι, στην παραλία, σύμφωνα με το αρχαίο έθιμο. Τη θλιβερή τελετή
παρακολούθησαν, εκτός από τον Εντουαρντ Τρελώνυ, ο Μπάυρον και ο Χαντ.
Στα τέλη του 1822 ο
Μπάυρον ολοκληρώνει το «Δωδέκατο άσμα» του «Δον Ζουάν», όπου χλευάζει την
παρακμή της πολιτικής, που είναι πρόθυμη να υποδουλώσει τους λαούς με δάνεια
και να υποθηκεύσει το μέλλον των εθνών: «Κάθε δάνειο δεν είναι απλά ένα
κερδοσκοπικό χτύπημα, είναι μοχλός για την καθήλωση ενός έθνους».
Το επόμενο έτος ο λόρδος
Μπάυρον αναχωρεί για την Ελλάδα και ύστερα από προσκλήσεις του Αλεξάνδρου Μαυροκορδάτου,
στα 1824, αποβιβάζεται στο Μεσολόγγι.
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου