Μιχάλη Χουρδάκη-Νίσπιτα : Ο Μεγάλος Αγιασμός

Ο ΜΕΓΑΛΟΣ ΑΓΙΑΣΜΟΣ

Κύριο στοιχείο κατά την ημέρα των Φώτων, είναι ο Αγιασμός των υδάτων. Με τις Μεγάλες ευχές της Εκκλησίας μας, το νερό γίνεται «αποτρόπαιον πάσης επιβουλής ορατών τε και αοράτων εχθρών» και «αμαρτημάτων λυτήριον εις ίασιν ψυχής τε και σώματος και δια πάσαν ωφέλειαν επιτήδειον». Ο Αγιασμός των υδάτων, παρουσιάζεται στις λατρευτικές εκδηλώσεις της θρησκείας μας, από τα πρώτα κι όλας χρόνια της εξάπλωσης του χριστιανισμού. Οι ραντισμοί με νερό για εξαγνισμό σώματος και πνεύματος, η αποκατάστασης υγείας ανθρώπων και ζώων, η στεραίωση ανεγειρόμενων οικοδομών, ή εγκαινίων, η ευόδωση ορισμένου σκοπού, γίνονταν, από τον 4ο μ.Χ. αιώνα.

Η νοικοκυρά, εφρόντιζε να φυλάσσει μικρή ποσότητα Μεγάλου Αγιασμού, ολοχρονίς, σε μικρό μπουκάλι που το τοποθετούσε στο εικονοστάσι του σπιτιού της. Χρησίμευε στη θεραπεία ασθενειών ή αντί Θείας Κοινωνίας σε περίπτωση που ο ιερέας δεν προλάβαινε να κοινωνήσει έναν ετοιμοθάνατο.

Σε λόγο του που αναφέρεται στο Μεγάλο Αγιασμό ο Ιωάννης Χρυσόστομος, μας πληροφορεί:

«Κατά την εορτήν ταύτην άπαντες υδρευσάμενοι, οίκαδε τα νάμματα αποτίθενται και εις ενιαυτόν ολόκληρον φυλάττουσι», έθιμο που όπως γράψαμε παραπάνω διατηρούνταν πριν ακόμη 40 – 50 χρόνια, αλλά και συνεχίζει να τηρείται τις μέρες μας, από παλιές νοικοκυρές.

ΚΑΛΑΝΤΑ ΤΩΝ ΦΩΤΩΝ

ΕΠΙΣΚΟΠΟΥ ΠΕΤΡΑΣ ΔΙΟΝΥΣΙΟΥ ΜΑΡΑΓΚΟΥΔΑΚΗ

Πρώτη δημοσίευση

 

Εψάλλησαν Φώτα του 1941, βλέπε και κάλαντα Πρωτοχρονιάς του ιδίου, όπου καταγράφεται και το ιστορικό.

«Σήμερον τα Φώτα και ο φωτισμός

κι από τον Μπενίτο βγήκε ο φασισμός.

Κάτω στην Αλβανία στην Κορυτσά

είναι ο στρατός μας και τον πολεμά

και την Παναγία παρακαλεί

να μας αξιώσει να ‘ρθει νικητής.

Και η πληγωμένη της Τήνου η Παναγιά

όπου είναι Έλλην τόνε βοηθά

και μαζί μας τρέχει στην βουνοκορφή

και κρατεί σημαία την Ελληνική.

Και σκορπά τον φόβο γύρω στον εχθρό

γιατί στο ‘να χέρι κρατάει τον Σταυρό

Θεέ μου αξίωσέ μας το λέει η Παναγιά

να φέρει νίκες η Ελλάς από την Αλβανιά.

Τρέχει ο τσολιάς μας και ποδοπατά

και ο Μουσολίνι σαν λαγός γλακά.

Για δες τον αρλεκίνο μας σουλούπι απού σου ‘χει

όπου εγίνηκε καπνός ώσπου να δει τσαρούχι.

Επά που καλαντίσαμε σε τούτο το κονάκι

να πιάσετε να πλέξετε ένα πουλοβεράκι

και πέψετέ το στα παιδιά πάνω στην Αλβανία

που πολεμούνε στα βουνά για την Ελευθερία.

Και εις έτη πολλά».

ΚΑΛΑΝΤΑ ΦΩΤΩΝ (πανελλήνια)

«Σήμερο τα Φώτα κι ο φωτισμός

και χαρά μεγάλη τ’ Αφέντη μας.

Κάτω στον Ιορδάνη τον ποταμό

είναι η Παναγιά η Δέσποινα

με τα θυμιατήρια στα δάχτυλα.

Και ο Κύριός μας κεριά κρατεί

και τον Αγιάννη παρακαλεί

- Άγιε μου Γιάννη Πρόδρομε

δύνασαι βαφτίσεις Θεού παιδί;

- Δύναμαι και θέλω και μπορώ

και τον Κύριό μου παρακαλώ

αύριο ν’ ανέβω στους ουρανούς

να καταπατήσω τά είδωλα

να καταθυμιάσω τους ουρανούς

δια να βαφτίσω Σε τον Χριστό

Και σ’ έτη πολλά».

Αυτά τα κάλαντα επικρατούσαν στο Μεραμπέλο και αυτά τα κάλαντα έψαλλε και η αφεδιά μου. Την ίδια μέρα, στη Δυτική Κρήτη, έψαλλαν άλλα κάλαντα όπως πληροφορούμαι από το βιβλίο της δασκάλας Ευαγ. Λαμπιθιανάκη, «Λαογραφία της Κρήτης, τόμος 2ος, σελ 69)

«Σήμερο είναι τω Φωτώ π’ αγιάζουν οι παπάδες

μέσα στα σπίτια μπαίνουνε και λέν’ τον Ιορδάνη

κι ο Ιωάννης Βαφτιστής εγύρισε και είπε.

- Χαρίσετέ μου τα κλειδιά τα ρουμπινοσασμένα

τα ολόχρυσα τα αργυρά τα μαργαριταρένια.

Ν’ ανοίξω τον Παράδεισο να πιω νερό δροσάτο

να πέσω ν’ αποκοιμηθώ σε μια σπηλιά ‘ποκάτω.

Ανήφορος – κατήφορος σε τρία πηγαϊδάκια

κάθουνται τρεις μελαχροινές με τα σγουρά μαλλάκια.

Η μια κεντά τον Ουρανό κι η γι άλλη το φεγγάρι

κι η τρίτη η ομορφήτερη κεντά τον Αγιάννη.

Ανοίξετε την πόρτα σας διάπλατα να μπούμε

κι ότι εμαγερέψατε να φάμε και να πιούμε.

Εφάγαμε τον πετεινό να φάμε και την κότα

σε όλους σας ευχόμαστε του χρόνου καλά Φώτα».

ΝΙΣΠΙΤΑΣ

ΑΠΟ ΤΟ ΒΙΒΛΙΟ του Μιχάλη Χουρδάκη

ΧΡΙΣΤΟΥΓΕΝΝΑ - ΠΡΩΤΟΧΡΟΝΙΑ - ΦΩΤΑ

ΗΘΗ - ΕΘΙΜΑ ΣΤΟ ΜΕΡΑΜΠΕΛΟ

Έκδοση Εκτυπωτικού Κέντρου Πανεπιστημίου Αθηνών

ΑΘΗΝΑ 2002

Facebook/Μιχάλης Χουρδάκης Νίσπιτας