Αγγελικής Δαμίγου : Πρόδρομος και Βαπτιστής Ιωάννης

᾿Από πολύ παλαιά ἔχει καθορισθεῖ νά ἑορτάζουμε κατά τήν ἑπόμενη μέρα τῶν ῾Αγίων Θεοφανείων τή Σύναξη τοῦ Προφήτου, Προδρόμου καί Βαπτιστοῦ, γιά τό λόγο ὅτι ἀξιώθηκε νά βαπτίσει τόν ᾿Ιησοῦ Χριστό. ῾Ο Τίμιος Πρόδρομος ὑπῆρξε ὁ ῎Ορθρος πού ἀνήγγειλε τόν ἐρχομό τῆς μέρας τοῦ Κυρίου. ῾Ο ῎Ορθρος πού προηγήθηκε τῆς ἀνατολῆς τοῦ ῾Ηλίου τῆς δικαιοσύνης. ῎Ετσι τόν ὀνομάζει ἕνας ὕμνος τῶν Θεοφανείων.

Πρόδρομος και Βαπτιστής Ιωάννης

(7   Ιανουαρίου)

Γράφει η Αγγελική Δαμίγου

Ο   Χριστιανισμός στη μεγαλογεννηθείσα επαγγελία του, μας προσφέρει πολλές μορφές ενσαρκωθέντων ανθρώπων που έμελλαν να δοξάσουν το όνομα του Κυρίου και να καταξιωθούν την Αγιότητα.Προσωπικά όμως πιστεύουμε ότι η μεγαλύτερη απόδειξη αυτού του σκεπτικού είναι η σύλληψη, η γέννηση, η ζωή και το έργο του Ιωάννη του Προδρόμου. Αυτός εγείρει τις συνειδήσεις, σαν «μέγιστο μάθημα» σπάνιων και ευλογημένων στιγμών.

Μετά τις εορτές του Αγιολογίου μας που είναι αφιερωμένες στην Αγία Τριάδα, στην Υπεραγία Θεοτόκο, στη ζωή και το έργο του Σωτήρος μας, στον Τίμιο Σταυρό και στις ασώματες δυνάμεις, η Εκκλησία μας καθόρισε πολλές μέρες στην μνήμη του Πρόδρομου και Βαπτιστή Ιωάννη. Και ο λαός μας έκτισε πολλούς ναούς αφιερωμένους στη Χάρη Του.

Έχουμε λοιπόν :

-  Γενέθλιο (24 Ιουνίου).

- Τα Άγια Θεοφάνεια (Η Βάπτιση του Μεσσία από τον Ιωάννη, στον Ιορδάνη), (6 Ιανουαρίου).

-  Απότομη (κόψιμο) της κεφαλής (29 Αυγούστου).

- Σύναξη (7 Ιανουαρίου).

- Μεταφορά του δεξιού Του Χεριού από τον τάφο του στην Αντιόχεια (7 Ιανουαρίου).

-  Εύρεση της τίμιας κεφαλής Του (24 Αυγούστου).

-  Τρίτη εύρεση της τιμίας κεφαλής Του (25Μαίου) και

-   Κατάθεση  της  τιμίας   κεφαλής Του (29 Οκτωβρίου).

Για τον τίμιο Πρόδρομο ό,τι Εγκώμια και αν πούμε είναι μηδαμινά αν συγκρίνουν με τη φράση του Χριστού μας: «Ουκ εγήγερται εν γεννητοίς γυναικών μείζων Ιωάννου του Βαπτιστού» (Δηλ. Καμιά γυναίκα δεν γέννησε, μεταξύ των ανθρώπων, κανένα μεγαλύτερο από τον Βαπτιστή). Είναι ο τελευταίος Προφήτης της Παλαιάς Διαθήκης.

Γεννήθηκε από τον Λευΐτη Ζαχαρία και τη γυναίκα του Ελισάβετ. Αγγελος Κυρίου ευαγγελίστηκε το γεγονός στον Ζαχαρία.

Η γέννηση του Ιωάννη (Γενέθλιον του Προδρόμου, 24 Ιουνίου) σφραγίστηκε με το αστρονομικό θερινό ηλιοστάσιο. Δεν είναι τυχαίο που ο ήλιος σταμάτησε την πορεία του για να κοιτάξει τη γη. Να δει το μικρό Ιωάννη και να στείλει στην ψυχή του μυριάδες ακτινοβόλες ηλιόφωτες ακτίνες. Μ’ αυτό το φως τους έμελλε να φτερωθεί από τη θεία φαντασία της προφητείας και να αναγγείλει την έλευση του Σωτήρα.

Τη νηπιακή και την παιδική ηλικία του Προδρόμου την περιγράφει ο Ευαγγελιστής Λουκάς: «Το παιδί μεγάλωνε και δυνάμωνε στο πνεύμα. Γέμιζε με σοφία και Χάρη Θεού».

Η παράδοση αναφέρει ότι στην κούνια του θελησαν να τον δηλητηριάσουν, αλλά σώθηκε. Λίγους μήνες αργότερα, κάποιοι στρατιώτες θέλησαν να σκοτώσουν το μικρό, αλλά η Ελισάβετ βρέθηκε από θαύμα στην έρημο, κρατώντας Τον στην αγκαλιά της. Όταν έφυγαν η στρατιώτες ξαναγύρισε στην Ορεινή της Ιουδαίας.

Έτσι εξηγούν την αγάπη του Ιωάννη για την έρημο.

Ο Ιωάννης μεγαλώνει. Ο πρίγκιπας αυτός της σιωπής, ο φιλέρημος, διάβαζε ημέρα και νύχτα το Nόμο του Θεού. Βαρύς ο Νομός, μέσα από έναν Θεό Παντοδύναμο, Αρσενικό, Σκληρό σαν τον γρανίτη του Σινά. Αλύγιστο σαν τις αιχμές για δόρατα από χαλκό της Κύπρου. Αυτόν που θα ερμήνευε αργότερα ο Κύριος και θα τον έκανε απαλό σαν μελισσοκέρι: «Να αγαπάτε ο ένας τον άλλον. Να αγαπιόσαστε μεταξύ σας». Περισσότερο καταλάβαινε ο Ιωάννης τους Προφήτες. Τους μελετούσε, εμπνεόταν από αυτούς.

Το ντύσιμο του ήταν απλό. Ένας χιτώνας ως τα γόνατα, χωρίς μανίκια, φτιαγμένος από καμηλότριχα. Έτσι ντύνονταν οι δούλοι. Τα μαλλιά του μακριά και άγρια. Μακριά από την οικογένεια του. Ερημίτης της ερήμου για δεκαπέντε χρόνια.

Πλησίαζε τα τριάντα. Πέρασε η μέθη της ορμής για την απομόνωση. Πέρασαν οι ενσυνείδητες λεπτολογίες των Προφητών. Ο Αναμενόμενος πλησίαζε τα χίλια χρονιά της απαντοχής Του από τους Ιουδαίους. Ο Πρόδρομος φώναζε στην έρημο:

-  Μετανοείτε!

Κι η φήμη διαδοθηκε. Θες φόβος θέλεις θαυμασμός:

-Ο Προφήτης

Αυτά συνέβαιναν στη Βηθαβαρά, πέρα του Ιορδάνη, απέναντι στην Ιεριχώ.

Το πέρασμα στη νέα εποχή, η νέα Βηθαβαρά - που σημαίνει διάβαση -ήταν ο άνθρωπος με τα φωτεινά μάτια. Γοχανάν!

Ο Προφήτης καινοτομεί. Φέρνει νέους τρόπους στο έργο της Θείας οικοδομής: Το βάπτισμα. Το βάπτισμα γιο όλους. Ο Μωυσής είχε συμπερίλαβει μονο την κάθαρση και τις πλύσεις. Ο Ιωάννης, σαν αληθινός πρόδρομος, καταχώρισε στη θρησκεία μας το Βάπτισμα του Ιωάννη και έλεγε:

-  «Κανείς δεν θα δει τη βασιλεία των Ουρανών αν πρώτα δεν εξομολογηθεί και δεν λάβει μέρος στην τελετή που σημαίνει:  Μετανοώ.Για αυτό το λόγο, ο κανόνας δεν έχει καμιά εξαίρεση».

Αυτά πίστευε ο Ιωάννης. Αλλά άλλαζε πεποιθήσεις, εκείνο το πρωινό, που ο γλυκύτατος Ιησούς παρακάλεσε να βαπτιστεί από τον Πρόδρομο. Και έκπληκτοι οι παρευρισκόμενοι είδαν τον αυστηροπρόσωπο και επιβλητικό ασκητή και διδάσκαλο να υποχωρεί με ανέκφραστο ευλάβεια και ταπείνωση, προ του αγνώστου. Κι άκουσαν όχι μόνο να αρνιέται να τον βαπτίσει, αλλά να ζητά, ο Ιωάννης, να βαπτιστεί από τον Άγνωστο. Κατάλαβε ο Προφήτης ότι σαν αναμάρτητος ο Ναζωραιος δεν είχε ανάγκη βαπτίσεως.

Αλλά ο Κύριος επέμενε. Ήταν η ευκαιρία της εμφάνισης της Τριαδικής θεότητας: Πατήρ, Γιος και Άγιο Πνεύμα. Ο Ιωάννης βάπτισε τον Χριστό και ονομάστηκε Βαπτιστής (6 Ιανουαρίου).

Το φαινομενικό σύμπαν έγινε ένα με το πραγματικό. Κι αγκυροβόλησε στον Ιορδάνη, την ώρα που ο Βαπτιστής ακούμπησε στο κεφάλι τον Ιησού και τον ονόμασε Εμμανουήλ. Άγγιξε τον προαιώνιο Λόγο. Τον υιό του θεού. Το Απόκρυφο, το Μυστικιστικό και το αιώνιο. Το Αιώνιο και Άφθαρτο, το Μυστικιστικό και Απεσταλμένο και το Απόκρυφο και Προαιώνιο έγιναν πραγματικότητα την ώρα εκείνη. Οι ουρανοί άνοιξαν! Η φωνή του Υψίστου ακούστηκε:

-  «Αυτός είναι ο Γιος μου ο αγαπημένος, που ονόμασα και σας έστειλα». Και το Άγιο Πνεύμα που μεταμορφώθηκε σε λευκό περιστέρι και πετούσε πάνω τους, συμβόλιζε την κάθαρση από τις προπατορικές αμαρτίες.

Όλα άρχιζαν, για την ανθρωπότητα, από την αρχή.

Ο Ιωάννης συνέχισε να διδάσκει. Όλα τα πρωινά τα περνούσε στις πόλεις και τα χωριά και έλεγχε τις πράξεις των ανθρώπων. Στηλίτευε την πλεονεξία, το μίσος, την κακία, την αισχροκέρδεια, τη μοιχεία, την αλαζονεία, την ψευτιά κι άλλα αμαρτήματα.

Δεν δίσταζε να μαλώνει στα κηρύγματα Του και τους δυνατούς. Το ίδιο έκανε και για τον Ηρώδη, ο οποίος συζούσε παράνομα με τη γυναίκα του αδελφού του Ηρωδιάδα. Με την προτροπή της Ηρωδιάδας, ο Ηρώδης τον συνέλαβε και τον έριξε στη φυλακή. Αλλά και 'κεί φώναζε τις αμαρτίες των ισχυρών και τις αδυναμίες των πλανεμένων.

Η Ηρωδιάδα, με το γνωστό κόλπο της πονηριάς, παρακάλεσε την πανέμορφη κόρη της, να χορέψει, για το βασιλιά, αφού πρώτα του ζήτησε την υπόσχεση μιας χάρης, την οποία θα της την έκανε μετά το χορό. Ο Ηρώδης το υποσχέθηκε.

Η Σαλώμη χόρεψε μαγικά! Η δύναμη του χορού της έμοιαζε με τον άνεμο Σιμουν, που, στο πέρασμα του αφήνει τη μεγάλη καταστροφή. Ζήτησε από τον Ηρώδη να της φέρουν σε δίσκο το κεφάλι του Προδρόμου. Ο βασιλικός λόγος ήταν αδιάβλητος. Ο Ηρώδης έδωσε τη διαταγή. Η δίνη του ανέμου Σιμούν έφτασε ως τη φυλακή του Ιωάννη και παρέσυρε την Αγία κάρα, που λίγη ώρα αργότερα, περιφερόταν σε δίσκο μπροστά στα έκπληκτα μάτια των συνδαιτυμόνων (29 Αυγούστου).

Σαν τον αυγερινό, ο Ιωάννης ήρθε την ώρα της χαραυγής, πριν από το άστρο του Φωτός, τον Λαμπηδόνο Χριστό.

Και σαν τον αποσπερίτη, έφυγε πριν έρθει η νύχτα της, λίγο πριν από τη μοιραία νύχτα της Γεσθημανής. Κι ο θεάνθρωπος, που έμαθε το θάνατο του Ιωάννη, έκλαψε πίκρα.

Στο σημείο αυτό θα αναφέρουμε το τέλος των δολοφόνων. Ο Ηρώδης το 37 μ.Χ. εξορίστηκε στο Λούγδουνο της Γαλλίας, μαζί με την Ηρωδιάδα, που πέθανε άσημη και χωρίς τη δύναμη και τη δόξα που τόσο αγάπησε. Η Σαλώμη διαβαίνοντας ένα παγωμένο ποτάμι γλίστρησε, έσπασε με το σώμα της τον πάγο και βυθίστηκε στα παγωμένα νερά. Το κεφάλι της κόπηκε από ένα κομμάτι του σπασμένου πάγου. Ακριβώς όμοια με το κεφάλι του Βαπτιστή που είχε ζητήσει η ίδια να Τον αποκεφαλίσουν.

Οι συναξαριστές, λίγα χρόνια αργότερα από τη Σταύρωση του θεανθρώπου, συνάχτηκαν στην πόλη Σεβαστή στις 7 Ιανουαρίου. Σκοπός τους ήταν η συζήτηση για την ανάμνηση της Βάπτισης του Θεανθρώπου που είχε εορταστεί την προηγούμενη μέρα (6 Ιανουαρίου) και η απόφαση τους να μεταφέρουν στην Αντιόχεια, το δεξί χέρι από το θαμμένο Άγιο λείψανο του Προδρόμου και Βαπτιστού που συμπτωματικά, εκείνη τη μέρα (7 Ιανουαρίου) τιμούσαν τη μνήμη του.

Η Αγία κάρα είχε ταφεί σε άλλο μέρος. Όπως αναφέρουν άλλοι συναξαριστές, την ανακάλυψαν δύο μοναχοί που πήγαν στα Ιεροσόλυμα να προσκυνήσουν (Προδρόμου κεφαλής εύρεσις, 24 Φεβρουαρίου). Ήταν θαμμένη στους κήπους του Ηρώδη, από την ίδια την Ηρωδιάδα. Η Αγία κάρα πέρασε από χέρι σε χέρι και κατέληξε στην πόλη Εμεσσα. (Προδρόμου και Βαπτιστού, τιμίας κεφαλής κατάθεσις, στην πόλη Εμεσσα, 29) Οκτωβρίου). Η Αγία κάρα, 100 χρόνια αργότερα, μετακομίστηκε στην Κωνσταντινούπολη, στα χρόνια της βασιλείας του Μιχαήλ και του Πατριάρχη Κωνσταντινουπόλεως Ιγνατίου. Άλλοι συναξαριστές αναφέρουν ότι μετακομίστηκε την εποχή του Λέοντα του Α'.

Οι συναξαριστές, επίσης, αναφέρουν και τρίτη εύρεση της Αγίας κάρας του Προδρόμου που τιμάται στις (25 Μαΐου). Δεύτερη εύρεση δεν αναφέρεται στα συναξάρια τους.

Συμφωνά με την τρίτη εύρεση, η Αγία κάρα του Ιωάννη, βρέθηκε στους Κομάνους, μέσα σε ένα αργυρό σκεύος, σε ιερό τόπο. Προφανώς είχε μεταφερθεί από την Εμεσσα στις 18 Φεβρουαρίου. Αυτό το αναφέρει ο Μάρκελλος. Αλλά συμπληρώνει ότι η πόλη μπορεί να ήταν και άλλη. Γι' αυτό φρονιμότερο είναι να μην αναφέρεται η δεύτερη εύρεση.

Από τους Κομάνους μετακομίστηκε στην Κωνσταντινούπολη. Η πρώτη και η τρίτη εύρεση φέρουν από διαφορετικά μέρη την Αγία κάρα να μετακομίζεται στο ίδιο μέρος, στη Βασιλεύουσα.

Το κύρος του Ιωάννη, μετά το θάνατό του, χρησιμοποιήθηκε από τους Ευαγγελιστές, για να στηρίξει στις επερχόμενες γενιές την αποστολή του Σωτήρα.

Έκλεισε τη χιλιόχρονη πορεία και ζωή της Παλαιάς Διαθήκης και άνοιξε στη Βίβλο την καινούργια σελίδα της Καινής Διαθήκης. Κλήρος και λαός, αγιογράφοι και συναξαριστές μιλούν, εικονογραφούν και περιγράφουν τα άπειρα θαύματα που γίνονται στο Άγιο όνομα του Προφήτη.

Το φως των γλυκών ματιών του δεν ήταν σαν το νυχτερινό φως του λυχναριού που συγκεντρώνει τις πεταλούδες, ξεγελώντας τις με την αίσθηση της πληρότητας και ύστερα τις καψαλίζει. Ούτε είναι σαν το φως του ήλιου, στα μέρη της Ανατολής, που ωριμάζει τους καρπούς αλλά τους καίει γρήγορα. Ήταν σαν το φως του φάρου που μέσα στο σκοτάδι γίνεται προσανατολιστής και Σωτήρας.

Και το φως της ψυχής του δεν αφαίρεσε αλλά έδωσε ζωή, Με αυτό «ηυθράνθη η έρημος». Και φύτρωσε η αλιεία του Άχρονου, που μπήκε μέσα στο χρόνο για να βαπτιστεί από τον Πρόδρομο, μέσα στα νάματα της ανθρώπινης φύσης και να εξαλείψει το προπατορικό αμάρτημα.

Το συναξάρι των Αγίων