Βασίλειος ο Μέγας

Βασίλειος ο Μέγας (1 Ιανουαρίου)

«... τὰ τῶν ἀνθρώπων ἤθη κατεκόσμησας». Με τη φράση αυτή, το απολυτίκιο, απόλυτα επιτυχημένα, τονίζει την κοινωνική προσφορά του Άγιου Βασιλείου, που με τη θεία διδασκαλία του στόλισε με αρετές τα ήθη και τη ζωή των ανθρώπων.

Γράφει η Αγγελική Δαμίγου

Η φυσιογνωμία του γερούλη με τα άσπρα μαλλιά και τα ροδοκόκκινα μάγουλα δεν ανταποκρίνεται σ' αυτήν του Μεγάλου Βασιλείου, του Επισκόπου της Καισαρείας, ο οποίος ήταν ένας λεπτός, μελαψός άνδρας και η ζωή του τέλειωσε, στον πρόσκαιρο κόσμο, γύρω στα 50 του χρόνια.

Γεννήθηκε στην Καισαρεία της Καππαδοκίας μεταξύ του 329 και του 330 μ.Χ. Άλλοι συναξαριστές υποστηρίζουν ότι γεννήθηκε στη Νεοκαισάρεια του Πόντου.

Ο πατέρας του ήταν δικηγόρος και δάσκαλος των χριστιανών. Ονομαζόταν κι αυτός Βασίλειος και καταγόταν από ευγενή οικογένεια. Η μητέρα του, η Εμμέλια, ήταν πιστή χριστιανή. Ο πατέρας της είχε βρει τραγικό θάνατο, γιατί πίστευε στο Χριστιανισμό.

Ο Μέγας Βασίλειος είχε οχτώ αδέλφια. Τρία αγόρια και πέντε κορίτσια. Η μεγαλύτερη αδελφή του, η Μακρίνα, έγινε Οσία και γιορτάζεται στις 19 Ιουλίου.

Μαζί με την αδελφή του έμαθαν τα πρώτα γράμματα στο σπίτι τους.

Μικρότερος κατά πέντε χρόνια ήταν ο αδελφός του Γρηγόριος που έγινε Επίσκοπος Νύσσης και γιόρταζει στις 10 Ιανουαρίου. Σε ηλικία 16 χρόνων άρχισε σπουδές στην Καισάρεια που ήταν κέντρο ελληνικών γραμμάτων και ανωτέρων ελληνικών σχολών.

Εκεί γνωρίστηκε με τον Γρηγόριο τον Θεολόγο και έγιναν φίλοι. Οι δρόμοι τους, όμως, χώρισαν όταν ο καθένας τους πήρε διαφορετική πορεία αναζητώντας ανώτερες σπουδές.

Ο Βασίλειος σπούδασε δύο χρόνια στην Κωνσταντινούπολη και μετά στην Αθήνα. Σπούδασε Φιλοσοφία, Φιλολογία, Ρητορική, Ιστορία, Ιατρική, Αστρονομία, Γεωμετρία, Γραμματική και Φυσικές Επιστήμες.

Επέστρεψε στην Καισαρεία σε ηλικία 25 χρόνων και δίδαξε Φιλοσοφία και Ρητορική. Για λίγο χρόνο άσκησε το δικηγορικό επάγγελμα και έγινε αξιοθαύμαστος για τη δικανική και ρητορική του δεινότητα, την πειθώ του και την πλατιά μόρφωση του.

Ωστόσο, στενοχωριόταν από τις ψευτιές των κοσμικών. Με την παρέμβαση της αδελφής του Μακρίνας -που μαζί με τη μητέρα τους είχε οργανώσει μοναχική γυναικεία αδελφότητα στο κτήμα τους κοντά στον ποταμό Ιρι - ο Βασίλειος αποφάσισε να εγκαταλείψει τα εγκόσμια. Βαφτίστηκε χριστιανός και χειροτονήθηκε Αναγνώστης.

Διέθεσε, μάλιστα, όση περιουσία έπεφτε στο μερίδιο του από την πατρική κληρονομιά στην κοινωνική πρόνοια της Εκκλησίας.

Μελέτησε το θεολογικό δόγμα και τις Γραφές. Γυμνάστηκε στην απολογητική και την ερμηνευτική. Ταξίδεψε στην Αλεξάνδρεια, στην Άπω Ανατολή, στην Αντιόχεια και γνώρισε τους περίφημους ερημίτες των περιοχών αυτών, όπως τον Αντώνιο, τον Παύλο και τον Μεγάλο Αθανάσιο. Ο τελευταίος, τον μύησε στους μεγάλους αγώνες της Ορθοδοξίας και στον ενθουσιασμό υπέρ του Συμβόλου της Αγίας μας Πίστεως.

Επιστρέφοντας στην Καισαρεία εγκαταστάθηκε στο πατρικό του κτήμα απέναντι από το γυναικείο μοναστήρι της μητέρας του και της αδελφής του και μόναζε. Το 360 πήγε κοντά του και ο Γρηγόριος ο Ναζιανζηνός.  Οι  δυο  τους  συγκέντρωσαν  τη γνωστή συλλογή με το όνομα «Φιλοκαλία» από τα γραπτά κείμενα του Ωριγένη.

Στην Κωνσταντινούπολη τότε έγινε αυτοκράτορας ο Ιουλιανός ο Παραβάτης ·ο συμμαθητής του Μεγάλου Βασιλείου όταν σπούδαζε στην Αθήνα - ο οποίος προστάτευε τα είδωλα και είχε κηρύξει πόλεμο κατά των Χριστιανών. Τότε, ο Μέγας Βασίλειος δέχτηκε να στρατευτεί για χάρη του  Χριστού και χειροτονήθηκε το 302 ιερέας.

Η ποιμαντορική δράση του υπήρξε απαράμιλλη, έστω κι αν τον κατέθλιψαν πολλές φορές οι ραδιουργίες των κληρικών και τον ανάγκαζαν να αποσύρεται για μεγάλα διαστήματα στο ερημητήριό του για να προσεύχεται στον Ύψιστο να του χαρίζει δύναμη να συνεχίσει τον αγώνα του. Ο φίλος του, ο Γρηγόριος, του συμπαραστάθηκε στο ψυχικό του μαρτύριο και δεν τον άφησε να αποσυρθεί. Στο διάστημα της ιερατείας του και συγκεκριμένα το 368 έπεσε λιμός στην επαρχία της Καισαρείας. Με τη βοήθεια του σώθηκαν όλοι από βέβαιο θάνατο από πείνα. Συγκέντρωσε, απ' όπου μπορούσε, χρυσαφικά, τρόφιμα, φάρμακα και βοήθησε τους πάντες.

Όταν ξεπεράστηκε ο λιμός - χάρις και στις προσευχές του - περίσσεψαν κάποια χρυσαφικά. Τότε διέταξε να ζυμώσουν μικρούς άρτους και να βάλουν από ένα χρυσαφικό στον καθένα. Τους άρτους αυτούς του μοίρασε στο λαό. Ο καθένας πήρε κι από ένα μικρό περιουσιακό στοιχείο. Αυτό γίνεται συμβολικά κάθε Πρωτοχρονιά με το κόψιμο της βασιλόπιτας που περιέχει ένα νόμισμα.

Το φιλανθρωπικό του έργο ήταν τεράστιο. Ίδρυσε γηροκομεία. Δημιούργησε το περίφημο πτωχοκομείο με συσσίτια. Περισυνέλεξε όλους τους φτωχούς - ηλικιωμένους και παιδιά -και έσωσε χιλιάδες ανθρώπους από την πείνα.

Το 370 εκφώνησε τις 9 ομιλίες του τη Μεγάλη Τεσσαρακοστή. Συχνά, μιλούσε στο ποίμνιο του δύο φορές την ημέρα και το κατηχούσε. Υπήρξε ποταμός της σοφίας. Με νάματα θεογνωσίας κοινωνούσε τους πιστούς. Κι όταν ο Επίσκοπος Ευσέβιος μετέστη στον Κύριο όλοι εξέλεξαν τον Βασίλειο Επίσκοπο της Καισαρείας. Ποιμενάρχη και προστάτη τους.

Πολέμησε σκληρά τους ειδωλολάτρες με τα δογματικά υπέρ της Ορθοδοξίας συγγράμματα του, τα περίφημα «Ασκητικά».

Με τις ομιλίες του. Με τις επιστολές και τις πραγματείες του. Με τις ποιμαντορικές επιστολές του προς τον Νεκτάριο, τον Γρηγόριο Νύσσης, τον Αθανάσιο Αλεξανδρείας, κατέρριπτε τις αιρέσεις. Έγραψε ακόμα και για την ένοχη των Εκκλησιών, με απαραίτητη προυπόθεση τη σύμφωνη αποδοχή του Συμβόλου της Πίστεως της Νικαίας. Έγραψε ακόμα για κάθε πρόβλημα προσωπικό, κοινωνικό, θρησκευτικό. Και σήμερα τα Ιερά Ευχολόγια είναι γεμάτα από τις περίφημες προσευχές του για τους αρρώστους, για κάθε ταλαιπωρημένη ψυχή. Οι προσευχές αυτές δίνουν παρηγοριά και γαλήνη. Δίνουν ελπίδα και θάρρος. Μακάρι, ο κάθε χριστιανός να μπορούσε να διάβαζε καθημερινά μια από τις προσευχές του Μεγάλου Βασιλείου, θα γέμιζε βάλσαμο την ταλαιπωρημένη ψυχή του, θα τον ένιωθε να συμπροσεύχεται κοντά του.

Το περίφημο έργο του είναι η σύνταξη της «Ευχής διατάξεως». Το 692, η Πανθέκτη Σύνοδος στην Κωνσταντινούπολη δέχτηκε τη «Μυστική Λειτουργία» του που επειδή είναι μεγάλη τελείται μόνο 10 φορές το χρόνο. Συγκεκριμένα, την 1η Ιανουαρίου, τις πέντε Κυριακές της Μ. Τεσσαρακοστής, την παραμονή των Χριστουγέννων και των Θεοφανείων, τη Μεγάλη Πέμπτη και το Μεγάλο Σάββατο... Τις υπόλοιπες μέρες τελείται η λειτουργία του Ιωάννου του Χρυσοστόμου που είναι μικρότερη.

Αρρώστησε από το συκώτι του, τις πολλές νηστείες και ταλαιπωρίες και πέθανε. Η είδηση της αρρώστιας και του θανάτου του ξεσήκωσε όλο το χριστιανικό κόσμο, ακόμα όμως και τους εθνικούς, τους Ιουδαίους, τους ειδωλολάτρες που είχαν ευεργετηθεί από το Μεγάλο Διδάσκαλο της Οικουμένης. Στη κηδεία του δημιουργήθηκε τόσος συνωστισμός που, όπως διηγείται ο Γρηγόριος ο θεολόγος, πολλοί πέθαναν από το συνωστισμό και τη συγκίνηση.

Οι  σύγχρονοι  του  τον ονόμαζαν «Μέγα» για όλο το έργο του. Η Ορθόδοξη Εκκλησία μας τον προσαγορεύει «Μέγα Οικουμενικό Διδάσκαλο» και μαζί με τον Γρηγόριο τον θεολόγο και τον Ιωάννη τον Χρυσόστομο τους εγκωμιάζει σαν τους «τρεις μέγιστους Φωστήρες της Τρισηλίου θεότητος».

Και οι τρεις Μεγάλοι Διδάσκαλοι της Οικουμένης αποτελούν τους προστάτες της Παιδείας και η μνήμη τους γιορτάζεται στις 30 Ιανουαρίου.

Η μνήμη του Αγίου Βασιλείου γιορτάζεται την 1η Ιανουαρίου. Την ημέρα της Πρωτοχρονιάς.  

Ἀπολυτίκιον  (Κατέβασμα)

Ἦχος α’.

Εἰς πᾶσαν τὴν γῆν ἐξῆλθεν ὁ φθόγγος σου, ὡς δεξαμένην τὸν λόγον σου· δι' οὗ θεοπρεπῶς ἐδογμάτισας, τὴν φύσιν τῶν ὄντων ἐτράνωσας, τὰ τῶν ἀνθρώπων ἤθη κατεκόσμησας. Βασίλειον ἱεράτευμα, Πάτερ Ὅσιε· πρέσβευε Χριστῷ τῷ Θεῷ, σωθῆναι τὰς ψυχὰς ἡμῶν.

ΤΟ ΣΥΝΑΞΑΡΙ ΤΩΝ ΑΓΙΩΝ

http://www.saint.gr/1/saint.aspx