Ποίος έδωσε την εντολή για τoν «Αττίλα»;

Ομολογίες «Αττίλα» για την εισβολή

Το παρασκήνιο της επέμβασης στην Κύπρο αποκάλύπτουν οι αναμνήσεις του τότε αντιπροέδρου της τουρκικής κυβέρνησης Ερμπακάν

 

Ποίος έδωσε τελικά την εντολή για την εισβολή στην Κύπρο; Για την απάντηση στο ερώτημα αυτό διαφώνησαν δημοσίως ο ηγέτης του τουρκικού Κόμματος της Ευημερίας κ. Ερμπακάν, αντιπρόεδρος της κυβέρνησης Συνασπισμού την εποχή που η Τουρκία αποφάσισε τη στρατιωτική επέμβαση στη Μεγαλόνησο, και ο τότε πρωθυπουργός της Τουρκίας κ, Μπ. Ετζεβίτ. Η διαφωνία προέκυψε με αφορμή τη δημοσίευση, σε 10 συνέχειες, μέσα στο Σεπτέμβριο του 1994, από την τουρκική εφημερίδα «Σαμπάχ», αποσπασμάτων από τη ζωή και τις πολιτικές δραστηριότητες του κ. Ερμπακάν. Ενα μεγάλο μέρος των αναμνήσεων του κ. Ερμπακάν αφορά την τουρκική στρατιωτική επέμβαση στην Κύπρο. Η «Κ» στις 16.10.1994 δημοσίευσε ένα εκτεταμένο απόσπασμα από τις σχετικές με την τουρκική εισβολή στην Κύπρο αναμνήσεις του Ερμπακάν καθώς και απόσπασμα των επιστολών με τις οποίες ο Μπουλέντ Ετσεβίτ αντέδρασε στους ισχυρισμούς Ερμπακάν. Αξίζει να τα διαβάσετε.

Το απόγευμα της 17-7-1974, αναφέρει ο κ. Ερμπακάν, μόλις απογειώθηκε το αεροπλάνο που μετέφερε τον κ. Ετζεβίτ στο Λονδίνο, με κάλεσε ο γενικός επιτελάρχης κ. Σεμίχ Σαντζάρ, μαζί με τους αρχηγούς των Ενόπλων Δυνάμεων σ' ένα μικρό δωμάτιο του αεροδρομίου, όπου μας δήλωσε ότι ο Στρατός είναι έτοιμος και περιμένει την απόφαση μας για να επέμβει στην Κύπρο.

Τόνισε, όμως, ότι η απόφαση θα πρέπει να είναι οριστική γιατί παλιότερα τόσο ο Ινονού όσο και ο Ντεμιρέλ έδωσαν εντολές για απόβαση στην Κύπρο, τις οποίες ανακάλεσαν μετά. Τη φορά αυτή ο Στρατός ήταν αποφασισμένος να προχωρήσει μέχρι το τέλος.

Από την πλευρά μου, τους είπα ότι όλα αυτά τα γνωρίζουμε. Το θέμα έχει συζητηθεί στο Συμβούλιο Εθνικής Ασφάλειας και στο υπουργικό συμβούλιο, αλλά, προς το παρόν δεν έχει ληφθεί καμία απόφαση. Όλοι περιμένουμε τα αποτελέσματα των επαφών που θα έχει ο Ετζεβίτ στο Λονδίνο.

Τώρα, όμως, εσείς μου λέτε ότι κάθε λεπτό που περνά είναι πολύτιμο και ότι πρέπει ν' αποφασίσουμε αμέσως τι θα κάνουμε. Σαν αντιπρόεδρος της κυβέρνησης, σας λέω ετοιμαστείτε γιατί η απόβαση στην Κύπρο θα γίνει οπωσδήποτε. Σύμφωνα με τα σχέδια που είχαν προετοιμαστεί στο Γενικό Επιτελείο, η απόβαση θα γινόταν σε δύο φάσεις.

Ο τουρκικός στρατός θα προχωρούσε αρχικά μέχρι τη γραμμή Λευκωσίας-Κερύνειας και με τη δεύτερη επιχείρηση θα έφθανε στην Πράσινη γραμμή.

Ο στρατός ήταν πολύ καλά προετοιμασμένος και όλα τα μέλη του κόμματός μας (τότε λεγόταν Εθνικής Σωτηρίας) συμφωνούσαν με την επέμβαση στην Κύπρο. Πολλά, όμως, μέλη του συγκυβερνώντος κόμματος (Ρεπουμπλικανικά Λαϊκό) είχαν κάποιες αντιρρήσεις. Αποφασίσαμε μαζί με τους στρατηγούς, στο μικρό εκείνο δωματιάκι του αεροδρομίου, να κάνουμε την απόβαση στο νησί. Έπρεπε, όμως, να έχουμε και τη σχετική εξουσιοδότηση από τη Βουλή για να προχωρήσουμε.

Έτσι, καλέσαμε τη νύχτα της 17ης Ιουλίου όλους τους αρχηγούς των κομμάτων στο γραφείο μου, για να διερευνήσουμε τις προθέσεις τους.

Ο Ντενίζ Μπαϊκάλ βρισκόταν δίπλα μου σαν εκπρόσωπος του συγκυβερνώντος κόμματος. Συναντούσαμε μαζί, έναν-έναν τους ηγέτες των πολιτικών κομμάτων, από τους οποίους ζητούσαμε να μάθουμε ποια θα ήταν η στάση τους σε περίπτωση που αποφασίζαμε την επέμβαση.

Επειδή ο Μπαϊκάλ δεν γνώριζε την απόφαση που πήραμε το μεσημέρι με τους στρατηγούς, κάναμε τις επαφές μας με μεγάλη άνεση...

Όλοι οι πολιτικοί αρχηγοί, όταν τους ρωτούσαμε να μας πουν τι μας συμβουλεύουν   να   κάνουμε, μας έλεγαν «Αμάν, μην κάνετε τίποτα, θα είναι μια περιπέτεια….»

Μεταξύ αυτών ήταν και ο αείμνηστος Νιχάτ Εριμ, ο Σουλεϊμάν Ντεμιρέλ και ο Φερούχ Μποζμπεϊλή!

«Την ώρα που μιλούσαμε με τον Μποζμπεϊλή ήταν μεσάνυχτα.

Μια ώρα μετά τη συνάντηση μας πήγε στη Βουλή, όπου τον περίμεναν οι βουλευτές του κόμματος, για να ενημερωθούν για τις εξελίξεις.

Όταν έφθασε στο γραφείο του, πληροφορήθηκε από τη γραμματέα του ότι είχε τηλεφωνήσει ο Βρετανός πρεσβευτής, ο οποίος της είπε ότι γνωρίζει πως ο κ. Μποζμπεϊλή βρίσκεται στο πρωθυπουργικό μέγαρο».

Ο κ. Ερμπακάν ισχυρίζεται- ότι οι βρετανικές Μυστικές Υπηρεσίες παρακολουθούσαν όλες τις συνομιλίες στο πρωθυπουργικό μέγαρο. Το γεγονός αυτό αναφέρεται στα πεπραγμένα της Βουλής, αλλά βγαίνει για πρώτη φορά στη δημοσιότητα.

«Ο Ετζεβίτ έκανε τον ταχυδρόμο»

Όταν επέστρεψε ο Ετζεβίτ από το Λονδίνο, συγκεντρωθήκαμε σ' ένα δωμάτιο, στον τελευταίο όροφο του Γενικού Επιτελείου, για να ενημερωθούμε.

Ο Ετζεβίτ δήλωσε ότι η Αγγλία δεν πρόκειται να επέμβει μαζί μας, σαν εγγυήτρια δύναμη στην Κύπρο. Αυτός ήταν, άλλωστε και ο σκοπός του ταξιδιού του. Να πείσει την Αγγλία να επέμβει μαζί με την Τουρκία στην Κύπρο.

Μόλις, όμως, του ανακοινώσαμε ότι τα πλοία μας ξεκινούσαν την άλλη μέρα το πρωί για την Κύπρο, ο Ετζεβίτ αναστατώθηκε.

«Πώς πήρατε μια τέτοια απόφαση, αναρωτήθηκε, χωρίς να συνεννοηθείτε μαζί μου;».

— Άρχισε ν’ ανεβαίνει η θερμοκρασία της συζήτησης στην αίθουσα... Βέβαια, οι στρατηγοί με βοήθησαν πολύ...

Παρ' όλες τις διαβεβαιώσεις των στρατηγών για τις προετοιμασίες και την ικανότητα του στρατού, ο Ετζεβίτ ήταν αναποφάσιστος και ζήτησε τη σύγκληση του υπουργικού συμβουλίου.

Την ώρα που εμείς συζητούσαμε στην αίθουσα του υπουργικού συμβουλίου, ο Σίσκο βρισκόταν στο γραφείο του πρωθυπουργού.

Απ' ό,τι φαίνεται ο Σίσκο συμβούλευε τον Ετζεβίτ: «Μην τυχόν και κάνετε απόβαση στην Κύπρο».

Ο,τι συζητούσαμε στο συμβούλιο, έτρεχε επάνω ο Ετζεβίτ και το έλεγε στον Σίσκο. Στη συνέχεια, ο Σίσκο επικοινωνούσε με τον Αμερικανό υπουργό Εξωτερικών κ. Κίσιγκερ. Ο Ετζεβίτ κατέβαινε μετά στο υπουργικό συμβούλιο και μας μετέφερε τα λόγια και τις υποδείξεις του Κίσιγκερ. Με λίγα λόγια, ο Ετζεβίτ έκανε τον ταχυδρόμο...».

«Την ώρα που συνέβαιναν όλα αυτά, τα πλοία μας είχαν φθάσει στ' ανοιχτά της Κυρήνειας.

Τελικά, γύρω στις τέσσερις τα ξημερώματα το υπουργικό συμβούλιο αποφάσισε να κάνει την επέμβαση.

Ο Ετζεβίτ, με την αγωνία δημοσιογράφου, ανακοίνωσε την έναρξη της στρατιωτικής επιχείρησης, οικειοποιούμενος έτσι εκείνο το ιστορικό πρωινό».

«Χάσαμε την ευκαιρία να πάρουμε τη Λευκωσία»

Μετά τις δηλώσεις του Ετζεβίτ, ο Σίσκο αναχώρησε αμέσως από την Άγκυρα για την Αθήνα.

Την ώρα που συνομιλούσε με τους Έλληνες αξιωματούχους, είχε, ήδη, συγκληθεί το Συμβούλιο Ασφαλείας του Ο.Η.Ε., το οποίο αποφάσισε την άμεση κατάπαυση του πυρός και την απομάκρυνση των Τούρκων στρατιωτών από το νησί.

Ο Ετζεβίτ κάλεσε, αμέσως το Υπουργικό Συμβούλιο για να εξετάσει την απόφαση του Συμβουλίου Ασφαλείας.

Το πρωί της ίδιας ημέρας είχαμε αποφασίσει να κάνουμε μια πενθήμερη στρατιωτική επιχείρηση στην Κύπρο, πώς ήταν δυνατό τώρα να την σταματήσουμε; Ορισμένοι υπουργοί του Ρεπουμπλικανικού Λαϊκού Κόμματος υποστήριζαν ότι οι Έλληνες ετοιμάζουν την αντεπίθεση τους και θα ρίξουν τους στρατιώτες μας στη θάλασσα. Άλλοι, πάλι έλεγαν ότι τελείωσαν τα πυρομαχικά και οι πύραυλοι μας και ότι έπαθε βλάβη η ασύρματη επικοινωνία μας.

Αντισταθήκαμε με όλη μας τη δύναμη σε όλα αυτά και ζητήσαμε να έχουμε μια ενημέρωση από τους στρατιωτικούς για να πάρουμε κάποια απόφαση.

Ο πρωθυπουργός κάλεσε τους υπουργούς το πρωί της 21ης Ιουλίου στην αίθουσα του Υπουργικού Συμβουλίου. Στη σύσκεψη έλαβαν μέρος οι στρατηγοί Νετζντέτ Ουρούγ και Χασάν Σαγλάμ.

Από τα λόγια των στρατηγών και τα χαρούμενα πρόσωπα τους ήταν ολοφάνερο ότι ο Στρατός μας είχε επιτύχει τον στόχο του.

Μας διαβεβαίωσαν ότι δεν υπάρχει κανένα πρόβλημα με τα πυρομαχικά και τους πυραύλους και τόνισαν ότι είναι πανέτοιμοι ν' αντιμετωπίσουν κι ένα ενδεχόμενο μέτωπο στη Θράκη.

Ο Ετζεβίτ, ανέβηκε πάλι επάνω και μετέφερε, στον Σίσκο, την οριστική μας απόφαση για τη συνέχιση της επιχείρησης.

Ο Αμερικανός αξιωματούχος μίλησε με απειλητικό ύφος στον Ετζεβίτ, ο οποίος αναγκάστηκε να πάει, κρυφά από εμάς στο Επιτελείο για να πείσει τον Γενικό Επιτελάρχη να σταματήσει την στρατιωτική επιχείρηση.

Ζήτησε, μάλιστα από τον στρατηγό Σαντζάρ ν' ασκήσει κάποια πίεση στο κόμμα Εθνικής Σωτηρίας.

Το ίδιο βράδυ, μετέφερε στο Υπουργικό Συμβούλιο όλη τη συζήτηση που είχε με τον Γενικό Επιτελάρχη και δήλωσε ότι ο Στρατός συμφωνεί με την κατάπαυση του πυρός.

Τότε, κατάλαβα ότι κάτι συμβαίνει και ζήτησα να δω πρώτα τον Γενικό Επιτελάρχη.

Ο Σαντζάρ μου είπε ότι το απόγευμα της επομένης μέρας θα κάναμε κατάπαυση του πυρός.

Έπρεπε, πάση θυσία να καταλάβουμε το αεροδρόμιο της Λευκωσίας και τον σταθμό παραγωγής ηλεκτρικού ρεύματος.

Επέστρεψα στο Συμβούλιο και γύρω στις 02.00 τα ξημερώματα αποφασίσαμε την κατάπαυση του πυρός.

Ο Ετζεβίτ μετέφερε την απόφαση μας στο Σίσκο, ο οποίος του ζήτησε ν' αλλάξουμε την ώρα και να σταματήσουμε την επιχείρηση στις 11.00 το πρωί.

Η πρόωρη κατάπαυση του πυρός προκάλεσε μεγάλες απώλειες στο Στρατό μας. Χάσαμε την ευκαιρία να καταλάβουμε το αεροδρόμιο της Λευκωσίας, τον ηλεκτροπαραγωγικό σταθμό και ίσως ολόκληρη τη Λευκωσία».

«Ο Ερμπακάν λέει ψέματα, να φοβάται τον Θεό!»

 Η Λευκωσία στις φλόγες

Ο πρώην πρωθυπουργός της Τουρκίας κ. Ετζεβίτ, με επιστολέςτου που έστειλε στην εφημερίδα Σαμπάχ στις 3, 4 και 8 Σπτεμβρίου απήντησε στους παρακάτω ισχυρισμούς του κ. Ερμπακάν

Λέει λοιπόν ο κ. Ετζεβίτ:

«Το συμβούλιο Εθνικής Ασφάλειας που συνεδρίασε υπό την ηγεσία του Προέδρου της Δημοκρατίας Κορουτούρκ, αποφάσισε να συστήσει στην κυβέρνηση να λάβει όλα τα απαιτούμενα μέτρα για την προστασία της  τουρκοκυπριακής κοινότητας, μετά το πραξικόπημα του Σαμσόν.

Το βράδυ της 15ης Ιουλίου κάλεσα το υπουργικό συμβούλιο, όπου αποφασίστηκε ομόφωνα η επέμβαση στην Κύπρο.

Ο Ερμπακάν εσκεμμένα διαστρεβλώνει τις ημερομηνίες για να προβάλει τις θέσεις του. Πώς, όμως, ήταν δυνατό να ετοιμαστεί ολόκληρη η επιχείρηση, μέσα σε δύο ημέρες, εάν είχε λάβει εκείνος τη σχετική απόφαση στις 17 Ιουλίου;».

«Ο Ερμπακάν ψεύδεται, επίσης, όταν λέει ότι πολλοί βουλευτές του κόμματος μου υποστήριζαν ότι η απόβαση θα είναι μία περιπέτεια για την Τουρκία. Γι' αυτό το λόγο συμβουλεύω τον κ. Ερμπακάν "να φοβάται το θεό" γι' αυτά που λέει».

«Ο Ερμπακάν πράγματι δεν πίστεψε ότι είχαμε καθορίσει μαζί με τον γενικό Επιτελάρχη την ώρα της κατάπαυσης του πυρός. Τότε του είπα: «ελάτε να πάμε μαζί στο Γενικό Επιτελείο. Εγώ δεν θα μιλήσω καθόλου κι εσείς να ρωτήσετε ό,τι θέλετε».

Ο Ερμπακάν δέχτηκε την πρόταση μου και πήγαμε μαζί στο Γενικό Επιτελείο. Τώρα ισχυρίζεται ότι πήγε μόνος του.

Όταν επιστρέψαμε μαζί στο υπουργικό συμβούλιο, οι υπουργοί του κόμματος Εθνικής Σωτηρίας πείστηκαν για την αναγκαιότητα της κατάπαυσης του πυρός.

Αλλά, για να αποδείξουν το πώς αντιλαμβάνονται τη διαχείριση της εξουσίας, είπαν το εξής εκπληκτικό: «Εμείς δεν θα παρεμποδίσουμε την κατάπαυση του πυρός, αλλά θέλουμε να περάσουμε στην ιστορία σαν το κόμμα που αντιστάθηκε σ' αυτήν την απόφαση».

Πηγή :

Η Καθημερινη/16.10.1994