Ο Βενιζέλος υπογράφει τη Συνθήκη των Σεβρών
ΣΑΝ ΣΗΜΕΡΑ ΠΡΙΝ 97 ΧΡΟΝΙΑ
Τα δραματικά γεγονότα (30-31 Ιουλίου) ως απότοκο του Εθνικού Διχασμού
Η απόπειρα κατά Βενιζέλου και η δολοφονία του Δραγούμη
Του Κώστα Α. Μπογδανίδη
Ήταν 30-31 Ιουλίου. Πολλά χρόνια πίσω. Στα 1920.
Πρόκειται για ένα διήμερο δραματικών συμβάντων που σημαδεύτηκε από την απόπειρα
δολοφονίας του πρωθυπουργού Ελευθερίου Βενιζέλου στο Παρίσι (30 Ιουλίου) από
βασιλόφρονες αξιωματικούς και τα θλιβερά αντίποινα των βενιζελικών με τη
δολοφονία του Ίωνα Δραγούμη στην Αθήνα (31 Ιουλίου). Ήταν ένα ακόμη φρικιαστικό
επεισόδιο του Εθνικού Διχασμού που ακόμη πληρώνει η χώρα. Μεσούσης της
Μικρασιατικής Εκστρατείας και δύο μέρες μετά την υπογραφή της Συνθήκης των
Σεβρών, που δημιούργησε «την Ελλάδα των δύο ηπείρων και των πέντε θαλασσών», ο
Ελευθέριος Βενιζέλος πήρε τον δρόμο της επιστροφής, κομιστής του μεγάλου
αγγέλματος. Κι ενώ βρισκόταν στον σιδηροδρομικό σταθμό των Παρισίων, Gare de
Lyon για να επιβιβασθεί στο τρένο, με προορισμό το λιμάνι της Μασσαλίας,
δέχθηκε δολοφονική επίθεση από δύο απότακτους βασιλόφρονες αξιωματικούς.
Ο Γεώργιος Κυριάκης από την Κόρινθο και ο υποπλοίαρχος
Απόστολος Τσερέπης από το Αιτωλικό αρχίζουν να τον πυροβολούν. Σε απόσταση μόνο
λίγων βημάτων από αυτόν, του ρίχνουν 10 σφαίρες και μια από αυτές καταφέρνει να
τον τραυματίσει στον βραχίονα και στον αριστερό του ώμο. Απορίας άξιον πώς δεν
υπήρχαν χειρότερα τραύματα, αφού και οι δύο βασιλόφρονες αξιωματικοί ήταν
δεινοί σκοπευτές.
Η αποτυχία τους ήταν αποτέλεσμα της ψύχραιμης
αντίδρασης του Έλληνα πρωθυπουργού, που, όταν ένιωσε τον κίνδυνο, άρχισε να
τρέχει δεξιά - αριστερά, σε συνδυασμό προς την τυχαία πτώση του πίσω από
αποσκευές και την ανεξήγητη αστοχία, σχεδόν εξ επαφής, των υποψήφιων δολοφόνων.
Την προηγούμενη μέρα της απόπειρας, 29 Ιουλίου, ο Τσερέπης είχε πάρει
τηλεγράφημα από την Αθήνα από τον αξιωματικό Θ. Σκυλακάκη. Με αυτό τού έδινε το
πράσινο φως να προχωρήσει στη δολοφονική ενέργεια την επόμενη μέρα, 30 Ιουλίου,
καθώς τότε είχε καθοριστεί να γίνει πραξικόπημα στην Αθήνα. Το πραξικόπημα είχε
σχεδιαστεί να πραγματοποιηθεί στις 11 το πρωί της 30ής Ιουλίου από τους Ν.
Δημητρακόπουλο, Γ. Χρηστάκη-Ζωγράφο, Γ. Γαβαλιά, Θ. Σκυλακάκη και τον ναύαρχο
Καββαδία. Στη συνομωσία μετείχε και ο μητροπολίτης Ιωαννίνων Σπυρίδων Βλάχος.
Οι Γαβαλιάς, Σκυλακάκης και Καββαδίας στρατολόγησαν και τους εκτελεστές του
Βενιζέλου και τους έστειλαν στο Παρίσι από τον Μάιο για να προετοιμαστούν. Το
πραξικόπημα αυτό δεν έγινε ποτέ. Η δολοφονική όμως απόπειρα δεν σταμάτησε!
Η επιστροφή του Βενιζέλου στην Ελλάδα αναβλήθηκε για
λίγες ημέρες, αφού χρειάστηκε να νοσηλευτεί σε νοσοκομείο του Παρισιού.
Η είδηση
Η είδηση της απόπειρας δολοφονίας του Βενιζέλου έφθασε
αρχικά παραποιημένη ως δολοφονία στην Αθήνα, με αποτέλεσμα να οδηγήσει σε
μαζική βία εκ μέρους των βενιζελικών (31 Ιουλίου). Ήταν η αρχή των Ιουλιανών.
Παρακρατικές ομάδες επιτέθηκαν και κατέστρεψαν γραφεία αντιπολιτευόμενων
εφημερίδων («Καθημερινή», «Ριζοσπάστης»), τυπογραφεία, καταστήματα και θέατρα
(«Κοτοπούλη»), ενώ επιτέθηκαν και λεηλάτησαν σπίτια πολιτικών της
αντιπολίτευσης, όπως του πρώην πρωθυπουργού Στέφανου Σκουλούδη.
Έπειτα από την απόπειρα, γαλλικό δικαστήριο καταδίκασε
τους 2 επίδοξους δολοφόνους σε πενταετή φυλάκιση, στις 14 Φεβρουαρίου 1921.
Συνήγορός τους ήταν ο διάσημος δικηγόρος Μαρό Τζαφερί, που τον ακριβοπλήρωσε ο
πρίγκιπας Χριστόφορος. Έπειτα από δυο χρόνια, οι δυο κατάδικοι με επιστολή τους
στον Βενιζέλο τού ζήτησαν να μεσολαβήσει στη γαλλική κυβέρνηση, για να τους
δοθεί χάρη. Ο Βενιζέλος μεσολάβησε, οι δυο κατάδικοι αποφυλακίστηκαν και
γύρισαν στην Αθήνα.
Ποια ήταν όμως η εξέλιξη των δύο αυτών ανδρών;
Ο Τσερέπης διορίστηκε διαχειριστής των κτημάτων του
πρίγκιπα Χριστόφορου και πέθανε το 1980 σε ηλικία 92 ετών. Ο Κυριάκης
διορίστηκε πρώτος διευθυντής του Εθνικού Ιδρύματος Ραδιοφωνίας, που
εγκαινιάστηκε στις 25 Μαρτίου 1938. Κατά την Κατοχή, διετέλεσε εκφωνητής του
χιτλερικού ραδιοφώνου κι άρχιζε κάθε βράδυ τις εκπομπές του με το στερεότυπο:
“Αγαπητοί Έλληνες ακροαταί, η κατά το 1821 ελευθερωθείσα Ελλάς ηγωνίζετο από το
1915 εναντίον της τρομοκρατίας των Αγγλογάλλων. Θυμηθείτε τα εγκλήματα των
ορδών του Σαράιγ στη Μακεδονία, θυμηθείτε…” Μετά την Κατοχή διετέλσε νομικός
σύμβουλος του Ταμείου Πλινθοποιών Αθηνών και Περιχώρων. Η επόμενη μέρα, 31
Ιουλίου 1920, στιγματίστηκε από την άσκοπη και άδικη δολοφονία του Ίωνα
Δραγούμη- ένα ακόμη θλιβερό επακόλουθο του Εθνικού Διχασμού.
Στιγμιότυπο από
τη συνάντηση για τη Συνθήκη των Σεβρών
Το σκηνικό
Την επομένη της απόπειρας δολοφονίας του Ελευθερίου
Βενιζέλου στο Παρίσι ο Ίων Δραγούμης αποφασίζει, παρά την προτροπή της Μαρίκας
Κοτοπούλη, να φύγει από το σπίτι του στην Κηφισιά με το μικρό του «Φορντ»,
έχοντας κατεύθυνση το κέντρο της Αθήνας. Βιαζόταν να κλείσει την ύλη του
περιοδικού του «Πολιτική Επιθεώρησις», το οποίο θα κυκλοφορούσε την επομένη.
Ήθελε να γράψει και να ανακοινώσει στον κόσμο τα γεγονότα της προηγούμενης
ημέρας στη γαλλική πρωτεύουσα.
Μόλις το αυτοκίνητό του έφθασε στο ύψος της βίλας
«Θων» (Κόμβος Αμπελοκήπων), στρατιωτικές δυνάμεις της προσωπικής φρουράς του
Βενιζέλου («Τάγμα Ασφαλείας») το σταμάτησαν και κατέβασαν τον οδηγό του. Ήταν 3
το μεσημέρι. Ύστερα από διαβουλεύσεις με τον στενό συνεργάτη του Βενιζέλου,
Εμμανουήλ Μπενάκη, και τον επικεφαλής του Τάγματος Ασφαλείας, Παύλο Γύπαρη, ο
Δραγούμης οδηγήθηκε πεζή σε άγνωστο μέρος, συνοδεία στρατιωτικού αποσπάσματος.
Σύμφωνα με αυτόπτη μάρτυρα, στη γωνία των οδών Βασιλίσσης Σοφίας (τότε
Κηφισίας) και Παπαδιαμαντοπούλου, ο Δραγούμης έπεσε νεκρός από πυροβολισμούς
των στρατιωτών περί την 4η απογευματινή.
Ο ίδιος ο Βενιζέλος στο Παρίσι, όταν του ανήγγειλαν τη
δολοφονία του Δραγούμη, αναφώνησε συγκλονισμένος: «Φρικτό! Φρικτό! Φρικτό!» Ως
ηθικοί αυτουργοί, διατάξαντες την εκτέλεση, κατηγορήθηκαν οι Παύλος Γύπαρης,
διοικητής του παρακρατικού σώματος που συνέλαβε τον Δραγούμη, απών όμως κατά τη
σύλληψη και την εκτέλεση, Εμμανουήλ Ρέπουλης, αντιπρόεδρος και επικεφαλής στο
εσωτερικό της κυβερνήσεως του απουσιάζοντος στο εξωτερικό Ελευθερίου Βενιζέλου,
Εμμανουήλ Μπενάκης, παλαιός υπουργός του Βενιζέλου, κατηγορηθείς, μετά θάνατον
όμως, από τον ίδιον τον Γύπαρη το 1935 ως διατάξας την εκτέλεση. Δεν προέκυψαν
όμως επαρκείς αποδείξεις εις βάρος τους, ενώ οι ίδιοι πάντοτε επέμεναν για την
αθωότητά τους και αθωώθηκαν στη δίκη που έγινε τον Νοέμβριο του 1922 υπό την
επαναστατική κυβέρνηση Πλαστήρα-Γονατά. Επικεφαλής του αποσπάσματος ήταν ο
λοχίας Σαρτζέτης.
Κυβερνητικό ανακοινωθέν της 1ης Αυγούστου 1920,
σχετικά με τα έκτροπα που ακολούθησαν τη γνωστοποίηση της απόπειρας δολοφονίας
κατά του Ελευθέριου Βενιζέλου, καταλήγει:
«Οι πλείστοι των Αρχηγών της Αντιπολιτεύσεως
συνελήφθησαν, καθ' όσον υπάρχουσι σοβαραί ενδείξεις, ότι ενέχονται εις την
δολοφονικήν απόπειραν. Ο εκ των Αρχηγών της συνεργαζόμενης αντιπολιτεύσεως
Ιωάν. Δραγούμης, συλληφθείς επίσης, απεπειράθη να διαφύγη. Εφ' ω, πυροβοληθείς,
εφονεύθη…».
Η κηδεία του Δραγούμη έγινε την επομένη και οι
φιλοβενιζελικές εφημερίδες («Ελεύθερος Τύπος» του Καβαφάκη, «Καιροί», «Πατρίς»
του Δημητρίου Λαμπράκη), είχαν ακόμη ως κύριο θέμα την αποτυχημένη απόπειρα
δολοφονίας του Βενιζέλου και στα ψιλά την είδηση της δολοφονίας του Δραγούμη,
εντελώς διαστρεβλωμένη. Στο σημείο της εκτελέσεως (σήμερα λεωφόρος Βασιλίσσης
Σοφίας, απέναντι από το ξενοδοχείο «Χίλτον») ανεγέρθηκε το 1921 μνημείο, λευκή
κολώνα, όπως είχε ζητήσει με τους στίχους του ο Κωστής Παλαμάς στην «Νεκρική
Ωδή» που είχε συνθέσει (8 Αυγ. 1920) εις μνήμην του Δραγούμη και αναφέρονται
στην αρχή του κειμένου. Οι στίχοι αυτοί χαράχθηκαν στο μνημείο.
(H ΦΩΤΟΓΡΑΦIΑ ΤΟΥ ΜΝΗΜΕΊΟΥ ΑΠΟ ΤΟ Lifo - http://www.lifo.gr/team/athens/53461)
Λευκή ας βαλθεί όπου έπεσες, Κολώνα
(Πώς έπεσες, γραφή να μη το λέη)
Λευκή με της Πατρίδας την εικόνα
Μόνο εκείνη ταιριάζει να σε κλαίη,
Βουβή, μαρμαρωμένη να σε κλαίη!
«…Εκείνο που με συνδέει μ' έναν τόπο δεν είναι το καλοκαίρι, είναι ο χειμώνας, και με τους ανθρώπους, οι λύπες της αγάπης…»
(Η φωτογραφία του Ιωνα Δραγούμη είναι από το http://www.cretalive.gr/history/mia-askoph-kai-adikh-dolofonia)
Ο Ίων (Ιωάννης) Δραγούμης είχε γεννηθεί στην Αθήνα
στις 14 Σεπτεμβρίου 1878. Ήταν διπλωμάτης, πολιτικός και λογοτέχνης. Υπήρξε
βασικός οργανωτής των ελληνικών κοινοτήτων κατά τον Μακεδονικό Αγώνα.
Υποστήριξε τη δημιουργία ενός πολυεθνικού ελληνικού κράτους, εκφραζόμενος από
το 1908 εναντίον της Μεγάλης Ιδέας. Πρωταγωνίστησε στο γλωσσικό κίνημα του
δημοτικισμού, ενώ με το συγγραφικό του έργο άσκησε σημαντική επιρροή στη
διαμόρφωση της ελληνικής ιδεολογίας των αρχών του εικοστού αιώνα. Ο πολιτικός
που ανέδειξε τη σκέψη του Ίωνα Δραγούμη στα μεταπολεμικά χρόνια ήταν ο Ανδρέας
Παπανδρέου, μετέπειτα ιδρυτής του ΠΑΣΟΚ και πρωθυπουργός της χώρας. Κατά τη
διάρκεια της πολιτικής και πολιτειακής κρίσης του 1965, ο Ανδρέας Παπανδρέου
δημοσίευσε το άρθρο «Εξωτερική Πολιτική και Εθνική Αναγέννηση», που αποτέλεσε
σταθμό στην αναβίωση της επιρροής του Δραγούμη στην ελληνική πολιτική. Έκτοτε, ο
Ίων Δραγούμης και οι ιδέες του έχουν επηρεάσει όλο το πολιτικό φάσμα.
Κατά τον Άγγελο Σικελιανό, ο Δραγούμης υπήρξε ο
«απόστολος μιας θρησκείας που θα στηριζόταν στην παγκόσμια συνθετική Εποπτεία
και Σκέψη των μεγάλων Προσωκρατικών» και ερμηνεύοντας την προσπάθεια του
Δραγούμη «να βρει τον ενιαίο Ρυθμό του Εθνικισμού, του Σοσιαλισμού και του
Ανατολισμού», αναφέρει τον πολιτικό στοχασμό του Ηρακλείτου για «μιαν
Υπερελληνικήν Οργάνωση».
O ίδιος γράφει στο ημερολόγιό του στις 18 Μαρτίου του
1919:
«…Αγαπώ πάρα πολύ τον άνθρωπο για να γίνω στενός
σοσιαλιστής. Αγαπώ πάρα πολύ τον άνθρωπο για να γίνω στενός πατριώτης. Αγαπώ
πάρα πολύ τον άνθρωπο για να νοιώσω τον εαυτό μου άτομο. Από άνθρωπος μιας
τάξης με ορισμένα συμφέροντα τάξης, γίνομαι σοσιαλιστής με την πλατιά έννοια
και θέλω μια καινούρια οικονομία της κοινωνίας μου και των άλλων κοινωνιών. Από
στενός πατριώτης, γίνομαι εθνικιστής, με τη συνείδηση του έθνους μου και όλων
των άλλων εθνών, γιατί οι διαφορές των εθνών πάντα θα υπάρχουν, και έχω τη
συνείδησή τους και χαίρομαι που υπάρχουν αυτές οι διαφορές, που με τις
αντιθέσεις τους, με τις αντιλήψεις τους, υψώνουν την ανθρώπινη συνείδηση και
ενέργεια. Από άτομο γίνομαι άνθρωπος…».
Ο Νίκος Καζαντζάκης θα γράψει αργότερα ότι : «Ο Ίων
Δραγούμης κι ο Πέτρος Βλαστός είναι, θαρρώ, οι δυο άνθρωποι που περισσότερο
τίμησα και αγάπησα στη ζωή μου…»
ΠΗΓΕΣ: Θ.
Βερέμης-Η. Νικολακόπουλος «Ο Ε. Βενιζέλος και η εποχή του», ΤΑ ΝΕΑ «Ιστορική
βιβλιοθήκη». Εγκυκλοπαίδεια Πάπυρος larousse Britannica, ΠΑΤΡΙΣ, Εφημερίδα
ΚΑΘΗΜΕΡΙΝΗ, Εφημερίδα ΕΛΕΥΘΕΡΟΤΥΠΙΑ, Wikipedia.gr,
greekworldhistory.blogspot.gr, istorikathemata.com
Από την
εφημερίδα ΠΑΤΡΙΣ του Ηρακλείου Κρήτης
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου