Η Τουρκία ασθενεί και θέλει προσοχή

Πώς το πραξικόπημα έκανε τον Ερντογάν απόλυτο δικτάτορα!

Έναν χρόνο μετά το αποτυχημένο κίνημα ο «σουλτάνος» έχει καταπνίξει κάθε αντίθετη φωνή, έχει φυλακίσει χιλιάδες αντιφρονούντες και παγίωσε ένα καθεστώς τρόμου με το πρόσχημα της κατάστασης εκτάκτου ανάγκης.

Από τη Θεανώ Καρούτα

Ιουλιοδ 2016. 15 του μήνα, ένα γλυκό, ζεστό βράδυ Παρασκευής, λίγο μετά τις 22.00, βρίσκει στους δρόμους και στις πλατείες των μεγάλων τουρκικών πόλεων χιλιάδες κόσμου. Όλα φαίνεται να κυλούν ομαλά έως τις 22.30, όταν η γέφυρα του Βοσπόρου στην Κωνσταντινούπολη κλείνει. Περίπου την ίδια ώρα στην Άγκυρα ακούγονται πυροβολισμοί και στρατιωτικά ελικόπτερα εμφανίζονται στον ουρανό. Ο πρωθυπουργός της Τουρκία Μπιναλΐ Γιλντιρίμ, ανακοινώνει ότι μια ομάδα εντός του τουρκικού στρατού αποπειράθηκε να ανατρέψει την κυβέρνηση και ότι στη χώρα επιχειρείται πραξικόπημα. Με την ανακοίνωση χάος επικρατεί στην Άγκυρα και την Κωνσταντινούπολη. Αυτοκίνητα ανατρέπονται, τανκς κυκλοφορούν στους δρόμους, δυο τρείς εκρήξεις ακούγονται στην Άγκυρα και ένα ελικόπτερο ανοίγει πυρ.

Σε δήλωση που φέρεται ότι ανήκει στους στασιαστές αναφέρεται ότι έχουν πάρει την εξουσία νια την προστασία της δημοκρατικής τάξης. Λίγο αργότερα πηγή προσκείμενη στην προεδρία αναφέρει ότι το ανακοινωθέν των στασιαστών δεν είχε εγκριθεί από τη στρατιωτική διοίκηση. Ο Ταγίπ Ερντογάν «εμφανίζεται» λίγο μετά τα μεσάνυχτα με έναν πρωτόγνωρο γι' αυτόν τρόπο. Μιλά στο CΝΝ Τurκ μέσω βιντεοκλήσης από το κινητό του και καλεί τους πολίτες να βγουν στους δρόμους και να διαμαρτυρηθούν. Όπερ και εγένετο. Χιλιάδες υποστηρικτές του προέδρου βγαίνουν στον δρόμο και σε λίγα λεπτά έχει στηθεί σκηνικό πολέμου, το οποίο όμως διαλύεται πριν από τις πρωινές ώρες της επόμενης μέρας. Ο Ερντογάν έχει διαφύγει με ασφάλεια, οι υπαίτιοι καταζητούνται και εκτός από τις αυξημένες στρατιωτικές και αστυνομικές δυνάμεις στους δρόμους της πόλης, η ζωή συνεχίζεται στους κανονικούς ρυθμούς της. Έναν χρόνο μετά η 15^η Ιουλίου, το βράδυ του Σαββάτου, βρίσκει τον Ερντογάν να εγκαινιάζει «μνημεία πεσόντων», σε μια φιέστα με τυμπανοκρουσίες, σημαίες και αμέτρητη εθνική υπερηφάνεια, με την Τουρκία (ή τουλάχιστον όση από αυτή έχει μείνει εκτός φυλακής) να προσεύχεται μαζί του. Ποιος κρυβόταν, λοιπόν, πίσω από αυτό το πραξικόπημα που ήταν αναμφίβολα το πιο άστοχα οργανωμένο από τα χιλιάδες που έχουν γίνει στον κόσμο; «Το αποτυχημένο πραξικόπημα στην Τουρκία το 2016 δεν είναι τίποτε περισσότερο από μια ενορχηστρωμένη κίνηση του αυταρχικού Τούρκου προέδρου Ερντογάν, ώστε να δημιουργήσει την αναγκαία πρόφαση για μαζικές διώξεις κατά κάθε αντιπάλου του και τη διατήρηση για πάντα της κατάστασης έκτακτης ανάγκης στη χώρα». Αυτό αναφέρει η μελέτη του Stockholm Center of Freedom που βασίστηκε σε δεδομένα προσβάσιμα σε όλους. Ένα πραξικόπημα, που δεν θα έπρεπε καν να καλείται έτσι.

Ανικανότητα

Πραξικοπηματίες -υποτίθεται στρατιωτικοί- που δεν είχαν ιδέα πώς να κινηθούν και πώς να κινητοποιήσουν τον κόσμο κόντρα στο «στιβαρό» στρατιωτικό οικοδόμημα, το οποίο εδώ και χρόνια χτίζει η χώρα. Μια προβληματική απόπειρα που περισσότερο θύμισε συμμοριτοπόλεμο παρά οργανωμένη απόπειρα πραξικοπήματος, σε μια χώρα μάλιστα που το μόνο σαφές ήταν ότι η πρώτη ευκαιρία θα είναι και η μόνη ευκαιρία Εν τέλει φαίνεται ότι ο Ερντογάν χρησιμοποίησε τις φήμες που κυκλοφορούσαν για να εξουδετερώσει την αντιπολίτευση και κάθε αντίθετη φωνή.

Κρίνοντας έκ του αποτελέσματος έναν χρόνο μετά, φαίνεται ότι το σχέδιο του στέφθηκε με απόλυτη επιτυχία. Οι μαζικές εκκαθαρίσεις ήταν το πρώτο βήμα του προέδρου.

Συσπείρωσε τους υποστηρικτές του και, δημιουργώντας έναν φανταστικό εχθρό, τον ιεροκήρυκα Φετουλάχ Γκιουλέν και τους οπαδούς του (αλλά και τους τζιχαντιστές και τους Κούρδους), μετερχόμενος μεθόδους που θα θαύμαζε και ο Γιόζεφ Γκέμπελς, έστειλε στη φυλακή χιλιάδες Τούρκους πολίτες με πλασματικές δίκες, απομάκρυνε ακόμη και μέλη της κυβέρνησης. Ενίσχυσε έτσι το ισλαμοσυντηρητικό στοιχείο εξαλείφοντας τις διαφωνίες από την πολιτική ζωή καθώς δημοσιογράφοι, διανοούμενοι και ακτιβιστές ανθρωπίνων δικαιωμάτων είναι στην πλειονότητα τους οι 50.000 πολίτες που σαπίζουν στα κελιά των φυλακών.

ΜΜΕ έκλεισαν, επιχειρήσεις κατασχέθηκαν από το κράτος. Στα νευραλγικά κρατικά πόστα τοποθετήθηκαν «δικοί του». Δικαστικοί λειτουργοί, δάσκαλοι, καθηγητές, αστυνομικοί, στρατιωτική ηγεσία. Όλα ξηλώθηκαν και ξαναράφτηκαν στα μέτρα του «σουλτάνου». Η χώρα τέθηκε σε κατάσταση εκτάκτου ανάγκης, ένα καθεστώς που διαρκώς παγιώνεται και υπό το οποίο τα πάντα μπορούν να θεωρηθούν «τρομοκρατία». Ακολούθησε το δημοψήφισμα που θα μπορούσε να χαρακτηριστεί τραγέλαφος της δημοκρατίας.

Ο Ερντογάν έκανε την Τουρκία «τσιφλίκι» του, ενισχύοντας τις εξουσίες του, παίρνοντας τους ρόλους των περισσότερων θεσμικών οργάνων διασφάλισης της δημοκρατίας, του συνταγματικού δικαστηρίου, του ανώτατου εκλογικού συμβουλίου, του Κοινοβουλίου. Η δημοκρατία όχι μόνο επλήγη στην Τουρκία, σακατεύτηκε και υπέκυψε στα τραύματα της. Το πραξικόπημα που επιχειρήθηκε πριν από έναν χρόνο μπορεί να ήταν το πλέον αποτυχημένο που έγινε ποτέ, αλλά ήταν παράλληλα το πλέον ιδιοφυές. Συγχαρητήρια, κ. Ερντογάν. Οι δικτάτορες του μέλλοντος θα σας μνημονεύουν.

ΚΥΡΙΑΚΑΤΙΚΗ ΔΗΜΟΚΡΑΤΙΑ

Η Τουρκία σε αποσύνθεση

του Νίκου Κ. Μιχαηλίδη Διδάκτορα του Πανεπιστημίου Princeton

Έναν χρόνο μετά την πολυσυζητημένη και αμφισβητούμενη απόπειρα πραξικοπήματος στην Τουρκία, η κατάσταση στη γειτονική χώρα δεν φαίνεται να σταθεροποιείται, όπως κάποιοι στην Ελλάδα και γενικότερα στην ΕΕ είχαν προβλέψει. Οι μαζικές διώξεις, που αγγίζουν τα όρια του πογκρόμ, δεκάδων χιλιάδων στελεχών από τη δημόσια διοίκηση αλλά και από τον ιδιωτικό τομέα συνεχίζονται.

Το τουρκικό βαθύ κράτος επανέρχεται δριμύτερο χρησιμοποιώντας τον ίδιο τον Ρετζέπ Ταγίπ Ερντογάν για να εκκαθαρίσει από τον κρατικό μηχανισμό ανθρώπους που προέρχονται από τα ισλαμικά κοινωνικά δίκτυα και οργανώσεις και από τον ευρύτερο χώρο του πολιτικού Ισλάμ. Είναι χαρακτηριστικό ότι πρόσφατα εκδόθηκε εντολή σύλληψης των ηγετικών στελεχών της οργάνωσης HUDA PAR, μιας ισλαμικής κουρδικής οργάνωσης, ελεγχόμενης από το βαθύ κράτος, η οποία για χρόνια ανταγωνιζόταν τα κουρδικά πολιτικά δίκτυα που είχε αναπτύξει το ΡΚΚ. Φαίνεται πως το παλαιό, σκληροπυρηνικό, κεμαλικό καθεστώς επιχειρεί να ανασυνταχθεί και να επαναφέρει τη χώρα στις αρχικές της «εργοστασιακές ρυθμίσεις» του κεμαλισμού, ύστερα από μια δεκαπενταετία μεγαλοϊδεατικών πειραματισμών στη Μέση Ανατολή.

Όμως η πιθανή πλήρης επαναφορά των παλαιοκεμαλιστών στα πράγματα και οι διώξεις κατά των ισλαμικών οργανώσεων αλλά και όλων των άλλων κοινωνικών και πολιτικών ομάδων που αμφισβητούν τις κρατικές πολιτικές (Κούρδοι, Αλεβίτες, φιλελεύθεροι φιλοδυτικοί και άλλες μειονότητες) οδηγεί την Τουρκία με μαθηματική ακρίβεια σε σύγκρουση όλων εναντίον όλων, σε παρακμή και εσωτερική αποσύνθεση. Ήδη τα σημάδια αυτής της διαδικασίας είναι ορατά στις κουρδικές επαρχίες, όπου ολόκληρες πόλεις έχουν ισοπεδωθεί από τον Τουρκικό Στρατό, ο οποίος στα μάτια των ντόπιων Κούρδων είναι πλήρως απονομιμοποιημένος και αντιμετωπίζεται ως στρατός κατοχής… Περισσότεροι από μισό εκατομμύριο Κούρδοι, υπήκοοι Τουρκίας, έχουν εκτοπιστεί από τις πόλεις και τα χωριά τους και γίνονται πρόσφυγες στην ίδια τους την πατρίδα. Δυστυχώς, το θέμα αυτό δεν απασχόλησε ιδιαίτερα τα διεθνή Μέσα Ενημέρωσης, διευκολύνοντας έτσι το καθεστώς Ερντογάν στη μονομερή διαμόρφωση μιας παραπλανητικής διεθνούς εικόνας της Τουρκίας.

Επιπλέον, πρέπει να τονιστεί ότι ο Τουρκικός Στρατός, παρά τα επικοινωνιακά πυροτεχνήματα, την προπαγάνδα και τις εύκολες νίκες κατά αμάχων πολιτών, βιώνει τη μεγαλύτερη κρίση στην ιστορία του και απειλείται με περαιτέρω εσωτερική διάσπαση λόγω των μαζικών εκκαθαρίσεων όχι μόνο στους κόλπους της ηγεσίας αλλά και στα χαμηλότερα κλιμάκια. Η κατάσταση δεν πρόκειται να βελτιωθεί άμεσα, αντίθετα είναι πιθανότερο να επιδεινωθεί περαιτέρω. Επιπλέον οι πληροφορίες των τελευταίων μηνών κάνουν λόγω για δημιουργία παραστρατιωτικών ομάδων ελεγχόμενων από τον Ρετζέπ Ταγίπ Ερντογάν και τους πιστούς στο καθεστώς του. Επομένως, η χώρα αυτή έχει στην επικράτειά της, προς το παρόν, τουλάχιστον τρεις ένοπλες ομάδες που ανταγωνίζονται και συγκρούονται: Το κουρδικό ΡΚΚ, τις σουνιτικές, ισλαμικές παραστρατιωτικές ομάδες και τον επίσημο στρατό, ο οποίος όμως βιώνει έντονους ανταγωνισμούς μεταξύ παλαιοκεμαλικών, φιλοϊσλαμιστών, φιλορώσων και φιλοϊρανών αξιωματικών. Οι φιλοδυτικοί νατοϊκοί αξιωματικοί φαίνεται πως σχεδόν έχουν εκκαθαριστεί από τον στρατιωτικό μηχανισμό του τουρκικού κράτους μετά την περίεργη απόπειρα πραξικοπήματος πριν από έναν χρόνο. Είναι χαρακτηριστική η πρόσφατη δήλωση του σκληροπυρηνικού κεμαλιστή Ντογού Περιντζέκ, ανθρώπου του τουρκικού βαθέως κράτους, που ηγείται ενός εξωκοινοβουλευτικού, αριστεροφανούς κόμματος-βιτρίνα, με υπερβολικά μεγάλη προβολή από τα καθεστωτικά τουρκικά ΜΜΕ, παρά την ισχνή επιρροή του. Σε πρόσφατη επίσκεψή του στο Ιράν για συνομιλίες με κρατικούς αξιωματούχους που αφορούν τις εξελίξεις στο κουρδικό ζήτημα, ο Περιντζέκ δήλωσε πως αυτήν τη στιγμή στο εσωτερικό της Τουρκίας εκκαθαρίζονται όλα τα φιλοαμερικανικά δίκτυα επιρροής και διαβεβαίωσε τους ιρανούς συνομιλητές του πως από κοινού Τουρκία και Ιράν δεν θα επιτρέψουν τη δημιουργία ενός «δεύτερου Ισραήλ» στη Μέση Ανατολή, δηλαδή ενός ανεξάρτητου Κουρδιστάν! Η αλλαγή συμμαχίας που επιχειρείται από τις τουρκικές κρατικές ελίτ και η επιστροφή στις βίαιες, κατασταλτικές πολιτικές του παρελθόντος έναντι όλων των Κούρδων βυθίζουν τη χώρα περισσότερο στη βία και στην παρακμή. Πρέπει να γίνει κατανοητό ότι η Τουρκία δεν βιώνει μια ομαλή πολιτική ζωή εδώ και μήνες αλλά βρίσκεται σε εμπόλεμη κατάσταση.

Αν λάβουμε υπόψη και τις πρόσφατες εξελίξεις που αφορούν το τραπεζικό της σύστημα και γενικότερα την οικονομία της, διαπιστώνουμε ότι το επόμενο διάστημα η κρίση θα ενταθεί. Η Ελλάδα οφείλει τάχιστα να διαμορφώσει εναλλακτικές πολιτικές διαχείρισης των συνεπειών της τουρκικής κρατικής αποσύνθεσης.

ΤΟ ΠΑΡΟΝ