Η σφαγή του Ηρακλείου 25 Αυγούστου 1898

25η Αυγούστου Η σφαγή των αμάχων χριστιανών και των 17 Άγγλων

Η σφαγή του Ηρακλείου 25 Αυγούστου 1898

Η Κρητική επανάσταση (1895-1898)  αφορά στην εξέγερση των κατοίκων της Κρήτης απέναντι στην οθωμανική αυτοκρατορία.

Στα μέσα του 19ου αιώνα το Κρητικό Ζήτημα κυριαρχούσε στα Διεθνή νέα. Οι Κρητικοί, μην υποφέροντας την Οθωμανική κυριαρχία, επαναστατούσαν σε κάθε ευκαιρία. Το 1878 με τη σύμβαση της Χαλέπας ένα από τα πράγματα που πέτυχαν ήταν η δέσμευση του Σουλτάνου ότι η Κρήτη θα αστυνομευόταν μόνο από Κρητικούς. Αποφασίστηκε μάλιστα η δημιουργία σώματος Χωροφυλακής μόνο από κατοίκους της Κρήτης, στο οποίο οι Χριστιανοί θα μπορούσαν να γίνουν και αξιωματικοί.

Το 1889, καταργώντας το συγκεκριμένο άρθρο της σύμβασης της Χαλέπας, που όριζε ότι η Κρήτη θα αστυνομευόταν μόνο από Κρητικούς, ο Σουλτάνος ανέθεσε στον συνταγματάρχη Ταξίν την αστυνόμευση της Κρήτης θέτοντας τον επικεφαλής σώματος 200 ανδρών που στρατολογήθηκαν στην Μακεδονία. Ο συνταγματάρχης Ταξίν είναι αυτός που αργότερα σαν στρατηγός παρέδωσε τη Θεσσαλονίκη στον προελαύνοντα Ελληνικό Στρατό.

Το 1896, επειδή οι ταραχές συνεχίζονταν, ο Σουλτάνος, κάτω από την πίεση των ξένων δυνάμεων, δέχθηκε τη δημιουργία και αποστολή στο νησί Σώματος 100 Μαυροβούνιων χωροφυλάκων με διοικητή τον Άγγλο ταγματάρχη Μπορ. Η ύπαιθρος ελεγχόταν από τους επαναστατημένους Κρητικούς ενώ οι πόλεις από τους Τούρκους. Οι μεγάλες δυνάμεις (Μεγάλη Βρετανία, Γαλλία, Αυστροουγγαρία, Ρωσία, Ιταλία, Γερμανία) έστειλαν στόλους στο νησί ώστε να ελέγξουν/βοηθήσουν την εκτόνωση της κατάστασης.

Όμως σαν σήμερα συμπληρώνονται 119 χρόνια από την αποφράδα ημέρα της 25ης Αυγούστου του 1898, όταν οι Τούρκοι κάτοικοι του Μεγάλου Κάστρου προχώρησαν στη σφαγή εκατοντάδων χριστιανών αμάχων, αλλά και 18 Άγγλων στρατιωτών, οι οποίοι είχαν κληθεί να στείλουν μια διμοιρία για να συνοδέψει με ασφάλεια τους υπαλλήλους στο τελωνείο. Η τραγωδία της 25ης Αυγούστου οφείλεται στην εγκατάσταση χριστιανών Κρητικών στις θέσεις των φορολογικών υπαλλήλων της πόλης.

Με την παρότρυνση των τουρκικών Αρχών, ο μουσουλμανικός όχλος επιδόθηκε σε μια πρωτοφανούς αγριότητας σφαγή των χριστιανών. Ο ακριβής αριθμός των νεκρών δε διευκρινίστηκε ποτέ. Άλλοι κάνουν λόγο για 200, άλλοι μιλούν ακόμη και για 800 θύματα. Ανάμεσα στους σφαγιασθέντες ήταν και ο τότε υποπρόξενος της Αγγλίας Λυσίμαχος Καλοκαιρινός. Οι Οθωμανοί πυρπόλησαν και λεηλάτησαν σπίτια, μαγαζιά και γραφεία χριστιανών, ενώ το σκηνικό της πλήρους καταστροφής επικεντρώθηκε στην περιοχή "Βεζίρ Τσαρσί", τη σημερινή οδό 25ης Αυγούστου. Η συνοικία γύρω από το λιμάνι καιγόταν για μέρες ολόκληρες. Η σφαγή της 25ης Αυγούστου έμελλε να είναι η αρχή του τέλους της οθωμανικής κυριαρχίας στο νησί. Τα γεγονότα αυτά οδήγησαν τους ξένους ναυάρχους στην απόφαση για την απομάκρυνση των Τούρκων. 

Άγρια κι' ανελέητη τούτη, τη φορά ήταν η σύγκρουση. Σφαγές, φόνοι κι' εμπρησμοί απ' άκρη σ' άκρη του Νησιού. Ό Συνταγματάρχης τού Έλλ. Στρατού Τιμ. Βάσος αποβιβάζεται με στρατό, και καταλαμβάνει την Κρήτη, «εξ ονόματος του Βασιλέως των Ελλήνων». Ή κατάσταση περιπλέκεται επικίνδυνα και οι Μεγάλες Δυνάμεις ανησυχούν ζωηρά.

Βλέποντας πώς δεν υπάρχουν πια περιθώρια για την αναζήτηση νόθων λύσεων, προτείνουν στην Επαναστατική συνέλευση πλήρη αυτονόμηση της Κρήτης με επικυριαρχία του Σουλτάνου.

Η Συνέλευση απορρίπτει την πρόταση και διακηρύσσει σαν μοναδική λύση την Ένωση. Έρχεται όμως το άδοξο τέλος του Ελληνοτουρκικού πολέμου και οι επαναστάτες αν και ελέγχουν ολόκληρο το Νησί, έκτος από τις μεγάλες πόλεις, αναγκάζονται ν' αποδεχτούν την λύση, με τον όρο της άμεσης αποχωρήσεως του Τουρκικού στρατού.

Οι Ναύαρχοι, για λόγους σκοπιμότητας, όπως ομολογούν, δεν αποδέχονται προς το παρόν τον όρο και ύστερα από μακρές διαπραγματεύσεις και παζαρέματα, διατυπώνονται σε σχέδιο οι βάσεις του   προσωρινού πολιτεύματος-

Το σχέδιο προβλέπει και για την οργάνωση· της Χωροφυλακής πάνω στις ακόλουθες βάσεις.

α)   Ό  Ανώτερος Διοικητής και οι Δ/τές Χωροφυλακής θα είναι Ευρωπαίοι.

β) Το στέλεχος των κατωτέρων αξιωματικών θα περιλαμβάνει Ευρωπαίους και Ιθαγενείς· Στις 4 Αυγούστου το Συμβούλιο των Ναυάρχων ανακοινώνει στην Εκτελεστική Επιτροπή, πού έχει αναλάβει τη διοίκηση της Νήσου, ότι ενέκρινε το διορισμό σαν αρχηγού του Σώματος του Ιταλού λοχαγού των καραμπινιέρων Κραβέρη.

Πρέπει να σημειωθεί ότι ή Ιταλική Κυβέρνηση «προσφέρθηκε» να διαθέσει και όλα τα στελέχη σε αξιωματικούς και υπαξιωματικούς και να συμμετέχει στις δαπάνες για την οργάνωση και συντήρηση του Σώματος με ετήσια επιχορήγηση 150.000 φράγκων·

"Όπως είπαμε και πιο πάνω, ή λύση πού δόθηκε και τούτη τη φορά στο Κρητικό πρόβλημα δεν ήταν αυτή πού έπρεπε.

Κι' αυτό, γιατί οι «προστάτιδες» Δυνάμεις δεν είχαν κατορθώσει ακόμη να ομοφωνήσουν.

Στα ανομολόγητα συμφέροντα, πού καθοδηγούσαν κάθε «προστατευτική» τους μεσολάβηση, δεν είχαν εξεύρει ακόμα κάποιο συμβιβασμό.

Κάθε μια τους φρόντιζε, πως να διατηρήσει επιρροές και προνόμια πάνω στο καθημαγμένο Νησί. Και δεν ξέρει κανένας για πόσον καιρό ακόμη θα συνθλιβόταν τούτο στα γρανάζια της υψηλής Ευρωπαϊκής διπλωματίας αν δεν μεσολαβούσαν τα δραματικά γεγονότα, της 26ης Αυγούστου στο Ηράκλειο.

Από την αγγλική "The Graphic" της 5ης Νοεμβρίου 1898. Η εκτέλεση των Βαζεβούκων

 

Το «γαλάζιο» Εγγλέζικο αίμα, πού χύθηκε τότε, στις σφαγές πού οργάνωσαν οι Τούρκοι, και πιο πολύ το τραυματισμένο αυτοκρατορικό γόητρο, υπήρξαν οι αφορμές της αποφασιστικής Βρετανικής επεμβάσεως.

Αποβιβάζονται αμέσως αγήματα, καταλαμβάνουν την πόλη και τάσσεται διήμερη προθεσμία στον    Τουρκικό στρατό ν' αποχωρήσει.

Άλλο πού δεν ήθελαν και οι τρείς «προστάτιδες» δυνάμεις. Γαλλικά, Ρωσικά, και Ιταλικά στρατεύματα κάνουν το ίδιο στα Χανιά και στο Ρέθεμνος·

Δίδεται δεκαπενθήμερη τελεσιγραφική προθεσμία (8—23 Σεπτεμβρίου) στα Τουρκικά στρατεύματα να εγκαταλείψουν τις πόλεις και τα φρούρια και με την εκπνοή της, τα αντικαθιστούν τα διεθνή στρατεύματα. Από την ημέρα τούτη η Οθωμανική εξουσία στο νησί ουσιαστικά και τυπικά τερματίζεται.

Η Τουρκική χωροφυλακή αποχώρησε μαζί με τον Τουρκικό στρατό, ενώ οι ναύαρχοι ανέλαβαν την διοίκηση της Μεγαλονήσου. 

 Ο Ύπατος Αρμοστής της Κρήτης Πρίγκιπας Γεώργιος με τους Ναυάρχους των Μ. Δυνάμεων,

Ύστερα από είκοσι μέρες, στις 4 του Νοέμβρη, διορίζεται Ύπατος αρμοστής ο Πρίγκηψ της Ελλάδος Γεώργιος.

Στο διάστημα που μεσολάβησε έως την άφιξη του πρίγκιπα Γεώργιου, τον Δεκέμβριο του 1898, η Μεγαλόνησος διοικείτο από τους Διοικητές των Διεθνών στρατευμάτων. Οι Άγγλοι διοικούσαν το νομό Ηρακλείου, οι Ρώσοι το νόμο Ρεθύμνου, οι Γάλλοι το νομό Λασιθίου και οι Ιταλοί τους νομούς Χανίων και Σφακίων. Όμως η αυγή της τελικής λευτεριάς γλυκοχαράζει.

Πηγές :

Βικιπαίδεια, η ελεύθερη εγκυκλοπαίδεια

Εφημερίδα Νέα Κρήτη

Κρητική Πρωτοχρονιά 1962