φωτογραφία του Γιάννη Τούντα
ΟΙ
ΠΕΛΑΔΕΣ ΚΑΙ Η ΛΙΜΝΟΘΑΛΑΣΣΑ ΤΟΥ ΜΕΣΟΛΟΓΓΙΟΥ
Η πόλη του Μεσολογγίου είναι η πρωτεύουσα του νομού Αιτωλοακρνανίας, απλωμένη ανάμεσα στις εκβολές του Eύηνου και του Aχελώου.
Η ιστορική πόλη αναφέρεται
πρώτη φορά ως οικισμός μόλις το 1545. Έγινε γνωστή το 1571 με τη ναυμαχία της
Nαυπάκτου. Επί Ενετοκρατίας εξελίχθηκε σε σημαντικό εμπορικό κέντρο. Κατά τη
διάρκεια της Tουρκοκρατίας λειτούργησε εδώ η Παλαμαϊκή Σχολή. Στα χρόνια της
Eπανάστασης του 1821 η γενναία αντίσταση των Mεσολογγιτών, η πολιορκία των ετών
1825-1826 και, τελικά, η ηρωική Έξοδος (10 Απριλίου 1826) σφράγισαν τη νεότερη
ελληνική ιστορία.
H πόλη χτίστηκε από την
αρχή το 1829 και χαρακτηρίστηκε Iερή Πόλη το 1937.
Από το Μεσολόγγι
κατάγονταν, μεταξύ άλλων, οι πολιτικοί Σπυρίδων και Χαρίλαος Τρικούπης,
Επαμεινώνδας Δεληγεώργης, Ζηνόβιος και Δημήτριος Βάλβης, καθώς και οι
λογοτέχνες Κωστής Παλαμάς, Μιλτιάδης Μαλακάσης και Αντώνης Τραυλαντώνης.
H λιμνοθάλασσα της
γραφικής πόλης. με το ρομαντικό ηλιοβασίλεμα, σχηματίστηκε από τις προσχώσεις
του Εύηνου και του Aχελώου και αποτελεί σημαντικό ιχθυοπαραγωγικό κέντρο και
κύριο πυλώνα της τοπικής οικονομίας. Η σύγχρονη πόλη του Μεσολογγίου γοητεύει
τους επισκέπτες με το παραδοσιακό χρώμα και την έντονη πνευματική και
καλλιτεχνική δραστηριότητά της.
Το Μεσολόγγι έχει 12.225
κατοίκους.
Η
Λιμνοθάλασσα Μεσολογγίου
Ο ποταμός Αχελώος πηγάζει
από τα κορφοβούνια της Πίνδου και αδειάζει την κοίτη του στη θάλασσα, δυτικά
της πόλης του Μεσολογγίου. Λίγο πιο ανατολικά εκβάλλει ο ποταμός Εύηνος που
ξεκινά από τα βουνά της Ρούμελης. Τα δύο ποτάμια δημιουργούν ένα υγροτοπικό
σύμπλεγμα. Στο κέντρο κυριαρχεί, με τη μεγαλύτερη έκταση, η αβαθής λιμνοθάλασσα
του Μεσολογγίου, που απλώνεται σε μήκος 50 χιλιομέτρων απέναντι από τον
Πατραϊκό κόλπο. Βόρεια, εισχωρεί στην ακαρνανική γη, ενώ στα ανατολικά μοιάζει
να στρογγυλοκάθεται δίπλα στην ακτογραμμή, αυτής της Κλείσοβας με τα 22.000
στρέμματα νερού να κρύβουν τον πιο πλούσιο ιχθυοπαραγωγικό βυθό της χώρας.
Η λίμνη αυτή συμφώνα με
τον αρχαίο διάσημο γεωγράφο Στραβώνα ονομαζόταν Κυνία και έδωσε από πολύ παλιά
τροφή και στέγη στον άνθρωπο. Στις όχθες της εμφανίστηκαν μερικοί από τους
αρχαιότερους οικισμούς του ελλαδικού χώρου. Η Αιτωλία, όπως ονομαζόταν τότε η
έκταση γύρω της, κατοικήθηκε από τους Αιτωλούς και τους Κουρήτες.
Στην περιοχή αυτή πολλές
πόλεις-κράτη ήκμασαν και έλαβαν μέρος στον Τρωικό πόλεμο. Η Καλυδώνα (σημερινό
Κρυονέρι) σύμφωνα με τον Όμηρο ήταν μία από τις πέντε ισχυρές πόλεις της
Αιτωλίας. Εδώ βρισκόταν η πόλη Πλευρώνα, ένα μεγάλο αστικό κέντρο της εποχής.
Η λιμνοθάλασσα υπήρξε
φυσικό οχυρό, αφού τα βαλτώδη εδάφη και τα έλη της δεν επέτρεπαν την εύκολη
πρόσβαση. Το Μεσολόγγι μέχρι το 1700 βρισκόταν υπό βενετική κατοχή, ενώ η ιστορική
μνήμη το ταύτισε με τον απελευθερωτικό αγώνα κατά των Τούρκων και συνδέθηκε
στενά με μια από τις ενδοξότερες σελίδες της ιστορία μας, την ηρωική «Έξοδο των
Πολιορκημένων».
Η λιμνοθάλασσα του
Μεσολογγίου έχει χαρακτηρισθεί Περιβαλλοντικό Πάρκο και προστατεύεται από τη
συνθήκη RAMSAR. Πολύ γνωστά προϊόντα της λιμνοθάλασσας είναι τα ψάρια της και
μάλιστα ψάρια που δεν βρίσκονται εύκολα, όπως είναι το χέλι, η Μεσολογγίτικη τσιπούρα που λέγεται λίγδα, καθώς επίσης ο
κέφαλος και το λαβράκι και τα φυσικά προϊόντα της λιμνοθάλασσας που είναι τόσο
το αυγοτάραχο το οποίο είναι μοναδικό σε όλη τη χώρα και σε όλο τον κόσμο και
φυσικά το αλάτι. Δεν πρέπει να ξεχνάμε ότι από αυτή τη λιμνοθάλασσα παράγεται
το 70% του αλατιού όλης της χώρας μας.
Η λιμνοθάλασσα μπορεί να
προσφέρει εκτός από την παραγωγή των προϊόντων που αναφέρθηκαν προηγουμένως και
πάρα πολύ σημαντικά πράγματα. Πάρτε παράδειγμα τον πηλό που είναι ιαματικός και
χρησιμεύει για λασπόλουτρα για ανθρώπους που έχουν προβλήματα υγείας. Επίσης εδώ
γίνονται αγώνες Κανόε Καγιάκ. Επιπλέον αναπτύσσεται η παρατήρηση των πουλιών.
Ένα ακόμα στοιχείο είναι ο
εναλλακτικός τουρισμός, γιατί μέσα στη λίμνη υπάρχουν οι ξύλινες κατοικίες, οι
πελάδες. Αυτά είναι ξύλινα σπιτάκια των ψαράδων που στηρίζονται σε πασσάλους
πάνω από την επιφάνεια του νερού, και τα ιβάρια, οι πασσαλόπηκτοι φραγμοί από
δικτυωτό πλέγμα για τον έλεγχο των μετακινήσεων των ψαριών και την αλιεία.
Οι πελάδες ήταν τα ζωτικά
καταλύματα που προστάτευαν τους φτωχούς εργάτες της λιμνοθάλασσας από τα
απροσδόκητα μπουρίνια, που τους μάζευαν σε μικρές και μεγάλες παρέες για
περιστασιακές ουζοκατανύξεις κατά τις κρύες χειμωνιάτικες βραδιές, που τους
πρόσφεραν ένα αχυρένιο στρώμα και μερικές ώρες ύπνο και ξεκούραση ενδιάμεσα
στην αλιευτική τους βάρδια. Για πολλά χρόνια υπήρξαν και κατοικίες για τις
οικογένειες των ψαράδων αφού τα πενιχρά τους έσοδα, δεν έφταναν για να
νοικιάσουν ή να κατασκευάσουν σπίτια.
Oι πελάδες φτιάχνονταν άλλοτε μεμονωμένες και
άλλοτε σε ομάδα, σε στρατηγικά σημεία της λιμνοθάλασσας (Τουρλίδα, Πλώστενα,
Κλείσοβα κ.α.), εκεί όπου θα υπηρετούσαν καλύτερα τους παραπάνω σκοπούς.
Όλα τα υλικά δόμησης ήταν
αυτά που πρόσφερε το τοπικό φυσικό περιβάλλον και υπήρχαν αυτοφυή στο ευρύτερο
περιβάλλον της λιμνοθάλασσας. Πάσσαλοι από φτελιές και στηρίγματα από
αλμυρίκια. Σκελετοί τοιχοποιίας από χοντρό καλάμι και δέσιμο με μάτσα από ψαθί.
Η επένδυση των τοίχων και της οροφής ήταν
από πλεγμένα ψαθιά και ψιλά νεροκάλαμα. Το ψαθί μετά από στέγνωμα στο ήλιο και
την κατάλληλη επεξεργασία αποτελούσε το σχοινί σ΄ αυτές τις κατασκευές, αλλά
και πλεχτό, ήταν το χαλί ή το στρώμα που
ξεκούραζε τα ηλιοκαμένα τους κορμιά.
Όλες οι πελάδες βρίσκονταν
πάνω σε κάθετους πασσάλους χωμένους βαθιά στη μαλακή οργανική λάσπη, για να
μοιράζεται το βάρος. Η ίδια μηχανική πρακτική χρησιμοποιείται έως σήμερα σε όλα
τα μεγάλα έργα που ακουμπούν στον βυθό, όπως και στη σύγχρονη γέφυρα Ρίου -
Αντίρριου, της οποίας οι πυλώνες πατούν πάνω σε ένα «δάσος» στύλων σκυροδέματος
βυθισμένων στον πυθμένα.
Οι πελάδες, λοιπόν, της
λιμνοθάλασσας ήταν κομψοτεχνήματα μηχανικής και αρχιτεκτονικής που πρόσφεραν
όλες τις απαραίτητες ανέσεις. Πολύ λειτουργικές, εξασφάλιζαν ζεστασιά τον
χειμώνα και δροσερή σκίαση το καλοκαίρι. Δεμένες άρρηκτα με το επίπεδο τοπίο,
δύσκολα ξεχώριζαν αν βρίσκονταν στον όχθο κάποιας νησίδας που είχε πάνω της
αρκετή βλάστηση. Στήνονταν συνήθως στις όχθες για να πιάνει εκεί αμέσως η γαΐτα
(βάρκα της λιμνοθάλασσας χωρίς καρίνα). Πολλές φορές η πελάδα επεκτείνονταν στο
πλάι για να στεγάζεται και η γαΐτα. Υπέροχα καταλύματα φτιαγμένα με το
«τίποτα», με μόνη δαπάνη τον ιδρώτα των
ψαράδων και την παραδοσιακή μαστορική ευφυΐα.
Ξεχωριστή ταξιδιωτική
εμπειρία αποτελεί η επίσκεψη στον οικισμό της Τουρλίδας με τις πελάδες, τα
σπίτια των ψαράδων, στην είσοδο της λιμνοθάλασσας.
Η Τουρλίδα βρίσκεται στο
νότιο μέρος της Λιμνοθάλασσας του Μεσολογγίου, στον Πατραϊκό Κόλπο. Την
ονομασία της έλαβε από ένα είδος θαλασσινών πουλιών της περιοχής, τις
"τουρλίδες". Αρχικά, μέχρι το 1885, η Τουρλίδα ήταν νησί, και το
σημείο, όπου άραζαν τα καράβια, δεδομένου ότι από το σημείο αυτό και προς την
πόλη τα νερά γίνονταν πολύ ρηχά. Μεταγενέστερα, η Τουρλίδα ενώθηκε με την πόλη
του Μεσολογγίου, με μια στενή λωρίδα γης 3 χλμ. περίπου, που δημιουργήθηκε από
βυθοκορήματα προερχόμενα από τις εκσκαφές για την κατασκευή του λιμανιού του
Μεσολογγίου. και την σύνδεσή του έτσι µε την ανοικτή θάλασσα έξω από την
Τουρλίδα. Ένα έργο που εµπνεύστηκε και έκανε πράξη, ο Χαρίλαος Τρικούπης
Στον ξύλινο μόλο της
Τουρλίδας δένουν ψαρόβαρκες. Aυτοκινητόδρομος, πεζόδρομος και ποδηλατόδρομος
συνδέουν την Tουρλίδα με την πόλη του Mεσολογγίου.
Πολλοί Mεσολογγίτες κάνουν
τον απογευματινό περίπατό τους μέχρι την Tουρλίδα, για να απολαύσουν τη θέα στη
λιμνοθάλασσα και το μαγευτικό ηλιοβασίλεμα.
Σε μια βόλτα αρκετών
χιλιομέτρων, που περνάει πάνω από μικρές γέφυρες και σημεία που υπάρχουν οι
“μπούκες”, που ενώνουν τη θάλασσα, με την λιμνοθάλασσα, θα δείτε δεκάδες
ερωδιούς, να παίρνουν το γεύμα τους.
Τριακόσια μέτρα πριν την
Τουρλίδα, βρίσκεται ο δρόμος που πάει περιμετρικά στη λιμνοθάλασσα. Αν είστε
τυχεροί εκεί θα δείτε και αβοκέτες, ένα από τα ωραιότερα πουλιά, με τεράστιο
καμπυλωτό –προς τα πάνω- ράμφος, που βουτάει μέσα στο νερό για να “ψαρέψει”
τους μικροοργανισμούς που αποτελούν την τροφή της. Ξύλινα, παλιά σπίτια, που
χρησιμοποιούνται για ψάρεμα αλλά και διακοπές, θα αποσπάσουν την προσοχή σας
από τα πουλιά, μέχρι να συναντήσετε τα flamingo. Εκατοντάδες πανέμορφα πουλιά,
πετούν, στέκονται με κουλουριασμένο το λαιμό τους ή ποζάρουν δημιουργώντας ένα
υπερθέαμα.
Αυτά είναι τα πιο
χαρακτηριστικά αξιοθέατα της περιοχής.
Όσο για την ιστορία της
Λιμνοθάλασσας και για τα οκτώ νησάκια της μην ξεχνάμε ότι ένα από αυτά τα οχτώ
νησιά είναι το νησί της Κλείσοβας, εκεί όπου προηγήθηκε της εξόδου μια αιματηρή
μάχη στην οποία σκοτώθηκαν δυόμισι χιλιάδες Οθωμανοί. Ήταν τότε που είπαν ότι
«το νερό βάφτηκε κόκκινο». Και η Κλείσοβα και ο Προκοπάνιστος και το Βασιλάδι.
Και στο Βασιλάδι έχουν γίνει ιστορικές μάχες και αποτέλεσε και το πρώτο λιμάνι
του Μεσολογγίου. Υπάρχει και ο Ντολμάς στο οποίο έγινε μια σημαντική μάχη πριν
προηγηθεί η επέμβαση και η άλωση του Αιτωλικού. Όλα αυτά είναι στοιχεία που θα
μπορούσαν να αναπτυχθούν και πολιτιστικά, αλλά και που μπορούν να αναπτυχθούν
στο πλαίσιο του εναλλακτικού τουρισμού, δηλαδή να γίνονται εκδρομές,
περιηγήσεις κλπ.
Πηγές:
ΤΑ ΦΙΛΑΡΑΚΙΑ ΤΟΥ
ΧΑΛΑΝΔΡΙΟΥ.
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου