23 ΦΕΒΡΟΥΑΡΙΟΣ 1966: ΤΟ ΕΙΡ ΕΚΠΕΜΠΕΙ ΤΟ ΠΡΩΤΟ ΤΗΛΕΟΠΤΙΚΟ ΠΡΟΓΡΑΜΜΑ

Τετάρτη 23 Φεβρουαρίου και ώρα 18.30 η οθόνη φωτίζεται. Μετά το σήμα του σταθμού και τη μουσική υπόκρουση με αρχαία κιθάρα από πινδαρικό ύμνο εμφανίζεται η Ελένη Κυπραίου. Μια ιστορική στιγμή.

23 ΦΕΒΡΟΥΑΡΙΟΣ 1966:

ΤΟ ΕΙΡ ΕΚΠΕΜΠΕΙ ΤΟ ΠΡΩΤΟ ΤΗΛΕΟΠΤΙΚΟ ΠΡΟΓΡΑΜΜΑ

ΚΑΙ ΕΓΕΝΕΤΟ ΕΛΛΗΝΙΚΗ ΤΗΛΕΟΡΑΣΗ

Γράφει ο Τ. Κατσιμάρδος

Από το 1926 που έγινε δυνατή η μετάδοση εικόνας με πρωτόγονη συσκευή, χρειάστηκαν δύο δεκαετίες για να συντελεστεί η επανάσταση στην επικοινωνία και την ψυχαγωγία. Στη χώρα μας το νέο Μέσο θα φθάσει κυρίως χάρη σε ηρωικούς πρωτοπόρους

Η ΤΡΕΧΟΥΣΑ περιπέτεια με το νέο τηλεοπτικό τοπίο συμπίπτει χρονολογικά με δύο σημαντικούς σταθμούς στην ιστορική πορεία του βασιλιά της επικοινωνίας και ψυχαγωγίας.

 Ο πρωτοπόρος Σκοτσέζος εφευρέτης, Τζον Μπερντ, με την πρωτό­γονη συσκευή του. Μετά το 1926 συνέ­χισε να την τελειοποιεί.

Συμπληρώνονται 90 χρόνια από τότε που έγινε δυνατή τεχνικά η μετάδοση τηλεοπτικής εικόνας στο Λονδίνο. Εκεί, σε μια σοφίτα του Σόχο, επιδείχτηκε στις 26 Ιανουαρίου 1926 από τον Τζον Μπερντ, σε μερικά μέλη του Βασιλικού Ινστιτούτου κι ορισμένους αλλού, η πρώτη συσκευή τηλεόρασης. Ο Σκοτσέζος εφευρέτης, με πρωτόγονα μέσα και προλαβαίνοντας πολλούς άλλους επιστήμονες, τεκμηρίωσε ότι ήταν εφικτό αυτό που θεωρούνταν τότε αδύνατον, όπως σημείωναν οι «Times» την άλλη μέρα.

Η TELEVISOR, όπως ονόμασε τη συσκευή του, θα τελειοποιηθεί από τον ίδιο το επόμενο διάστημα και σε τρία χρόνια θα πραγματοποιηθεί η πρώτη πειραματική εκπομπή του ΒΒC. Το σύστημα του Μπερντ στην πορεία θα τελειοποιηθεί και θ& αντικατασταθεί από άλλο τεχνολογικά πιο αναπτυγμένο. Αλλά θα χρειαστεί μια εικοσαετία μέχρι οι τηλεοράσεις να θρονιαστούν στα σαλόνια. Συμπληρώνεται, όμως, και μισός ακριβώς αιώνας από την έκδοση του πιστοποιητικού γέννησης της ελληνικής τηλεόρασης. Από τότε που «βγήκε στον αέρα» το ΕΙΡ (23 Φεβρουαρίου 1966) και εμφανίστηκε στην οθόνη η παρουσιάστρια Ελένη Κυπραίου: «Καλησπέρα σας. Από σήμερα το Εθνικό Ίδρωμα Ραδιοφωνίας καθιερώνει... Κάθε βράδυ, από τις 6 και μισή μέχρι τις 8 και μισή περίπου, θα μεταδίδουμε... Απόψε το δοκιμαστικό μας πρόγραμμα... Θ' αρχίσουμε με μια ταινία επικαίρων...».

Το πρώτο σήμα της Ελληνικής τηλεόρασης

 

Λείπουν οι απαντήσεις.

Στα 40 χρόνια που μεσολάβησαν μεταξύ των δύο σταθμών του 1926 και 1966, ιδιαίτερα μετά τον Β' Παγκόσμιο Πόλεμο, είχε ήδη ωριμάσει αυτό που ονομάστηκε «τηλεοπτική επανάσταση». Παρά φύσιν, λοιπόν, όψιμα τα γεννητούρια στα καθ' ημάς! Όπως είχε συμβεί περίπου τρεις δεκαετίες νωρίτερα με το ραδιόφωνο. Μια καθυστέρηση που θα επαναληφθεί αργότερα, στις διάφορες φάσεις εξέλιξης του Μέσου στη χώρα μας. Τουλάχιστον μέχρι να συγχρονιστεί με το διεθνές τηλεοπτικό γίγνεσθαι μετά τη θέσπιση της ιδιωτικής τηλεόρασης το 1989. Η χρονική τουλάχιστον υστέρηση ήταν και παραμένει αμετάθετο χαρακτηριστικό των ελληνικών οπτικοακουστικών μέσων. Αν και σε πολύ γενικές γραμμές στη χώρα μας η εισαγωγή νέων τεχνολογιών γίνεται σχετικά γρήγορα. Όμως, τόσο με το ραδιόφωνο όσο και με την τηλεόραση, διαπιστώνεται μια απόσταση 10-15 χρόνων.

Το «γιατί» δεν έχει μια απάντηση κοινά αποδεκτή, καθώς λείπουν ειδικές συστηματικές μελέτες, αλλά μια δέσμη απαντήσεων. Το πρόβλημα, όπως είναι φυσικό, δεν είναι μια υπόθεση των ιστορικών του Μέσου, αφού βάζει τη σφραγίδα του ακόμη και σήμερα στο ραδιοτηλεοπτικό τοπίο. Σημειωτέον ότι μία από τις παρενέργειες της καθυστέρησης ήταν οι εσπευσμένες και αποσπασματικές αποφάσεις της Πολιτείας. Από τις πρώτες υποδομές, έως τη λειτουργία εθνικού δικτύου και από το καθεστώς της ιδιωτικής ραδιοτηλεόρασης, έως το νομικό πλαίσιο συνολικά για τα οπτικοακουστικά μέσα.

ΠΡΟΤΑΣΕΙΣ ΑΠΟ ΕΘΝΙΚΗ ΚΑΙ ΑΒC

Το 1965 απορρίπτεται πρόταση της Εθνικής Τράπεζας για εγκατάσταση τηλεοπτικού κρατικού δικτύου, με δικά της κεφάλαια. Σύμφωνα με τη μελέτη, μέσα σ' έναν χρόνο θα καλύπτονταν τα 3/5 του πληθυσμού. Την ίδια χρονιά έγινε πρόταση του αμερικανικού δικτύου ΑΒC για εγκατάσταση πλήρους δικτύου και εκμετάλλευση του για 30 χρόνια. Οι αποικιακοί όροι του καθιστούν αδύνατη την υιοθέτηση του από τις κυβερνήσεις των «αποστατών», λόγω του πολιτικού κόστους...

ΡΕΚΟΡ ΚΑΘΥΣΤΕΡΗΣΕΩΝ ΓΙΑ ΤΗΝ ΕΛΛΑΔΑ

Η τελευταία χώρα στην Ευρώπη που απέκτησε δίκτυο

Με αφορμή διάφορες επετείους η ιστορική εκείνη μέρα και η «πρώτη ηρωική τηλεοπτική περίοδος», μέχρι την επιβολή της δικτατορίας του 1967, έχουν περιγραφεί με λεπτομέρειες. Υπάρχουν και βιβλία μερικών πρωτοπόρων της τηλεόρασης, που με γλαφυρότητα αποτυπώνουν το κλίμα των ημερών και την έναρξη των εκπομπών.

Όταν την Τετάρτη 23 Φεβρουαρίου 1966 γεννιόταν η ελληνική τηλεόραση στο «πανύψηλον κτίριον του ΟΤΕ εις την οδό Πατησίων, είς την ταράτσαν του οποίου είναι εγκατεστημένος ο πομπός με δύο τεράστια κάτοπτρα», το νέο Μέσο είχε ήδη εξαπλωθεί έως την Γκάνα! Αυτό σημειώνουν σκωπτικά σχολιαστές εκείνων των ημερών.

Θα μπορούσαν να γίνουν πολλές συγκρίσεις, που καταδεικνύουν το μέγεθος της απόστασης που χώριζε την Ελλάδα από άλλες χώρες. Την ίδια περίοδο τον κόσμο κατακτούσε το σύστημα έγχρωμης μετάδοσης. Βρισκόταν σε τροχιά τηλεπικοινωνιακός δορυφόρος που συνέδεε Β. Αμερική και Ευρώπη. Όσοι Έλληνες είχαν τηλεοπτικούς δέκτες παρακολουθούσαν γιουγκοσλαβικές εκπομπές στη Μακεδονία, στα Επτάνησα ιταλικές και στην Κρήτη αμερικανικές από την αμερικανική βάση. Σε 250 υπολογίζονται οι κάτοχοι τηλεοπτικών συσκευών το 1965, ενώ άλλες τόσες βρίσκονταν σε λειτουργία πίσω από βιτρίνες κεντρικών καταστημάτων της Αθήνας.

Οι συγκρίσεις με τις τηλεοπτικές πραγματικότητες ευρωπαϊκών χωρών είναι ακόμη πιο αποκαλυπτικές. Ιδού μερικές ακόμη: Η EUROVISION με τη συμμετοχή 9 κρατών έχει αρχίσει επισήμως να εκπέμπει προ δεκαετίας (1953-1955). Στη Βρετανία την ίδια εποχή είναι πραγματικότητα η μη κρατική εμπορική τηλεόραση, κυκλοφορούν στο εμπόριο βίντεο και η Καθολική Εκκλησία έχει ανακηρύξει την Αγία Κλάρα προστάτιδα της τηλεόρασης! Ακόμη και η οχλοκρατούμενη Κύπρος γνώριζε την τηλεόραση από το 1957...

Στη δεκαετία του 1960 η μοναδική ευρωπαϊκή χώρα η οποία δεν διέθετε εθνικό δίκτυο ραδιοτηλεόρασης ήταν η Ελλάδα. Για ιστορική παρηγοριά ας προστεθεί και η Τουρκία που απέκτησε δίκτυο ταυτοχρόνως σχεδόν με το ελληνικό...

ΠΟΛΙΤΙΚΕΣ ΕΠΙΛΟΓΕΣ ΚΑΙ ΣΚΟΠΙΜΟΤΗΤΕΣ

Αδύναμες κυβερνήσεις και εκδοτικά συμφέροντα

«ΤΟ ΕΙΡ προσπαθούσε πολύ καιρό να υλοποιήσει την ιδέα της τηλεόρασης. Όμως, από τη μια μεριά οι αμφιταλαντεύσεις της κυβέρνησης και από την άλλη η έλλειψη χρημάτων δεν άφηναν περιθώρια να ευοδωθεί η προσπάθεια...» (από το βιβλίο του Γ. Δάμπασή «Την εποχή της τηλεόρασης»).

Μια πρώτη απάντηση που δίνεται για την καθυστέρηση είναι η τεχνική υπανάπτυξη και η έλλειψη της σχετικής γνώσης. Αλλά, όμως, από το 1961 υπάρχει υποτυπώδης μηχανισμός, που μπορεί να εκπέμψει, όπως στη Διεθνή Έκθεση Θεσσαλονίκης και βρίσκεται στα αζήτητα. Έλληνες τεχνικοί, συνεργαζόμενοι με Αμερικανούς, έχουν αναλάβει και προχωρούν στην εγκατάσταση και λειτουργία της τηλεόρασης στη Σαουδαραβία. Ακόμη και σχολή ραδιοτηλεόρασης υπάρχει στην Αθήνα.

Στη χώρα έχει εκδηλωθεί ζωηρό ενδιαφέρον από διεθνείς εταιρείες (αμερικανικές, αγγλικές, ιταλικές και ιαπωνικές ακόμη) για την ανάπτυξη της τηλεόρασης. Επιχειρηματικοί φορείς όπως η ΔΕΗ, ο ΟΤΕ, η Εθνική Τράπεζα, η Ολυμπιακή είναι πρόθυμοι να επενδύσουν.

Έτσι, το συμπέρασμα είναι ότι η καθυστέρηση έχει περισσότερο σχέση με κρατικές-πολιτικές επιλογές παρά μ' άλλες παραμέτρους. Αν και έπαιξε, φυσικά, ρόλο η έλλειψη πόρων, οφείλεται κυρίως στην έλλειψη πολιτικής διορατικότητας για τη δύναμη της τηλεόρασης, τις παλινδρομίες των κυβερνήσεων και των πολιτικών ηγεσιών. Βεβαίως, στην πολιτική ρευστότητα, ιδιαίτερα της προ-δικτατορικήδ περιόδου (1965-1967).

Ο Κ. Καραμανλής και η ΕΡΕ δεν τόλμησαν να προχωρήσουν, καθώς είχαν να αντιμετωπίσουν την αντίθεση των εκδοτικών συγκροτημάτων, των ανθρώπων του κινηματογράφου, αλλά και τα συγκρουόμενα συμφέροντα των ενδιαφερόμενων πολυεθνικών για τον έλεγχο της ελληνικής τηλεόρασης,

Το αυταρχικό κράτος φοβόταν ότι δεν θα μπορούσε να ελέγχει ασφυκτικά την τηλεόραση, όπως το ραδιόφωνο. Έκρυβαν τον φόβο από τον μη έλεγχο και την απώλεια στο μονοπώλιο της δημόσιας ενημέρωσης πίσω από την ευθύνη του ΕΙΡ για τις εκπομπές. Το ραδιοφωνικό ίδρυμα, όμως, σε κατάσταση οιονεί χρεοκοπίας, αδυνατούσε να προχωρήσει σε μια ανάγκη που είχε υπερωριμάσει...

Το Παλάτι ζήλεψε τον Φράνκο.

Στο μικρό διάστημα της διακυβέρνησης από τον Γ. Παπανδρέου (1963-1965) επιχειρήθηκαν ορισμένα βεβιασμένα βήματα, αλλά χωρίς συνέχεια. Την περίοδο αυτή είναι χαρακτηριστικό ότι το Παλάτι, έχοντα ως «πρότυπο» την ισπανική τηλεόραση ΤV του Φράνκο, που εγκαινιάζει εθνικό δίκτυο, πιέζει για τη δημιουργία στρατιωτικού καναλιού. Θα είχε έτσι και τον «στρατό του» και το «κανάλι του»...

Εκείνα τα πρώτα βήματα, που οφείλονται κυρίως στην ατομική βούληση των πρωτοπόρων της τηλεόρασης, συμπίπτουν με ιη γέννηση της ελληνικής τηλεόρασης. Αυτή, όμως, που θα αξιοποιήσει τη δύναμη της ήταν η χούντα του 1967. Με το «αποφασίζομεν και διατάσσομεν» έφτιαξε και έβαλε ένα εθνικό δίκτυο υπό τις διαταγές της.

Οι δέκτες στα τέλη του 1969 έφθαναν τους 100.000 (στο τέλος του 1966 καταγράφονται περίπου 13.000). Μοιραία η ανάπτυξη της ελληνικής τηλεόρασης πίσω από τα σίδερα της δικτατορίας σφράγισε το νέο Μέσο.

ΧΡΟΝΟΛΟΠΟ

Οι σταθμοί στην πορεία του Μέσου

«ΑΡΚΕΤΟ καιρό το κράτος έμεινε άπραγο μπροστά στα αλληλοσυγκρουόμενα συμφέροντα των εκδοτικών συγκροτημάτων και των πολυεθνικών που επεδίωκαν, η κάθε μία για λογαριασμό της, το πατρονάρισμα και την εκμετάλλευση της τηλεόρασης...» (Γιώργος Κάρτερ, από τους πρωτοπόρους της ελληνικής τηλεόρασης)

Σεπτέμβριος 1961

Ο πρώτος τηλεοπτικός σταθμός εκπέμπει στο πλαίσιο της ΔΕΘ. Λειτουργεί, με κλειστό κύκλωμα, επί τρεις βδομάδες, με τρίωρο πρόγραμμα.

Σεπτέμβριος 1964

Ο γάμος του διαδόχου Κωνσταντίνου με την Αννα-Μαρία μεταδίδεται τηλεοπτικά μέσω της EUROVISION, με ιταλικό-δανέζικο εξοπλισμό. Η λήψη εικόνας σε απόσταση 8 χλμ. από τον Λυκαβηττό.    

Σεπτέμβριος 1965

«Δοκιμαστικές εκπομπές» του ΕΙΡ από τους ραδιοθαλάμους του Ζαππείου.

Οκτώβριος 1965

Εγκατάσταση πειραματικού σταθμού τηλεοράσεως του ΕΙΡ στο νέο κτίριο του ΟΤΕ (Πατησίων - Γ Σεπτεμβρίου).

Τέλη 1965,1966

Δοκιμές για την Τηλεόραση Ενόπλων Δυνάμεων, με πρωτοβουλία της Γεωγραφικής Υπηρεσίας Στρατού.

Φεβρουάριος 1966

Τέσσερις μέρες μετά το πρώτο επίσημο ημερήσιο τηλεοπτικό πρόγραμμα του ΕΙΡ, εκπέμπει τρεις φορές την εβδομάδα και η ΤΕΔ (κατοπινή ΥΕΝΕΔ). Στην Αθήνα υπάρχουν 1.200-1.500 τηλεοπτικοί δέκτες.

Μάρτιος 1966

Η πρώτη ζωντανή εκπομπή της τηλεόρασης του ΕΙΡ και το πρώτο «έκτακτον δελτίον ειδήσεων», με την εκτόξευση του αμερικανικού διαστημοπλοίου «Δίδυμοι 8». Το γεγονός υποτίθεται ότι μεταδίδεται απευθείας, ενώ στις οθόνες προβάλλονται φωτογραφίες που έχουν ληφθεί από την Αμερικανική Υπηρεσία Πληροφοριών.

Απρίλιος 1966:

Το πρώτο κανονικό «δελτίον ειδήσεων» του ΕΙΡ (γνωστό μετά ως ΗΧΩ ΤΩΝ ΓΕΓΟΝΟΤΩΝ). Ο Τύπος αφιερώνει μερικές αράδες απογοήτευσης για το αποτέλεσμα...

"ΕΘΝΟΣ"