Γιάννης Σακελλαράκης : Ο τελευταίος μεγάλος αρχαιολόγος της γενιάς του

Γιάννης Σακελλαράκης

Ο τελευταίος μεγάλος αρχαιολόγος της γενιάς του

Μια μεγάλη μορφή της Αρχαιολογίας, ο Γιάννης Σακελλαράκης, πέθανε στις 28 Οκτωβρίου 2010 σε ηλικία 74 ετών, ύστερα από μια λεβέντικη αλλά άνιση μάχη με τον καρκίνο. Ο θάνατος τον βρήκε στο σπίτι του και η κηδεία έγινε την επομένη σε στενό οικογενειακό κύκλο.

Όμως είναι βέβαιον ότι  ακόμα και τώρα εκείνος θα ήθελε να βρίσκεται ψηλά στον Ψηλορείτη, στην τελευταία ανασκαφή του, στη Ζώμινθο. Γιατί εκεί μπορούσε, όπως έλεγε, να ζει τη μινωική γαλήνη των βουνών και εκεί ζητούσε να τον θάψουνε.

Δεν ήταν Κρητικός ο Γιάννης Σακελλαράκης, αλλά έγινε- άλλωστε διετέλεσε για αρκετά χρόνια διευθυντής του Αρχαιολογικού Μουσείου Ηρακλείου- και οι άνθρωποι στην Κρήτη τον ένιωθαν δικό τους άνθρωπο. Του έγραφαν μαντινάδες, τον περίμεναν όχι μόνο κάθε καλοκαίρι για την ανασκαφή αλλά και σε κάθε τους σημαντική στιγμή, είτε εκλογές- είχε γίνει επίτιμος δημότης Ανωγείων και Αρχανών- είτε συνέδρια, γάμους και χαρές.

Ο τελευταίος από τους μεγάλους αρχαιολόγους της γενιάς του- δεν είναι τυχαίο άλλωστε ότι τον συνέδεε στενή φιλία με τον μεγαλύτερό του Μανώλη Ανδρόνικο -, ο Γιάννης Σακελλαράκης ήταν ένας επιστήμονας διεθνούς ακτινοβολίας, προσωπικότητα με μεγάλο έρεισμα, αναγνωρισμένος και στο εξωτερικό ως ο υπ΄ αριθμόν 1 γνώστης της Μινωικής Αρχαιολογίας.

Υπήρξε ο αρχαιολόγος που ανέσκαψε στην Κρήτη το Ιδαίο Αντρο, το σπουδαιότερο λατρευτικό ιερό της Μινωικής εποχής σε υψόμετρο 1.500 μ., τη σπηλιά δηλαδή όπου γεννήθηκε ο Δίας, φέρνοντας στο φως ευρήματα μοναδικής σημασίας και ποιότητας. Και στα Ανεμόσπηλια, ένα μικρό ιερό κορυφής, εντόπισε μια ανθρωποθυσία, ανακάλυψη που έγινε διεθνώς γνωστή- αν και στην Ελλάδα τον αντιμετώπισαν με επιθετικότητα. Ήταν επίσης εκείνος που έφερε στο φως το μινωικό ανάκτορο των Αρχανών στην Κρήτη και που ανέσκαψε ένα ακόμη σπουδαίο ιερό κορυφής, στα Κύθηρα.

Ο Γιάννης Σακελλαράκης γεννήθηκε στην Αθήνα το 1936. Αποφοίτησε από το τμήμα Ιστορίας και Αρχαιολογίας του Πανεπιστημίου Αθηνών και έκανε το διδακτορικό του στο Πανεπιστήμιο της Χαϊδελβέργης, όπου και δίδαξε ως καθηγητής. Αυτός και η πιστή σύντροφός του, η αρχαιολόγος Εφη Σαπουνά-Σακελλαράκη , εργάστηκαν μαζί στην ανασκαφή και συχνά στις δημοσιεύσεις. Εργαζόταν μανιωδώς ως πριν περίπου έναν μήνα από τον θάνατό του, για να προφθάσει να ολοκληρώσει το τελευταίο έργο του με βάση την αρχή ότι ο αρχαιολόγος υποχρεούται να μελετά και να δημοσιεύει ό,τι φέρνει στο φως. Παρήγαγε άλλωστε σπουδαίο επιστημονικό συγγραφικό έργο, με αμέτρητες δημοσιεύσεις αλλά και βιβλία για το ευρύτερο κοινό- σε έναν λόγο ποιητικό και φιλοσοφικό, που γοητεύει. Και εκείνος έτσι ήταν. Με βαθιά γνώση της ανθρώπινης φύσης και της μοίρας του επί Γης, σταθερός στις αξίες της ηθικής και της αξιοπρέπειας, με μια παλιού καιρού ευγένεια και γοητεία.

«Οραματίζομαι μια Αρχαιολογία που δεν θα είναι καταστροφική, διότι και εγώ νιώθω καταστροφέας. Αυτό ελπίζω για τους μελλοντικούς. Να έχουν καθαρότερη συνείδηση από τη δική μου» έλεγε. Τιμήθηκε, μεταξύ άλλων, με τον χρυσό σταυρό του Τάγματος της Τιμής της Ελληνικής Δημοκρατίας, ενώ βραβεύθηκε από την Ακαδημία Αθηνών και με το χρυσό μετάλλιο του Πανεπιστημίου Κρήτης. Το καλοκαίρι  του 2010 ο Γιάννης Σακελλαράκης ανέβηκε για τελευταία φορά στη Ζώμινθο. «Εδώ είμαι καλύτερα. Αν αφήσω κάτι στην Αρχαιολογία, αυτό θα είναι η διάσταση των βουνών» μου είχε πει στην τελευταία συνομιλία με τους δημοσιογράφους.

Σε συνέντευξη της στην ΑνωΓη  τον Αύγουστο του 2012 η σύντροφος του Έφη  Σαπουνά είχε αναφέρει χαρακτηριστικά για την τελευταία επιθυμία του μεγάλου αρχαιολόγου:

”Επιθυμία του ήταν να ταφεί εδώ και αυτό θα γίνει όταν περάσουν τα 4 χρόνια… Δεν ξέρω ακριβώς το σημείο αλλά θα είναι στην Ζώμινθο. Είναι σαν να μην έχει φύγει. Είναι εδώ, όπως στην φωτογραφία του εδώ στο μουσείο. Μας κοιτάζει με αυτό το Ολύμπιο ύφος. Μεγάλη προσωπικότητα. Νιώθω τυχερή που έζησα μαζί του και δούλεψα δίπλα του. Το 2008 όταν έμαθε για τον καρκίνο είχε γράψει πράγματα στο κομπιούτερ του που τα είδα αργότερα. Ότι δεν ήθελε κόσμο στην κηδεία του δεν τα ήθελε αυτά που κορόιδευε και τα θεωρούσε σαχλαμάρες. Επίσης έγραψε θέλω να πάω στα Ανώγεια σε μια τρύπα στο βουνό με μια πλάκα πάνω με δυο λόγια. Θα δούμε που θα ταφεί και τι λόγια θα γραφτούν στην πλάκα..”

Η πραγματοποίηση της τελευταίας επιθυμίας

Ο Γιάννης Σακελλαράκης επέστρεψε το 2014 "σπίτι" του και αναπαύεται στην αγκαλιά του Ψηλορείτη! Με μια λιτή και συγκινητική τελετή τα οστά του σπουδαίου αρχαιολόγου μεταφέρθηκαν στη Ζώμινθο…

” Ο Ψηλορείτης δεν ρωτά στην έγνοια μπλιό δεν μπαίνει,

τον ζηλευτό του άρχοντα στς’ αγκάλες του ζεσταίνει…”.

Αυτή η μαντινάδα αναγράφεται στο μνημείο του Γιάννη Σακελλαράκη, του μεγάλου Έλληνα αρχαιολόγου που τα οστά του αναπαύονται στην Ζώμινθο τέσσερα χρόνια μετά τον θάνατο του, στην ανωγειανή γη που τίμησε και δούλεψε πάνω της για περισσότερα από 30 χρόνια. Ο ανωγειανός ποιητής Κώστας Μανουράς ή Προσφύρης ήταν ο δημιουργός των στίχων που αποτυπώνουν ανάγλυφα το κλίμα σεβασμού  που επικράτησε κατά τη διάρκεια της τελετής απόθεσης των οστών του στην αγαπημένη νέα του κατοικία. Το μνημείο φιλοτέχνησε ο κ. Μαρίνος Φασουλάς.

Η  τελευταία επιθυμία του αυθεντικού Ανωγειανού πραγματοποιήθηκε την Κυριακή 29 Ιουνίου 2014, σε μια λιτή και σεμνή τελετή, που μετά από αυτή προσφέρθηκε  μια ρακί και ένα κομμάτι τυρί και ντάκο στην μνήμη του.

Δίπλα στην σύντροφο της ζωής του Έφη Σαπουνά βρέθηκαν στην Ζώμινθο αρκετοί Ανωγειανοί για να τιμήσουν τον άνθρωπο που ανέδειξε το όνομα και τον πολιτισμό του τόπου καθώς επίσης οι πολιτικές αρχές, φίλοι και στενοί συνεργάτες του.

Στην «ΑνωΓη» μίλησαν πολλοί για τον άνθρωπο και επιστήμονα που αφιέρωσε τη ζωή του στην Αρχαιολογία και που μέχρι και τις τελευταίες του στιγμές πάσχιζε να ολοκληρώσει την ανασκαφή στην αγαπημένη του Ζώμινθο, που, όπως αποκάλυψε η σύζυγος του, υπήρξε ένα δικό του δημιούργημα, μια αποκλειστικά δική του ανακάλυψη κάτι που στην αρχή μόνο ο ίδιος πίστευε ενώ όλοι οι υπόλοιποι θεωρούσαν ότι είναι  ένας ανέφικτος στόχος.

Συγκινημένη εμφανώς η Έφη Σαπουνά -Σακελλαράκη μιλώντας στην ΑνωΓη ανέφερε χαρακτηριστικά:

”Σήμερα πραγματικά είμαι ιδιαίτερα συγκινημένη γιατί σήμερα ο Γιάννης έρχεται εκεί που πραγματικά ήθελε να έρθει, αλλά και  που θέλω και εγώ να ανήκει διότι συνεχίζω το μεγάλο του έργο εδώ. Δεν πιστεύω ότι αν ήταν κάπου αλλού θα ήταν καλύτερα.

Ζει στο σπίτι, στη δουλειά μας, στα βιβλία που γράφαμε μαζί και που συνεχίζουμε να γράφουμε μαζί.

Επομένως εδώ είναι ο καταλληλότερος χώρος να βρίσκεται.

Είμαι από τη μια μεριά συγκινημένη που τον αποχωρίζομαι κατά κάποιον τρόπο, αλλά πνευματικά είναι μαζί μου και ήρθε στον τόπο που ανήκει.

Αύριο αρχίζουμε την ανασκαφή και ήθελα να είναι με τις ευλογίες του η αρχή της ανασκαφής. Ήθελα να περνάμε και να μας δίνει κάθε πρωί την ευχή του.

Ευτυχώς το όνειρο του όχι μόνο να έρθει εδώ αλλά και να βρεθούν όσα ευρήματα ανακάλυψε εδώ, έγινε πραγματικότητα. Η Ζώμινθος είναι μια εξαιρετικά σημαντική περιοχή ένα Μινωικό παλάτι στο βουνό. Κανείς άλλος στην αρχή δεν το πίστευε τόσο ούτε κι εγώ ακόμη αλλά πλέον αποδεικνύεται ότι είχε δίκιο. Επομένως και η συγκίνηση μου τώρα είναι ακόμα μεγαλύτερη.

 Ο Γιάννης Σακελλαράκης μαζί με τη σύντροφό του, επίσης αρχαιολόγο, Εφη ΣαπουνάΣακελλαράκη,

 στην τελευταία αρχαιολογική ανασκαφή του, στη Ζώμινθο της Κρήτης

Ο Δήμαρχος Ανωγείων κ. Σωκράτης Κεφαλογιάννης που συνεργάστηκε άψογα με τον Γιάννη Σακελλαράκη και την Έφη Σαπουνά, τόσο για την Ζώμινθο όσο και για το μουσείο στα Ανώγεια τόνισε στην ΑνωΓη:

”Είμαστε ευτυχείς γιατί σήμερα ικανοποιούμε την τελευταία επιθυμία του αείμνηστου Γιάννη Σακελλαράκη. Ένας άνθρωπος ο οποίος σημάδεψε τον τόπο μας, ένας άνθρωπος που έδωσε μια σημαντική προστιθέμενη αξία στα πολιτισμικά και ιστορικά στοιχεία της περιοχής μας τόσο στο Ιδαίον Άντρο όσο και στη Ζώμινθο.

 Ο αρχαιολόγος Γιάννης Σακελλαράκης με την ομάδα του μπροστά από το Ιδαίο Αντρο στην ανασκαφή του

Η ανάδειξη του Ιδαίου Άντρου στην οποία σήμερα βλέπουμε ορατά τα αποτελέσματα της, αλλά και η ανάδειξη αυτού του πολύ σπουδαίου χώρου της Ζωμίνθου τα οφείλουμε σε αυτόν και στη σύντροφο του Έφη η οποία με τιμή συνεχίζει το έργο αυτό και πιστεύουμε ότι πολύ σύντομα, όπως το Ιδαίον Άντρο καθίσταται επισκέψιμο και η Ζώμινθος θα είναι ένας από τους σπουδαίους πλέον αρχαιολογικούς χώρους της Κρήτης.

Θέλουμε βήματα αργά και σταθερά τα οποία όμως όπως μας δίδαξε ο Γιάννης Σακελλαράκης είναι τα πιο σίγουρα…”.

Ο προσωπικός φίλος του Γιάννη Σακελλαράκη, κ. Κώστας Μαμαλάκης δήλωσε:

”Είναι μια γνωριμία με τον Γιάννη από το 1981. Δεν είναι μόνο τα χρόνια που μετράνε αλλά και η ουσία των πραγμάτων. Ο Σακελλαράκης ήταν για μένα ένας μύστης , με έμαθε να είμαι ένας κρυφός άνθρωπος που σημαίνει ίσως ουσιαστικός…”.

“To Ίχνος του χρόνου”

 

“To Ίχνος του χρόνου” είναι μια ταινία - ντοκιμαντέρ  αφιερωμένη στη ζωή του μεγάλου Έλληνα αρχαιολόγου Γιάννη Σακελλαράκη που έδωσε όλη τη ζωή του στις ανασκαφές και έγινε για δεκαετίες ο αγαπημένος των Ανωγειανών κατά τη διάρκεια των ανασκαφών του τόσο στην Ζώμινθο, όσο και στο Ιδαίο Άντρο. Όπως αναφέρει το anogi.gr, η ταινία  αναμένεται  εντός του 2016 με το σενάριο και την σκηνοθεσία να υπογράφει η κ. Διονυσία Κοπανά. Στην δημοσιότητα έχουν δοθεί κάποια τρέιλερ της ταινίας, με συνεργάτες του, εργάτες της Ζωμίνθου και φίλους, να μιλάνε για τον σπουδαίο Γιάννη Σακελλαράκη ενώ σε ένα άλλο τρέιλερ ο Λουδοβίκος των Ανωγείων τραγουδάει αφιερώνοντας στον Σακελλαράκη το τραγούδι χωρίς αποσκευές.

Μια ταινία για τον Γιάννη Σακελλαράκη

Εξέχουσα μορφή στο χώρο της αρχαιολογίας, ο Γιάννης Σακελλαράκης δεν έκανε τίποτα άλλο στη ζωή του παρά να αναζητά τη βαθιά κρυμμένη αλήθεια, την αθέατη όψη των πραγμάτων.«Ένδον σκάπτε», συνήθιζε να λέει, και όπως έσκαβε ευλαβικά και επίμονα, το χώμα για να ανακαλύψει το κρυμμένο παρελθόν, το ανθρώπινο ίχνος, έτσι έκανε και με την ίδια τη ζωή και την ουσία των πραγμάτων.

Η ταινία με μια βαθιά, διεισδυτική ματιά, επιχειρεί να παρουσιάσει την προσωπικότητά του, προσθέτοντας όμως και αυτή τη διάσταση: του σπουδαίου διανοητή και δάσκαλου, του «ανασκαφέα ψυχών» που επηρέασε καταλυτικά όλους όσοι είχαν την τύχη να βρεθούν δίπλα του.

Το σύντομο ιστορικό μιας μικρής Οδύσσειας

Πρόθεσή μας δεν ήταν να κάνουμε μια κλασική βιογραφική ταινία λένε οι δημιουργοί της παρουσιάζοντας μια γραμμική παράθεση των κυριοτέρων σημείων του βίου του αρχαιολόγου. Αυτό που θελήσαμε –και θέλουμε– μέσα από αυτή την ταινία είναι να πάμε πέρα από το προφανές και το γνωστό, να μυηθούμε σε αυτή την ξεχωριστή, μοναδική προσωπικότητα.

Όραμά μας είναι να καταθέσουμε μια ταινία – ταξίδι μύησης ακολουθώντας τα ίχνη του δάσκαλου, του μύστη, του στοχαστή, του ανασκαφέα στους τόπους που σημάδεψαν τη ζωή του και μέσα από τη ματιά του να ανακαλύψουμε την ιδιαίτερη σχέση του με το χρόνο, την καταβύθισή του στο παρελθόν, την κρητική του τύχη, που μόνο τυχαία δεν υπήρξε.

Αφιερώνοντας τέσσερα χρόνια γυρισμάτων, εγώ και οι συνεργάτες μου πατήσαμε το καλοκαιριάτικο στεγνό χώμα της ανασκαφής της Ζωμίνθου, συναντήσαμε στο Ιδαίον Άντρο το σύννεφο που κάποτε ξεψύχησε μπροστά στα μάτια του, ανηφορίσαμε προς τα ανεμόσπηλια, διασχίσαμε το φαράγγι των Νεκρών στη Ζάκρο, περιδιαβήκαμε το νεκροταφείο στο Φουρνί των Αρχανών και ξαποστάσαμε στο, εκεί, θερινό ανάκτορο, αναζητήσαμε την αντίπερα κορυφή του Ψηλορείτη από την κορυφή του Αη Γιώργη στα Κύθηρα αλλά και τον άλλο Δία που κατοικεί στην κορυφή του αρκαδικού Λύκαιου Όρους.

Μεγάλο βάρος δόθηκε στην κινηματογράφηση του φυσικού περιβάλλοντος, σε όλες τις εποχές του χρόνου, καθώς ο ίδιος ο Σακελλαράκης πίστευε πως αν άφηνε κάτι στην κρητική αρχαιολογία αυτό θα ήταν η διάσταση των βουνών: η ανάδειξη της μινωικής σιωπής και της μεγαλειώδους μινωικής γαλήνης. Γι αυτό και επιμείναμε στη διερεύνηση της σχέσης του Σακελλαράκη με τη Φύση και τον ιδιαίτερο τρόπο συνομιλίας του με τα φυσικά στοιχεία αλλά και την εσωτερική, σχεδόν μυστική σχέση που ανέπτυξε με τους εκεί ανθρώπους καθώς και το ίχνος που άφησε στην ψυχή τους η συνάντηση μαζί του.

Τα γυρίσματα της ταινίας ολοκληρώθηκαν χάρη στην αγόγγυστη συμπαράσταση της κ. Έφης Σαπουνά-Σακελλαράκη, το δε σύνολο των εξόδων γυρίσματος καλύφθηκε από το Ίδρυμα Κωστόπουλου.

Το Ίχνος του Χρόνου / The Trace of Time INTERVIEW TRAILER

http://www.candianews.gr/2016/02/23/418153/

http://www.candianews.gr/2014/06/21/itan-teleftea-tou-epithimia-sti-zomintho-ta-osta-tou-archeologou-g-sakellaraki/

http://www.candianews.gr/2016/02/23/418153/

http://anaskafi.blogspot.gr/2014/07/blog-post_1.html

http://www.tovima.gr/culture/article/?aid=363850