ΜΕΓΑΡΟ ΜΤΣ : Οι στάβλοι έγιναν μέγαρο με γαλλική φινέτσα

 

Η πρόσοψη επί της οδού Σταδίου είναι η πιο κομψή και θεωρείται χαρακτηριστικό δείγμα Art Deco στην Αθήνα | Φωτ.: Βασίλης Μαθιουδάκης

 

Οι στάβλοι έγιναν μέγαρο με γαλλική φινέτσα

Συντάκτης: 

Χαρά Τζαναβάρα

 

Βρίσκεται μιαν ανάσα από την πλατεία Συντάγματος, παρ' όλα αυτά επί Οθωνα και ώς την εκθρόνιση του Γεωργίου στέγαζε τους... βασιλικούς στάβλους.

Είχε κατασκευαστεί το 1834 σε σχέδια του αρχιτέκτονα της Αυλής Κ. Ρέεζερ. Με την κατάργηση της μοναρχίας, το «φιλέτο» περιήλθε στο Δημόσιο, το οποίο κατά τα ειωθότα δεν πολυενδιαφέρθηκε για την αξιοποίησή του.

Το 1923 ήταν μια μεγάλη αλάνα, στην οποία, όπως μας πληροφορεί ο Γιάννης Καιροφύλας στο βιβλίο του «Περπατώντας στους δρόμους της Αθήνας», ένας ξένος επιχειρηματίας ονόματι Αμάρ είχε εγκαταστήσει το τσίρκο του!

Διέθετε ελέφαντες, λιοντάρια, πιθήκους και άλλα ζώα που προκαλούσαν φόβο στους Αθηναίους.

Οι εφημερίδες έγραφαν για τους βασανισμούς των φυλακισμένων ζώων, ενώ υπήρχαν φήμες για τον τρόπο που εξασφάλιζαν την τροφή τους, αλλά οι ανατριχιαστικές αποκαλύψεις μάλλον λειτουργούσαν ως κράχτης για το θέαμα...

Η αξιοποίησή του

Την ίδια εποχή, σημαντικοί πολεοδόμοι είχαν προτείνει την αξιοποίηση του ακινήτου. Είχαν διατυπωθεί προτάσεις για δημιουργία όπερας, για πλατεία αλλά και διαμελισμό του σε μικρότερα οικόπεδα ώστε να αξιοποιηθεί για διαφορετικές χρήσεις, όπως γραφεία, κατοικία, χώροι ψυχαγωγίας.

Το 1924 στο παιχνίδι μπήκε δυναμικά το πανίσχυρο Μετοχικό Ταμείο Στρατού (ΜΤΣ).

Είχε συγκροτηθεί στις αρχές του 1853 με ένα νόμο που έφερε την υπογραφή του υπουργού Στρατιωτικών Σπύρου Μήλιου και ήταν ένα ταμείο αρωγής για τις χήρες και τα ορφανά των αξιωματικών του Στρατού και της Χωροφυλακής.

Ακολούθησαν πολλά νομοθετήματα ώς την τελική ονομασία του ως «Μετοχικόν Ταμείον του κατά Γην Στρατού», που είχε στην ιδιοκτησία του σημαντικά ακίνητα.

Με αυτή την «προίκα» ξεκίνησαν οι διαπραγματεύσεις με το Δημόσιο ώστε να ανταλλαγεί το οικόπεδο των 16.000 τετραγωνικών πήχεων μεταξύ των οδών Σταδίου, Βουκουρεστίου, Πανεπιστημίου και Αμερικής, παραχωρώντας άλλες ιδιοκτησίες του ΜΤΣ.

Οι διαπραγματεύσεις δεν καρποφόρησαν και το 1925 αποφασίζεται η πώλησή του έναντι 50 εκατ. δραχμών, από τις οποίες 15 εκατ. δόθηκαν σε μετρητά και τα υπόλοιπα σε χρεόγραφα.

Ηταν η πρώτη, αλλά όχι η μόνη επιτυχημένη επιλογή του Ταμείου, που απευθύνθηκε στον Ανδρέα Μεταξά, από τους πιο σημαντικούς αρχιτέκτονες του Μεσοπολέμου, για να καθορίσει τους βασικούς όρους αξιοποίησης του κεντρικού ακινήτου.

Ηταν αυτός που πρότεινε να γίνει αρχιτεκτονικός διαγωνισμός, ο πιο δόκιμος τρόπος για παρεμβάσεις μεγάλης κλίμακας.

Στην πρόσκληση έδωσαν το «παρών» όλα τα μεγάλα ονόματα της εποχής. Υποβλήθηκαν 37 μελέτες, η μία καλύτερη από την άλλη, που εξετάστηκαν από επιτροπή Βρετανών αρχιτεκτόνων, η οποία αποφάσισε να δώσει τα πρωτεία σε δύο νεαρούς και άγνωστους αρχιτέκτονες, που δεν είχαν προλάβει να αποφοιτήσουν από την περίφημη Ecole des Beaux Arts, τη Σχολή Καλών Τεχνών του Παρισιού.

Ο Βασίλης Κασσάνδρας (1904-1973) είχε γεννηθεί στην Αθήνα, αλλά σπούδασε Αρχιτεκτονική στο Παρίσι, όπου γνώρισε τον καταγόμενο από την Κερασούντα της Μικράς Ασίας Λεωνίδα Μπόνη (1896-1963).

Ηταν η εποχή που στη γαλλική πρωτεύουσα εδραιωνόταν το ρεύμα της Art Deco, το οποίο επιχειρούσε να ισορροπήσει ανάμεσα στον δαντελένιο κλασικισμό και τις αυστηρές γεωμετρικές γραμμές του μοντερνισμού.

Είχαν την τύχη να διδαχτούν από σπουδαίους δασκάλους, που τους έμαθαν πως «το ωραίο είναι το μεγαλείο του αληθινού», αλλά φρόντισαν να τους προσγειώσουν εξηγώντας τους πως «ο αρχιτέκτονας είναι ένας ποιητής που σκέπτεται και μιλά με την κατασκευή».

Δημιούργησαν ένα παραγωγικό δίδυμο, που έχει στο ενεργητικό του σπουδαία κτίρια, όπως το «Ρεξ» στην Πανεπιστημίου, και τις λουτρικές εγκαταστάσεις στο Λουτράκι. Οι αρχιτεκτονικοί τους δρόμοι χώρισαν μετά το 1940, αλλά τα προσωπικά έργα τους δεν διακρίνονται για την κομψότητά τους, όπως αυτά της κοινής τους πορείας.

Kατασκευή και ανακατασκευή

Φωτ.: Βασίλης Μαθιουδάκης

Η πρότασή τους, που τους έφερε και την ανέλπιστη πρωτιά στον διαγωνισμό για το κτίριο του ΜΤΣ, σύμφωνα με τους Βρετανούς κριτές, ξεχώρισε για «την καταλληλότητα της θέσεως, την οικονομίαν οικοδομήσεως, την πρακτική αποτελεσματικότητα και το επικερδές του οικοδομήματος».

Η απόφαση πολεμήθηκε από ανταγωνιστές αρχιτέκτονες, που όμως δεν δικαιώθηκαν και έτσι οι Κασσάνδρας και Μπόνης, εκτός από το βραβείο των 100.000 δραχμών του διαγωνισμού, κλήθηκαν να εκπονήσουν τις οριστικές μελέτες και να επιβλέψουν την κατασκευή.

Σ' αυτόν τον τομέα απέδειξαν τα προσόντα τους, αφού στην ουσία είχαν προτείνει να υπάρξουν δύο χωριστά κτίρια, που «δένουν» με μια κεντρική κατασκευή, η οποία ενσωματώνει τη ζώνη των θεαμάτων.

Τα έργα ξεκίνησαν τον Σεπτέμβριο του 1927 με το συγκρότημα προς την οδό Σταδίου, που θεωρείται χαρακτηριστικό δείγμα της Art Deco, όπως περιγράφει ο Βασίλης Κολώνας, καθηγητής Αρχιτεκτονικής στο Πανεπιστήμιο Θεσσαλίας, στο βιβλίο του «Το μέγαρο του Μετοχικού Ταμείου Στρατού».

Ολοκληρώθηκαν σε τρεις φάσεις και ενώ είχαν γίνει πολλές αλλαγές στις αρχικές επιλογές. Διαθέτει τρία υπόγεια, ισόγειο και έξι ορόφους.

Στην αρχή της δεκαετίας του 1970, όταν οι στρατιωτικοί είχαν «το πάνω χέρι» στη διακυβέρνηση της χώρας, κινδύνεψε με κατεδάφιση, καθώς το ΜΤΣ θεώρησε πολύ ακριβή την ανακαίνισή του, η οποία τελικά το 2003 ανατέθηκε έπειτα από διαγωνισμό στην Τράπεζα Πειραιώς, που το ανακατασκεύασε και στεγάζει τα πολυκαταστήματα «Attica».

1. Τα μυστικά στα θεμέλια

Κατά την εκσκαφή των θεμελίων στο οικόπεδο αποκαλύφθηκαν σημαντικά ευρήματα, κυρίως αγγεία του 5ου π.Χ. αιώνα, καθώς και δύο αξιόλογα αγάλματα της ρωμαϊκής περιόδου. Ηρθαν επίσης στο φως νεκροταφείο της γεωμετρικής περιόδου και τμήμα του ανατολικού τείχους της Αθήνας, τα ίχνη του οποίου είχαν εντοπιστεί πρώτη φορά κατά την κατασκευή του ξενοδοχείου «Μεγάλη Βρετάννια».

2. Το οχύρωσαν οι ναζί

Κατά την Κατοχή το κτιριακό συγκρότημα είχε επιταχθεί από τους Γερμανούς για τις ανάγκες των στρατιωτικών υπηρεσιών. Για λόγους ασφαλείας είχαν κατασκευάσει τσιμεντένια οχύρωση προς την πλευρά της Πανεπιστημίου, ενώ στο ύψος του τρίτου ορόφου είχαν τοποθετήσει ξύλινη γέφυρα για να συνδέεται από αέρος με το απέναντι κτίριο της Αθηναϊκής Λέσχης.

3. Στέκια επωνύμων

Το συγκρότημα από την αρχή στέγασε εκλεπτυσμένα καταστήματα ένδυσης και υπόδησης, σπουδαία θέατρα, όπως το «Παλλάς» και το «Αλίκη», που δημιουργήθηκε στη θέση του καμπαρέ «Μαξίμ». Φιλοξένησε επίσης στέκια επωνύμων της πολιτικής και της τέχνης, όπως το «Ζόναρς», το «Φλόκα» και το «Μπραζίλιαν». Οι αρχικές προβλέψεις έκαναν λόγο και για ξενοδοχείο πολυτελείας με τουλάχιστον 200 κλίνες, αλλά η ιδέα γρήγορα εγκαταλείφθηκε.

http://www.efsyn.gr/arthro/oi-stavloi-eginan-megaro-me-galliki-finetsa-0