Μια προκλητική... εξηντα-εξάρα στο τσεπάκι μας

Ο «πατέρας» της πιστωτικής κάρτας Φρανκ ΜακΝαμάρα, στο «Κλαμπ 21»

της Νέας Υόρ­κης, τον Μάρτιο του '51.

Μια προκλητική... εξηντα-εξάρα 
στο τσεπάκι μας

Η σύζυγος έχει μόλις επιστρέψει κεφάτη (και φορτωμένη) από τα καταστήματα και σας έρχεται να κτυπήσετε το κεφάλι σας στον τοίχο, επειδή μόλις είχατε καταφέρει να ρίξετε το χρέος της κάρτας κάτω από το εκατομμύριο. Αλλά δεν φταίει εκείνη. Ο Φρανκ ΜακΝαμάρα φταίει και η... αναθεματισμένη η αφηρημάδα του. Αν αναρωτιέστε ποιος είναι και γιατί πρέπει να κατηγορηθεί που η γυναίκα σας και άλλα 2 εκατομμύρια Ελλήνων χρωστούν τα μαλλιά της κεφαλής τους, δεν έχετε παρά να συνεχίσετε να διαβάζετε.

Εξήντα έξι χρόνια  συμπληρώθηκε από την... αποφράδα εκείνη ημέρα του '50 που ο ΜακΝαμάρα, γνωστός επιχειρηματίας από τη Νέα Υόρκη, πήγε με τη δική του σύζυγο για φαγητό στο αγαπημένο τους στέκι «Major's Cabin Grill», στο Μανχάταν, έχοντας ξεχάσει το πορτοφόλι του σε κάποιο άλλο σακάκι. Έφτασε η στιγμή του λογαριασμού και διαπίστωσε ότι δεν είχε πάνω του σέντσι τσακιστό. Ευτυχώς η συμβία του είχε χρήματα στην τσάντα της και έβγαλε αμφότερους από τη δύσκολη θέση, όμως εκείνος -ίσως επειδή δεν μπορούσε να χωνέψει το «πλήγμα» στον ανδρικό του εγωισμό, ίσως πάλι από επιχειρηματικό δαιμόνιο- δεν ξέχασε το συμβάν. Τουναντίον, άρχισε να αναζητεί έναν τρόπο πληρωμής χωρίς μετρητά, που θα γλίτωνε από το άγχος κάθε ομοιοπαθή...

Έτσι, ύστερα από μερικές ημέρες επέστρεψε στο εστιατόριο με μια μεγαλοφυή, όπως απεδείχθη, ιδέα, αποτυπωμένη σε ένα ορθογώνιο χαρτονάκι με την υπογραφή του, το οποίο αποκαλούσε «diners club card» (όπως θα λέγαμε «κάρτα συνδαιτυμόνων»). Λίγο το γεγονός ότι ο ΜακΝαμάρα ήταν τακτικός και καλός πελάτης, λίγο αν θέλετε η διαίσθηση του εστιάτορα ότι επρόκειτο να συμμετάσχει σε μία αληθινή οικονομική επανάσταση, ο πρωτοφανής τρόπος χρέωσης «πέρασε».

Η πρώτη χρεωστική κάρτα διενεμήθη σε 200 φίλους και γνωστούς του δημιουργού της, οι οποίοι την χρησιμοποιούσαν για να τακτοποιούν τους λογαριασμούς τους στο «Domenicos», το «21», το «Copacabana»- συνολικώς 14 εστιατόρια και κέντρα που είχαν συμφωνήσει να την δέχονται. Έως τον Μάρτιο του 1951 η νεοσυσταθείσα εταιρεία αριθμούσε 42.000 μέλη που πλήρωναν ετήσια συνδρομή τριών δολαρίων, γινόταν δε δεκτή από 330 επιχειρήσεις. Ξεκινώντας ως μέσο για τη διευκόλυνση  των ραφινάτων, των ευκατάστατων και των κοσμικών σε μία περίοδο μεταπολεμικής ευφορίας, η κάρτα έγινε σύμβολο της πρακτικότητας και του εκδημοκρατισμού της καταναλωτικής πίστης, αλλά και σανίδα σωτήριας για πλήθος εμπορικών επιχειρήσεων. Ο καθηγητής του Πανεπιστημίου Κολούμπια Φρέντερικ Μίσκιν τα λέει όλα με μία φράση: «Η πιστωτική κάρτα σημαίνει ότι ακόμα και ο "μικρός" (σ.σ. στην τσέπη) μπορεί να δανειστεί...» (και αλίμονο του αν δεν επιδεικνύει αυτοσυγκράτηση, τολμώ να προσθέσω).

«Παρενέργειες» και κίνδυνοι

Σήμερα στις ΗΠΑ οι κάτοχοι κάθε είδους καρτών υπολογίζονται σε 157 εκατομμύρια, αριθμός ιδιαίτερα εντυπωσιακός αν αναλογισθεί κανείς ότι αντιστοιχεί στα 3/4 του ενήλικου πληθυσμού της χώρας ή ότι, π.χ., οι Αμερικανοί που έχουν έγκυρο διαβατήριο είναι μόλις 45 εκατομμύρια. Εννοείται ότι δεν έχουν μόνο μία: συνολικά 1,5 δισ. κάρτες φουσκώνουν τα πορτοφόλια τους, αναλογούν δηλαδή επτά στον καθένα! Η αγοραστική τους δύναμη κυμαίνεται από αμελητέα (π.χ. κάρτες βενζινάδικων) έως αστρονομική (όπως οι νέες «πλατινένιες» με υψηλή ετήσια συνδρομή  που παρέχουν ασφάλιση, ειδική εξυπηρέτηση στα ταξίδια και πλήθος προνομίων)..

Όσο η τεχνολογία προοδεύει και πολλαπλασιάζονται οι δυνατότητες για συναλλαγές και αγορές χωρίς ρευστό, είναι βέβαιον ότι το πλαστικό - ηλεκτρονικό χρήμα έχει να «δει» ακόμη καλύτερες ημέρες.

Ήδη έχουμε φθάσει σε κάρτες «έξυπνες» και απολύτως (;) ασφαλείς με μικροτσίπ, που θα αγοράζουν τα πάντα. Από την άλλη, τα εξηκοστά-έκτα γενέθλια της κάρτας επισκιάζονται από προβληματισμό: οι χάκερ καραδοκούν και κλέβουν κωδικούς, λογαριασμοί μένουν απλήρωτοι, νοικοκυριά χρεοκοπούν, ανδρόγυνα καβγαδίζουν... Ακόμα και επιπτώσεις στην υγεία «διέγνωσε» προσφάτως έρευνα πανεπιστημιακών από το Οχάιο: όσο μεγαλύτερο είναι το χρέος σε σχέση με το εισόδημα, τόσο εντονότερα οι καταναλωτές βιώνουν διάφορα ενοχλητικά ψυχοσωματικά συμπτώματα που εξασθενούν την άμυνα του οργανισμού. Άραγε, λαμβάνονται υπ' όψιν και τα καρούμπαλα όσων έχουν όντως χτυπήσει το κεφάλι τους στον τοίχο;

Διασκευή από παλαιότερο άρθρο του Γ. Τσίρου στην ΚΑΘΗΜΕΡΙΝΗ