Ένας Έλληνας στην Ανταρκτική

Ένας Έλληνας στην Ανταρκτική

Ο Σωτήρης Ρωμανός δεν είναι απλά ένας άνθρωπος που πήγε στην Ανταρκτική. Είναι ένας άνθρωπος που είδε με τα μάτια του την καταστροφή του περιβάλλοντος, όταν ένα παγόβουνο ύψους 100 μέτρων κατέρρευσε μπροστά του. Στο γυρισμό στην Ελλάδα έφερε μαζί του εικόνες εκπληκτικές, από το τελευταίο ανεκμετάλλευτο μέρος της γης, και μια ελπίδα: ότι το ταξίδι του μπορεί να κάνει τον κόσμο λίγο καλύτερο.

ΤΟΥ ΑΛΕΞΑΝΔΡΟΥ ΚΟΝΤΗ

«Ήταν η δεύτερη μέρα του ταξιδιού και ο καιρός ήταν πολύ όμορφος. Ηλιοφάνεια με λίγους μόνο βαθμούς κάτω από το μηδέν. Ήμασταν έξω, όλη η ομάδα, και παρακολουθούσαμε διαλέξεις για το πόσο έχει αλλάξει η εικόνα της Ανταρκτικής τα τελευταία χρόνια, πόσο αυτό επηρεάζει ολόκληρο τον πλανήτη και πώς όλα αυτά οφείλονται σε μικρά "λάθη" που κάνουμε όλοι μας κάθε μέρα στο σπίτι μας. Και ξαφνικά, μέσα σε μια στιγμή είδα την ίδια την καταστροφή με τα μάτια μου. Σε μισό χιλιόμετρο από το σημείο που βρισκόμασταν, έστεκε ένα παγόβουνο, που υψωνόταν πάνω από τη θάλασσα τουλάχιστον 100 μέτρα. Κατέρρευσε εντελώς, έγινε κομμάτια μέσα στη θάλασσα μέσα σε λίγα δευτερόλεπτα. Νομίζω ότι όλοι μας πάθαμε σοκ εκείνη τη στιγμή...».

 Μέχρι και το περασμένο φθινόπωρο, ο Σωτήρης Ρωμανός ήταν ένας συνηθισμένος άνθρωπος, ένα μάλλον τυπικό δείγμα της γενιάς του. Έπειτα από πτυχία και μεταπτυχιακά, βρήκε δουλειά σε μια καλή εταιρεία, παντρεύτηκε, και τώρα, στα 33 του, περιμένει το πρώτο του παιδί. Παράλληλα, όπως κάνουν όλοι σχεδόν στον κόσμο, είχε καταλάβει ότι οι προηγούμενες γενιές είχαν θέσει το περιβάλλον σε τροχιά που οδηγεί στην καταστροφή κι ότι αυτός και οι συνομήλικοι του δεν βοηθούν και πολύ για να γίνουν τα πράγματα καλύτερα. 

Ο Σωτήρης εργάζεται στην Coca-Cola, η οποία ήταν ανάμεσα στους χρηματοδότες της πρώτης μη κυβερνητικής επιστημονικής βάσης στην Ανταρκτική. Από το 2001, τότε που ξεκίνησε να χτίζεται η βάση, η εταιρεία άρχισε να στέλνει στην Ανταρκτική υπαλλήλους απ' όλο τον κόσμο, με στόχο να προωθήσει το έργο της συγκεκριμένης επιστημονικής αποστολής. Τον περασμένο Οκτώβριο του συνέβη κάτι αναπάντεχο. Ανάμεσα σε χιλιάδες άτομα που δήλωσαν συμμετοχή, η «μπίλια» έκατσε σ' εκείνον. Το ταξίδι του προσφέρει όμως και μερικές ευκαιρίες σε όλους εμάς. Πρώτον, να δούμε εικόνες ανείπωτης, σχεδόν απόκοσμης ομορφιάς από το «τελευταίο σύνορο της γης», ένα μέρος όπου ελάχιστοι μέχρι σήμερα έχουν καταφέρει να πατήσουν το πόδι τους. Και δεύτερον, να αντιληφθούμε επιτέλους ότι ακόμα και τα πιο συνηθισμένα και καθημερινά πράγματα που κάνουμε εμείς εδώ επηρεάζουν, όσο δεν μπορούμε να φανταστούμε, ολόκληρη τη γη.

Το ταξίδι για το Νότιο Πόλο μοιάζει με μικρή οδύσσεια. Αθήνα-Φρανκφούρτη, έπειτα 20 ώρες πτήση μέχρι το Μπουένος Αιρες, και άλλες δυόμισι μέχρι το τελευταίο άκρο της Νότιας Αμερικής και την πόλη Ουσουάια, που είναι ο νοτιότερος οικισμός του πλανήτη. Και μετά άρχιζε το δύσκολο μέρος. «Από την Ουσουάια επιβιβαστήκαμε σε παγοθραυστικό και μέχρι να προσεγγίσουμε τα νησιά κοντά στην ήπειρο της Ανταρκτικής περάσαμε δύο μέρες στην πιο επικίνδυνη θάλασσα του κόσμου. Μιλάμε για μανιασμένους ανέμους και για κύματα που σηκώνονταν μέχρι και 12 μέτρα». Στην αποστολή συμμετείχαν άλλα 14 άτομα από τις ευρωπαϊκές επιχειρήσεις της Coca-Cola, καθώς και άλλοι 50 περίπου επιστήμονες, φοιτητές, μαθητές και καθηγητές. 

Η πρώτη στάση ήταν και ο κύριος προορισμός των ταξιδιωτών. Το Νησί του Βασιλέα Γεωργίου βρίσκεται λίγα χιλιόμετρα μακριά από τις ακτές της χερσονήσου της Ανταρκτικής, στα δυτικά της ηπείρου. Εκεί, έχει ξεκινήσει εδώ και λίγα χρόνια ένα μοναδικό εγχείρημα.Οπως υπαγορεύουν οι σχετικές συνθήκες, η Ανταρκτική είναι μια ήπειρος αποκλειστικά αφιερωμένη στην επιστήμη. Οποιαδήποτε στρατιωτική δραστηριότητα απαγορεύεται, ενώ καμία από τις εδαφικές διεκδικήσεις δεν έχει αναγνωριστεί. Σήμερα λειτουργούν περίπου 50 επιστημονικές βάσεις, από τις οποίες όλες υπάγονται σε διάφορα κράτη.

Η βάση στο Νησί του Βασιλέα Γεωργίου είναι διαφορετική. Πρόκειται για την υλοποίηση του οράματος του διεθνούς φήμης περιβαλλοντολόγου Ρόμπερτ Σουάν*, ενός ανθρώπου που έχει βάλει σκοπό της ζωής του τη διατήρηση της φυσικής ομορφιάς της Ανταρκτικής. «Εμείς μέναμε στο πλοίο και κοιμόμασταν σε κουκέτες που με έκαναν να θυμηθώ τη θητεία μου στο στρατό.

Η βάση δεν είναι παρά ένα ταπεινό δωμάτιο που δεν μπορεί να φιλοξενήσει πάνω από 12 άτομα. Πρόκειται όμως για ένα χώρο όπου γίνονται εκπληκτικά πράγματα. Λειτουργεί πλήρως με ανανεώσιμες πηγές και οι άνθρωποι εκεί κάνουν πειράματα για τη διαχείριση της ενέργειας. Για παράδειγμα, έχουν ένα ποδήλατο και κάνοντας πετάλι για μερικά λεπτά μπορούν να φορτίσουν μια ηλεκτρική οδοντόβουρτσα, ή να υπολογίσουν την ενέργεια που χάνεται αν σε ένα βραστήρα βάλεις περισσότερο νερό απ' αυτό που χρειάζεται για να φτιάξεις τον καφέ σου. Με αυτή τη βάση ο Ρόμπερτ Σουάν θέλει να δείξει ότι, αν μια ομάδα ανθρώπων μπορεί να επιβιώσει σε συνθήκες Ανταρκτικής με ηλιακή ενέργεια, γιατί να μην μπορεί να γίνει το ίδιο σε όλο τον κόσμο;»

Ο Σωτήρης πάτησε το πόδι του στην Ανταρκτική στις 13 Μαρτίου και έμεινε εκεί για δέκα μέρες και εννέα βράδια. Είναι η περίοδος που σηματοδοτεί το πέρασμα από το χειμώνα στο καλοκαίρι. Αυτό που αντίκρισε προσεγγίζοντας τις ακτές είναι ικανό να προκαλέσει φόβο και στον πιο ατρόμητο άντρα. «Φτάσαμε κατά το σούρουπο, αλλά αποβιβαστήκαμε την επόμενη μέρα λόγω των συνθηκών. Είχε απίστευτη χιονοθύελλα και ουσιαστικά δεν μπορούσαμε να δούμε μπροστά μας. Με τέτοιο καιρό μπορείς να σταθείς έξω μόνο φορώντας όλο τον εξοπλισμό - δύο εσωθερμικά παντελόνια και ένα αδιάβροχο, βαμβακερές μπλούζες, δύο φλις και αντιανεμικό μπουφάν, γάντια επί τρία, σκούφο και μάσκα. Όταν έχει κρύο δεν μπορείς να αφήσεις εκατοστό δέρματος ακάλυπτο».

Τις υπόλοιπες ημέρες, ο καιρός ήταν καλός, με τη θερμοκρασία να φτάνει στο -30 μόνο κάποιες νύκτες. «Αυτό μας έδωσε την ευκαιρία να περιοδεύσουμε στη χερσόνησο της Ανταρκτικής, να δούμε τη φύση, να παρατηρήσουμε χρώματα και λεπτομέρειες, όπως  το έδαφος που είναι γκρίζο και ηφαιστειογενές. Ξέρεις, τίποτα εκεί δεν είναι όπως στον υπόλοιπο κόσμο».

Μια λεπτομέρεια που έπιασε με την κάμερα του ήταν η ουρά μιας φάλαινας να ξεπροβάλλει από τη θάλασσα. «Μετά, βλέποντας τη φωτογραφία, είδαμε ότι στην άκρη της ουράς υπήρχαν απομεινάρια από τα δίχτυα φαλαινοκυνηγών. Αυτή η φάλαινα θα μπορούσε να έρχεται από οποιοδήποτε σημείο του κόσμου. Τότε κατάλαβα πόσο μεγάλο αντίκτυπο έχουν για την Ανταρκτική πράγματα που συμβαίνουν, π.χ., στην Ελλάδα». Ο Σωτήρης βέβαια είδε και κατάλαβε και άλλα πράγματα. «Η αλληλεξάρτηση του οικοσυστήματος είναι τεράστια. Στην Ανταρκτική τώρα συμβαίνει μια ανωμαλία, οι φώκιες επιτίθενται στους πληθυσμούς των πιγκουίνων, κι αυτό γιατί η αύξηση της θερμοκρασίας έχει μειώσει τα αποθέματα της φυσικής τροφής τους». Όμως τα αποτελέσματα της υπερθέρμανσης δεν είναι ορατά μόνο σε αυτή την περίπτωση. «Με το πλοίο περάσαμε από σημεία που μέχρι και πριν από τρία ή τέσσερα χρόνια ήταν απροσπέλαστα λόγω του πάγου. Τώρα, το μόνο που βλέπεις είναι κομμάτια πάγου να επιπλέουν και να λιώνουν στη θάλασσα. Αυτά τα μικρά "παγάκια" στη θάλασσα είναι που μαρτυρούν την καταστροφή. Οι πάγοι δεν λιώνουν μόνο όταν καταρρέουν παγόβουνα, αλλά μέρα με τη μέρα, όταν θρυμματίζονται οι παγωμένες ακτές». 

Ένα βράδυ, η αποστολή άφησε την ασφάλεια του πλοίου. Όλοι μαζί ανέβηκαν σε ένα λόφο όπου έστησαν σκηνές για να μείνουν εκεί μέχρι το επόμενο πρωί. «Δεν έπρεπε να πάρουμε μαζί μας τρόφιμα ή οτιδήποτε περιττό. Όταν στήσαμε και ετοιμάσαμε τα πάντα, πέσαμε για ύπνο, όμως δεν μπορούσα να κοιμηθώ με τίποτα. Κάποια στιγμή, σχεδόν χαράματα, βγήκα μόνος μου έξω ενώ όλοι κοιμούνταν. Ένιωσα την απόλυτη ησυχία και γαλήνη, την απεραντοσύνη και την ομορφιά του μέρους. Ήταν η πιο μαγική στιγμή του ταξιδιού για μένα, και δεν το μετανιώνω έστω κι αν μετά το πλήρωσα. Έτρεμα σχεδόν επί τρεις ώρες».

Το μακρύ ταξίδι του γυρισμού ήταν περίοδος σωματικής ανασύνταξης και έντονης περισυλλογής. Έπειτα από αυτό, θα μπορούσε άραγε να πει ότι έγινε καλύτερος άνθρωπος; «Δεν είμαι καλός άνθρωπος. Πλέον νομίζω ότι ελάχιστοι καλοί υπάρχουν στον κόσμο» απαντά με μελαγχολικό χαμόγελο, πριν ο λόγος του ξανακερδίσει θάρρος. «Όμως, ύστερα από ένα τέτοιο ταξίδι γίνεσαι σίγουρα πιο ευαίσθητος. Έχει καταντήσει κλισέ, αλλά υπάρχουν πράγματα, όπως η ανακύκλωση, η χρήση οικονομικών λαμπτήρων, η προσεγμένη κατανάλωση νερού, που μπορούν πραγματικά να κάνουν τη διαφορά. Εγώ τουλάχιστον δεν θα τα λησμονώ από δω και πέρα». ·

*Η αποστολή του Ρόμπερτ Σουάν στη βάση που επισκέφθηκε ο Σωτήρης Ρωμανός φέρει την ονομασία «2041», παραπέμπο­ντας στη χρονιά που εκπνέει μια από τις διεθνείς συμφωνίες για την Ανταρκτική. Πρόκειται για το Πρωτόκολλο για την Περιβαλλοντική Προστασία της παγωμένης ηπείρου, το οποίο υπογράφηκε το 1991, έχοντας ισχύ για τα επόμενα 50 χρόνια.

Σκοπός της αποστολής είναι να κεντρίσει από τώρα το ενδια­φέρον του κόσμου, ώστε από την επόμενη διεθνή συμφωνία να αποκλειστεί το ενδεχόμενο εξόρυξης πετρελαίου ή εκμετάλ­λευσης των φυσικών πόρων. (Πληροφορίες: www.2041.com)

ET WEEKLY