ΜΕΝΕΛΑΟΥ ΓΚΙΒΑΛΟΥ : Κρατικός καπιταλισμός - Ιδιωτικά κόμματα

Κρατικός καπιταλισμός - Ιδιωτικά κόμματα

Του ΜΕΝΕΛΑΟΥ ΓΚΙΒΑΛΟΥ Αναπληρωτή καθηγητή Πολιτικής Επιστήμης του Πανεπιστημίου Αθηνών

Από τη γένεση του νεότερου ελληνικού κράτους, από τα μέσα του 19ου αιώνα, οι πρωταρχικού χαρακτήρα διαμορφούμενες καπιταλιστικές - παραγωγικές σχέσεις στην πατρίδα μας είχαν ένα θεμελιώδες χαρακτηριστικό, το οποίο και επικαθόρισε, ως έναν μεγάλο βαθμό, την πορεία της ανάπτυξης και εξέλιξης του καπιταλιστικού τρόπου παραγωγής στη χώρα μας.

Σημειώνουμε ιδιαίτερα μεταξύ άλλων τις προσεγγίσεις του Κωστή Μοσκόφ, ενός εξαίρετου διανοητή που χάθηκε πρόωρα, όπως και του καθηγητή Κωνσταντίνου Τσουκαλά, οι οποίοι περιέγραψαν και ανέλυσαν με ενάργεια το ιστορικό φαινόμενο της διαμόρφωσης και συγκρότησης του ιδιωτικού, της ιδιωτικής οικονομικής - παραγωγικής δραστηριότητας, ως μιας δομής σχέσεων και πρακτικών, που εξαρτιόταν πλήρως από το κράτος, προσκολλημένη κυριολεκτικά σαν ένα όστρακο πάνω σ’ αυτό.

Αυτή η ιστορική - γενετήριος καταβολή συνόδευσε, στον έναν ή στον άλλον βαθμό, την εξέλιξη και ανάπτυξη του ελληνικού καπιταλισμού μέχρι τις ημέρες μας. Το φαινόμενο αυτό μάλιστα προσέλαβε ιδιαίτερα σημαντικές διαστάσεις όταν μετά τα μέσα του 20ού αιώνα έβαινε μειούμενη η συμμετοχή του πρωτογενούς τομέα, οπότε αποκαλύφθηκε, σε όλες της τις διαστάσεις, η αδυναμία τόσο του βιομηχανικού - παραγωγικού τομέα όσο και του τομέα των υπηρεσιών στο να αποκτήσουν οι τομείς αυτοί αυτόνομη παραγωγική βάση και να διαμορφώσουν ένα δυναμικό πεδίο ιδιωτικής - επιχειρηματικής δραστηριότητας.

Αμέσως μετά τη Μεταπολίτευση του 1974, η Ολυμπιακή, η Εμπορική Τράπεζα, ως κορυφαία παραδείγματα, παραδόθηκαν, κυριολεκτικώς, στο κράτος από τους ιδιοκτήτες τους, και μάλιστα ο τότε πρωθυπουργός Κ. Καραμανλής, όπως και ο υπουργός Οικονομικών Π. Παπαληγούρας κατηγορήθηκαν ως σοσιαλμανείς, επειδή προέβησαν στην κρατικοποίηση των επιχειρήσεων…

Η δεύτερη μαύρη οπή της ιδιωτικής - επιχειρηματικής δραστηριότητας εμφανίσθηκε με την άνοδο του ΠΑΣΟΚ στην εξουσία, όταν η απερχόμενη κυβέρνηση της ΝΔ παραχώρησε ως «δώρο» δεκάδες προβληματικές επιχειρήσεις, με εκατοντάδες χιλιάδες εργαζόμενους, οι οποίες ζήτησαν άμεση στήριξη από το δημόσιο ταμείο.

Ιδιαίτερα από τη δεκαετία του 1990, με τη ραγδαία εισβολή του νεοφιλελεύθερου πρότυπου του ακραίου ανταγωνισμού της αγοράς και τη βεβιασμένη είσοδο της χώρας μας στην ΟΝΕ, τέθηκαν οριστικά οι βάσεις που οδήγησαν στη σημερινή διάλυση της παραγωγικής - οικονομικής δομής της χώρας και στον εκτεταμένο παρασιτισμό του ιδιωτικού - επιχειρηματικού τομέα.

Ποια είναι τα δομικά χαρακτηριστικά αυτού του παρασιτισμού, της αποδιοργάνωσης της παραγωγικής - επιχειρηματικής δραστηριότητας;

Δανεικά και φοροδιαφυγή

• Η βασική αντίληψη, η κοσμοεικόνα που κυριαρχεί, ιδιαίτερα τις δύο τελευταίες δεκαετίες, συνδέει άμεσα -και ολοκληρωτικά σε πολλές περιπτώσεις- το επιχειρηματικό κεφάλαιο, την όποια επενδυτική δραστηριότητα με τον τραπεζικό δανεισμό. Ουδείς σχεδόν επενδύει με ίδια κεφάλαια, με τα κέρδη της επιχειρηματικής δραστηριότητας. Η χρήση του δανεισθέντος ποσού παραμένει άγνωστη, ενώ σε πολλές περιπτώσεις μεγάλο μέρος του δανείου διοχετεύεται σε καταθέσεις στο εξωτερικό.

Τα ψεύτικα τιμολόγια, η φοροδιαφυγή, η φοροαποφυγή, τα χρέη προς τα ασφαλιστικά ταμεία αποτελούν τρέχουσα πρακτική. Όσο για τον μακροπρόθεσμο σχεδιασμό, τις τεχνολογικές - παραγωγικές καινοτομίες, τις απαιτούμενες αναδιαρθρώσεις για την αύξηση της προστιθέμενης αξίας, ώστε να βελτιωθεί η ανταγωνιστικότητα, όλα αυτά αποτελούν περιττές πολυτέλειες… Πρώτος στόχος το κέρδος, ώστε να αποσβεσθεί το ταχύτερο το κόστος της όποιας επένδυσης… Όταν οι σοβαρές επιχειρήσεις στο εξωτερικό καταρτίζουν πλάνα απόσβεσης χρονικού ορίζοντα 10 ή 15 ετών, οι εδώ επιχειρηματίες θέτουν όριο το πολύ τα τρία χρόνια…

• Η δεύτερη, το ίδιο σημαντική, παράμετρος αφορά τη σχέση εμπλοκής μεταξύ οικονομικών συμφερόντων και πολιτικού συστήματος.

Αλόγιστος δανεισμός από τις τράπεζες και ταυτόχρονα πολιτική προστασία από κόμματα και κυβερνήσεις που κλείνουν τα μάτια στην ασύδοτη δραστηριότητα στην κερδοσκοπία και ασυνέπεια ως προς την εκπλήρωση των δανειακών και φορολογικών υποχρεώσεων οδήγησαν στη σημερινή κατάσταση.

Αναφερόμεθα όλοι στο δημόσιο χρέος και έχουμε καταστήσει στρατηγικό στόχο την αντιμετώπισή του, ώστε να υπάρξει μια ορατή διέξοδος. Όμως το ιδιωτικό χρέος είναι εξίσου επικίνδυνο και δυσβάστακτο και αιωρείται ως οιονεί απειλή με βάση τα «κόκκινα» δάνεια, ιδιαίτερα εκείνα των επιχειρήσεων.

Ασφαλώς δεν πρέπει να ισοπεδώσουμε σ’ αυτήν την περιγραφή ολόκληρο τον επιχειρηματικό τομέα. Όμως οι επιχειρήσεις που ξεχωρίζουν, που διαγράφουν μια αυτόνομη και δυναμική παραγωγική πορεία, αποτελούν μια μειοψηφία, δεν συνιστούν παρά μεμονωμένες νησίδες στο πέλαγος της ασυνέπειας και του παρασιτισμού…

Ζούμε τις ημέρες αυτές ένα ιδιαίτερα ενδεικτικό παράδειγμα της νοοτροπίας και της πρακτικής του ελληνικού καπιταλισμού με τις απεργίες του ΟΑΣΘ στη Θεσσαλονίκη. Οι επιχειρηματίες ασκούν την ιδιωτική δραστηριότητά τους απομυζώντας τεράστια -και αδικαιολόγητα- ποσά από το Δημόσιο, χρωστούν στα Ταμεία, δεν πληρώνουν τους εργαζόμενους… Ένα τμήμα των οποίων όμως έχει μετατραπεί σε μετόχους, που αντλούν και αυτοί τα μερίσματά τους από τον δημόσιο κορβανά… Κι όλοι μαζί θυματοποιούν τον πληθυσμό μιας μεγαλούπολης εκβιάζοντας την κυβέρνηση…

Η μνημονιακή εποχή της διάλυσης

• Το τελικό χτύπημα όμως στην παραγωγική - οικονομική δραστηριότητα στη χώρα το επέφερε η εποχή των Μνημονίων…

Πρώτο βήμα ο χυδαίος αντικρατισμός και η καταφορά και καταγγελία κάθε δημόσιας - κρατικής δραστηριότητας που αφορούσε τις δημόσιες υποδομές και υπηρεσίες, τους κοινωνικούς θεσμούς, τη δημόσια - κοινωνική περιουσία.

Η ιδιωτικοποίηση, η εκχώρηση της δημόσιας - κρατικής περιουσίας, η εμπορευματοποίηση κάθε δημόσιου - κοινωνικού αγαθού αποτέλεσε τον σκληρό πυρήνα των μνημονιακών προγραμμάτων.

Τα αρπακτικά funds, που επιδιώκουν τη διαρπαγή των «κόκκινων» δανείων, γερμανικές δημοσίου χαρακτήρα επιχειρήσεις, που έκαναν ρεσάλτο στα περιφερειακά αεροδρόμια, οι κινέζοι στο λιμάνι του Πειραιά, ένας εσμός ξένων επιχειρήσεων φιλοδοξεί να συγκροτήσει τη νέα επιχειρηματική γενιά πάνω στο πτώμα της ελληνικής οικονομίας.

Πώς θα σταθούν στα πόδια τους οι ελληνικές επιχειρήσεις; Ικανός και αναγκαίος όρος για την επιβίωσή τους είναι η δυνατότητά τους να διαθέτουν το 60% των προϊόντων τους στην εσωτερική αγορά. Σε ποια αγορά, σε ποια ζήτηση; Όταν οι μισθοί και οι συντάξεις έχουν μειωθεί ποσοστιαία από 35% έως 50%; Και ποιες τράπεζες μπορούν να προβούν σε δανεισμό σε υγιείς και εχέγγυες επιχειρήσεις, όταν το χρηματοπιστωτικό σύστημα είναι κατ’ ουσίαν πτωχευμένο και επιβιώνει από τις ανακεφαλαιοποιήσεις των φορολογουμένων;

Είναι τραγικό το γεγονός ότι αυτοί που κόπτονταν και κόπτονται για την ιδιωτική οικονομία, που επαινούν και κολακεύουν την επιχειρηματική δραστηριότητα, είναι οι ίδιοι που της έδωσαν το τελικό χτύπημα.

Το μόνο που τους ενδιέφερε και τους ενδιαφέρει είναι η πελατειακή σχέση πολιτικής και οικονομικών συμφερόντων. Γι’ αυτό προβάλουν ως κίνητρο προς τους ιδιώτες επιχειρηματίες το ασύδοτο κέρδος, τη φοροδιαφυγή, τη διάλυση των εργασιακών σχέσεων. Αρκεί το σύστημα των συμφερόντων, η δομή της διαπλοκής να τους στηρίζει στις εκλογικές αναμετρήσεις και να διαφημίζει από τα ΜΜΕ της μιντιακής ολιγαρχίας τις θέσεις τους…

Στην Ελλάδα βιώσαμε και αυτή την ιστορική αντιστροφή: Κρατικός καπιταλισμός και ιδιωτικά κόμματα σε μια άνομη σχέση, που οδήγησε τη χώρα στο σημερινό αδιέξοδο.

ΤΟ ΠΑΡΟΝ