Όλη η εξουσία στα Σοβιέτ...

Ιστορικό στιγμιότυπο από την πρώτη συνεδρίαση του Σοβιέτ εργατών και στρατιωτών Πετρούπολης, τέλη Μαρτίου 1917. Το επαναστατικό Σώμα συνήλθε σε αίθουσα των ανακτόρων της Ταυρίδας, όπου ήταν και η έδρα του την περίοδο της αστικοδημοκρατικής επανάστασης του Φεβρουαρίου.

ΕΚΑΤΟ ΧΡΟΝΙΑ ΑΠΟ ΤΗ ΦΕΒΡΟΥΑΡΙΑΝΗ ΕΠΑΝΑΣΤΑΣΗ

ΣΤΗΝ ΤΣΑΡΙΚΗ ΡΩΣΙΑ

Όλη η εξουσία στα Σοβιέτ...

Πριν από έναν αιώνα, στις 4 (17) Μαρτίου 1917, κατέρρευσε και τυπικά η 300ετής δυναστεία των Ρομανόφ στη Ρωσία.

Ο τσάρος Νικόλαος Β' παραιτείται, συλλαμβάνεται και περιορίζεται στα θερινά ανάκτορα του Τσάρκογιε Σελό. Το Σοβιέτ (συμβούλιο) εργατών και στρατιωτών της Πετρούπολης και η Δούμα (Κοινοβούλιο), όπως έχουμε δει σε προηγούμενη ανάρτησή μας, συμφώνησαν στη συγκρότηση αστικής φιλελεύθερης Προσωρινής Κυβέρνησης, με επικεφαλής τον πρίγκιπα Γκ. Λφοβ.

Η κυβέρνηση δεσμεύτηκε για την υλοποίηση δημοκρατικών μέτρων και κατοχύρωση των αστικών ελευθεριών. Παραχώρησε αμνηστία και ανέλαβε να προκηρύξει εκλογές για σύγκλιση Συντακτικής Συνέλευσης. Έμεινε, όμως, προσηλωμένη στη συνέχιση του πολέμου, ενώ δεν πήρε μέτρα για τη βελτίωση του άθλιου βιοτικού επιπέδου του λαού.

Οι Μπολσεβίκοι (μειοψηφία στο Σοβιέτ Πετρούπολης, όπου πλειοψηφούσαν οι σοσιαλεπαναστάτες Μενσεβίκοι και Εσέροι) κατέκριναν τη συμφωνία. Επειδή, εκτός των άλλων, δεν δεσμευόταν για την άμεση διακοπή του πολέμου, τη διανομή των τσιφλικιών και την κατοχύρωση της οκτάωρης εργασίας. Καθοριστική για την εξέλιξη των γεγονότων υπήρξε η αποδοχή από την Προσωρινή Κυβέρνηση να μην αφοπλιστούν και να παραμείνουν στην Πετρούπολη τα στρατιωτικά τμήματα που είχαν πάρει μέρος στην επανάσταση.

Οι διαταγές της στρατιωτικής ηγεσίας υλοποιούνταν με μια προϋπόθεση: να μην έρχονται σε αντίθεση με τις αποφάσεις του Σοβιέτ. Έτσι, προέκυψε μια πρωτοφανέρωτη δυαδική εξουσία, όπως ονομάστηκε. Η Προσωρινή Κυβέρνηση είχε τυπικά την εξουσία, χωρίς ισχύ επιβολής και το Σοβιέτ είχε την ισχύ, χωρίς τυπική εξουσία.

Διαφωτιστικός για την κατάσταση ήταν ο υπουργός Στρατιωτικών στην Προσωρινή Κυβέρνηση: «Οι διαταγές της κυβέρνησης εκτελούνταν μόνο στον βαθμό που επιτρέπει το Σοβιέτ, το οποίο ελέγχει τα βασικότερα στοιχεία πραγματικής εξουσίας όπως ο στρατός, ο σιδηρόδρομος, τα ταχυδρομεία. Η κυβέρνηση υπάρχει όσο επιτρέπει το Σοβιέτ...».

Ο Λένιν μιλά σε συγκέντρωση μετά την επιστροφή του στην Πετρούπολη. Ήδη έχει διατυπώσει τις περίφημες θέσεις του Απρίλη, που αποτελούν το μανιφέστο των Μπολσεβίκων.

Στην υπόλοιπη χώρα, τα τοπικά Σοβιέτ ακολουθούσαν το πρότυπο της Πετρούπολης, το οποίο είχε ανακηρυχθεί σε πανρωσικό καθοδηγητικό κέντρο. Στους κόλπους του Σοβιέτ της πρωτεύουσας συνυπήρχαν τρία ουσιαστικά ρεύματα: Μενσεβίκοι, Εσέροι και οι Μπολσεβίκοι. Κοινή αφετηρία τους ήταν η ανατροπή του τσάρου και του απολυταρχικού καθεστώτος. Το κόμμα των πρώτων είχε προκύψει κατά την προηγούμενη δεκαετία από τη διάσπαση του Ρωσικού Σοσιαλδημοκρατικού - Εργατικού Κόμματος (Μπολσεβίκοι του Λένιν). Από τη ρήξη εκείνη και η ονομασία τους (Μενσεβίκοι ίσον μειοψηφούντες).

Πρέσβευαν ότι μετά τη νίκη της επανάστασης ο φορέας για την εγκαθίδρυση της φιλελεύθερης δημοκρατίας ήταν η αστική τάξη. Η οικονομική ανάπτυξη θα μετέτρεπε αργότερα την εργατική τάξη σε δύναμη ικανή ώστε να αναλάβει και να ασκήσει την εξουσία αργότερα.

Δύο τάσεις

Η κυρίαρχη θέση στους εσέρους (ονομασία από τα ρωσικά αρχικά του ΣοσιαλΕπαναστατικού Κόμματος) θεωρούσε ότι σκοπός της επανάστασης ήταν η εδραίωση του αστικοδημοκρατικού καθεστώτος.

Οι Μπολσεβίκοι (αριθμούσαν αρχικώς μόνο 6 αντιπροσώπους στους 39 συνολικά στην Εκτελεστική Επιτροπή του Σοβιέτ Πετρούπολης ), στηριγμένοι στις αναλύσεις του Λένιν, τάσσονταν υπέρ της εγκαθίδρυσης επαναστατικής κυβέρνησης εργατών - αγροτών - στρατιωτών.

Ο τσάρος υπό περιορισμό στο Τσάρκογιε Σελό.

Η σύνθετη κατάσταση, με τη δυαδική εξουσία, περιπλεκόταν ακόμη περισσότερο με τα ρεύματα που επικρατούσαν εντός του Σοβιέτ. Αλλά και στην ίδια την κυβέρνηση, όπου δεν υπήρχε πάντα ενιαία στάση στα βασικά ζητήματα. Αν εξαιρεθεί η κοινή στόχευση για την αφαίρεση της εξουσίας από το Σοβιέτ και την άσκησή της από το υπουργικό συμβούλιο. Η γενική εικόνα, πάντως, αντανακλούσε δύο βασικές τάσεις. Η μία αντιπροσώπευε την εξασφάλιση μιας αστικοδημοκρατικής συνταγματικής πορείας, χωρίς ανατροπές και συγκρούσεις. Με συνέχιση του πολέμου ως τη νίκη. Η άλλη την επαναστατική εξουσία με κοινωνικά - πολιτικά ριζικές αλλαγές και την παύση του πολέμου.

Μέχρι το καλοκαίρι του 1917 επικρατούσε η πρώτη. Οι συσχετισμοί άρχισαν να αλλάζουν γρήγορα, μετά την επάνοδο του Λένιν στη Ρωσία. Το μυθικό από τότε σύνθημα «όλη η εξουσία στα Σοβιέτ», μαζί με τα λαϊκά αιτήματα για ειρήνη και μοίρασμα της αγροτικής γης, αναδεικνύονται σε κινητήριες δυνάμεις της επαναστατικής διαδικασίας. Σε ένα εκατομμύριο υπολογίζονται οι στρατιώτες, που «ψήφισαν ειρήνη με τα πόδια» (λιποτάκτησαν από τα πολεμικά μέτωπα). Οι αγρότες παίρνουν από τους τσιφλικάδες τη γη, ενώ οι Μπολσεβίκοι εκσφενδονίζουν την επιρροή και τη δύναμή τους. Στο τέλος του καλοκαιριού κυριαρχεί η επαναστατική τάση. Η σοσιαλιστική επανάσταση του Οκτώβρη είναι, πια, πολύ κοντά.

Πρόλογος της Οκτωβριανής

Η συνέχιση του πολέμου μαζί με τις ανεκπλήρωτες υποσχέσεις της Προσωρινής Κυβέρνησης για το μοίρασμα των τσιφλικιών, σε συνδυασμό με τη μη λήψη μέτρων υπέρ του πεινασμένου λαού, ήταν το εφαλτήριο για να κυριαρχήσουν οι Μπολσεβίκοι και η Φεβρουαριανή Επανάσταση να περάσει στην Ιστορία ως πρόλογος της Οκτωβριανής Επανάστασης...

ΑΠΟ ΤΙΣ «ΘΕΣΕΙΣ ΤΟΥ ΑΠΡΙΛΗ»

Λένιν: Ανατροπή, αλλά όχι τώρα...

«...Η πιο αξιοσημείωτη ιδιομορφία της επανάστασής μας βρίσκεται στο ότι δημιούργησε μια δυαδική εξουσία. Το γεγονός αυτό πρέπει πρώτα απ’ όλα να το καταλάβουμε εμείς οι ίδιοι...

Η Εκτελεστική Επιτροπή του Σοβιέτ Πετρούπολης το 1917.

Σε τι συνίσταται η δυαδική εξουσία; Στο ότι πλάι στην Προσωρινή Κυβέρνηση, την κυβέρνηση της αστικής τάξης, σχηματίστηκε μια άλλη κυβέρνηση, αδύνατη ακόμα, εμβρυακή, μα που ωστόσο υπάρχει αναμφισβήτητα στην πραγματικότητα και αναπτύσσεται: τα Σοβιέτ των Εργατών και Στρατιωτών Βουλευτών.

Ποια είναι η ταξική σύνθεση αυτής της άλλης κυβέρνησης; Το προλεταριάτο και η αγροτιά (ντυμένη τη στολή του φαντάρου). Ποιος είναι ο πολιτικός χαρακτήρας αυτής της κυβέρνησης;

Είναι μια επαναστατική δικτατορία, δηλαδή εξουσία που στηρίζεται άμεσα στην επαναστατική κατάληψη, στην άμεση πρωτοβουλία των λαϊκών μαζών από τα κάτω, και όχι στον νόμο, που έχει εκδώσει μια συγκεντρωτική κρατική εξουσία...

Οι σύντροφοί μας κάνουν τόσο πολλά λάθη, όταν βάζουν "απλώς" το ερώτημα: πρέπει να ανατρέψουμε αμέσως την Προσωρινή Κυβέρνηση;

Σκίτσο για συνεδρίαση της Προσωρινής Κυβέρνησης. Οι υπουργοί έχουν μαζί τις βαλίτσες τους, περιμένοντας την απομάκρυνσή τους.

Απαντώ: 1) πρέπει να την ανατρέψουμε, γιατί είναι ολι­γαρχική, αστική και όχι παλλαϊκή, δεν μπορεί να δώσει ούτε ειρήνη, ούτε ψωμί, ούτε πλέρια λευτεριά· 2) δεν πρέπει να την ανατρέψουμε τώρα, γιατί κρατιέται χάρη στην άμεση και έμμεση, τυπική και έμπρακτη συμφωνία με τα Σοβιέτ των Εργατών Βουλευτών, και πρώτα απ’ όλα με το κύριο Σοβιέτ, το Σοβιέτ της Πετρούπολης· 3) γενικά δεν πρέπει να την "ανατρέψουμε" με τον συνηθισμένο τρόπο, γιατί βασίζεται στην "υποστήριξη" που παρέχει στην αστική τάξη η δεύτερη κυβέρνηση, το Σοβιέτ των Εργατών Βουλευτών...

Οι συνειδητοί εργάτες, για να γίνουν εξουσία, πρέπει να κα­ταχτήσουν με το μέρος τους την πλειοψηφία: όσο δεν ασκείται βία ενάντια στις μάζες, άλλος δρόμος προς την εξουσία δεν υπάρχει... (απόσπασμα από τις «Θέσεις του Απρίλη» του Λένιν για τη δυαδική εξουσία).

ΠΙΣΩ ΑΠΟ ΤΟ 1917

Μια σύγχρονη ματιά στην καρδιά του προβλήματος

«To ΟΛΗ Η ΕΞΟΥΣΙΑ ΣΤΑ ΣΟΒΙΕΤ είναι σίγουρα ένα από τα πιο διάσημα συνθήματα στην επαναστατική ιστορία. Είναι στο ίδιο επίπεδο με το "Ισότητα, Αδελφότητα, Ελευθερία" ως σύμβολο μια ολόκληρης επαναστατικής εποχής...

Η εξουσία των σοβιέτ ξεκίνησε το Φλεβάρη του 1917 και όχι τον Οκτώβρη. Πράγματι, μπορούμε να πούμε ότι οι βάσεις της εξουσίας για ολόκληρη τη χρονιά τέθηκαν τις πρώτες ώρες της επανάστασης, στη διάρκεια αυτού που αποκαλώ το "μπιγκ μπανγκ" της επανάστασης που έγινε στις 27 Φλεβάρη 1917...

Όσο προχωρούσε το 1917, έγινε εμφανές ότι η προσωρινή κυβέρνηση θα μπορούσε να πετύχει το πρόγραμμά της -πόλεμος μέχρι τη νίκη, αφοσίωση στους Συμμάχους, "νόμος και τάξη" μέσα στη χώρα- μόνο εξαλείφοντας το ανταγωνιστικό βλαστ (εξουσία) που αντιπροσώπευαν τα σοβιέτ...

Το ερώτημα

Για να παραφράσω μια έκφραση από τα γουέστερν, η προσωρινή κυβέρνηση και τα σοβιέτ αναγκάστηκαν να συνειδητοποιήσουν ότι "αυτή η χώρα δεν είναι αρκετά μεγάλη και για τους δυο μας". Ολοι στη Ρωσία -δεξιοί, αριστεροί, κεντρώοι- συμφωνούσαν ότι το απολύτως απαραίτητο πρώτο βήμα προς την αντιμετώπιση της καλπάζουσας κρίσης στη χώρα ήταν η δημιουργία ενός σταθερού βλαστ. Το μόνο ερώτημα ήταν τι έπρεπε να εξαλειφθεί για να ανοίξει το δρόμο για το σταθερό βλαστ. Ετσι, μπορούμε να πούμε ότι η πραγματική ιστορία πίσω από το 1917 δεν ήταν "πώς τα σοβιέτ ανέτρεψαν την προσωρινή κυβέρνηση" αλλά "πώς η προσωρινή κυβέρνηση απέτυχε να ανατρέψει τα σοβιέτ"».

(Από δοκίμιο του σύγχρονου Καναδού ακαδημαϊκού Λαρς Λιχ, ιστορικού του μαρξισμού, της Ρωσικής Επανάστασης και βιογράφου του Λένιν, σε μετάφραση της Εφης Γαρίδη. Ολόκληρο στην ιστοσελίδα rproject).

36 κρίσιμες ημέρες για τις κατοπινές εξελίξεις

27/2 (12/3)*

Ημέρα νίκης της Φεβρουριανής Επανάστασης στην τσαρική Ρωσία των 150 εκατ. κατοίκων.

2/3 (15)*

Προσωρινή Κυβέρνηση από τις φιλελεύθερες αστικές δυνάμεις, στηριγμένη από το Σοβιέτ εργατών και στρατιωτών της Πετρούπολης.

4/3 (17)*

Καταρρέει η 300ετής δυναστεία των Ρομανόφ και μαζί της το απολυταρχικό καθεστώς.

7/3 (20)*

Ενταλμα σύλληψης του τσάρου Νικολάου Β'.

11/3 (24)*

Γαλλία, Ιταλία και Βρετανία αναγνωρίζουν τη νέα κυβέρνηση. Ανακούφιση στις πρωτεύουσες των συμμάχων στον Α' Παγκόσμιο Πόλεμο από τη ρωσική δέσμευση για συνέχιση του πολέμου.

5/3 (7/4)*

Κρατικό μονοπώλιο στο ψωμί και στα δημητριακά.

27/3 (9/4)*

Διακήρυξη της Προσωρινής Κυβέρνησης για τη συνέχιση του πολέμου «έως τη νίκη», με παράλληλη υπεράσπιση της επανάστασης.

29/3 (11/4)*

Πανρωσική σύσκεψη των Σοβιέτ στην Πετρούπολη (συνολικά αντιπρόσωποι από 185 Σοβιέτ συμβούλια απ' όλη τη χώρα, τον στρατό και τα πολεμικά μέτωπα του πολέμου). Προσκλητήριο  για επιστράτευση όλων των δυνάμεων «στο μέτωπο και τα μετόπισθεν».

3/4 (16)*

Ο Λένιν επιστρέφει από την εξορία στην Πετρούπολη.

4/4 (17)*

Ιστορική ομιλία του Λένιν στην έδρα του Σοβιέτ στο Μέγαρο της Ταυρίδας. Αναπτύσσονται «οι περίφημες θέσεις του Απρίλη» (δέκα αρχές για να περάσει η εξουσία από την Προσωρινή Κυβέρνηση στα Σοβιέτ).

Τ. Κατσιμάρδος

katsimar@yahoo.gr

http://www.ethnos.gr/diethni/arthro/oli_h_eksousia_sta_sobiet-65063601/