Ο Μάρτυρας του Γένους Πατριάρχης Γρηγόριος ο Ε'

Ο Μάρτυρας του Γένους Πατριάρχης Γρηγόριος ο Ε'

Το μεγάλο έργο του

Του Γ.Ν. Παπαθανασόπουλου

Ένας από τους πιο αδικημένους Αγίους και Μάρτυρες της Εκκλησίας μας είναι ο Ιερομάρτυρας Γρηγόριος ο Ε', Πατριάρχης Κωνσταντινουπόλεως. Για κάποιους  «προοδευτικούς», αλλά και για ορισμένους, ελάχιστους, χριστιανούς ήταν «σκοταδιστής, μισέλληνας(!) και αντιδραστικός».

Χαρακτηριστικό  είναι πως η πολεμική αυτή κατά του Γρηγορίου υπήρξε κυρίως στον αιώνα μας, γιατί η ιδεολογία επικρατούσε της αλήθειας. Είναι δε γεγονός πως από την ώρα του μαρτυρίου του, στις 10 Απριλίου του 1821, όλος ο πιστός λαός τον είχε ως Άγιο.

Αυτό διαπιστώνεται αμέσως αν προσεγγίσει κανείς τα γεγονότα της εποχής εκείνης. Όταν το πλοίο «Άγιος Νικόλαος», που είχε θαυματουργικά βρει στο Βόσπορο και φυλάξει το τίμιο λείψανο του απαγχονισθέντος Πατριάρχη έφτασε στην Οδησσό, η είδηση προκάλεσε βαθιά συγκίνηση σ' όλο το λαό.

Ο αυτοκράτορας της Ρωσίας Αλέξανδρος ο Α' λέγεται πως δάκρυσε όταν έμαθε τα θλιβερά νέα και διέταξε να γίνει στον Πατριάρχη μεγαλοπρεπής κηδεία, ο ίδιος δε έστειλε για να τον ντύσουν ολόχρυση στολή και πολύτιμη μίτρα.

Στις 17 Ιουνίου 1821 έγινε η εκφορά του ιερού λειψάνου στην Οδησσό. Παρόντες πολλοί αρχιερείς, εκπρόσωπος του αυτοκράτορα, δεκάδες κρατικοί αξιωματούχοι και όλος ο λαός της Οδησσού και της γύρω περιοχής.

Τα πλοία είχαν μεσίστιες σημαίες και όσα ήταν πολεμικά έριχναν κανονιοβολισμούς.

Μετά δύο ημέρες από τον ενταφιασμό, στις 19 Ιουνίου 1821 έγινε μεγαλοπρεπής αρχιερατική Λειτουργία, στον καθεδρικό ναό της Οδησού.

Στη διάρκεια της ο σοφότατος Κωνσταντίνος, ο εξ Οικονόμων, Οικονόμος του Οικουμενικού Πατριαρχείου εξεφώνησε περίφημο επιτάφιο λόγο, ο οποίος διασώθηκε.

Σ' αυτόν τόνισε ότι ο Πατριάρχης Γρηγόριος ο Ε' πληρούσε όλα τα χαρακτηριστικά των «καλλινίκων αθλητών της Εκκλησίας», που είναι, σύμφωνα με την Αποκάλυψη του Ιωάννη, η πίστη, η ζωή και το μαρτύριο. 

Το λείψανο του αοίδιμου Πατριάρχη φιλοξενήθηκε στο ναό της Αγίας Τριάδας Οδησού έως το 1871. Στο έτος αυτό και μ' έγγραφο του προς τη Βουλή ο μητροπολίτης Αθηνών Θεόφιλος ζήτησε την ανακομιδή των λειψάνων του. Στο έγγραφο αυτό ο Θεόφιλος σημείωνε πως ο Πατριάρχης ήταν «η ψυχή και η ζωή της Ελληνικής Επαναστάσεως» και χαρακτήριζε αγία την ψυχή του.

Όλοι οι βουλευτές άκουσαν με συγκίνηση και ενθουσιασμό το περιεχόμενο του εγγράφου και ομόφωνα αποφάσισαν να συστήσουν στην κυβέρνηση να φροντίσει για τη μεταφορά των λειψάνων του Αγίου στην ελεύθερη Ελλάδα.

Επιτροπή από αρχιερείς και άλλους κληρικούς επιβιβάστηκε στο ατμόπλοιο «Βυζάντιον» και πενήντα χρόνια μετά το μαρτύριο παρέλαβε τα λείψανα του Αγίου από την Οδησό. Είναι χαρακτηριστικό πως οι Τούρκοι φοβόντουσαν και νεκρό τον Πατριάρχη.

Γι' αυτό και ο βεζύρης Ααλής ζήτησε από τη Ρωσία το λείψανο «γιατί στην Οθωμανική Αυτοκρατορία ανήκε» για να το παρακαταθέσει στα Πατριαρχεία ή όπου αλλού θέλουν οι Ρωμιοί...

Ήταν εξαιρετικά συγκινητικές οι στιγμές για όλους που επέβαιναν στο ατμόπλοιο «Βυζάντιον» όταν με τον Πατριάρχη διέσχιζαν το Βόσπορο και ο νεκρός διερχόταν από τη Βασιλεύουσα. Όταν έφτασε στον Πειραιά, στην υποδοχή του παρόντες ήταν οι βασιλείς, όλα τα μέλη της κυβέρνησης, οι αρχιερείς και χιλιάδες λαού. Η όλη τελετή, κατά τους χρονογράφους της εποχής, ήταν «λαμπρά, ιεροπρεπής και άξια του Πατριάρχη»...

Η απάντηση στους αμφισβητίες!

ΕΝΑ από τα ελάχιστα ξενόγλωσσα δημοσιογραφικά φύλλα της εποχής του 1821 σώζεται στη Γεννάδειο Βιβλιοθήκη και με την άμεση δημοσιογραφική κάλυψη του απαγχονισμού του Πατριάρχη αποτελεί αποστομωτική απάντηση σε όλους όσοι ακόμη αμφισβητούν την αγιότητα και την προσφορά του Γρηγορίου του Ε'.

Να λοιπόν πώς η φιλότουρκη και γαλλόφωνη εφημερίδα της Σμύρνης «Le spectateur oriental» στο φύλλο του Σαββάτου 12ης Μαΐου 1821 (αρ. φύλλου 5) περιγράφει τα γεγονότα της Πόλης.

Αφού παρουσιάζει γλαφυρά την αναταραχή στην πρωτεύουσα, όταν έγιναν γνωστές οι επαναστατικές ενέργειες στη Μολδαβία (σ.σ. από τον Αλέξανδρο Υψηλάντη και τον Ιερό Λόχο) και δίνει την πληροφορία για κύμα συλλήψεων από τις 19 Απριλίου 1821, γράφει επί λέξει για τον απαγχονισμό του Πατριάρχη:

«Τέλος, την Κυριακή 21 Απριλίου 1821, ανήμερα το Πάσχα, ο Έλλην Πατριάρχης, γέρων 80 ετών, κατηγορηθείς για κατασκοπεία υπέρ των επαναστατών και κυρίως γιατί βοήθησε για την απόδραση της οικογενείας του Πρίγκηπος Μουρούζη (που είχε ήδη αποκεφαλισθεί πριν από λίγες μέρες), υπέστη δημόσιο απαγχονισμό, μαζί με τρεις επισκόπους και οκτώ ιερείς.

Το σώμα του Πατριάρχη παρέμεινε τρεις ημέρες εκτεθειμένο στην αγχόνη. Στη συνέχεια δόθηκε διαταγή σε Εβραίους να το σύρουν σε όλους τους δρόμους της Πόλης και μετά να το πετάξουν στη θάλασσα».

«ΤΥΠΟΣ ΤΗΣ ΚΥΡΙΑΚΗΣ»