Η θάλασσα και το φως του ήλιου

Του ΒΑΣΙΛΗ Κ. ΚΑΛΑΜΑΡΑ

 

«Ετσι έκανα, ώς τα σήμερα, όσο μπορούσα πιο τίμια το υπηρεσιακό μου χρέος, και προσπάθησα όσο μπορούσα, να μην έχω καμιάν ιδιαίτερη εύνοια ή απολαβή από τους ανθρώπους που μας κυβερνούσαν...». 

 

Ο Γιώργος Σεφέρης παραλαμβάνει το Βραβείο Νόμπελ Λογοτεχνίας από το βασιλιά της Σουηδίας Γουσταύο Αδόλφο Αυτό το απολογητικό ύφος και ήθος λόγου επιλέγει ο Γιώργος Σεφέρης, για να συνομιλήσει με τον εαυτό του. Προσπαθεί, σε μία ημερολογιακή αποτύπωση από τις χιλιάδες που έγραψε, να αυτοεξομολογηθεί, να πετάξει από πάνω του το βάρος του υπαλλήλου στο υπουργείο Εξωτερικών.

Σε όλη τη ζωή του ζει σ' αυτή τη διχοστασία. Μοιρασμένος στα δύο, προσπαθεί να ισορροπήσει ανάμεσα στον ποιητή Γιώργο Σεφέρη και τον διπλωμάτη Γεώργιο Στ. Σεφεριάδη. Δύο διαφορετικές υπογραφές που ανήκουν στον ίδιο διχοτομημένο άνθρωπο, ο οποίος υποφέρει: «Η ανάγκη να υπηρετώ δύο κυρίους και η αποστροφή μου γενικά για την ερασιτεχνία με βασάνισαν αδιάκοπα», σημειώνει και πάλι στο «Χειρόγραφο '41».

Πάντα επίκαιρος
 
Τα τελευταία χρόνια, η Ελλάδα εξακολουθητικά δοκιμάζεται ως έθνος-κράτος, το οποίο ανήκει στη Μεσόγειο θάλασσα. Γι' αυτό ο λόγος του Γιώργου Σεφέρη, κατά την απονομή του Βραβείου Νόμπελ Λογοτεχνίας, αν και είναι εκφωνημένος πριν από μισό αιώνα, επικαιροποιεί βασικές έννοιες της εθνικής μας επιβίωσης. Ας ανατρέξουμε σε ορισμένα αποσπάσματά της:

«[...] Ανήκω σε μια χώρα μικρή. Ενα πέτρινο ακρωτήρι στη Μεσόγειο, που δεν έχει άλλο αγαθό παρά τον αγώνα του λαού του, τη θάλασσα, και το φως του ήλιου. Είναι μικρός ο τόπος μας, αλλά η παράδοσή του είναι τεράστια και το πράγμα που τη χαρακτηρίζει είναι ότι μας παραδόθηκε χωρίς διακοπή.

»Η ελληνική γλώσσα δεν έπαψε ποτέ της να μιλιέται. Δέχτηκε τις αλλοιώσεις που δέχεται καθετί ζωντανό, αλλά δεν παρουσιάζει κανένα χάσμα. Αλλο χαρακτηριστικό αυτής της παράδοσης είναι η αγάπη της για την ανθρωπιά· κανόνας της είναι η δικαιοσύνη. Στην αρχαία τραγωδία, την οργανωμένη με τόση ακρίβεια, ο άνθρωπος που ξεπερνά το μέτρο πρέπει να τιμωρηθεί από τις Ερινύες. [...].

 

 Η Μαρώ Σεφέρη αγκαλιάζει και φιλά το σύντροφό της, μόλις έγινε γνωστή η είδηση βράβευσής του
»[...] Και ένας από τους διδασκάλους μου, των αρχών του περασμένου αιώνα, γράφει: "...θα χαθούμε, γιατί αδικήσαμε...". Αυτός ο άνθρωπος ήταν αγράμματος· είχε μάθει να γράφει στα τριάντα πέντε χρόνια της ηλικίας του. Αλλά στην Ελλάδα των ημερών μας, η προφορική παράδοση πηγαίνει μακριά στα περασμένα όσο και η γραπτή. Το ίδιο και η ποίηση.

»Είναι για μένα σημαντικό το γεγονός ότι η Σουηδία θέλησε να τιμήσει και τούτη την ποίηση και όλη την ποίηση γενικά, ακόμη και όταν αναβρύζει ανάμεσα σ' ένα λαό περιορισμένο. Γιατί πιστεύω πως τούτος ο σύγχρονος κόσμος όπου ζούμε, ο τυραννισμένος από το φόβο και την ανησυχία, τη χρειάζεται την ποίηση [...].

»[...] Ναι, η συμπεριφορά του ανθρώπου δε μοιάζει να έχει αλλάξει βασικά. Και πρέπει να προσθέσω πως νιώθει πάντα την ανάγκη ν' ακούει τούτη την ανθρώπινη φωνή που ονομάζουμε ποίηση. Αυτή τη φωνή που κινδυνεύει να σβήσει κάθε στιγμή από στέρηση αγάπης και ολοένα ξαναγεννιέται.
»Κυνηγημένη, ξέρει πού να 'βρει καταφύγιο· απαρνημένη, έχει το ένστικτο να πάει να ριζώσει στους πιο απροσδόκητους τόπους. Γι' αυτή δεν υπάρχουν μεγάλα και μικρά μέρη του κόσμου. Το βασίλειό της είναι στις καρδιές όλων των ανθρώπων της γης. [...]

»Σ' αυτό τον κόσμο, που ολοένα στενεύει, ο καθένας μας χρειάζεται όλους τους άλλους. Πρέπει ν' αναζητήσουμε τον άνθρωπο, όπου και να βρίσκεται. Οταν, στο δρόμο της Θήβας, ο Οιδίπους συνάντησε τη Σφίγγα κι αυτή του έθεσε το αίνιγμά της, η απόκρισή του ήταν: ο άνθρωπος. Τούτη η απλή λέξη χάλασε το τέρας. Εχουμε πολλά τέρατα να καταστρέψουμε. Ας συλλογιστούμε την απόκριση του Οιδίποδα».

http://www.enet.gr/?i=news.el.article&id=404753