Ο Γερμανός που αποκάλυψε τα εγκλήματα των Ναζί

Εμαθε για τις θηριωδίες των Γερμανών κατακτητών στην Ελλάδα εξαιτίας ενός φοιτητή του που για να τον ευχαριστήσει για τη βοήθειά του στην εργασία του, στα μέσα της δεκαετίας του '70 τον φιλοξένησε στο σπίτι του στην Ηπειρο.

Ηταν περίπου 35 χρονών και ήδη καθηγητής στο πανεπιστήμιο της Βρέμης, αλλά ήταν η πρώτη φορά που άκουγε από τους κατοίκους του χωριού Κάτω Πεδινά όσα είχαν συμβεί κατά τη διάρκεια της γερμανο-ιταλικής Κατοχής στην περιοχή.

Από τότε, ο Χριστόφορος Σμινκ Γκουστάβους αποφάσισε να ασχοληθεί με την ιστορία της Ηπείρου. Εμαθε ελληνικά -είχε ήδη περάσει το... βασανιστήριο, όπως λέει, των αρχαίων ελληνικών στο σχολείο- και ήρθε ξανά, συλλέγοντας μαρτυρίες και ντοκουμέντα που ανέτρεψαν την ιστορία όπως είχε γραφεί μέχρι τότε.

Ο καθηγητής Ιστορίας του Δικαίου της Βρέμης είναι σήμερα ένας από τους πιο ειλικρινείς φιλέλληνες. Βρέθηκε πριν από λίγες μέρες στην Αθήνα, για να μιλήσει σε εκδήλωση για την Ιστορική Μνήμη προσκεκλημένος του Δήμου Χαϊδαρίου.

Μιλώντας στο «Εθνος της Κυριακής», θυμήθηκε συγκλονιστικές στιγμές από την έρευνά του.

Η συνέντευξή του, όμως, συνοδεύτηκε και από μία σημαντική είδηση. «Μαθαίνω ότι ο πρόεδρος της γερμανικής Δημοκρατίας, ο Γιόχαν Γκάουκ, πρόκειται να έρθει στην Ελλάδα στις 5-7 Μαρτίου να συναντηθεί με τον Πρόεδρο Παπούλια και να επισκεφθούν μαζί την Ήπειρο», μας είπε, συμπληρώνοντας τη φράση του με την ευχή ότι «Ελπίζω κάτι να αλλάξει στη στάση της γερμανικής κυβέρνησης για τις ελληνικές διεκδικήσεις».

Ο Γερμανός που αποκάλυψε τα εγκλήματα των Ναζί

Ο καθηγητής Ιστορίας του Δικαίου της Βρέμης ανέδειξε με τα πέντε βιβλία του -μεταξύ άλλων- το ολοκαύτωμα στο χωριό Λυγκιάδες, τα εγκλήματα σε βάρος της εβραϊκής κοινότητας στα Ιωάννινα και αναφορές που αποδεικνύουν ότι η Βέρμαχτ δεν ήταν τόσο... αθώα όπως -σε αντιδιαστολή με τα SS- παρουσιαζόταν στη Γερμανία

ΤΗΣ ΜΑΡΙΑΣ ΨΑΡΑ

mpsara@pegasus.gr

ΕΜΑΘΕ για τις θηριωδίες των Γερμανών κατακτητών στην Ελλάδα εξαιτίας ενός φοιτητή του που για να τον ευχαριστήσει για τη βοήθειά του στην εργασία του, στα μέσα της δεκαετία» του 70 τον φιλοξένησε στο σπίτι του στην Ήπειρο. Ήταν περίπου 35 χρονών και ήδη καθηγητής στο πανεπιστήμιο τη» Βρέμης αλλά ήταν η πρώτη φορά που άκουγε από τους κατοίκους του χωριού Κάτω Πεδινά όσα είχαν συμβεί κατά τη διάρκεια της γερμανο-ιταλικής  Κατοχής στην περιοχή.

Από τότε, ο Χριστόφορος Σμινκ Γκουστάβους αποφάσισε να ασχοληθεί με την ιστορία της Ηπείρου. Έμαθε ελληνικά -είχε ήδη περάσει το  βασανιστήριο, όπως λέει, των αρχαίων ελληνικών στο σχολείο-και ήρθε ξανά, συλλέγοντας μαρτυρίες και ντοκουμέντα που ανέτρεψαν την ιστορία όπως είχε γραφεί μέχρι τότε.

Ο καθηγητής Ιστορίας του Δικαίου της Βρέμης είναι σήμερα ένας από τους πιο ειλικρινείς φιλέλληνες. Βρέθηκε πριν από λίγες μέρες στην Αθήνα, για να μιλήσει σε εκδήλωση για την Ιστορική Μνήμη προσκεκλημένος του Δήμου Χαϊδαρίου.

Μιλώντας στο «Έθνος της Κυριακής», θυμήθηκε συγκλονιστικέ» στιγμές από την έρευνα του.

Η συνέντευξη του όμως, συνοδεύτηκε και από μια σημαντική είδηση. «Μαθαίνω ότι ο πρόεδρος της γερμανικής Δημοκρατίας, ο Γιόχαν Γκάουκ, πρόκειται να έρθει στην Ελλάδα στις  5-7 Μαρτίου, να συναντηθεί με τον Πρόεδρο Παπούλια και να επισκεφθούν μαζί την Ήπειρο», μας είπε, συμπληρώνοντας τη φράση του με την ευχή ότι «Ελπίζω κάτι να αλλάξει στη στάση της γερμανική κυβέρνησης για τις ελληνικές διεκδικήσεις».

Κατά τη διάρκεια της συνέντευξης, μάλιστα, έμαθε από τον Αριστομένη Συγγελάκη, μέλος της Συντονιστικής Επιτροπής του Εθνικού Συμβουλίου Διεκδίκησης  των Οφειλών της Γερμανίας προς την Ελλάδα, το νέο για την ομόφωνη απόφαση της Διάσκεψης των Προέδρων της Βουλής να συγκροτηθεί ειδική κοινοβουλευτική επιτροπή για το ζήτημα των γερμανικών αποζημιώσεων (αναμένεται σύντομα η τυπική έγκριση της Ολομέλειας). Στο άκουσμα της είδησης αυτής είπε: «Μπράβο! Καιρός ήταν...».

Πότε ξεκινήσατε την ερευνά σας στην Ήπειρο;

Ήρθα πρώτη φορά στην Ελλάδα μετά την πτώση της χούντας. Γύρισα και άρχισα να διαβάζω για την Ελλάδα και την περιοχή. Τελικά πήγα στην Ήπειρο το 1989 και έμεινα μέχρι το 1991. Με τη βοήθεια του Γιάννη Βαδαλούκα, ενός πολύ  καλού φίλου από τα Γιάννενα, πήγαμε στα χωριά, συναντήσαμε τους  ανθρώπους. Ο πατέρας του ήταν  γιατρός και με το μουλάρι του πήγαινε στα χωριά, όπου ήταν γνωστός  και αγαπητός. Οπότε οι πόρτες μάς ήταν ανοιχτές. Ο γιός του είναι σήμερα ο εκδότης των βιβλίων μου στην Ελλάδα.

Αν και νομικός, έχετε ήδη γράψει πέντε βιβλία για τη σύγχρονη ιστορία της Ελλάδας.

Τα βιβλία μου αφορούν τα εγκλήματα της Βέρμαχτ στην Κατοχή και έχουν εκδοθεί στα ελληνικά, στα γερμανικά και στα ιταλικά. Είναι όλα για την Ήπειρο. Το τελευταίο αφορά τους  Λυγκιάδες, ένα χωριό κοντά στα Γιάννενα που καταστράφηκε εντελώς. Από τα 92 θύματα των ναζί, 5 είχαν επιζήσει. Μόνο ένας ζει σήμερα, ο Παναγιώτης Μπαμπούσικας, που τότε ήταν μωρό και σήμερα είναι στην ηλικία μου. Επέζησε από τη σκοτωμένη μάνα του που εξακολουθούσε  να τη θηλάζει και έτσι κατάφερε να  ζήσει. Όταν πήγα να τον βρω  μου είπε «Τι να σου πω εγώ; Εγώ ήμουν μωρό, δεν έχω αναμνήσεις  τελικά γύρισε προς το μέρος μου σήκωσε το μπουφάν του και μου έδειξε ένα μεγάλο τραύμα στην πλάτη του. Οι Γερμανοί στρατιώτες προσπαθούσαν να σκοτώσουν και το μωρό με την ξιφολόγχη τους!

Πρόλαβα να πάρω συνεντεύξεις και από τους τέσσερις άλλους επιζώντες, που σώθηκαν γιατί τους πλάκωσαν τα σώματα των υπολοίπων. Μάζεψα αυτές τις μαρτυρίες  το 1990. Αυτά τα βιβλία άργησαν λίγο να κυκλοφορήσουν. Πρώτα τα είχα γράψει στα γερμανικά. Αλλά τελικά ήταν πολύ δύσκολο να βρω εκδότη στη Γερμανία. Μου έλεγαν «είναι θέματα ελληνικά αυτά. Δεν έχει αγορά για τέτοια θέματα στη Γερμανία». Τελικά, πρωτοκυκλοφόρησαν στην Ελλάδα. Και μετά ξαναπήγα στους γερμανικούς εκδοτικούς οίκους, όπου βρήκα τελικά τη λύση.

Πώς σας αντιμετώπιζαν οι επιζώντες;

Πολλοί δεν ήθελαν να μιλήσουν. Δεν μπορούσαν. Ούτε στα παιδιά τους είχαν εξιστορήσει τι είχαν περάσει. Ξέρετε, δεν υπάρχει μόνο η σιωπή των εγκληματιών, αλλά και η σιωπή όσων υπέφεραν. Μερικοί από τους δικούς μου μάρτυρες, μίλησαν για πρώτη φορά σ' εμένα, πριν από τα παιδιά τους.

Οι τύψεις αυτών που έχουν επιζήσει και δεν σκοτώθηκαν, ένα θέμα που έχει περιγράψει ο Ιταλός που επέζησε από το Άουσβιτς  ο  Πρίμο Λεβί στο βιβλίο του «Οι πνιγμένοι και οι σωσμένοι». Πώς  μπορείς μετά αυτά που έζησες να επιβιώνεις και όλοι οι άλλοι να έχουν σκοτωθεί... Το κατάλαβα όταν μίλησα με τα θύματα.

Πρόσφατα στο «Έθνος» δημοσιεύσαμε ένα πολύ σημαντικό έγγραφο για το ολοκαύτωμα στη Βιάννο. Ουσιαστικά αποδείκνυε ότι η Βέρμαχτ έλεγε ψέματα στην αναφορά της...

Αντίστοιχο έγγραφο βρήκα για τους Λυγκιάδες και πιστεύω ότι έγινε παντού έτσι... Στους Λυγκιάδες έγραψαν πως οι αντάρτες ήταν κρυμμένοι στα σπίτια. Μάζεψαν γυναίκες, μωρά, παιδιά, γέροντες που δεν είχαν φύγει στην πλατεία, τους έβαλαν δέκα δέκα στα κελάρια και τους θέρισαν με το αυτόματο. Το ίδιο βράδυ η αναφορά της Βέρμαχτ έγραφε ότι είχαν βρει όπλα, αντάρτες κρυμμένους, ισχυρή αντίσταση. Ψέματα, πολλά ψέματα, να κρύψουν την αλήθεια.

Οι υπεύθυνοι δεν αναλάμβαναν τις ευθύνες τους και έλεγαν ψέματα. Κρύβονταν πίσω από τις «στρατιωτικές επιχειρήσεις»   αλλά δεν μας εξήγησαν πώς σκοτώθηκε τόσος άοπλος πληθυσμός, πως εκτελέστηκαν παιδιά, μωρά, πώς στον Μπαμπούσικα έβαλαν την ξιφολόγχη στην πλάτη του ενώ θήλαζε ακόμα. Αυτό δεν το καταγράψανε...

Το ίδιο συναντάς όταν διαβάσεις τα πρακτικά με τις ανακρίσεις στα πρακτικά της εισαγγελίας. Όχι, δεν καμαρώνουν γι' αυτό που έκαναν, αλλά αρνούνται ότι έκαναν κάτι λάθος. Κανείς δεν αισθάνθηκε τύψεις.

Εγώ έψαξα, έψαχνα σε όλη την έρευνα για κάποιον Γερμανό στρατιώτη που μετάνιωσε. Που είπε λυπάμαι γι' αυτό που έγινε, υπηρετήσαμε εγκληματίες, δεν κάναμε αντίσταση κλπ. Προσωπικά δεν βρήκα ούτε έναν. Βρήκα όμως κάτι που μου έκανε εντύπωση. Το γράμμα ενός νοσοκόμου που ήταν στους Λυγκιάδες και δύο χρόνια μετά την καταστροφή του χωριού έγραψε στον πρόεδρο ένα γράμμα συγγνώμης. Είναι το μοναδικό που έχω βρει... Έψαξα γι' αυτόν τον άνθρωπο. Είχε αναζητήσει στη θρησκεία την παρηγοριά του και λίγα χρόνια μετά, είχε πεθάνει.

Έχει σχέση η Δημοκρατία της Βαϊμάρης με την Ελλάδα του σήμερα;

Η άνοδος του Χίτλερ ήταν πολύ αργή και ενισχύθηκε από την οικονομική κρίση. Όπως ακριβώς και η Χρυσή Αυγή στην Ελλάδα. Και βέβαια αυτό είναι ανησυχητικό και πολύ επικίνδυνο για την Ελλάδα, την Ευρώπη και για τη Γερμανία. Πρέπει να αλλάξουμε πολιτική, να βοηθήσουμε την Ελλάδα, αφού η Γερμανία ευθύνεται και για την κατάσταση αυτή.

Εσείς που έχετε αφιερώσει τη ζωή σας στην έρευνα των ναζιστικών θηριωδιών στην Ελλάδα, πώς αισθάνεστε γι' αυτό;

Άσχημα. Έμαθα ότι και στους Λυγκιάδες πήρε 2-3 ψήφους. Μου φαίνεται απίστευτο, φοβερό. Αυτοί οι άνθρωποι δεν έχουν νου, δεν έχουν μνήμη;

Αυτά δεν θα αλλάξουν αν δεν αλλάξει πολιτική. Σκέφτομαι πως θα 'πρεπε να γίνουν περισσότερα πράγματα και να υπάρξει μεγαλύτερη οικονομική υποστήριξη, να μην έχουν τον τελευταίο λόγο ο Σόιμπλε και η Μέρκελ. Ωστόσο, δεν ξέρω αν είναι μια προοπτική ή απλώς μια ευχή...

ΚΑΤΙ ΑΛΛΑΖΕΙ ΣΤΗ ΧΩΡΑ ΜΟΥ

Ο πρόεδρος μας μαζί με τον Παπούλια θα επισκεφθεί την Ήπειρο

Ποια ήταν η αντιμετώπιση του θέματος στη Γερμανία όταν αρχίσατε να ασχολείστε;

Το 1990 είχα γνωρίσει έναν πολύ γνωστό στην Ελλάδα άνθρωπο και φίλο, τον Αργύρη τον Σφουντούρη, επιζώντα του Διστόμου. Έμαθε ότι έχω ασχοληθεί με τα θέματα αυτά και με κάλεσε σε ένα σχετικό συνέδριο στους Δελφούς. Τότε, το θέμα στη Γερμανία απλώς δεν υπήρχε. Οι Γερμανοί πίστευαν ότι είχε λυθεί με τη Συνθήκη του Λονδίνου. Όταν ο Σφουντούρης  κάλεσε τον Γερμανό πρέσβη να παρουσιαστεί, δεν ήρθε. Έστειλε δύο κοπέλες που κρατούσαν μανιωδώς σημειώσεις για να του μεταφέρουν τι είχε ειπωθεί. Από τη Συμφωνία του Λονδίνου και μετά, η Γερμανία κρατούσε πάντα αυτήν τη στάση. Και ποιος ήταν αυτός που έκανε αυτήν τη συμφωνία; Ο Χέρμαν Γιόζεφ Απς, ο διευθυντής της Ντόιτσε Μπανκ, εντεταλμένος του Αντενάουερ! Ο ίδιος που στον πόλεμο έκανε σχέδια για εκμετάλλευση των χωρών Κατοχής.

Σήμερα έχουν αλλάξει τα πράγματα;

Πριν, ήταν θέμα που δεν ενδιέφερε την κοινή γνώμη. Τώρα, αυτό έχει αλλάξει. Τον τρίτο τόμο που αφορά την καταστροφή των Λυγκιάδων, τον παρουσιάσαμε την ίδια μέρα με την εθνική επέτειο της Γερμανίας, σε μια κατάμεστη αίθουσα στη Βρέμη. Τώρα ετοιμάζουμε κι άλλες παρουσιάσεις σε Λειψία, Βερολίνο, Αμβούργο και Ανόβερο και αλλού. Ωστόσο, δεν έχει αλλάξει ακόμη η διάθεση της γερμανικής κυβέρνησης να αναλάβει τις ευθύνες της. Γιατί αποζημιώσεις δεν είδαμε στην Ελλάδα για όλα αυτά τα εγκλήματα. Είδαμε άλλα πράγματα: μίζες, σακούλες με εκατομμύρια ευρώ που έφερε η πολεμική βιομηχανία στους υπουργούς, για υποβρύχια.

Ξέρετε, είναι πράγματα που με εκνευρίζουν ιδιαίτερα. Γιατί η Γερμανία μετά τον πόλεμο έζησε ένα οικονομικό θαύμα, παρόλο που κατέστρεψε ολόκληρη την Ευρώπη. Μεγάλο μέρος του θαύματος αυτού οφείλεται και στη μη αποπληρωμή των αποζημιώσεων, με την ανοχή των χωρών που είχαν τόσα πολλά υποστεί, όπως η Ελλάδα.

Τώρα, μαθαίνω ότι ο πρόεδρος της  Γερμανικής Δημοκρατίας, ο Γκάουκ, πρόκειται να έρθει στην Ελλάδα στις 5-7 Μαρτίου, να συναντηθεί με τον  Πρόεδρο Παπούλια και να επισκεφθούν μαζί την Ήπειρο. Θέλει να επισκεφθεί την εβραϊκή κοινότητα στα Γιάννενα, θέμα που έχω αναδείξει σε ένα από τα πέντε βιβλία μου. Ο πρόεδροι Γκάουκ θέλησε να πάει και σε ένα μαρτυρικό χωριό. Μαθαίνω ότι θα επισκεφθεί τους Λυγκιάδες. Ήδη, ο εκδοτικός οίκος στη Γερμανία έχει στείλει τα βιβλία για να μάθει τι έχει γίνει εκεί. Αυτό, ας πούμε, είναι μια σοβαρή εξέλιξη...

Ποιες είναι οι ευθύνες της Ελλάδας στο θέμα της διεκδίκησης των αποζημιώσεων και του κατοχικού δανείου; Δεν μπορώ να κρίνω. Αυτό που καταλαβαίνω είναι ότι έγιναν συμφωνίες «κάτω από το τραπέζι». Αυτή είναι η ευθύνη της Ελλάδας. Πάντως, παρά τη χλιαρή διεκδίκηση, ποτέ δεν υπήρξε παραίτηση των διεκδικήσεων - παρά όσα ακούγονται... Τώρα που βλέπουμε υπουργούς με χειροπέδες, καταλαβαίνουμε ότι δεν πήγαν όλα καλά στην Ελλάδα.

"ΕΘΝΟΣ ΤΗΣ ΚΥΡΙΑΚΗΣ"