Μαθητές μιας άλλης εποχής με πηλήκιο και σχολική ποδιά

Πέμπτη 11 Σεπτεμβρίου 2014

Μαθητές μιας άλλης εποχής με πηλήκιο και σχολική ποδιά

Τάξη της δεκαετίας του 1950 με τις πλάκες των μαθητών πάνω στα θρανία

Σχολικά ενθυμήματα

Το πηλήκιο και η σχολική μαθητική ποδιά

Ούτε που καταλαβαίνουμε πολλές φορές πως αλλάζουν τα πάντα γύρω μας. Στην σημερινή ηλεκτρονική εποχή οι σχολικές μνήμες μοιάζουν πλέον απολιθωμένες εικόνες του χθες και η έδρα διδασκαλίας, τα ξύλινα πράσινα θρανία, η βέργα, το κουδούνι, η μαθητική ποδιά, το πηλήκιο, η σάκα, η πλάκα και το κοντύλι, τα τετράδια, η κασετίνα, η πένα, ο κοντυλοφόρος και το μελανοδοχείο, η σόμπα, ο μαυροπίνακας, το αριθμητήριο υπάρχουν μόνο σαν μουσειακό υλικό να μαρτυρούν μια άλλη ζωή που έφυγε ανεπιστρεπτί.

Το μαθητικό πηλήκιο

Παλαιότερα, η συνηθισμένη μαθητική στολή των γυμνασιόπαιδων αποτελούνταν από σκούτινο ή υφασμάτινο παντελόνι και σακάκι, άσπρο πουκάμισο, μπλέ σκούρο πουλοβεράκι, κάλτσες ως τα γόνατα, σκαρπινάκια και βέβαια οι μαθητές φορούσαν και το μαθητικό πηλήκιο. Τότε ήταν απαραίτητο το πηλήκιο (καπέλο), το απαιτούσε το εκπαιδευτικό σύστημα, για να ξεχωρίζουν οι μαθητές από τους συνομήλικούς τους, ώστε να τους ελέγχουν καλύτερα οι καθηγητές τις ελεύθερες ώρες.

Το πηλήκιο ήταν από ένα μάλλινο ύφασμα τσόχα μαύρη. Μπροστά στη μέση, πάνω από το γείσο, είχε μια κορώνα: μια κουκουβάγια κεντημένη με χρυσή κλωστή και πούλιες αστραφτερές στα δυο της μάτια. Η κουκουβάγια ήταν στη μυθολογία το ιερό πουλί της Αθηνάς, της θεάς σοφίας, και γι’ αυτό έγινε το έμβλημα της μαθητιώσας νεολαίας.

Μεσσολόγγι 1955
Ακόμα και εκτός σχολείου ο μαθητής ήταν υποχρεωμένος να φέρει το μαθητικό πηλίκιο

Το μαθητικό πηλήκιο καταργήθηκε το 1965 με απόφαση του τότε πρωθυπουργού Γεωργίου Παπανδρέου.

Διαβάζομαι στο σχετικό άρθρο της εφημερίδας «Καθημερινή» της εποχής τα εξής:

ΚΑΘΗΜΕΡΙΝΗ 11/5/1965

"Ο πρόεδρος της Κυβερνήσεως και υπουργός Παιδείας κ. Γεώργιος Παπανδρέου προέβη εις τας ακολούθους δηλώσεις: «Δευτερεύον βεβαίως, αλλά συμπαθές είναι το θέμα της εξωτερικής εμφανίσεως των μαθητών μας. Τα παιδιά των σχολείων, και ιδίως οι έφηβοι των Γυμνασίων και των Λυκείων, πρέπει κάτω από τον γαλανόν ουρανόν και μέσα εις το εύκρατον κλίμα της δημοκρατίας μας να είναι ενδεδυμένα με λιτότητα και χάριν και να μη δίδουν την εντύπωσιν πενθούντων ή δεσμωτών. Η αμφίεσις αντανακλά και εκφράζει τον ψυχικόν κόσμον του ανθρώπου. Μαυροφορεμένα κορίτσια και αγόρια, τα οποία κρύπτουν το κουρεμένο κεφάλι των με ένα άχαρον και τσαλακωμένον πηλήκιον, δεν ημπορούν να αισθάνονται ελεύθερα, ούτε να έχουν ευψυχίαν και αισιοδοξίαν. Εδωσα διά τούτο εντολήν προς τας εκπαιδευτικάς αρχάς να ανακοινώσουν εις τα σχολεία ότι από του προσεχούς έτους:

α) Οι ποδιές των μαθητριών θα είναι κατασκευασμέναι από ύφασμα κυανούν (όχι πολύ ανοικτόν). Θα έχουν δηλαδή το χρώμα του ουρανού μας.

β) Καταργείται το πηλήκιον των μαθητών με την κακότεχνον κουκουβάγιαν.

Εις ουδεμίαν χώραν του δυτικού κόσμου επιβάλλεται εις τους μαθητάς πηλήκιον και ομοιόμορφος στολή, τούτο είναι έθος των ολοκληρωτικών καθεστώτων. Άλλωστε το μέτρον τούτο εφαρμόζεται σήμερον όχι εις την πρωτεύουσαν, αλλά μόνον εις τας επαρχίας, ωσάν να μη έχουν τα ίδια δικαιώματα εις την αμφίεσίν των οι επαρχιώται μαθηταί με τους μαθητάς των Αθηνών.»

Σχολικές ποδιές.

Στις 6 Φεβρουαρίου του 1982 ήλθε η σειρά της κατάργησης και της σχολικής ποδιάς. Ο τότε υπουργός Παιδείας της κυβέρνησης του ΠΑΣΟΚ, Λευτέρης Βερυβάκης αποφάσισε την κατάργηση της υποχρεωτικής χρήσης της σχολικής ποδιάς που δήλωνε την ταυτότητα του μαθητή. Σύμφωνα με τους πολέμιους έκανε τα σχολεία να μοιάζουν με παιδικά στρατόπεδα ενώ σύμφωνα με τους νοσταλγούς της τα σχολεία σήμερα μοιάζουν με παιδικές πασαρέλες

Πάντως Το κυβερνητικό μέτρο χαιρετίσθηκε τότε από μεγάλο κομμάτι της ελληνικής κοινωνίας, ως ένδειξη εκδημοκρατισμού, πλουραλισμού, ελευθερίας στην ανάπτυξη της προσωπικότητας.

Οι μαθητές υποδέχτηκαν τα νέα με χαρά, καθώς οι περισσότεροι υποστήριζαν ότι η σχολική ενδυμασία τους καταπίεζε. Ιδιαίτερα τα κορίτσια απαλλάχτηκαν από τη μπλε ποδιά με τον άσπρο γιακά και τα άσπρα καλτσάκια που τις περιόριζε.

Τα αγόρια έπρεπε και αυτά να φορούν ποδιές, αλλά οι εκπαιδευτικοί ήταν απόλυτα χαλαροί μαζί τους και πρακτικά, το μέτρο ίσχυε μόνο για τις κοπέλες.

Τα κορίτσια, με την κατάργηση της ποδιάς, βρήκαν ευκαιρία να φορέσουν λίγο πιο κοντές φούστες και το μέχρι τότε απαγορευμένο καλσόν....

Οι αντιδράσεις για την κατάργηση της ποδιάς

Οι πιο προοδευτικοί συμφώνησαν με το μέτρο του υπουργού, γιατί πίστευαν πως η ομοιομορφία στο ντύσιμο των μαθητών εμπόδισε την ανάπτυξη της προσωπικότητάς τους και έκανε τα σχολεία να μοιάζουν με στρατόπεδα.

Αντίθετα, οι πιο παραδοσιακοί υποστήριξαν ότι με την κατάργηση της σχολικής ποδιάς θα χανόταν η ταυτότητα των μαθητών και θα επικρατούσε ασυδοσία στην εξωτερική εμφάνιση, ειδικά των κοριτσιών.

Τον πρώτο καιρό δεν έβγαλαν όλοι οι μαθητές την ποδιά και συνέχισαν να τη φορούν. Ίσως και από συνήθεια… Έτσι, σε πολλές φωτογραφίες του 1982-3 το ντύσιμο των μαθητών είναι «ανάμεικτο»....

Εκείνοι που σίγουρα δεν χάρηκαν με την κατάργηση της ποδιάς ήταν οι έμποροι, οι ιδιοκτήτες καταστημάτων και οι σχεδιαστές που επιμελούνταν τα νέα σχέδια της ποδιάς.

Κάθε χρόνο λίγο πριν την έναρξη της σχολικής χρονιάς γονείς και μαθητές έσπευδαν στα πολυκαταστήματα του κέντρου της Αθήνας, Μινιόν, Αφοί Λαμπρόπουλοι, Δραγώνας, για να αγοράσουν καινούριες σχολικές ενδυμασίες.

Οι τιμές της σχολικής ποδιάς

Οι τιμές των νέων σχεδίων αποτελούσαν θέμα στις εφημερίδες.

Στο ρεπορτάζ της εφημερίδας «Τα Νέα» διαβάζουμε τις τιμές για τις ποδιές, από το νηπιαγωγείο μέχρι το γυμνάσιο. Η διαφορά από τις απλές, που μπορούσε να βρει κανείς ακόμα και σε βιοτεχνίες, μέχρι τις «μοντέρνες» ποδιές του Τσεκλένη, ήταν τεράστια....

Πολλοί θυμούνται τα χρόνια που φορούσαν τη σχολική τους ποδιά με νοσταλγία. Η αλήθεια είναι ότι το μέτρο καταργήθηκε χωρίς αντιδράσεις. Άλλωστε δεν είχε κανένα ουσιαστικό συμβολισμό και η εποχή σήκωνε πολλές «αλλαγές»....

ΣΧΟΛΙΚΑ ΕΝΘΥΜΗΜΑΤΑ