«ΠΡΑΓΜΑΤΑ ΚΑΙ ΘΑΥΜΑΤΑ» ΣΤΙΣ ΕΚΛΟΓΕΣ ΓΙΑ ΤΟΝ ΠΡΟΕΔΡΟ ΤΗΣ ΝΔ

35 χρόνια πόλεμοι κομματικών μηχανισμών

 

Πολλά είναι αυτά που δείχνουν ότι η ΝΔ ξαναγυρίζει πίσω. Ξαναζεί μέρες από την παλιότερη διαμάχη Ράλλη - Αβέρωφ και τον νεότερο ακήρυκτο πόλεμο Ντόρας Μπακογιάννη - Αντώνη Σαμαρά. 

 

 Στο συνέδριο του 1997 τα πορτρέτα των αρχηγών. Ο Καραμανλής «τζούνιορ» μόλις έχει εκλεγεί πρόεδρος με την υποστήριξη των κυριότερων «βαρόνων» του κόμματος.

Ο ραλλο-αβερωφικός πόλεμος είχε ξεκινήσει με την αποχώρηση του Κωνσταντίνου Καραμανλή από την αρχηγία της ΝΔ για να μεταπηδήσει στην Προεδρία της Δημοκρατίας. Θα μαίνεται, σε διάφορα μέτωπα, με νίκες, ήττες και συμβιβασμούς των αντιπάλων επί δύο χρόνια (1979-1981). Αργότερα θα πάρει άλλες μορφές.

Στον πυρήνα της διαπάλης θα βρίσκεται η επιλογή του δρόμου για τη διατήρηση, κατ' αρχάς, της εξουσίας από τη ΝΔ και μετά τη συντριβή της από το ΠΑΣΟΚ του Α. Παπανδρέου (1981) και την επιστροφή στην κυβέρνηση. Με μια πολεμική που θυμίζει έντονα τη σημερινή στάση της ΝΔ απέναντι στο κυβερνητικό σχήμα ΣΥΡΙΖΑ - ΑΝΕΛ.

Απλουστευμένα ο Γ. Ράλλης ήταν ο βασικός εκφραστής της αντίληψης ότι ο δρόμος περνούσε μέσα από τον αποκαλούμενο «μεσαίο χώρο». Ο Ευ. Αβέρωφ πρέσβευε την περιχαράκωση της συντηρητικής παράταξης, με απορρόφηση πριν απ' όλα της ακροδεξιάς (η Εθνική Παράταξη είχε αποσπάσει στις βουλευτικές εκλογές του 1977 το 6,8% των ψήφων). Στον καιρό της η διαμάχη είχε πάρει την ονομασία «πεφωτισμένη Δεξιά» εναντίον «παραδοσιακής Δεξιάς».

Αβέρωφ και Ράλλης αντίπαλοι στην πρώτη αναμέτρηση (Μάιος 1980). Εκεί έχουν τις ρίζες τους οι ιστορικές «συνιστώσες» της ΝΔ.

Η νίκη Ράλλη στον πόλεμο διαδοχής του 1980 με οριακή διαφορά (87 ψήφοι έναντι 84 στην Κοινοβουλευτική Ομάδα της ΝΔ) δεν σήμαινε και επικράτηση της «γραμμής» του. Στην πορεία προς τις εκλογές (Οκτώβριος 1981) επήλθε αρχικώς συμβιβασμός. Κατόπιν ο σκληρός πυρήνας του κόμματος πήρε τη ρεβάνς. Επικράτησε η τακτική του «ανοίγματος» προς τα δεξιά. Με μεγάλη επιτυχία, αφού η ΝΔ απορρόφησε την Εθνική Παράταξη. Πλην, όμως, με παταγώδη αποτυχία στις εκλογές, αφού συντρίφτηκε από το ΠΑΣΟΚ.

Σύμφωνα με τον Γ. Ράλλη, από τότε άρχισαν να διαμορφώνονται δύο στρατόπεδα στο εσωτερικό της ΝΔ. Στο πλαίσιο αυτής της αφήγησης:

 Μπούτος, Αβέρωφ, Στεφανόπουλος , υποψήφιοι αρχηγοί του 1981. Ο δεύτερος όχι μόνο εκλέχτηκε, αλλά έδειξε στον πρώτο την πόρτα της κομματικής εξόδου. Μητσοτάκης και Στεφανόπουλος το 1984 (κάτω αριστερά). Μετά την ήττα ο δεύτερος επιχείρησε να δημιουργήσει νέο κόμμα. Το ιστορικό χειροφίλημα του Εβερτ στον Καραμανλή (αριστερά).

Το 1981 ο Ευ. Αβέρωφ θα εκτοπίσει τους αντιπάλους του Κ. Στεφανόπουλο και Ι. Μπούτο (αργότερα θα πορευτούν εκτός κόμματος).

• Το 1984 ο Ευ. Αβέρωφ, αντί να στηρίξει τον «καραμανλικό» Κ. Στεφανόπουλο, συμμάχησε με τον αντίπαλο και εχθρό έως τότε K. Μητσοτάκη και τον ψήφισε.
• Το 1993 οι καραμανλικοί «έφαγαν» τους μητσοτακικούς μέσα στους λαβύρινθους των μηχανισμών του κομματικού οικοδομήματος
• Το 1997 οι «βαρόνοι» επιβάλλουν στα στρατόπεδα που είχαν διαμορφωθεί (εβερτικοί - καραμανλικοί και μητσοτακικοί) την «τρίτη λύση» του Κώστα Καραμανλή.

Μια γεύση για όλες αυτές τις διαπλοκές δίνει για το 1984 ο Π. Μολυβιάτης, εξ απορρήτων του Κ. Καραμανλή: «Οι φίλοι του Ευ. Αβέρωφ απεφάσισαν να ψηφίσουν τον Κ. Μητσοτάκη για αρχηγό του κόμματος, πλανώμενοι ότι ο Κ. Μητσοτάκης θα ήταν εχθρικός προς τον Κ. Καραμανλή και παραβλέποντας ότι ο κ. Μητσοτάκης είχε αγωνισθεί για την ανατροπή του κ. Ευ. Αβέρωφ, τον οποίο αντίθετα ο Κ. Καραμανλής υπεστήριζε». Μύλος, όπως και σήμερα...

ΕΞΟΜΟΛΟΓΗΣΗ ΚΩΝΣΤΑΝΤΙΝΟΥ ΤΣΑΤΣΟΥ

Ο Καραμανλής θα ήταν ευτυχής αν κυβερνούσε χωρίς το κόμμα του!

Οι παλαιότεροι θυμούνται μια αποσβολωτική εικόνα. Ο Μιλτιάδης Εβερτ, που μόλις είχε εκλεγεί αρχηγός της ΝΔ (Νοέμβριος 1993), σπεύδει στο Προεδρικό Μέγαρο. Μπαίνοντας, σκύβει και φιλά το χέρι του Κωνσταντίνου Καραμανλή. Παραλίγο να γονατίσει!

 Ο Κωνσταντίνος Τσάτσος με τον Κωνσταντίνο Καραμανλή. Τους έδενε μια πολυετής πολύπλευρη σχέση από τη δεκαετία του 1950 έως το τέλος.

Λίγοι, όμως, θα θυμούνται ότι μερικά χρόνια νωρίτερα, όταν ο ιδρυτής της ΝΔ αποχωρούσε από την αρχηγία για να μεταπηδήσει στην Προεδρία της Δημοκρατίας, οι «αβερωφικοί» μιλούσαν για συνωμοσία των «καραμανλικών» υπέρ του Γ. Ράλλη. Ακόμη λιγότεροι, μάλλον, θα έχουν υπόψη τους ότι ο Ευ. Αβέρωφ είχε αποκηρύξει, την ίδια περίοδο, το ευαγγέλιο της παράταξης, που ήταν ο «ριζοσπαστικός φιλελευθερισμός». Δήλωνε οπαδός του «εθνικόφρονος φιλελευθερισμού». Πάλι καλά που δεν μιλούσε για? εθνικικοσοσιαλιστικό φιλελευθερισμό!

Αν το ένα περιστατικό υπογραμμίζει την ποιότητα των πολιτικών σχέσεων στα ηγετικά κλιμάκια της ΝΔ, το άλλο αναδεικνύει την ουσιαστική απουσία ιδεολογικής αντιπαλότητας στις διαμάχες για την αρχηγία της ΝΔ.

Βρίθουν από εκφραστικό ανεκδοτολογικό υλικό οι εσωκομματικές αναμετρήσεις για την κατάληψη της προεδρικής καρέκλας του κόμματος. Ο κανόνας από τότε που άρχισαν οι μάχες της διαδοχής είναι να κρίνονται στο μισοσκόταδο. Οι φατριασμοί, οι βυζαντινισμοί, τα μαχαιρώματα, τα παζαρέματα είναι μερικές από τις συχνότερα χρησιμοποιούμενες έννοιες στην ιστορική διαδρομή του κόμματος της συντηρητικής παράταξης.

Στο παρασκήνιο και από τα προσωποκεντρικά μπλοκ (γνωστά και ως «βαρονίες») αναδεικνύεται πάντα ο αρχηγός. Με μια αμφισβητούμενη εξαίρεση το 1981, επιβάλλεται από τον στενό κομματικό πυρήνα. Τις δυνάμεις που συνιστούν αυτό που ιστορικά ονομάζεται παραδοσιακή Δεξιά. Ετσι συνέβη ακόμη και με τον «τζούνιορ» Κώστα Καραμανλή. Τότε, το πιο διευρυμένο εκλεκτορικό σώμα, στο κομματικό συνέδριο του 1997, λειτούργησε, τελικά, ως επικυρωτικός μηχανισμός, κάθε άλλο παρά συλλογικών διαδικασιών του κομματικού σώματος.

Οι «βαρονίες»

Ο αρχηγισμός και οι «βαρονίες» είναι διαχρονικές ιδιότητες της ΝΔ από την εποχή της γέννησής της. Η διαπίστωση αυτή δεν είναι προϊόν κάποιου «αντιδεξιού συνδρόμου». Τεκμηριώνεται από τα γεγονότα. Αλλά και από τις κατά καιρούς εκρήξεις ειλικρίνειας κομματικών πρωταγωνιστών, καταγγελίες ηττημένων στις ψηφοφορίες και κάθε είδους μαρτυρίες. Ολα γίνονται εν ονόματι των οπαδών, υποτίθεται. Αλλά το κόμμα είναι απλώς το όχημα για την εξουσία. Ο φιλόσοφος της παράταξης Κ. Τσάτσος, σε μια εξομολογητική έκρηξη, μετά την αποχώρηση του Κ. Καραμανλή, έγραφε:

«Δεν είχε ποτέ (ο Καραμανλής) το αίσθημα του κόμματος. Και θα ήταν ευτυχής αν μπορούσε να κυβερνήσει χωρίς να ηγείται κόμματος. Αν ίδρυσε δύο φορές κόμμα (εννοεί την ΕΡΕ το 1956 και τη ΝΔ το 1974), αυτό το έκανε γιατί στη δημοκρατία, για να φθάσεις ν΄ ασκήσεις εξουσία, το κόμμα είναι απαραίτητο!».

Περιγράφοντας μ' αυτό τον τρόπο τις σχέσεις Καραμανλή-κόμματος ο θεωρητικός του καραμανλισμού, στον οποίο ορκίζονται όλοι οι διάδοχοί του, έδωσε και το στίγμα της παράταξης. Είναι η άσκηση της εξουσίας είτε η αναμονή άσκησής της. Αυτή είναι η συγκολλητική ουσία, οι αρχές και η ιδεολογία του κατεξοχήν κόμματος της άρχουσας τάξης. Τα κομματικά προγράμματα, θολά, αμφίσημα και αντιφατικά από το «ριζοσπαστικό» μέχρι το «κοινωνικό κέντρο» και τους συναφείς νεολογισμούς είναι όπως οι προεκλογικοί λόγοι.

Με ιστορικούς όρους άξονας γύρω από τον οποίο κινείται η διαδοχή στην ηγεσία του μεταπολεμικού κόμματος της συντηρητικής παράταξης είναι οι «πελατειακές σχέσεις» στους κόλπους της. Το δούναι και λαβείν.

ΤΟ ΞΕΧΑΣΜΕΝΟ ΠΡΟΗΓΟΥΜΕΝΟ ΤΟΥ 2009

«Κάποιοι έβαλαν το χεράκι τους...»

«Πράγματα και θαύματα» συνέβησαν στις εκλογές του 2009 με την εκλογή του Αντ. Σαμαρά στην ηγεσία της ΝΔ. Αυτή η καθυστερημένη κατά μια εξαετία ομολογία της Ντόρας Μπακογιάννη για τη διαδικασία εκείνη δεν οφείλεται, φυσικά, σε «ποιητικό οίστρο». Δεν ανήκει βεβαίως και στην Ιστορία, αλλά προσφέρεται για μια ιστορική αναδρομή με αφορμή το τελευταίο φιάσκο.

Η υποψήφια και ηττημένη τότε στις πρώτες εκλογές προέδρου «από τη βάση» (39% έναντι 50% του Αντ. Σαμαρά από τον πρώτο γύρο) δεν συνήλθε ξαφνικά από την αμνησία. Απλώς είχε σιωπήσει από την επομένη εκείνης της αναμέτρησης. Κατά την ημέρα των εκλογών βροχή έπεφταν οι καταγγελίες από το στρατόπεδό της. Αλλά και από τον επίσης υποψήφιο Π. Ψωμιάδη.

Το online σύστημα για την πρώτη εκλογή από την κομματική βάση είχε «πέσει» τότε αρκετές φορές, αρχής γενομένης το μεσημέρι της Κυριακής 29 Νοεμβρίου. Από το εκλογικό τμήμα στο Βελλίδειο Θεσσαλονίκης ο Ψωμιάδης διαμήνυε ότι δεν θα δεχθεί το αποτέλεσμα αν διεξαχθεί η ψηφοφορία χειρόγραφα. Σύμφωνα με ρεπορτάζ, μάλιστα, μίλησε για μπράβους και εγκαθέτους οι οποίοι δεν αφήνουν τον κόσμο να πάει να ψηφίσει... Γεύση του κλίματος έδινε ένας νεοδημοκράτης μπλόγκερ που υποψιαζόταν ότι «κάποιοι έβαλαν το χεράκι τους». Διέβλεπε «μηχανισμούς» που κινούνταν εναντίον Σαμαρά!

Κάτω από το χαλί

Αιχμές προς την αντίθετη ακριβώς κατεύθυνση άφηναν κορυφαίοι υποστηρικτές της Μπακογιάννη. «Σήμερα κανείς δεν μπορεί να είναι υπερήφανος γι΄ αυτά που συνέβησαν», σχολίαζε προβεβλημένο στέλεχος. Στην ουσία η όλη διαδικασία αποδείχτηκε «φιάσκο» με τις αλλεπάλληλες διακοπές, τις ουρές εκνευρισμού και τις διαδοχικές αναβολές για την ώρα λήξης της ψηφοφορίας.

Τότε όλα αυτά κρύφτηκαν κάτω από το χαλί στο όνομα διαφύλαξης της κομματικής ενότητας και του πρωτόγνωρου της ηλεκτρονικής ψηφοφορίας άμεσα από τη βάση.

«Απαράδεκτο, τριτοκοσμικό και... ολίγον ύποπτον το θέαμα στη διαδικασία εκλογής», ήταν το συμπέρασμα στο οποίο κατέληγαν σχολιογράφοι των ημερών. Οσο για κάποια εκλογικά τμήματα, όπου θα γινόταν καταμέτρηση, ή συγχωνεύτηκαν ή έκλεισαν και δεν ξανάγινε λόγος.

Τα παθήματα που έπλητταν το 2009 το αδιάβλητο και το άρτιο δεν έγιναν μαθήματα για το 2015. Η εξήγηση είναι θέμα φαντασίας...

Βουλευτο­κρατία

Μέχρι το 1993 ο πρόεδρος εκλεγόταν από την Κοινοβουλευτική Ομάδα, όπως είχε διαμορφωθεί στις αμέσως προηγούμενες εκλογές. Οι βουλευτές θεωρούνταν φορείς της θέλησης των κομματικών μελών. Ετσι εκλέχτηκαν οι Γ. Ράλλης, Ευ. Αβέρωφ και Κ. Μητσοτάκης.

Περιθωριακή «βάση»

Το εκλεκτορικό σώμα άλλαξε μετά την παραίτηση Μητσοτάκη. Στους βουλευτές προστέθηκαν οι ευρωβουλευτές και «εκπρόσωποι της βάσης». Αλλά, πάλι, οι βουλευτές εξέλεγαν, ουσιαστικά, τον πρόεδρο, διαθέτοντας την πλειοψηφία. Από τέτοιο σώμα αναδείχτηκε το 1993 ο Μ. Εβερτ.

Απλή επικύρωση

Αρχηγός για πρώτη και τελευταία φορά εκλέγεται από Συνέδριο το 1997. Μετείχαν πρώην και νυν βουλευτές και ευρωβουλευτές, κομματικοί αξιωματούχοι, εκλεγμένοι αντιπρόσωποι, συνδικαλιστές κ.ά. Η γεύση που άφησε η διαδικασία ήταν ότι απλώς οι σύνεδροι κλήθηκαν να επικυρώσουν την επιλογή του Κώστα Καραμανλή.

Περί γηπέδων

Μετά την ήττα στις εκλογές του 2009 και την παραίτηση Κ. Καραμανλή η ΝΔ «αντιγράφει» την άμεση εκλογή που έχει εγκαινιάσει το ΠΑΣΟΚ. Οχι όμως χωρίς κλυδωνισμούς. Ο Α. Σαμαράς δεν ενδιαφέρεται αν θα δώσει τη μάχη «σε μικρό ή μεγάλο γήπεδο», ενώ ο Ευ. Μεϊμαράκης, προειδοποιώντας ότι η ΝΔ κινδυνεύει να «γίνει Ζίγδης», δεν βλέπει δυνατότητες «να στηθούν κάλπες για εκλογή αρχηγού από τη βάση». Τελικά, στο έκτακτο Συνέδριο (7 Νοεμβρίου 2009) τροποποιείται το καταστατικό και θεσπίζεται η διαδικασία εκλογής του νέου προέδρου, όπως σήμερα, από τα μέλη του κόμματος.

Τ. Κατσιμάρδος 
katsimar@yahoo.gr
 http://www.ethnos.gr/article.asp?catid=22767&subid=2&pubid=64302056