Η πολιτική της διάλυσης

Η πολιτική της διάλυσης 

Tου Νικου Κωνστανταρα

Βασική προϋπόθεση για κάθε ομάδα είναι να πιστεύουν τα μέλη της ότι τους συμφέρει να συνεργάζονται για έναν απώτερο σκοπό αντί να βάζει ο καθένας πρώτα το βραχυπρόθεσμο όφελός του. Η συνοχή της ομάδας εξαρτάται από έναν στόχο (ένα όραμα), έναν ηγέτη ή μία ηγεσία που εμπνέει εμπιστοσύνη, και από τον φόβο για το άγνωστο μέλλον αν η ομάδα διαλυθεί. Αυτό ισχύει για όλες τις ομάδες – από τις πιο μικρές έως και πολύ μεγάλες, όπως είναι η Ε.Ε. Οσο υπάρχει εμπιστοσύνη στο εγχείρημα, όσο ελπίζουν σε νέα οφέλη, τα μέλη συμμετέχουν χωρίς πολλές τριβές και αμφιβολίες· όταν έρχονται τα δύσκολα, όταν κλονίζεται η εμπιστοσύνη και γεννιέται ο φόβος απωλειών, γρήγορα ακολουθούν οι κίνδυνοι του πανικού και της διάλυσης.

Η Ε.Ε. σήμερα βρίσκεται σε σημείο που ενώ τα μέλη της θυμούνται τον κοινό σκοπό που είχαν, και δηλώνουν πως θέλουν να διατηρήσουν τη νομισματική ένωση και να ενισχύσουν την περαιτέρω ένωση, η οικονομική κρίση δημιουργεί πολιτικές και κοινωνικές εντάσεις που κλονίζουν τη συνοχή τους. Τη στιγμή που όλοι αναγνωρίζουν ότι ο μόνος τρόπος να σωθεί το ευρώ είναι να επισπεύσουν την οικονομική και πολιτική ένωση, κάθε χώρα-μέλος φαίνεται να λειτουργεί για πάρτη της: φοβούμενη μη χάσει κάτι παραπάνω, υποσκάπτει περαιτέρω την εμπιστοσύνη στο κοινό εγχείρημα. Αυτό πρωτοφάνηκε με τους «φόβους» της Μέρκελ και του Σαρκοζί πέρυσι τον Οκτώβριο ότι η Ελλάδα ίσως αποχωρούσε από το ευρώ. Σήμερα φθάσαμε στο σημείο πλούσιες χώρες να απειλούν ότι ίσως φύγουν αυτές από τη νομισματική ένωση.

Οι Ελληνες παλεύουν με απρόβλεπτα κύματα στα πρώην λιμνάζοντα νερά της εσωτερικής πολιτικής και της οικονομίας· οι Γερμανοί, οι Φινλανδοί και οι Ολλανδοί εξοργίζονται με τον φόβο ότι θα πληρώσουν τα χρέη άλλων· η κυβέρνηση της Βρετανίας, η οποία αντιμετωπίζει σκάνδαλα στον χώρο του Τύπου και των τραπεζών, και συνεχώς τυπώνει χρήμα για να αντεπεξέλθει στα χρέη της, ετοιμάζεται να κλείσει τα σύνορά της σε ενδεχόμενο κύμα Ελλήνων μεταναστών αν χρειαστεί. Κοινό στοιχείο όλων είναι ότι ο φόβος για ταραχή στο εσωτερικό πολιτικό μέτωπο ενθαρρύνει τους πολιτικούς να αναζητούν ευθύνες εκτός συνόρων, να συμπράξουν με τις δυνάμεις του λαϊκισμού στην προσπάθεια να καθοδηγήσουν τη δυσφορία των ψηφοφόρων.

Οσο συνεχίζεται η κρίση, εντείνονται οι διαφορές και η καχυποψία ανάμεσα στα κράτη-μέλη, αλλά και ανάμεσα στους πολίτες της κάθε χώρας. Επειδή όλοι (χώρες και πολίτες) πιστεύουν ότι θα στερηθούν ενώ άλλοι θα ευνοηθούν, αυξάνεται η ανάγκη τους να βρεθούν εξιλαστήρια θύματα. Απλοποιούνται τα θέματα σε σημείο σύγκρουσης του «εμείς» και «αυτοί», και, συνεπώς, παίρνονται αποφάσεις με μόνο γνώμονα το εθνικό συμφέρον. Η διαχείριση της κρίσης ξεκίνησε από λάθος αφετηρία, με υπερβολική έμφαση στην Ελλάδα και τα προβλήματά της. Ετσι, πολλές αποφάσεις ήταν καθυστερημένες και άστοχες – και για την Ελλάδα και για ολόκληρη την Ευρωζώνη. Σε ελάχιστο χρόνο, σχέσεις βαθιάς φιλίας, συνεργασίας και εμπιστοσύνης ανάμεσα στην Ελλάδα και τη Γερμανία κλονίστηκαν· εθνικά στερεότυπα και ιστορικά τραύματα επέστρεψαν άμεσα, ενισχύοντας τις δυνάμεις του λαϊκισμού και κάνοντας ακόμη πιο δύσκολη την προσπάθεια διάσωσης της Ελλάδας και του ευρώ.

Το αποτέλεσμα το ζούμε: η συμμετοχή μας στο ευρώ αμφισβητείται συνεχώς από τις αγορές αλλά υποσκάπτεται και από την αμφιθυμία ενός ταραγμένου και αδύναμου πολιτικού συστήματος, και από την ανυπομονησία και τις αστοχίες ξένων αξιωματούχων. Η κατάρρευση των δύο μεγάλων κεντρώων κομμάτων απελευθέρωσε πολιτικές και κοινωνικές δυνάμεις που, ενώ δίνουν νέες επιλογές στους ψηφοφόρους, κάνουν τελείως απρόβλεπτο το μέλλον και ενθαρρύνουν τον στείρο λαϊκισμό. Εως τώρα η πλειοψηφία των Ελλήνων θέλει να παραμείνουμε στο ευρώ. Αλλά όσο συνεχίζεται η ένταση με τους εταίρους μας, όσο οι πολιτικές μας δυνάμεις δεν προσφέρουν όραμα και δεν παράγουν έργο, η δυσφορία για το παρόν θα υπερκεράσει τον φόβο για το άγνωστο - και ίσως αναζητήσουμε μόνοι μας την έξοδο από το ευρώ.

Η περίπτωση της Ελλάδας (με ιδιαίτερα αλλά και «ομαδικά» προβλήματα) συμβολίζει την αδυναμία της Ε.Ε. να συντηρήσει το όραμα της ενωμένης Ευρώπης και να προσφέρει ηγεσία. Είναι κοινός τόπος ότι ήταν μέγα σφάλμα να προηγηθεί η νομισματική ένωση της οικονομικής και της πολιτικής. Η σημερινή εικόνα διάλυσης, όμως, εγείρει το ερώτημα αν οι χώρες-μέλη είχαν ποτέ το σθένος να βάλουν το κοινό συμφέρον πάνω από το βραχυπρόθεσμο, το εθνικό.

http://news.kathimerini.gr/4dcgi/_w_articles_columns_2_08/07/2012_488346