Μεσάζοντες: Ποιοι είναι και πώς λειτουργούν

 

Μεσάζοντες: Ποιοι είναι και πώς λειτουργούν

Χονδρέμποροι, αγροτικοί συνεταιρισμοί και «κλειστά» επαγγέλματα... απογειώνουν τις τιμές.

 
(του Γιάννη Συμεωνίδη)

Η αισχροκέρδεια κάποιων χονδρεμπόρων, σούπερ μάρκετ, ελληνικών παραρτημάτων πολυεθνικών εταιρειών αλλά και ελληνικών βιομηχανιών, που λειτουργούν ως μεσάζοντες εις βάρος παραγωγών και καταναλωτών, είναι υπεύθυνη για την εκτόξευση των τιμών στα ύψη. Πρόκειται για εκείνους που εκμεταλλεύονται την από τη «φύση» της, λόγω του μικρού μεγέθους της χώρας μας, ολιγοπωλιακή διαμόρφωση της ελληνικής αγοράς προκειμένου να αποκομίζουν υπερκέρδη. Στους περισσότερους κλάδους, εξάλλου, βρίσκουμε δύο και τρεις μεσάζοντες, που κυριαρχούν εις βάρος των άλλων συναδέλφων τους, οι οποίοι συνεννοούνται μεταξύ τους και όχι βεβαίως... υπό το φως της ημέρας. Η απουσία, εξάλλου, ισχυρής και αυτόνομης ελληνικής βιομηχανίας, ικανής να δημιουργήσει υγιή ανταγωνισμό, έχει «απελευθερώσει» σε τέτοιο βαθμό τους «διαμεσολαβητές», έτσι ώστε ακόμη, για παράδειγμα, και οι τιμές ιδιωτικής ετικέτας στα σούπερ μάρκετ να βρίσκονται «στα ουράνια»...

Παίρνουν διάφορες μορφές

Ό,τι κι αν παράγεται, από γεωργικό έως βιομηχανικό προϊόν, αν ο δημιουργός του δεν έχει τη δυνατότητα να το πουλήσει απευθείας καταλήγει να εργάζεται για το... τίποτα, αφού πέφτει θύμα των μεσαζόντων, οι οποίοι παίρνουν διάφορες μορφές: χονδρέμποροι, οι οποίοι «μοιράζονται» τους νομούς της χώρας, αγροτικοί συνεταιρισμοί, σούπερ μάρκετ, κεντρικές αγορές, όπως η Βαρβάκειος, ελληνικές αντιπροσωπείες πολυεθνικών εταιρειών, αμιγώς ελληνικές βιομηχανίες, καθώς και εταιρείες διακίνησης, οι οποίες πολλές φορές ελέγχονται από τους προαναφερθέντες μεσάζοντες, που λειτουργούν σε αρκετούς τομείς ως ομάδα.

 Στο ίδιο «παιχνίδι» έμμεσοι συμμετέχοντες είναι και κατηγορίες «κλειστών» επαγγελμάτων, όπως ορισμένοι ιδιοκτήτες φορτηγών Δημόσιας Χρήσεως, οι οποίοι και ευθύνονται για τα ακριβά κόμιστρα. Δεν είναι δυνατό, για παράδειγμα, να στοιχίζει περισσότερο η μεταφορά ενός προϊόντος από την Αθήνα στη Θεσσαλονίκη απ’ ό,τι στην Ολλανδία...

Περνώντας στην περιπτωσιολογία, είναι χαρακτηριστικό πως στις κεντρικές αγορές το εμπόριο διεξάγεται μέσω συγκεκριμένων μαγαζατόρων, οι οποίοι χρησιμοποιούν τα δικά τους φορτηγά και τις δικές τους εταιρείες διακίνησης. Την ίδια ώρα, οι μεσάζοντες στο χώρο των αναψυκτικών –συνήθως αντιπροσωπείες πολυεθνικών– υποχρεώνουν τους πελάτες τους, ακόμη και τους περιπτερούχους, να χρεώνουν τα προϊόντα που τους προμηθεύουν... σε μια συγκεκριμένη τιμή και να αγοράζουν συγκεκριμένη ποσότητα, ενώ φτάνουν και στο σημείο να τους απαγορεύουν να προμηθεύονται από ανταγωνιστές τους, αλλά να τους χρεώνουν διαφήμιση η οποία δεν τους έχει ζητηθεί!

Με τον τρόπο αυτό επιθυμούν να έχουν τον απόλυτο έλεγχο στην αγορά και να μην σπάσει κανένας το μονοπώλιό τους, εκμεταλλευό μενοι την εμπορική φήμη των αγαθών που διακινούν, καθώς και το γεγονός ότι διαθέτουν ευρεία γκάμα πελατών. Γι’ αυτό και στην ουσία η όποια απόπειρα διαπραγμάτευσης από την πλευρά των αντισυμβαλλομένων των μεσαζόντων είναι εκ των προτέρων όχι μόνο καταδικασμένη σε αποτυχία, αλλά είναι πολύ πιθανό να οδηγήσει και σε «εξοστρακισμό» των «απείθαρχων»!

Με τον ίδιο τρόπο λειτουργούν οι μεσάζοντες και στο γεωργικό τομέα. Αγρότες καταγγέλλουν στα «Επίκαιρα» ότι ορισμένοι αγροτικοί συνεταιρισμοί, οι οποίοι λειτουργούν ως μεσάζοντες ανάμεσα στους παραγωγούς και στην αγορά, έχουν εξελιχθεί σε μεγάλη «πληγή» για το γεωργικό κλάδο. Το γεγονός ότι, σύμφωνα με τον «αρχαίο» νόμο του 1911, το Δ.Σ. ενός συνεταιρισμού αποφασίζει ανεξέλεγκτα την τιμή διάθεσης των προϊόντων δημιουργεί τουλάχιστον ερωτήματα για το αν σε ορισμένες περιπτώσεις σημειώνονται και συναλλαγές «κάτω απ’ το τραπέζι»...

Φταίνε και οι δύο για τις υπερτιμολογήσεις!

Η πλειονότητα του αγροτικού κόσμου, πάντως, αισθάνεται το δίκιο να την πνίγει όσον αφορά στις διαπραγματεύσεις με τους μεσάζοντες. Σύμφωνα, μάλιστα, με επίσημα στοιχεία του υπουργείου Αγροτικής Ανάπτυξης, η μέση «ψαλίδα» από το χωράφι στο ράφι έχει αγγίξει ακόμα και το 169%! Ενδεικτικώς, το καρότο, μολονότι πωλείται από τους παραγωγούς προς 0,36 ευρώ το κιλό από τον καταναλωτή, αγοράζεται στο 1 ευρώ...

Από την άλλη, ωστόσο, παράγοντες της αγοράς επισημαίνουν πως συνένοχη στην αποθράσυνση των μεσαζόντων είναι κι εκείνη η μερίδα αγροτών, η οποία αποδέχεται να πουλά τα προϊόντα της σε χαμηλή τιμή, λαμβάνοντας ως αντάλλαγμα υψηλότερα τιμολόγια, με τα οποία δικαιούται μεγαλύτερη επιστροφή ΦΠΑ. Παραλλήλως, σε λαϊκές, υποτίθεται, αγορές οι τιμές των αγροτικών προϊόντων είναι ίδιες, αν όχι αυξημένες, σε σύγκριση με τις αντίστοιχες των οπωροπωλείων ή των υπεραγορών...

Η «ψαλίδα», πάντως, από το χωράφι μέχρι το ράφι είναι τεράστια και ολοένα διευρύνεται. Η διαδρομή αυτή καταλήγει να είναι ληστρική για τους πολίτες, αφού χρυσοπληρώνουν τα προϊόντα, ενώ το κέρδος των παραγωγών παραμένει καθηλωμένο, καθώς παρεμβάλλεται ένα πολυπλόκαμο δίκτυο μεσαζόντων. Σύμφωνα με τα στοιχεία της ΠΑΣΕΓΕΣ, εντοπίζεται εξαιρετικά μεγάλη διαφορά τιμών στα δημητριακά (από 500% έως 1.550%), στα ζυμαρικά (760%), στο κρασί (750%), στο ρύζι (660%) και ακολουθεί μια σειρά προϊόντων με άνοιγμα «ψαλίδας» από 170% έως 530%. Μέσα σε δύο χρόνια, από το Νοέμβριο του 2008 μέχρι το Δεκέμβριο του 2010, η «ψαλίδα» τιμών άνοιξε για περισσότερα από 28 είδη που παρακολουθεί συστηματικά η ΠΑΣΕΓΕΣ, όπως το ψωμί κατά 652%. «Υπάρχει υπερτιμολόγηση από τα δίκτυα του λιανεμπορίου. Αν εγώ, για παράδειγμα, πουλάω 2,5 ευρώ το λίτρο, κόβω τιμολόγιο για 3,5 ευρώ και τη διαφορά τη μετατρέπω σε πιστωτικό τιμολόγιο», εξηγεί ο πρόεδρος της ΠΑΣΕΓΕΣ, κ. Τζανέτος Καραμίχας, και ενημερώνει ότι η ΠΑΣΕΓΕΣ πήρε την πρωτοβουλία και άνοιξε πέντε σούπερ μάρκετ παρακάμπτοντας τους μεσάζοντες, με απευθείας προμήθειες από τους αγροτικούς συνεταιρισμούς. Πρωτοβουλίες για την παράκαμψη των μεσαζόντων πήρε και η εθελοντική ομάδα δράσης νομού Πιερίας, που κατάφερε μέσω διαδικτυακής πλατφόρμας να ξεπουλήσει σ’ ένα 24ωρο 75 τόνους πατάτας σε χίλιες οικογένειες προς 0,25 το κιλό! Το εγχείρημα αγκαλιάστηκε από την κοινωνία, γι’ αυτό σκέφτονται να το εφαρμόσουν και σε άλλα προϊόντα, όπως το ελαιόλαδο, ενώ αντίστοιχη πρωτοβουλία ανέλαβε και ο Δήμος Παλλήνης σε συνεργασία με τους πατατοπαραγωγούς Νευροκοπίου.

Ορισμένες κατηγορίες μεσαζόντων έχουν ανακαλύψει μια άλλη «πατέντα»: «Βαφτίζουν» ξένα προϊόντα ελληνικά, ώστε να τα πωλούν ακριβότερα, βασιζόμενες στο μύθο πως η εγχώρια παραγωγή είναι από το «DNA» της ποιοτικότερη αλλά και στην τάση που διαμορφώνεται στην αγορά για την επιλογή αγαθών που «μιλούν ελληνικά». Δυστυχώς, όμως, υπάρχουν και αρκετές ελληνικές επιχειρήσεις οι οποίες, σε ρόλο μεσάζοντα, δεν ανταγωνίζονται μεταξύ τους, αλλά ακολουθούν πάνω κάτω την τιμολόγηση του «ηγέτη» της αγοράς, ο οποίος στις περισσότερες περιπτώσεις είναι πολυεθνική...

Αντεπιχειρήματα

Ποια είναι τα επιχειρήματα που χρησιμοποιούν συνήθως οι εκάστοτε μεσάζοντες για να δικαιολογούν τη στάση τους; «Δεν είμαστε οι μόνοι που διαμορφώνουμε τις τιμές», είναι το πρώτο και η αύξηση του ΦΠΑ το δεύτερο. Ωστόσο, «λησμονούν» να αναφέρουν πως δεν είναι όλα ακριβά σε αυτή τη χώρα. Για παράδειγμα, το εργατικό κόστος, τα ενοίκια και το ρεύμα είναι φτηνότερα απ’ ό,τι σε πολλά άλλα ευρωπαϊκά κράτη. Η κυβέρνηση, εξάλλου, χρησιμοποιεί για «παντιέρα» την πρόσφατη νομοθετική ρύθμιση, σύμφωνα με την οποία οι αντιπροσωπείες πολυεθνικών εταιρειών είναι υποχρεωμένες να ενημερώνουν για το αρχικό κόστος ενός προϊόντος που έχουν προμηθευτεί από άλλη θυγατρική της μητρικής και όχι απευθείας από την τελευταία, στο πλαίσιο της γνωστής μεθόδου φοροαποφυγής των ενδο-ομιλικών συναλλαγών («transfer pricing»).

Από την άλλη, όμως, δεν διασφαλίζεται κανένα καθεστώς κυρώσεων σε βάρος όσων αισχροκερδούν. Κι αυτό είναι λογικό, από τη στιγμή που δεν υπάρχει νομοθετικός καθορισμός του ύψους της αισχροκέρδειας, ύστερα από την κατάργηση μιας σειράς αγορανομικών διατάξεων, παρά μόνο μια σχετικώς πρόσφατη εισήγηση του εισαγγελέα του Αρείου Πάγου, σύμφωνα με την οποία κερδοσκοπική θα πρέπει να θεωρείται μια απόκλιση χονδρικής - λιανικής τιμής πάνω από 50%.

Όπως υποστηρίζει, μιλώντας στα «Επίκαιρα», ο κ. Δημήτρης Καραμήτσας, δικηγόρος και αντιπρόεδρος του Νέου Ινστιτούτου Καταναλωτών (ΙΝΚΑ), μια πιθανή επιβολή πλαφόν δεν απαγορεύεται ούτε από την ευρωπαϊκή νομοθεσία. «Η κυβέρνηση οφείλει να θεσπίσει μια ελάχιστη τιμή ασφαλείας για τον παραγωγό, η οποία να ανταποκρίνεται τόσο στο κόστος παραγωγής όσο και στο να του παρέχει ένα ελάχιστο μεροκάματο. Σήμερα υπάρχει πλήρης ασυδοσία. Ακόμη κι εκεί που έχουν οριστεί διατιμήσεις δεν υπάρχει έλεγχος. Ο μεμονωμένος καταναλωτής, εξάλλου, δεν μπορεί να απευθυνθεί στην Επιτροπή Ανταγωνισμού», προσθέτει αιχμηρά ο κ. Καραμήτσας.

«Κανόνες υπάρχουν, αλλά είναι ζήτημα το κατά πόσο εφαρμόζονται. Στην Ελλάδα μάθαμε ό,τι μπορούμε να αρπάξουμε να το αρπάζουμε. Γι’ αυτό και χρησιμοποιούμε την παραμικρή δικαιολογία για να αυξήσουμε τις τιμές. Από την άλλη, μια κυβέρνηση επιτέλους θα πρέπει να αναλάβει το πολιτικό κόστος και να δώσει στη δημοσιότητα ονόματα και μεσαζόντων οι οποίοι εκτινάσσουν τις τιμές στα ύψη». Τα παραπάνω ισχυρίζεται στα «Επίκαιρα» η κυρία Ευαγγελία Κεκελέκη, γενική γραμματέας του Κέντρου Προστασίας Καταναλωτών (ΚΕΠΚΑ). Η ίδια, επίσης, υποστηρίζει πως κάθε τομέας της αγοράς έχει μεν τις δικές του ιδιαιτερότητες, αλλά αυτό δεν απαγορεύει τους ελέγχους για να διαπιστώνεται αν οι τιμές έχουν σχέση με το πραγματικό κόστος του προϊόντος ή της προμήθειάς του από τη μητρική εταιρεία.

(ΕΠΙΚΑΙΡΑ)  
http://online-pressblog.blogspot.gr/