Σε ανάμνηση του Γκύντερ Γκρας και του ποιήματος : «Ντροπή της Ευρώπης»

Γκύντερ Γκρας: «Ντροπή της Ευρώπης»

Στις 27^ης Μαϊου 2012 η εφημερίδα «Σιντόιτσε Τσάιτουνγκ» (Süddeutsche Zeitung) του Μονάχου δημοσιεύει ένα ποίημα που αποτελεί μαρτυρία ψυχής και πνεύματος ενός διανοητή, του Γκύντερ Γκράς, που υπήρξε μια από τις μεγαλύτερες φυσιογνωμίες του ευρωπαϊκού πνεύματος

Με τον τίτλο «Ντροπή της Ευρώπης», ο Γκρας επιχείρησε με ειρωνεία πικρόχολη κι απογοήτευση να στείλει ένα συγκεκριμένο μήνυμα προς το πολιτικο-οικονομικό κατεστημένο της Γερμανίας προκειμένου να αμβλύνει τις πιέσεις προς την Ελλάδα, τη χώρα που αποτέλεσε τη μήτρα του πολιτισμού της σημερινής Ευρώπης.

Με κυνικότητα που θυμίζει τον Μπέρτολ Μπρεχτ, ο Γερμανός νομπελίστας ψέγει το ιμπεριαλιστικό κατεστημένο και αντιτάσσει την εικόνα της Ελλάδας με το κλασσικό μεγαλείο απέναντι στη λάσπη που της ρίχνουν σαν να είναι ένα φτωχό, παρηκμασμένο και διεφθαρμένο κράτος.

Με μελανά χρώματα σκιαγραφεί τους δανειστές και τους τοκογλύφους της χώρας μας ως τους δεσμώτες που θέλησαν να δώσουν το κώνειο στον Σωκράτη. Κι εκεί στο μυαλό του Γκρας γεννιέται η ελπίδα· ο Σωκράτης πετά το δηλητήριο κι αντιστέκεται.

Ίσως αυτή είναι και μια ωδή πόνου για μια χώρα που η κοινωνία της θρηνεί και στενάζει κάτω από την πίεση της ανέχειας, που θλίβεται από τις στερήσεις και αποχαιρετά τα καλύτερα και δημιουργικότερα μυαλά της. Αυτή η Ελλάδα, αγέρωχη και τραγική σαν την Αντιγόνη, ενέπνευσε τον Γκύντερ Γκρας και τού έδωσε την δύναμη να κάνει όσα δεν τολμά ο ντόπιος πολιτικός και «πνευματικός» κόσμος.

Έτσι θέλει την Ελλάδα, μέσα από την ψυχή του, να γίνει ΑΥΤΗ  ο ατίθασος Δαυΐδ που θα κατατροπώσει τον αυθάδη Γολιάθ, τον οκνηρό, δύστροπο και αλαζόνα «ευρωπαϊκό γίγαντα» των στατιστικών, του χρήματος και της απανθρωπιάς.

Παρακάτω το ποίημα του Γκ. Γκρας σε μετάφραση της  Πατρίτσια Αδαμοπούλου:

«Η Ντροπή της Ευρώπης»

Στο χάος κοντά, γιατί δεν συμμορφώθηκε στις αγορές· κι Εσύ μακριά από τη Χώρα, που Σου χάρισε το λίκνο.

Όσα Εσύ με την ψυχή ζήτησες και νόμισες πως βρήκες, τώρα θα καταλυθούν, και θα εκτιμηθούν σαν σκουριασμένα παλιοσίδερα.

Σαν οφειλέτης διαπομπευμένος και γυμνός, υποφέρει μια Χώρα· κι Εσύ, αντί για το ευχαριστώ που της οφείλεις, προσφέρεις λόγια κενά.

Καταδικασμένη σε φτώχεια η Χώρα αυτή, που ο πλούτος της κοσμεί Μουσεία: η λεία που Εσύ φυλάττεις.

Αυτοί που με τη δύναμη των όπλων είχαν επιτεθεί στη Χώρα την ευλογημένη με νησιά, στον στρατιωτικό τους σάκο κουβαλούσαν τον Χέλντερλιν*.

Ελάχιστα αποδεκτή Χώρα, όμως οι πραξικοπηματίες της, κάποτε, από Εσένα, ως σύμμαχοι έγιναν αποδεκτοί.

Χώρα χωρίς δικαιώματα, που η ισχυρογνώμονη εξουσία ολοένα και περισσότερο της σφίγγει το ζωνάρι.

Σ’ Εσένα αντιστέκεται φορώντας μαύρα η Αντιγόνη, και σ’ όλη τη Χώρα πένθος ντύνεται ο λαός, που Εσένα φιλοξένησε.

Όμως, έξω από τη Χώρα, του Κροίσου οι ακόλουθοι και οι όμοιοί του όλα όσα έχουν τη λάμψη του χρυσού στοιβάζουν στο δικό Σου θησαυροφυλάκιο.

Πιες επιτέλους, πιες! κραυγάζουν οι εγκάθετοι των Επιτρόπων· όμως ο Σωκράτης, με οργή Σου επιστρέφει το κύπελλο γεμάτο ως επάνω.

Θα καταραστούν εν χορώ, ό,τι είναι δικό Σου οι θεοί, που τον Όλυμπό τους η δική Σου θέληση ζητάει ν’ απαλλοτριώσει.

Στερημένη από πνεύμα, Εσύ θα φθαρείς χωρίς τη Χώρα, που το πνεύμα της, Εσένα, Ευρώπη, δημιούργησε.

* Ο Γιόχαν Κρίστιαν Φρήντριχ Χαΐδερλιν (Johann Christian Friedrich Hölderlin 1770 – 1843) που αναφέρεται στο ποίημα ήταν ένα σπουδαίος Γερμανός λυρικός ποιητής. Το έργο του γεφυρώνει την κλασική σχολή στη λογοτεχνία με τη ρομαντική. Βασανιζόμενος στο μεγαλύτερο μέρος της ζωής του από ψυχική νόσο, υπέφερε από μεγάλη μοναξιά, και συχνά περνούσε το χρόνο του παίζοντας πιάνο, ζωγραφίζοντας, διαβάζοντας και γράφοντας, ενώ πραγματοποιούσε και ταξίδια όποτε του δινόταν η ευκαιρία.

Γκύντερ Γκρας

Ο Γκύντερ Γκρας (Günter Grass, 16 Οκτωβρίου 1927 – 13 Απριλίου 2015) ήταν ένας από τους σημαντικότερους μεταπολεμικούς Γερμανούς συγγραφείς, ο οποίος βραβεύτηκε το 1999 με το Νόμπελ Λογοτεχνίας. Εκτός από τα μυθιστορήματα με τα οποία έγινε γνωστός σε ολόκληρο τον κόσμο, έγραψε θεατρικά έργα και ασχολήθηκε με την ποίηση. Συγχρόνως είχε έντονη ανάμειξη στην πολιτική ζωή της Γερμανίας

Ο Γκύντερ Γκρας γεννήθηκε στην Ελεύθερη πόλη του Ντάντσιχ από Γερμανό προτεστάντη πατέρα και καθολική μητέρα, πολωνικής καταγωγής και ανατράφηκε ως καθολικός. Αφού προσπάθησε ανεπιτυχώς, όταν ήταν δεκαπέντε χρονών, να καταταγεί στα γερμανικά υποβρύχια, για να ξεφύγει από το ασφυκτικό οικογενειακό περιβάλλον του, όπως ο ίδιος υποστήριξε σε συνέντευξή του το 2006, εντάχθηκε πρώτα στο Reichsarbeitdienst και το 1944 στα Waffen-SS τον ένοπλο κλάδος των SS.  Ως μέλος των Waffen-SS συμμετείχε στις επιχειρήσεις της 10ης Μεραρχίας Θωρακισμένων SS "Frundsberg" από τον Φεβρουάριο του 1945 μέχρι τον Απρίλιο του ίδιου έτους, οπότε τραυματίστηκε, συνελήφθη από Αμερικανούς στρατιώτες και στάλθηκε σε στρατόπεδο αιχμαλώτων.

Μετά τον πόλεμο εργάστηκε για δύο χρόνια σε ορυχείο και έλαβε εκπαίδευση λιθοξόου. Αργότερα σπούδασε γλυπτική και γραφιστική, πρώτα στην Ακαδημία Τεχνών του Ντίσελντορφ (Künstakademie Düsseldorf) και έπειτα στο Βερολίνο. Από τα μέσα της δεκαετίας του '50 ξεκινά και το λογοτεχνικό του έργο, που θα τον κάνει παγκοσμίως γνωστό. Από το 1983 έως το 1986 διετέλεσε Πρόεδρος της Ακαδημίας Τεχνών του Βερολίνου.

Ο Γκύντερ Γκρας νυμφεύθηκε δύο φορές, το 1954 και το 1979.

Πέθανε στις 13 Απριλίου 2015 σε μία κλινική στο Λίμπεκ της Γερμανίας

Μια προσωπικότητα

Ο Γκύντερ Γκρας, για πάνω από μισό αιώνα αποτελεί ένα είδος «ηθικής συνείδησης» της Γερμανίας, καθώς με το σύνολο του λογοτεχνικού του έργου και τις δημόσιες παρεμβάσεις του προσπάθησε να εμποδίσει τον εφησυχασμό των συμπατριωτών του που μετά τον Δεύτερο Παγκόσμιο Πόλεμο ήθελαν να κλείσουν τους λογαριασμούς τους με το παρελθόν, ξεχνώντας τα ναζιστικά εγκλήματα.

Έγινε ιδιαίτερα γνωστός με το μυθιστόρημα του Το τενεκεδένιο ταμπούρλο που εκδόθηκε το 1959 και έγινε ταινία είκοσι χρόνια αργότερα. Ακολούθησαν το 1961 το Γάτα και Ποντίκι και το 1963 το Σκυλίσια μέρα που μαζί με το Τενεκεδένιο ταμπούρλο αποτελούν την Τριλογία του Ντάντσιχ. Άλλα γνωστά του έργα, που μεταφράστηκαν και στα ελληνικά, όπως και η Τριλογία του Ντάντσιχ, είναι: Η πρόβα της εξέγερσης των πληβείων (1966), Ο Μπουτ το ψάρι (1977), Δυσοίωνα κοάσματα (1992), Γράφοντας μετά το Άουσβιτς (1993), Ένα ευρύ πεδίο (1995), Ο αιώνας μου (1999) και Σαν τον κάβουρα (2002).

Αν και δεν έγινε μέλος του Σοσιαλοδημοκρατικού Κόμματος, ο Γκύντερ Γκρας τάχθηκε υπέρ της σοσιαλοδημοκρατίας, υποστηρίζοντας ότι μόνο με μεταρρυθμίσεις και όχι με επαναστατική ανατροπή είναι δυνατή η οικονομική και κοινωνική αλλαγή. Έτσι, υποστήριξε την κυβέρνηση του Βίλι Μπραντ, ασκώντας της, όμως, έντονη κριτική.

Μετά την πτώση του Τείχους του Βερολίνου ο Γκρας τάχθηκε ενάντια στην ένωση των δύο Γερμανιών και πρότεινε, για τουλάχιστον μια επταετία, μια Συνομοσπονδία των δύο Γερμανικών κρατών, η οποία μελλοντικά θα μπορούσε να αποκτήσει την μορφή μιας ένωσης Γερμανικών κρατών.

Υπερασπίστηκε τα δικαιώματα των τσιγγάνων, υποστηρίζοντας την ανάγκη χορήγησης σε αυτούς ευρωπαϊκού διαβατηρίου, που θα τους επιτρέπει τη διαμονή σε οποιοδήποτε ευρωπαϊκό κράτος. Δημιούργησε στην Ρουμανία ένα ίδρυμα για τους Ρομά, με την ονομασία «Εταιρία για τους απειλούμενους λαούς», το οποίο κάθε χρόνο βραβεύει όσους προσπαθούν να βελτιώσουν τη ζωή των τσιγγάνων. Για τον Γκύντερ Γκρας οι Τσιγγάνοι είναι αυτό που καμωνόμαστε ό,τι είμαστε εμείς: εκ γενετής γνήσιοι Ευρωπαίοι.

 

27. Mai 2012, 00:28 Uhr

Gedicht von Günter Grass zur Griechenland-Krise

Europas Schande

"Dem Chaos nah, weil dem Markt nicht gerecht..." In einem zornigen Gedicht äußert sich Nobelpreisträger Günter Grass zur Griechenland-Krise. Europa stelle das Land, in dem die europäische Idee einst geboren wurde, an den Pranger, beraube es seiner Rechte und verurteile es zu Armut, klagt er. Und der Dichter zeigt Verständnis für die Wut der Griechen.

Ein Gedicht von Günter Grass

Als sich Günter Grass mit seinem Gedicht "Was gesagt werden muss" vor gut sieben Wochen an dieser Stelle in die Nahost-Debatte einschaltete, war die Reaktion der Leser und der Medien groß. Sie war größer, als auf jedes andere Thema, das die Süddeutsche Zeitung in den vergangenen Jahren behandelte. Zunächst drehte sich die Debatte vor allem darum, ob Grass mit seinem Gedicht gegen einen etwaigen Angriff Israels auf Iran unzulässige, wenn nicht gar antisemitische Kritik an Israel geübt hatte. Vor allem sein spätes Geständnis von2006, dass er als Jugendlicher Mitglied der Waffen-SS war, machte es in den Augen vieler Kritiker für Grass unmöglich, sich in die Nahostdebatte einzumischen. Es dauerte, bis es im Diskurs um den politischen Kern des Gedichts ging - die Frage nach dem präventiven Krieg. Nun meldet sich Günter Grass wieder mit einem Gedicht zu Wort - zur Debatte um Griechenland. Die Form der Meinungsäußerung mag umstritten sein, doch sie hat Tradition. Von der Antike über Bertold Brecht bis hin zu der Lyrik des Hip-Hop erlaubte die metrische Form, komplexe politische Zusammenhänge zu verdichten, ohne sich mit dem Slogan zu begnügen. Für Günter Grass hat die politische Einmischung wiederum eine biografische Tradition. Als Mitglied der Gruppe 47 verstand er in den Jahren nach dem Kriege die Literatur noch als "Schreiben gegen das Vergessen". Bald gehörte das politische Engagement für ihn wie selbstverständlich zur Rolle des Schriftstellers und Dichters. Spätestens mit der Verleihung des Literaturnobelpreises im Jahr 1999 war Günter Grass auch international als Stimme eines moralischen Deutschland anerkannt.

Europas Schande

Ein Gedicht von Günter Grass

Dem Chaos nah, weil dem Markt nicht gerecht,
bist fern Du dem Land, das die Wiege Dir lieh.

Was mit der Seele gesucht, gefunden Dir galt,
wird abgetan nun, unter Schrottwert taxiert.

Als Schuldner nackt an den Pranger gestellt, leidet ein Land,
dem Dank zu schulden Dir Redensart war.

Zur Armut verurteiltes Land, dessen Reichtum
gepflegt Museen schmückt: von Dir gehütete Beute.

Die mit der Waffen Gewalt das inselgesegnete Land
heimgesucht, trugen zur Uniform Hölderlin im Tornister.

Kaum noch geduldetes Land, dessen Obristen von Dir
einst als Bündnispartner geduldet wurden.

Rechtloses Land, dem der Rechthaber Macht
den Gürtel enger und enger schnallt.

Dir trotzend trägt Antigone Schwarz und landesweit
kleidet Trauer das Volk, dessen Gast Du gewesen.

Außer Landes jedoch hat dem Krösus verwandtes Gefolge
alles, was gülden glänzt gehortet in Deinen Tresoren.

Sauf endlich, sauf! schreien der Kommissare Claqueure,
doch zornig gibt Sokrates Dir den Becher randvoll zurück.

Verfluchen im Chor, was eigen Dir ist, werden die Götter,
deren Olymp zu enteignen Dein Wille verlangt.

Geistlos verkümmern wirst Du ohne das Land,
dessen Geist Dich, Europa, erdachte.

http://www.sueddeutsche.de/kultur/gedicht-von-guenter-grass-zur-griechenland-krise-europas-schande-1.1366941