Ο Φάρος της Αλεξάνδρειας

Αναπαράσταση του Φάρου από μελέτη του 2006

ΕΝΑ ΑΠΟ ΤΑ ΕΠΤΑ ΘΑΥΜΑΤΑ ΤΟΥ ΚΟΣΜΟΥ 

Ο Φάρος της Αλεξάνδρειας

Το παράδειγμα του Φάρου της Αλεξάνδρειας -ενός από τα περίφημα 7 θαύματα του κόσμου - θα μάς δείξει  πώς οι αρχαίοι ήξεραν να στολίζουν με ομορφιά πράγματα, πού, κατά την αντίληψη του κόσμου, ήταν κυρίως έργα πρακτικής σημασίας και κοινής ωφέλειας.

Η αιγυπτιακή πόλη Αλεξάνδρεια, κατά τους τέσσερις πρώτους αιώνες πριν γεννηθεί ο Χριστός, ήταν από τα πιο πλούσια εμπορικά λιμάνια και κέντρο ελληνικού πολιτισμού. Τα χρόνια της μεγαλύτερης ακμής της η Αλεξάνδρεια είχε τουλάχιστο 30.000 οικοδομές. Από μιαν ιδιοτροπία των κατοίκων της, αυτά τα κτήρια, κτισμένα από μάρμαρο, χαμηλά και τετράγωνα, δεν ήταν ευθύγραμμα. Κ’ έτσι, ο ήλιος, καθώς έριχνε τις ακτίνες του πάνω σ’ αυτούς τους γυαλιστερούς όγκους, προκαλούσα    λογής    λογής    παράξενα παιχνιδίσματα του φωτός. Την ώρα πού βασίλευε ο ήλιος η  Αλεξάνδρεια παρουσίαζε ένα ιδιόρρυθμο θέαμα. Και οι Αλεξανδρινοί τραπεζίτες, έμποροι, άνθρωποι των γραμμάτων, κομψευόμενοι ιδιώτες, πήγαιναν στην παραλία ν' απολαύσουν τό δροσερό βραδινό αέρα. Εκεί, στο μόλο του λιμανιού πραματευτάδες πού πουλούσαν φρούτα, περνούσαν και διαλαλούσαν τα σύκα και τους λωτούς τους. Έπειτα περιδιάβαιναν νεαρά κορίτσια, πού έπαιζαν αυλό.

Τι ευχάριστο και ενδιαφέρον θέαμα! Από την μια ως την άλλη άκρη του μόλου έβλεπες ένα συνωστισμό χαρούμενο και παρδαλό. Περνούσαν, βιαστικοί και ξένοι, πού  κουβέντιαζαν  και συζητούσαν  μεταξύ τους  μιλώντας την ιδιαίτερη τους γλώσσα. Όλοι ξεχνούσαν τις φροντίδες και τις υλικές ασχολίες τους και μεθούσαν απ’ αυτή τη γαλήνια συμφωνία του φωτός και της χαράς.

Δυστυχώς, η θάλασσα σ’ αυτά τα μέρη, δεν ήταν σίγουρη. Τα πλεούμενα συντρίβονταν σα γυαλί πάνω στην ακτή, όπου ξεπρόβαλλαν μεγάλοι και απότομοι βράχοι.

Όταν το σκοτάδι απλωνόταν γύρω οι ναυτικοί πού έπλεαν προς τα εκεί τρόμαζαν και με το δίκιο τους. Χωρίς πυξίδα, δίχως ρολόι και χάρτη, είχαν για μόνο σημάδι προσανατολισμού τον αστερισμό της μικρής άρκτου και το πολικό αστέρι. Μα όταν έλειπε κι’ αυτό, σε καιρό συννεφιάς και κακοκαιρίας, διατρέχανε πολύ μεγάλους κινδύνους. Τα ναυάγια και οι συγκρούσεις, οι προσαράξεις και οι καταστροφές ήταν συχνές.

Πολλές φορές, την επόμενη μέρα μιας τρικυμίας, τα κύματα έφερναν στην αμμουδιά και ξέβραζαν ως τα περίχωρά της Αλεξάνδρειας λογής συντρίμματα και αντικείμενα, απόδειξη μιας  καταστροφής.  

Για το λόγο αυτό ο Πτολεμαίος Α, πού βασίλευε εκεί αποφάσισε να βοηθήσει τους ναυτικούς, αφού στην εμπορική τους δράση και στη ναυτιλία η πρωτεύουσα της χώρας χρωστούσε τα πλούτη της.

Έδωσε, λοιπόν την εντολή να κατασκευαστεί πάνω στο νησάκι Φάρος πού έκλεινε το Λιμάνι  προς την είσοδο του,   ένας  πύργος   που θα έστελνε   φώς   σε   κολοσσιαίες διαστάσεις. ( Από τ’ όνομα αυτού του νησιού δόθηκε από τότε τ' όνομα φάρος σε όλα τα τέτοιας χρησιμότητας κτίσματα).

Ο φάρος χτίστηκε από τον Σώστρατο τον Κνίδιο μηχανικό, αρχιτέκτονα, γιο του επίσης αρχιτέκτονα Δεξιφάνους που είχε κατασκευάσει το στάδιο "Τέτρα" της Αλεξάνδρειας, το 282 π.Χ. Η μελέτη και η κατασκευή αυτού του μεγαλουργήματος ξεκινήσει λοιπόν επί βασιλείας του πρώτου Βασιλιά της Ελληνιστικής περιόδου, του Πτολεμαίου του Α' της Αιγύπτου, στρατηγού του Μεγάλου Αλεξάνδρου πού όμως δεν πρόλαβε να το δει ολοκληρωμένο αφού πέθανε το  283 π.Χ. και έτσι ο γιος του, Πτολεμαίος Β' Φιλάδελφος, είδε το έργο του πατέρα του να ολοκληρώνεται δώδεκα χρόνια από την έναρξη της δόμησής του το 270 π.Χ. .

Το  Φάρο της Αλεξάνδρειας τον αποτελούσαν κάμποσοι καμαρωτοί πύργοι πού ο ένας ήταν στημένος πάνω στον άλλον. Ήταν ένας πύργος συνολικού ύψους 140 μέτρων και ήταν για εκείνη την εποχή το πιο ψηλό ανθρώπινο οικοδόμημα του κόσμου μετά τις πυραμίδες του Χέοπα και του Χεφρήνου ή Χεφρένης.

 Κατασκευάστηκε από κομμάτια άσπρης πέτρας και ήταν δομημένος σε τέσσερα επίπεδα. Το χαμηλότερο ήταν η τετράγωνη βάση, το δεύτερο ήταν ένα τετράγωνο κτίσμα, το τρίτο οκτάγωνο κτίσμα και το τέταρτο το ψηλότερο ένα κυκλικό κτίσμα επί της κορυφής του οποίου το άγαλμα του Ποσειδώνα ή Απόλλωνα. Στο τέταρτο επίπεδο υπήρχε ένας καθρέπτης που αντανακλούσε το φως του ήλιου κατά τη διάρκεια της μέρας ενώ το βράδυ καθώς η κορυφή του τέλειωνε σε μια κλειστή εστία έκαιγε μία φλόγα από τεράστια φωτιά με ξύλα. Αυτής της φωτιάς τη λάμψη έβλεπαν οι ναυτικοί που έπλεαν απ’ την ανοιχτή θάλασσα, και την έβλεπαν από απόσταση 80 χιλιομέτρων ! Οι δαπάνες αυτού του σπουδαίου κτίσματος έφτασαν τα 800 τάλαντα!

Πόσους αλήθεια, ανθρώπους και αν έσωσε η παρήγορη αύτη φωτά! Ο κόπος κ' η αγωνία των ταξιδιωτών σκορπιζόταν μόλις αντίκριζαν το ζωηρό φως τού φάρου. Πολύ ακόμη προτού φτάσουν στο λιμάνι , η φιλική φωτιά του φάρου έδινε θάρρος κ' εγκαρδίωνε τους ναυτικούς. Σκυμμένοι πάνω στα κουπιά τους, επιτάχυναν, σχεδόν, άθελα, το ρυθμό τους. Και λίγο λίγο, το γιγάντιο περίγραμμα του φάρου ξεπρόβαλλε μέσ' από την άχνα της βραδιάς. Λίγη ακόμη προσπάθεια και να  ύστερα φαίνονταν μπροστά τους οι βαριές αλυσίδες που απέκλειαν  την είσοδο του λιμανιού. Ένας φύλακας βρισκόταν εκεί. Τα καράβια έπρεπε τώρα να σταματήσουν, για να εκπληρωθούν οι τύποι, ο λιμενικός έλεγχος.

Έπειτα, οι αλυσίδες έπεφταν και το καράβι τότε έμπαινε ελεύθερα μέσα στο λιμάνι. Αγκυροβολούσε ανάμεσα ατό πλήθος από τ’ άλλα καράβια πού βρίσκονταν κιόλας εκεί. Και έβλεπες τα παράλληλα κουπιά να κρέμονται δεξιά και αριστερά σαν τις φτερούγες ενός πελώριου κουρασμένου πουλιού.

Ένας θόρυβος άρχιζε στο μεταξύ ν’ ακούγεται από μακριά: ·Η Αλεξάνδρεια ξυπνούσε στο νέο πρωινό.  Και ο καραβοκύρης υπολόγιζε με κρυφή χαρά τα τεράστια κέρδη πού θα πετύχαινε πουλώντας το εμπόρευμα πούχε φέρει με το άξιο καράβι του….

Ο φάρος σε Αλεξανδρινό νόμισμα του 2ου αι.

Ο Φάρος της Αλεξάνδρειας παρέμεινε σε λειτουργία ως την πλήρη καταστροφή του από σεισμούς τον 14ο αιώνα μ.Χ.

Μετά τις πυραμίδες της Αιγύπτου, ο φάρος της Αλεξάνδρειας είναι το μεγαλύτερο σε χρονική διάρκεια μνημείο της περιοχής που κατάφερε να διασωθεί έως την σχεδόν ολοκληρωτική καταστροφή του από τρεις σεισμούς που έλαβαν χώρα το 796, το 1303 και το 1323 μ.Χ. Το 1323 ήταν η χρονιά που ο Άραβας επισκέπτης Ιμπν Μπατούτα δεν μπορούσε να εισέλθει στον φάρο από τα πολλά ερείπια που είχαν συγκεντρωθεί. Το 1480 μ.Χ. ο Σουλτάνος της Αιγύπτου, Καΐτ-μπεης, χρησιμοποίησε τα εναπομείναντα ερείπια μεταφέροντάς τα για το χτίσιμο κάστρου στον ίδιο χώρο, πάνω στη θεμελίωση του Φάρου. Αλλά και αυτό το φρούριο αν και είχε ανακαινισθεί στις αρχές του 19ου αι. κατεδαφίστηκε από τους Άγγλους το 1882.

Αυτή ήταν η ιστορική διαδρομή του Φάρου της Αλεξάνδρειας.