Πέτρος Κόκκαλης: Τα ντοκουμέντα από τον φάκελο του «αναρχικού γιατρού»

ΣΤΟ ΜΙΚΡΟΣΚΟΠΙΟ ΤΩΝ ΑΡΧΩΝ ΜΕΧΡΙ ΤΗΝ ΗΜΕΡΑ ΤΗΣ ΚΗΔΕΙΑΣ ΤΟΥ

Πέτρος Κόκκαλης: Τα ντοκουμέντα από τον φάκελο του «αναρχικού γιατρού»

Πέτρος Κόκκαλης, ο γιατρός, ο ακαδημαϊκός, ο κομμουνιστής, ο υπουργός της Κυβέρνησης του Βουνού, ο ειρηνιστής. Πενήντα πέντε χρόνια μετά τον θάνατό του, ένας άλλος Πέτρος Κόκκαλης, ο εγγονός του κορυφαίου χειρουργού και γιος του επιχειρηματία Σωκράτη, επισκέπτεται το Σπίτι του Λαού στον Περισσό για να παραστεί στην τελετή έναρξης του 20ού Συνεδρίου του ΚΚΕ.

Δεν είναι η πρώτη φορά που ο Πέτρος Κόκκαλης αναζητεί τις ιδεολογικοπολιτικές ρίζες του παππού του. Πριν από πέντε χρόνια, η οικογένεια Κόκκαλη ανταποκρίθηκε στην πρόσκληση του ΚΚΕ για να τιμήσουν από κοινού τη μνήμη του Πέτρου Κόκκαλη, ενός «λαμπρού επιστήμονα στην πρωτοπορία του λαϊκού κινήματος», όπως έγραφε χαρακτηριστικά η πρόσκληση. Το «Έθνος» φέρνει στο φως τον ογκωδέστατο φάκελο που σχημάτισε η Κρατική Ασφάλεια για τον Πέτρο Κόκκαλη. Τον «αναρχικό» γιατρό, τον κομμουνιστή «ψευτο-υπουργό» όπως τον χαρακτήριζαν οι χαφιέδες και οι συντάκτες των «Δελτίων Πληροφοριών».

Πάνω από τετρακόσιες σελίδες με δεκάδες υπομνήματα, απομαγνητοφωνημένες ομιλίες, δηλώσεις και συνεντεύξεις του Πέτρου Κόκκαλη περιέχονται στους φακέλους της Κρατικής Ασφάλειας, τους οποίους ο Ν. Τόσκας, υπουργός Προστασίας του Πολίτη, θα παραδώσει στην οικογένεια Κόκκαλη τις επόμενες μέρες.

 Από αριστερά οι Πέτρος Κόκκαλης, Δημήτρης Χατζής, Ελλη Αλεξίου, Μαρίκα Μινεέμη, Μέλπω Αξιώτη, Απόστολος Κολτσιδόπουλος και Νίκη Κόκκαλη (σύζυγος Πέτρου Κόκκαλη) στο Βερολίνο.

Έγγραφα από δύο υπηρεσίες

Στον φάκελο του Πέτρου Κόκκαλη υπάρχουν δύο έγγραφα από διαφορετικές υπηρεσίες της Ασφάλειας που δίνουν ραπόρτο για την κηδεία του Πέτρου Κόκκαλη. Ο αστυνομικός διευθυντής Κωνσταντίνος Τασιγιώργος αναφέρει: «Την 17.5' ώραν της 28-1-62 διεκομίσθη δι' ειδικού αεροπλάνου της Τσεχοσλοβακικής Πολιτικής Αεροπορίας εις το αεροδρόμιον του Ελληνικού η σορός του εν θέματι, συνοδευομένη υπό της συζύγου του αποβιώσαντος και των τέκνων του Σωκράτους και Αυγής. Εις το αεροδρόμιον παρευρέθησαν βουλευταί της ΕΔΑ, τέως βουλευταί, στελέχη ταύτης, ο βουλευτής της Έ Κ Παπασπύρου Δημήτριος, ο ποιητής Ρίτσος Ιωάννης, οι ηθοποιοί Αλεξανδράκης Αλέξανδρος και Γεωργούλη Αλέκα, ο μουσικός Θεοδωράκης Μίκης και διάφοροι άλλοι κομμουνισταί ουχί πέραν των 80 έως 100 ατόμων.

Η σορός ετοποθετήθη επί της νεκροφόρου, εκαλύφθη διά της Ελληνικής Σημαίας και ακολούθως διεκομίσθη εις το 1ον Νεκροταφείον. Εκεί είχον συγκεντρωθεί περί τα 1.500 - 2.000 άτομα πειθαρχήσαντα εις την σχετική ανακοίνωσιν της Αυγής, περί της κηδείας του Κόκκαλη. Τα άτομα ταύτα προέβησαν εις εκδηλώσεις δι΄ εντόνων χειροκροτημάτων. Η σορός ετοποθετήθη εις τον νεκρικόν θάλαμον. Μετά ταύτα και πάλιν τα ευρισκόμενα εκεί άτομα προέβησαν εις εκδηλώσεις διά των συνθημάτων "ειρήνη-αμνηστία-δημοκρατία-να γυρίσουν ζωντανοί''. Το πλείστον των εν λόγω ατόμων αποτελείτο από στελέχη της ΕΔΑ και ιδιαίτερα από αδειούχους εκτοπισμένους και αποφυλακισθέντας κομμουνιστάς. Χτες 29-1-62 και ώραν 10ην η νεκρώσιμος ακολουθία παρουσία 800 περίπου ατόμων και ακολούθως εχαιρέτισαν τον νεκρόν οι κάτωθι:

1) Γεώργιος Κριμπάς, Πρόεδρος του Πανελληνίου Ιατρικού Συλλόγου. Ούτος ανεφέρθη εις την επιστημονικήν αξίαν του θανόντος και την παλαιά του συνεργασίαν ως ιατρού εις το Δημοτικόν Νοσοκομείον.

2) Ηλίας Ηλιού, ούτος ανεφέρθη εις την ζωήν και δράσιν του θανόντος, ως επιστήμονος και ως κομμουνιστού.

Η σέλφι που ανέβασε ο Πέτρος Κόκκαλης από την επίσκεψή του στο «Σπίτι του Λαού» στον Περισσό για να παραστεί σε εκδήλωση προς τιμήν του παππού του. Τα αρχεία της Κρατικής Ασφάλειας έρχονται 55 χρόνια μετά τον θάνατό του να επιβεβαιώσουν την άποψη του συνονόματου εγγονού του, που κατά τον σύντομο χαιρετισμό του στην εκδήλωση του ΚΚΕ προς τιμήν του παππού του είχε πει: «Νομίζω ότι η δράση του Πέτρου Κόκκαλη είναι ένα καλό παράδειγμα για το πώς κανείς πρέπει να συμπεριφέρεται και να αγωνίζεται όταν δοκιμάζεται ο τόπος του».

3) Δημήτριος Παπασπύρου, ούτος απεχαιρέτισεν τον νεκρό δι' ολίγων ως συμπατριώτης του.

4) Ο Γεώργιος Σπηλιωτόπουλος. Ούτος ανεφέρθη εις το επιστημονικόν, κοινωνικόν και «πατριωτικόν» έργο του αποθανόντος. (Σ.Σ. το πατριωτικόν ο συντάκτης έχει φροντίσει να το βάλει μέσα σε εισαγωγικά).

5) Ο Γρηγόρης Λαμπράκης, βουλευτής της ΕΔΑ. Ούτος ανεφέρθη εις την επιστημονικήν και την «αντιστασιακήν δράσιν» του αποθανόντος.

6) Ο Ζαχαρίας Ζαχαρόπουλος. Ούτος εχαιρέτισεν δι' ολίγων τον νεκρόν, όστις ετύγχανεν ανάδοχός του.

7) Ο ποιητής Ιωάννης Ρίτσος, όστις απήγγειλεν ένα ποίημα.

Ακολούθως διεκομίσθη η σορός του εις τον τάφον και ενεταφιάσθη. Οι παριστάμενοι κομμουνισταί έψαλαν τον Εθνικόν Υμνον, έρραναν τον νεκρόν με άνθη και εκραύγαζαν «Ειρήνη - Αμνηστία».

Επί του τάφου εχαιρέτισεν τον νεκρόν δι' ολίγων ο πεζογράφος Πολίτης Κοσμάς. Κατετέθησαν εις τον τάφον περί τους 30 στέφανοι, προερχόμενοι από διαφόρους κομμουνιστικάς οργανώσεις και άτομα. Εκτός των παρευρεθέντων κομμουνιστών, στελεχών της ΕΔΑ, βουλευτών ταύτης και τέως βουλευτών παρευρέθησαν οι κάτωθι: Καλτσουνάκης Δημήτριος, Οικονόμου Σπυρίδων, Παπαϊωάννου Στρατής, οι βουλευταί Πυρομάγλου, Μερλόπουλος, Μπρεδήμας, Μερκούρης και οι ιατροί Μιχαηλίδης, Μαργκός, Δέδες, Πολυκράτης». Και ο Κ. Τασιγιώργος, αστυνομικός διευθυντής, καταλήγει το -ομολογουμένως πλήρες ραπόρτο- με την ατάκα: «Παρακαλούμεν όπως ευαρεστούμενοι λάβητε γνώσιν».

Πέτρος Κόκκαλης

Την 31η Ιανουαρίου 1962 διαβιβάζεται στην Υπηρεσία Πληροφοριών της Κρατικής Ασφάλειας λίστα με 75 «σεσημασμένους» κομμουνιστές που παραβρέθηκαν στην κηδεία του Πέτρου Κόκκαλη.

Πρόταση για το Βερολίνο

Το 1954, γίνεται πρόταση στον Πέτρο Κόκκαλη, από τον υπουργό Επιστημών της Γερμανικής Λαοκρατικής Δημοκρατίας, να εργαστεί μόνιμα στο Βερολίνο. Εκείνος ενημερώνει την ηγεσία του ΚΚΕ, η οποία και εγκρίνει την εγκατάστασή του στο Ανατολικό Βερολίνο. Από τον Μάη του 1955, εργάζεται ως διευθυντής του Ινστιτούτου Πειραματικής Χειρουργικής της Καρδιάς και των Αγγείων στην Ακαδημία Επιστημών του Βερολίνου. Το 1957 γίνεται καθηγητής στην έδρα της Χειρουργικής του Πανεπιστημίου «Χούμπολντ» και παράλληλα πρόεδρος της Κεντρικής Επιτροπής Πολιτικών Προσφύγων Ελλάδος (ΚΕΠΠΕ).

Την 1η Δεκέμβρη του 1961, ενάμιση μήνα πριν από τον θάνατό του, ο Πέτρος Κόκκαλης τιμήθηκε με το ανώτατο παράσημο «Εργασίας» από την κυβέρνηση της Λαϊκής Δημοκρατίας της Γερμανίας, παρουσία του ηγέτη της, Β. Ούλμπριχτ.

Ο αρμόδιος υπουργός, που τον προσφώνησε, είπε μεταξύ άλλων: «Σαν επιστήμων, ιατρός και αγωνιστής κατά του φασισμού, σαν διευθυντής πανεπιστημιακού ινστιτούτου Πειραματικής Χειρουργικής της Καρδιάς, ο καθηγητής Πέτρος Κόκκαλης ενώνει όλες τις υψηλές ιδιότητες που απαιτούνται από έναν επιστήμονα, δάσκαλο και παιδαγωγό και αποτελεί πρότυπο και παράδειγμα για τους νέους επιστήμονες».

 Εγγραφο της Ασφάλειας με τα ονόματα 72 «δεδηλωμένων κομμουνιστών» που έδωσαν το «παρών» στην κηδεία του Πέτρου Κόκκαλη.

Ο Πέτρος Κόκκαλης γίνεται μέλος του ΚΚΕ το 1944. Έναν χρόνο μετά κάνει δημόσια αυτοκριτική που άργησε να στρατολογηθεί. Στις 26 Δεκέμβρη του 1945, μιλώντας στο Πολιτικό Μνημόσυνο του Δ. Γληνού, λέει χαρακτηριστικά: «Όσοι κατόρθωσαν μέσα στο σάπιο αυτό κλίμα να βρουν τον σωστό δρόμο, το χρωστάνε κατά ένα μεγάλο μέρος στο εθνικοαπελευθερωτικό σάλπισμα του ΕΑΜ και γι' αυτό ευγνωμονούμε τους πρωτεργάτες του και ανάμεσα σ' αυτούς πρώτο, τον πρωτοπόρο του, Δημήτρη Γληνό.

Οφείλουμε, όμως, να έχουμε το θάρρος να ομολογήσουμε εμείς οι άνθρωποι της σκέψης και της δουλειάς, κι εγώ ανάμεσα στους πολλούς, που μου επιτρέπεται σήμερα να μιλήσω για τον Δημήτρη Γληνό, ότι διαφορετικός ήταν ο δρόμος που ακολουθήσαμε και δεν είναι αρκετό για να καθησυχάσουμε τη συνείδησή μας ότι, τελικά, βρεθήκαμε κοντά του και κοντά στους άλλους λαϊκούς αγωνιστές.

Υπήρξε εποχή, που εμείς, από έλλειψη σωστού ιδεολογικού προσανατολισμού, για να μη δώσουμε αφορμές στη διαστρεβλωμένη εκείνη κοινωνία, σωπάσαμε, και με την παθητική μας στάση ανεχτήκαμε, όταν εξόριζαν, βασάνιζαν, θανάτωναν τους λαϊκούς αγωνιστές. Και δεν ήταν μονάχα η έλλειψη της βαθύτερης κατανόησης της μαρξιστικής κοσμοθεωρίας, που μας έκανε έρμαια συναισθηματικών ταλαντεύσεων, αλλά και η έλλειψη θάρρους.

Και είναι έλλειψη θάρρους, όταν δε σηκώνει τη φωνή του ο κάθε διανοούμενος, όταν σέρνονται στις φυλακές, τυραννιούνται, εξευτελίζονται άνθρωποι, για μόνο το λόγο ότι αγωνίζονται για τα δικαιώματα του εργαζόμενου λαού. Πιστεύουμε ότι η ωμή αυτή εξομολόγηση, όχι μόνο επιβάλλεται σαν ζήτημα ηθικής τάξης για μας τους ίδιους, αλλά επιβάλλεται και σαν μήνυμα για τους άλλους, την ανήσυχη και κρίσιμη αυτή εποχή.

 Έγγραφο της Ασφάλειας με τα ονόματα 72 «δεδηλωμένων κομμουνιστών» που έδωσαν το «παρών» στην κηδεία του Πέτρου Κόκκαλη.

Γιατί, άσχετα αν ήρθε η στιγμή που είδαμε το σωστό δρόμο και κάναμε ολοκληρωτικά το καθήκον μας απέναντι στο λαό και στο έθνος, εμένα τουλάχιστον με σκιάζει σ' όλη μου τη ζωή η ανάμνηση ότι υπήρξε εποχή, που ώριμος επιστήμονας σώπασα και ανέχτηκα έτσι τη διαστρέβλωση της αλήθειας και την καταπάτηση της λευτεριάς. Και αυτήν την έννοια έχει το μήνυμα που απευθύνουμε σε κάθε τίμιο διανοούμενο, που τυχόν σωπαίνει, και μάλιστα σήμερα, όταν πίσω από τα σίδερα βρίσκονται χιλιάδες λαϊκοί αγωνιστές».

Πλούσια δράση

Μέσα από τον φάκελο της Κρατικής Ασφάλειας αποτυπώνεται η διαδρομή του Πέτρου Κόκκαλη κυρίως κατά τη μεταδεκεμβριανή-μεταβαρκιζιανή περίοδο. Πρωταγωνίστησε για τη συνένωση των κομμουνιστών, ΕΑΜιτών, αριστερών και προοδευτικών επιστημόνων στην κατεύθυνση της μελέτης των νεοελληνικών προβλημάτων και της παραγωγής επιστημονικού έργου, που θα απαντάει στα πραγματικά προβλήματα και στις πραγματικές ανάγκες της χώρας και του λαού της. Επίσης, υπήρξε από τα ιδρυτικά μέλη της Επιστημονικής Εταιρίας Μελέτης Νεοελληνικών Προβλημάτων «Επιστήμη - Ανοικοδόμηση», της γνωστής ΕΠ-ΑΝ.

Η αίτησή του για έκδοση πιστοποιητικού κοινωνικών φρονημάτων.

ΥΠΟ ΤΟ ΒΛΕΜΜΑ ΤΩΝ ΧΑΦΙΕΔΩΝ

Σημαντικό γεγονός της Κομμουνιστικής Αριστεράς κατά τη μετεμφυλιακή περίοδο είχε αποτελέσει η κηδεία του Πέτρου Κόκκαλη στις 28 Ιανουαρίου του 1962, υπό το άγρυπνο βλέμμα των χαφιέδων της Κρατικής Ασφάλειας, που είχαν αναγνωρίσει και καταγράψει 72 «δεδηλωμένους κομμουνιστές».

Από αριστερά οι Απόστολος Κολτσιδόπουλος, Δημήτρης Χατζής, Πέτρος Κόκκαλης, Μέλπω Αξιώτη, Αυγούλα Κόκκαλη (κόρη του Πέτρου), Ελλη Αλεξίου και Θεοδοσης Πιερίδης το 1957 στο Βερολίνο.

ΔΗΜΟΣ ΒΕΡΥΚΙΟΣ

demos@pegasus.gr

http://www.ethnos.gr/politiki/arthro/petros_kokkalis_ta_ntokoumenta_apo_ton_fakelo_tou_anarxikou_giatrou-65106731/