ΦΙΝΤΕΛ ΚΑΣΤΡΟ (1926-2016)

ΦΙΝΤΕΛ ΚΑΣΤΡΟ

Ο Φιντέλ Κάστρο (ισπ. Fidel, προφορά: Φιδέλ), πλήρες όνομα Φιδέλ Αλεχάντρο Κάστρο Ρους (Μπιράν Επαρχίας Οριέντε 13 Αυγούστου 1926 - Αβάνα 25 Νοεμβρίου 2016) υπήρξε ηγέτης (Πρώτος Γραμματέας του Κομμουνιστικού Κόμματος) της Κούβας από το 1959 μέχρι το Δεκέμβριο του 1976 και αργότερα πρόεδρος της χώρας μέχρι τις 19 Φεβρουαρίου του 2008, όταν τον διαδέχτηκε ο Ραούλ Κάστρο.

Από το 1959  έγινε σύμβολο της κομμουνιστικής επανάστασης στη Λατινική Αμερική και προσέφερε βοήθεια σε διάφορα επαναστατικά κινήματα σε άλλες περιοχές της Γης, ιδιαίτερα στην Αφρική.

Ο πατέρας του, Άνχελ Κάστρο υ Αργκίς Αρχίς, μετανάστης από τη Γαλικία της βορειοδυτικής   Ισπανίας,   απέκτησε επτά παιδιά, τα δύο από την πρώτη του γυναίκα. Ενώ ήταν ακόμη παντρεμένος μαζί της, απέκτησε πέντε ακόμη εξώγαμα παιδιά με τη μαγείρισσα του Λίνα Ρους Γκονσάλες. Ο Φιντέλ ήταν το δεύτερο από αυτά· ο Ραούλ, που αναδείχθηκε και αυτός αργότερα σε   σημαντική   μορφή  της   Κούβας και διάδοχός του, ήταν το μικρότερο. Ο πατέρας τού Φιντέλ καλλιεργούσε ζαχαροκάλαμο και άλλα φυτά. Μολονότι η περιοχή του ήταν φτωχή, ο Άνχελ Κάστρο ήταν ευκατάστατος άνθρωπος, χωρίς να είναι πλούσιος, σε έναν χώρο όπου δέσποζε από παλιά η εταιρεία Γιουνάιτεντ Φρουτ.

 Fidel,  Raul, και Ramon στο Dolores Primary School.

Ο Φιντέλ Κάστρο παρακολούθησε μαθήματα σε ρωμαιοκαθολικά οικοτροφεία του Σαντιάγο, πρωτεύουσας της επαρχίας Οριέντε, και αργότερα μπήκε στο οικοτροφείο Μπελέν των Ιησουιτών, το κορυφαίο σχολείο της χώρας, που βρισκόταν στην Αβάνα. Αποφοίτησε από τη Νομική Σχολή του Πανεπιστημίου της Αβάνας μετά από πενταετείς σπουδές. Μολονότι είχε ίσως αρχίσει να διαβάζει μαρξιστικά έργα στο Πανεπιστήμιο, έγινε κομμουνιστής μόλις τα τέλη της δεκαετίας του 1950.

 O Fidel δικηγόρος το 1952

Η κύρια δραστηριότητά του στο Πανεπιστήμιο, όπου οργάνωνε φλογερές ομάδες με τις οποίες επιδίωκε να υποστηρίζει ένα κράμα από ρομαντικούς στόχους, πολιτικές βλέψεις και προσωπικές σταδιοδρομίες, ήταν η πολιτική. Μικρότερη ήταν η συμμετοχή του σε μια απόπειρα εισβολής στη Δομινικανή Δημοκρατία που οργανώθηκε στην Κούβα το 1947 και σε αστικές εξεγέρσεις που ξέσπασαν στη Μπογοτά τον Απρίλιο του 1948. Κατηγορήθηκε για δολοφονία κάποιου άλλου εξέχοντος φοιτητικού ηγέτη, αλλά η κατηγορία δεν αποδείχθηκε ποτέ. 

Ο Κάστρο έγινε μέλος του Κούβανικού Κόμματος του Λαού (τους αποκαλούμενους Ortodoxos) το 1947 και ήταν υποψήφιος για έδρα στη Βουλή των Αντιπροσώπων (από μια πόλη της διοικητικής περιφέρειας της Αβάνας) στις εκλογές που προγραμματίζονταν για το 1952. Στις 10 Μαρτίου του 1952, όμως, ο πρώην Κουβανός πρόεδρος, στρατηγός Φουλχένσιο Μπατίστα, ανέτρεψε την κυβέρνηση του προέδρου Κάρλος Πρίο Σοκαράς και ματαίωσε τις εκλογές.

Οι γονείς του Φιντέλ Κάστρο

Ο Κάστρο άρχισε να οργανώνει την επανάσταση από τις αρχές του 1953. Στις 26 Ιουλίου ηγήθηκε μιας μικρής ομάδας κατά των στρατώνων της Μονκάδα στην πόλη του Σαντιάγο, αλλά η επιχείρηση απέτυχε και ο ίδιος ο Κάστρο συνελήφθη. Η εκδοχή της αυτοϋπεράσπισης του στη δίκη του, που εκδόθηκε αργότερα, επρόκειτο να γίνει η βασική διακήρυξη του στη δεκαετία του 1950. Το ντοκουμέντο αυτό, γνωστό από τις τελευταίες λέξεις του «η ιστορία θα με αθωώσει», ασκούσε δριμύτατη επίθεση κατά των αντισυνταγματικών, καταπιεστικών και διεφθαρμένων μεθόδων της κυβέρνησης Μπατίστα, απαιτώντας πολιτικές και αστικές ελευθερίες. Απαιτούσε επίσης μεταρρυθμίσεις στην αναδιανομή και εκμετάλλευση της γης και άλλα εγγειοβελτιωτικά προγράμματα, παράλληλα με προγράμματα εκβιομηχάνισης, τη μερική κατανομή των κερδών μεταξύ μετόχων και εργαζομένων και την υπόσχεση της μη επιβολής νέων φόρων.

Καθώς η ανάγκη σύμπηξης ενός ευρύτερου συνασπισμού για την ανατροπή της κυβέρνησης Μπατίστα γινόταν εμφανέστερη, οι δηλώσεις του έπαιρναν γενικότερη μορφή: δεν αναφέρονταν πια οι ριζοσπαστικότερες μεταρρυθμίσεις και μερικές, όπως η απαλλοτρίωση της ξένης ιδιοκτησίας επιχειρήσεων δημοσίας ωφέλειας, αποκηρύσσονταν απερίφραστα. Πολλές από τις απόψεις αυτές άλλαξαν ριζικά μετά την άνοδο του στη εξουσία.

1944 Fidel Castro Cuba's Athlete of the Year

 

Αμέσως μετά την αποφυλάκιση του το 1955, ο Κάστρο πήγε στο Μεξικό για να οργανώσει το επόμενο βήμα στην επανάσταση, μπαίνοντας επικεφαλής μιας οργάνωσης που αποκαλούνταν Κίνημα της 26ης Ιουλίου. Στις 2 Δεκεμβρίου 1956 ηγήθηκε μιας ομάδας η οποία αποβιβάστηκε στην επαρχία Οριέντε της Κούβας, με το γιοτ «Γκράνμα». Μετά τις πρώτες αποτυχίες τους, ο Κάστρο, ο αδελφός του Ραούλ, ο Ερνέστο (Τσε) Γκεβάρα και μερικοί άλλοι υποχώρησαν στη Σιέρα Μαέστρα στα νοτιοδυτικά της επαρχίας Οριέντε, εξαπολύοντας ανταρτοπόλεμο ενάντια στις ένοπλεw δυνάμεις του Μπατίστα, με το σπασμένο ηθικό, τον κακό εξοπλισμό και την ανίκανη ηγεσία. Ανεξάρτητα από τον Κάστρο, έγιναν και πολλές άλλες προσπάθειες για την ανατροπή της κυβέρνησης του Μπατίστα, αλλά χωρίς καμιά επιτυχία. Καθώς η εσωτερική πολιτική υποστήριξη εξασθενούσε και οι στρατιωτικές ήττες πολλαπλασιάζονταν, ο Μπατίστα εγκατέλειψε τη χώρα στις 31 Δεκεμβρίου 1958.

 1.1.1959 

Ο Φιντέλ Κάστρο παρέμεινε πάντα αρχιστράτηγος των κουβανικών ενόπλων δυνάμεων. Τον Φεβρουάριο του 1959 έγινε πρωθυπουργός και ως εκ τούτου επικεφαλής της κουβανικής κυβέρνησης. Τον Δεκέμβριο του 1976 έγινε πρόεδρος του Συμβουλίου του Κράτους της Κουβανικής Εθνικής Αντιπροσωπείας. Ήταν επίσης ο γενικός γραμματέας του Κομμουνιστικού Κόμματος της Κούβας, το οποίο εμφανίστηκε το 1961 με το κίνημα του Κάστρο — του μόνου νόμιμου πολιτικού κόμματος στη χώρα βάσει του Συντάγματος του 1976. Υπήρξε επίσης μέλος του κύριου οργάνου του κόμματος, του Πολιτικού Γραφείου (Πολιτμπυρό), και της Κεντρικής Επιτροπής.

 Ο Κάστρο με την σύζυγό του Mitra (διαζευγμένοι) και με τον γιό τους Fidelito

Το πολιτικό ύφος του Φιντέλ Κάστρο έδωσε έμφαση στη συνεχή ενεργοποίηση και την αυτοπειθαρχία. Μέτριου ύψους, αθλητικός, με γενειάδα, διακήρυσε  ότι τα άτομα μπορούν να υπερνικήσουν τα περισσότερα εμπόδια, αν έχουν την επιθυμία να το πράξουν, και ότι η επανάσταση, στην πατρίδα του και στο εξωτερικό, είναι η σημαντικότερη αποστολή που αξίζει να επιδιώκει κανείς. Όπως έλεγε: «Το καθήκον κάθε επαναστάτη είναι να κάνει την επανάσταση».

Υπήρξε άνθρωπος εξαιρετικής ενεργητικότητας, οξυδέρκειας και ευφυΐας με οξυμένη πολιτική αίσθηση στα εσωτερικά θέματα και στην εξωτερική πολιτική. Ήταν ένας  συναρπαστικός ρήτορας που μπορούσε να μιλάει συχνά και για πολλή ώρα. Είχε την υποστήριξη πολλών, αλλά προκάλεσε επίσης την απέχθεια, εξαναγκάζοντας σε εξορία εκατοντάδες χιλιάδες Κουβανών (πολλοί από αυτούς κατέφυγαν στις Ηνωμένες Πολιτείες).

Η πολιτική του υπήρξε μεγαλεπήβολη. Η κυβέρνηση του αύξησε σημαντικά τις ευκαιρίες για μόρφωση και τα εκπαιδευτικά ιδρύματα. Έκανε ανακατανομή του οικονομικού πλούτου, των εσόδων και κατέστησε δικαιότερη τη δυνατότητα πρόσβασης των κατοίκων στις υπηρεσίες υγείας και κοινωνικής πρόνοιας. Η παιδεία σε όλες τις βαθμίδες της και οι υγειονομικές υπηρεσίες παρέχονταν δωρεάν. Κάθε πολίτης είχε εξασφαλισμένη εργασία, αλλά είχε και την υποχρέωση να εργάζεται. Η οικονομία της Κούβας, όμως, κάτω από το καθεστώς του Κάστρο, συμβάδιζε μόλις και μετά βίας με την αύξηση του πληθυσμού και ήταν από πολλές απόψεις ανεπαρκής. Τα περισσότερα μέσα παραγωγής άνηκαν στην κυβέρνηση.

 15.5.1955 

Ο Φιντέλ (δεξιά) αποφυλακίζεται από τις φυλακές του Μπατίστα

Η κυβέρνηση του Κάστρο εγκαθίδρυσε επίσης αυταρχική πολιτική εξουσία. Δεν υπήρχε πολιτικός ανταγωνισμός μεταξύ των κομμάτων. Δεν διενεργήθηκαν εθνικές εκλογές μέχρι το 1976, αλλά και τότε εξελέγησαν άμεσα μόνο τοπικοί κυβερνητικοί αξιωματούχοι. Όλα τα μαζικά μέσα ενημέρωσης ελέγχονταν από την κυβέρνηση και εξέφραζαν τις απόψεις της. Η κυβέρνηση διέθετε ευρύτατες εξουσίες για την αντιμετώπιση των αντιφρονούντων. Η εξουσία βρισκόταν στα χέρια μιας συγκεντρωτικής γραφειοκρατίας —παρά τις κάποιες τάσεις για αποκέντρωση στα τέλη της δεκαετίας του 1970— με επικεφαλής τον Κάστρο, η οποία εκπονούσε τα οικονομικά και κοινωνικά προγράμματα. Οι περισσότεροι συνεργάτες του Κάστρο στο Πολιτικό Γραφείο του κόμματος και στο Συμβούλιο του Κράτους υπήρξαν σύντροφοι του από τον αγώνα κατά του Μπατίστα στη δεκαετία του 1950. Ο αδελφός του Ραούλ, σημερινός του διάδοχος στην ηγεσία της Κούβας, ήταν ο υπουργός Στρατιωτικών και ερχόταν δεύτερος στην κυβερνητική και κομματική ιεραρχία, μετά τον Φιντέλ. Με την ανάληψη της εξουσίας η κυβέρνηση του Φιντελ Κάστρο δήμευσε το 1959 και 1960 τις περιουσίες τις οποίες κατείχαν στην Κούβα επιχειρήσεις που έδρευαν στις Ηνωμένες Πολιτείες. Στις αρχές της δεκαετίας του 1960 διακόπηκαν όλοι οι οικονομικοί δεσμοί μεταξύ Κούβας και Ηνωμένων Πολιτειών, η κυβέρνηση των οποίων εξόπλιζε χιλιάδες Κουβανών εξόριστων για την ανατροπή της κυβέρνησης του Κάστρο. Η αποβίβαση τους όμως στον Κόλπο των Χοίρων, τον Απρίλιο του 1961, απέτυχε.

 Η απόβαση στον Κόλπο των Χοίρων. Ο Φιντέλ Κάστρο και οι άνδρες του πανηγυρίζουν, κρατώντας τον αμερικανικό εξοπλισμό των αιχμαλώτων,

Το 1962 η Σοβιετική Ένωση εγκατέστησε βαλλιστικούς πυραύλους στην Κούβα, και ο κόσμος βρέθηκε στα πρόθυρα πυρηνικού πολέμου. Η κρίση τερματίστηκε όταν η Σοβιετική Ένωση συμφώνησε να αποσύρει τα πυρηνικά όπλα της από την Κούβα με αντάλλαγμα την εγγύηση ότι οι Ηνωμένες Πολιτείες δεν θα επεδίωκαν πλέον την ανατροπή της κουβανικής κυβέρνησης. Μολαταύτα, πράκτορες της Αμερικανικής Κεντρικής Υπηρεσίας Πληροφοριών (CΙΑ) συνέχισαν για ένα διάστημα τις συνωμοσίες για δολοφονία του Κάστρο.

Ο Κάστρο υποστήριξε την ένοπλη επανάσταση στο εξωτερικό, ιδιαίτερα στη Νότια και την Κεντρική Αμερική. Το 1975 η κουβανική κυβέρνηση (με τη σοβιετική υποστήριξη) αποφάσισε να μετάσχει στον εμφύλιο πόλεμο της Αγκόλα στο πλευρό του Λαϊκού Κινήματος για την Απελευθέρωση της Αγκόλα. Και πάλι με τη σοβιετική ενίσχυση, το 1978, η κουβανική κυβέρνηση βοήθησε την Αιθιοπία να αποκρούσει μια εισβολή από τη Σομαλία. Στις αρχές της δεκαετίας του 1980, η κυβέρνηση του Κάστρο εμφανιζόταν να έχει εγκαταστήσει στο εξωτερικό μάχιμες δυνάμεις 40.000 περίπου ανδρών.

 Cuban Prime Minister Fidel Castro, right, with Angolan Movimento Popular de Libertacao de Angola President Agostinho Neto

Ο Κάστρο αναγκάστηκε να αποσύρει τα κουβανικά στρατεύματα από την Αγκόλα και από το Κογκό το 1991. Υιοθέτησε κάποια αποσπασματικά, ατελέσφορα μέτρα, με σκοπό την ενθάρρυνση της ιδιωτικής πρωτοβουλίας, αλλά δεν κατόρθωσε να αναχαιτίσει το κύμα μετανάστευσης προς τις ΗΠΑ. Το πρόβλημα αυτό εκδηλώθηκε και στους κόλπους της ίδιας της οικογένειας του, όταν η θυγατέρα του, Αλίνα Φερνάντες Ρεβουέλτα, διέφυγε τον Δεκέμβριο του 1993 στην Ισπανία και κατόπιν εγκαταστάθηκε στις ΗΠΑ, όπου της χορηγήθηκε άσυλο. Ο Κάστρο επέτρεψε στην εγγονή του να εγκαταλείψει την Κούβα για να ζήσει με τη μητέρα της. 

 Alina Fernandez Revuelta

Το 1991 η ανατροπή των καθεστώτων του υπαρκτού σοσιαλισμού και η διάλυση της Σοβιετικής Ένωσης σήμαναν την απαρχή μεγάλων οικονομικών δυσκολιών για την Κούβα και ο Κάστρο αναγκάστηκε να κάνει ορισμένα ανοίγματα προς την κατεύθυνση της φιλελευθεροποίησης της κουβανικής οικονομίας.

Τιμήθηκε με το διεθνές βραβείο Λένιν (1961) και το χρυσό μετάλλιο Ζολιό-Κιουρί για την ειρήνη το 1972. Συνέγραψε πολιτικά έργα, τα νεότερα από τα οποία είναι Οκτωβριανή Επανάσταση και η Επανάσταση της Κούβας (1978), Φιντέλ (1987).

Ο ηγέτης της Κούβας, Φιντέλ Κάστρο, υποβλήθηκε σε εγχείρηση στο έντερο, καθώς έπασχε από καρκίνο, στο συγκεκριμένο σημείο, στις 31 Ιουλίου 2006 και μεταβίβασε προσωρινά την εξουσία στον αδελφό του, Ραούλ Κάστρο εξαιτίας των σοβαρών προβλημάτων υγείας που αντιμετώπιζε.

Στις 19 Φεβρουαρίου του 2008, έπειτα από μισό αιώνα στο τιμόνι της Κούβας, και εξαιτίας της επιβάρυνσης της υγείας του ο Κάστρο ανακοίνωσε την οριστική παραίτησή του.

Ο Φιντέλ Κάστρο πέθανε στην Αβάνα, σε ηλικία 90 ετών, στις 25 Νοεμβρίου 2016.

Πώς ξεκίνησε η «κουβανική  επανάσταση;»

Σύμφωνα με την τρέχουσα επίσημη εκδοχή, είναι το τέρμα μιας συνεχούς και φωτεινής τροχιάς προς την κατάκτήση της ανεξαρτησίας που διήρκεσε περίπου έναν αιώνα. Ένα βέλος, που ξεκίνησε τον δέκατο ένατο αιώνα από τον Κάρλος Μάνουέλ ντε Τσεσπέντες και έφτασε στον Φιντέλ Κάστρο· από τον ατυχή «δεκαετή πόλεμο» (1868-1878 εναντίον της Ισπανίας) «θαυμαστή και αναπάντεχη εξέγερση», όπως έγραψε ο Χοσέ Παρτί, «ενός λαού που μέχρι πριν από λίγο καιρό έμοιαζε δούλοπρεπής», ως την αποθέωση των πρώτων ημερών του Ιανουαρίου 1959, όταν ο Φιντέλ Κάστρο έφτασε στην Αβάνα και ανέλαβε την εξουσία εν ονόματι, και με τις επευφημίες, του κουβανικού λαού, που έγινε τελικά κύριος του εαυτού του. Σύμφωνα με αυτή την εκδοχή, από τον Ιανουάριο του 1959 η κουβανική ιστορία (που ήταν, μέχρι τότε, μια ιστορία ταπεινώσεως και απογοητεύσεων άλλαξε άρδην. Και τότε γεννήθηκε η νέα, η αληθινή Κούβα.

Ατυχώς, χρόνια μετά τις λαμπρές εκείνες ημέρες, η εικόνα που δίνει η ιστορία της Κούβας είναι ακόμη απογοητευτική. Η Κούβα υπήρξε η τελευταία (και η πιο διστακτική) από τις αποικίες της απέραντης ισπανικής αυτοκρατορίας που απελευθερώθηκε από την εξάρτηση της Μαδρίτης- αλλά, μετά τον τερματισμό του Αμερικανοϊσπανικού πολέμου (1898), υπήχθη στην κηδεμονία του «μεγάλου αδελφού του Βορρά»- και όταν μετά, στην ταραγμένη αρχική διετία της διακυβερνήσεως του Κάστρο, επέτυχε να κόψει τον ομφάλιο λώρο που την έδενε με τις Ηνωμένες Πολιτείες, υπήχθη σε νέο κύριο: αυτή τη φορά στη Σοβιετική Ένωση.

Ο Φιντέλ Κάστρο μπροστά στο άγαλμα του Κουβανού ήρωα Χοσέ Μαρτί το 2003.

 

Εκατό χρόνια μετά τους φλογερούς λόγους και τα άρθρα με τα οποία, εξόριστος στη Νέα Υόρκη, ο Κουβανός πατριώτης και ποιητής Χοσέ Μαρτί έθετε την επίτευξη της ανεξαρτησίας ως υπέρτατο σκοπό της κουβανικής κοινωνίας, η Κούβα αναζητεί ακόμη όχι απλώς την ανεξαρτησία της, αλλά αυτή τη φορά και τη χαμένη πολιτιστική της ταυτότητα. Τα χρόνια του καστρικού καθεστώτος επιδεινώσαν μάλλον παρά έλυσαν τα ενδημικά προβλήματα της Κούβας. Η κουβανική οικογένεια είναι τραγικά διχασμένη: 2 εκατομμύρια Κουβανοί ζουν εξόριστοι (στο νησί ζουν 6 εκατομμύρια). Μετά την αρχική περίοδο οραματικότητας και δημιουργικότητας, η κουβανική πνευματική ζωή περιέπεσε ξαφνικά σε στασιμότητα: το 90% των καλλιτεχνών, των συγγραφέων και των μουσικών της έφυγαν στο εξωτερικό.

Ζάχαρη και δούλοι (η Κούβα ήταν η τελευταία χώρα της αμερικανικής ηπείρου που κατάργησε επίσημα τη δουλεία, δηλαδή το 1879) δημιούργησαν κατά τον δέκατο ένατο αιώνα τον θαυμαστό πλούτο του νησιού. Έναν αιώνα και πλέον μετά, η ζάχαρη παραμένει ακόμη η μόνη σημαντική πηγή εξωτερικού συναλλάγματος. Όσον αφορά τους δούλους, άλλαξαν μόνο όνομα: η Κούβα, όπως λέει ένα τραγούδι, «πληρώνει το ψωμί και το κρεμμύδι της με στρατιωτικά καμιόνια». Το πλήρωσε στην Αγκόλα, στη Νικαράγουα, στη Λιβύη, στην Αιθιοπία, στην Καμπότζη, στο Αφγανιστάν, στη Μέση Ανατολή.

 Ο Φιντέλ Κάστρο (δεξιά), στις 1-8-1953 πριν οδηγηθεί στις φυλακές του Μπατίστα

Πώς μπόρεσε να συμβεί αυτό το παράδοξο; Όταν ο Φιντέλ Κάστρο, στις 26 Ιουλίου 1953, έκανε την έφοδο στον στρατώνα Μονκάδα στο Σαντιάγο της Κούβας, είχε πίσω του μόνο ένα θορυβώδες (και αμφιλεγόμενο) παρελθόν αγκιτάτορα. Δεν είχε καμιά συγκεκριμένη στρατιωτική πείρα. Το πρώτο του βάπτισμα του πυρός (λίγες ώρες) το πήρε στα είκοσι ένα του χρόνια στην Μπογκοτά, κατά τις αιματηρές ταραχές που έγιναν στους δρόμους της πόλεως μετά τον φόνο του φιλελεύθερου ηγέτη Χόρχε Ελιέσερ Γκαϊτάν, το 1948. Λίγες τρομερές μέρες, τότε που η Κολομ βία και ιδιαίτερα η πρωτεύουσα της, που ήταν το επίκεντρο της εξεγέρσεως, κόπηκαν στα δύο.

Πήρε επίσης μέρος σε μια αποτυχημένη απόπειρα ανατροπής του Δομινικανού δικτάτορα Τρουχίλιο. Τρία χρόνια αργότερα, όταν αποβιβάστηκε από το γιωτ «Γκράνμα» στις ακτές της ανατολικής επαρχίας, δεν είχε ούτε καν ξεκάθαρη ιδεολογία. Πήρε χρήματα από τους πάντες: από τους γκάνγκστερς που κυριαρχούσαν στο Πανεπιστήμιο της Αβάνας, από τους περονιστές (που του πλήρωσαν το ταξίδι στην Μπογκοτά), από τους αντικομμουνιστές σοσιαλδημοκράτες της Βενεζουέλας, της Κοσταρίκας, του Μεξικού, ακόμη και από τον Τρουχίλιο (ένα μέρος από τα όπλα που τον περίμεναν στο Σαντιάγο δόθηκε από τον Δομινικανό δικτάτορα, που μισούσε τον Μπατίστα).

Προπαγανδιστικό Poster των ανταρτών

Άρχισε να αποκτά πολιτική παιδεία στους λίγους μήνες της φυλακής μετά το φιάσκο της Μονκάδα. Στη φυλακή διάβασε για πρώτη φορά μερικές σελίδες από το «Κεφάλαιο» του Μαρξ, δύο μπροσούρες του Λένιν, λίγο Ρουσσώ, αλλά κυρίως τον θετικιστή Χοσέ Ινχενιέρος. Και στα δύο χρόνια που, μετά την απόβαση του Δεκεμβρίου του 1956, έμεινε στη Σιέρα Μαέστρο, απέφυγε να εκφράζει το ιδεολογικό του «πιστεύω».

Ο πολιτικός του χαρακτηρισμός κατασκευάστηκε μάλλον από τον βορειοαμερικανικό Τύπο. Όταν κατέβηκε από τη Σιέρα Μαέστρα (μετά τη φυγή του Μπατίστα, τον οποίο είχαν εγκαταλείψει οι Αμερικανοί) μοναδική του φροντίδα ήταν να εμποδίσει την ανασύσταση του τακτικού στρατού, του μοναδικού πραγματικού πόλου εξουσίας στην Κούβα, που ήταν όμως αποθαρρημένος και αποδιοργανωμένος από τη φυγή του γενικού Επιτελείου.

Όταν τελικά έφτασε στην Αβάνα, ο Κάστρο είδε τους Αμερικανούς να του παρουσιάζουν τον λογαριασμό: το τίμημα για να εξακολουθήσει να έχει την υποστήριξη τους ήταν ο σχηματισμός κυβερνήσεως συνασπισμού, επηρεαζόμενης από τους μετριοπαθείς. Για καλή του τύχη, όλες οι σημαντικές προσωπικότητες της επαναστάσεως (Φρανκ Παις, Χοσέ Αντόνιο Ετσεβερία) είχαν πεθάνει. Εμειναν μόνο ελάσσονες μορφές. Ο Κάστρο συμμάχησε τότε με το μικρό κουβανικό Κομμουνιστικό Κόμμα, που δεν λεγόταν πια ούτε καν κομμουνιστικό, αλλά Λαϊκό Σοσιαλιστικό Κόμμα, και που, ιδιαίτερα μετά τη συνεργασία στην πρώτη κυβέρνηση Μπατίστα, είχε αποκτήσει την αμφιλεγόμενη φήμη ότι διέλυσε το κουβανικό συνδικαλιστικό κίνημα. Η συνεργασία έγινε πιο στενή και ουσιαστική όταν οι Ηνωμένες Πολιτείες, πρώτα επί Αϊζενχάουερ και έπειτα επί Κέννεντυ, εξόπλισαν τη μετριοπαθή αντιπολίτευση και την εξώθησαν στην αποτυχημένη απόπειρα του Κόλπου των Χοίρων (1961).

Αλλά το Λαϊκό Σοσιαλιστικό Κόμμα (που είχε μια μακρόχρονη ιστορία «παρεκκλίσεων») ήταν υπό την κηδεμονία του υπερσταλινικού γαλλικού Κομμουνιστικού Κόμματος. Για να ξεφύγει από μια συμμαχία που γρήγορα αποδείχθηκε επικίνδυνη, ο Κάστρο υπερπήδησε και το Λ.Σ.Κ (αφού ουσιαστικά το στέρησε από κάθε σημασία και το έφθειρε) και επιζήτησε την απευθείας συμφωνία με τη Μόσχα, όπου η εξουσία βρισκόταν στα χέρια του Χρουστσώφ, που δεν είχε τόσο αγαθές σχέσεις με τους Γάλλους συντρόφους. Αλλά ο νέος σύμμαχος δεν ήταν λιγότερο αναξιόπιστος: στην «κρίση των πυραύλων» (Οκτώβριος του 1962) ο Χρουστσώφ συνήψε συμφωνία με τον Κέννεντυ πίσω από τις πλάτες του Κάστρο.

 Κέννεντυ-Χρουστσώφ

Οι μυστικές συμφωνίες Κέννεντυ-Χρουστσώφ εξασφάλιζαν εγγυήσεις στον Κάστρο εναντίον νέας απειλής από τις ΗΠΑ, αλλά τον άφηναν στο έλεος της Μόσχας, από την οποία εξαρτιόταν εξολοκλήρου η επιβίωση του κουβανικού καθεστώτος. Για να ξεφύγει από αυτόν το θανάσιμο εναγκαλισμό, ο Κάστρο προσπάθησε να εξαγάγει την επανάσταση στην υπόλοιπη νοτιοαμερικανική ήπειρο, αλλά υπέστη νέες αποτυχίες.

Μόνο όταν η Μόσχα, για να δώσει λύση στον ατέλειωτο και αβέβαιο   πόλεμο   του   Βιετνάμ, αποφάσισε να υποδαυλίσει σε όλο τον Κόσμο μια σειρά από αντιαμερικανικές εστίες, ο Κάστρο μπόρεσε να παίξει ρόλο ως δύναμη κρούσεως (Διάσκεψη της Αβάνας, 1966) μαζί με τους Βιετναμέζους του Ανόι, τους Βορειοκορεάτες του Πυόνγκ-Γιανγκ και τους Παλαιστίνιους της ΟΑΠ. Αλλά και αυτή τη φορά του ήρθαν άσχημα τα πράγματα: το κύμα του ανταρτοπόλεμου στη Νότια Αμερική υπέστη συντριβή έπειτα από σειρά ατυχίες (Βενεζουέλα, Αργεντινή, Ουρουγουάη, Βολιβία) όπου θυσιάστηκε και ένας από τους καλύτερους ανθρώπους του, ο Ερνέστο Γκεβάρα (που σκοτώθηκε το 1967 στη Νοτιοανατολική Βολιβία).

 Κάστρο- Χρουτσωφ στη Κόκκινη Πλατεία

Οι τελευταίες ελπίδες πέθαναν στη Χιλή, με την πτώση και τον θάνατο του Αλιέντε (1973). Τέλος, και η αποτυχία της πιο φιλόδοξης απόπειρας του Κάστρο για την απόκτηση οικονομικής ανεξαρτησίας (συγκομιδή 10 εκατομμυρίων τόνων ζαχαροκάλαμου το 1970) έσβησε και τις τελευταίες ελπίδες αυτονομίας του Φιντέλ. Από τη στιγμή εκείνη η Κούβα δεν ήταν πια παρά ένας δαπανηρός αλλά πειθήνιος υποτελής της Μόσχας.

Η μοναδική ελπίδα του Κάστρο να ανακτήσει κάποια ανεξαρτησία στο πολιτικό παιχνίδι ήταν να αναστρέψει για πολιτική του και να επαναπροσεγγίσει τον άλλο πατροπαράδοτο πόλο της κουβανικής εξωτερικής πολιτικής: τις Ηνωμένες Πολιτείες. Κάποιες ελπίδες εμφανίστηκαν προς την κατεύθυνση αυτή κατά την προεδρία Κάρτερ, που πράγματι έδωσε πολλές δυνατότητες στον Κάστρο να δράσει στη Νικαράγουα. Αλλά όταν στον Λευκό Οίκο ήρθε ο Ρόναλντ Ρήγκαν, έσβησε και αυτή η αμυδρή ελπίδα. Η στρατιωτική ήττα στη Γρενάδα και αμέσως μετά η παρουσία του μεταρρυθμιστή Γκορμπατσώφ στο Κρεμλίνο, που ήταν αποφασισμένος να φτάσει σε συμφωνία με τις Ηνωμένες Πολιτείες, σκιάσαν το γηρατειά του Κουβανού ηγέτη.

Ο Ομπάμα με τον Ραούλ Κάστρο

Την αλλαγή όμως προς κάτι καλύτερο είδε επί των ημερών του διαδόχου του και αδελφού του Ραούλ με την αλλαγή πλεύσης της πολιτικής του καθεστώτος του και την επαναπροσέγγιση της Κούβας με τις Ηνωμένες Πολιτείες επί των ημερών του απερχόμενου προέδρου Ομπάμα.

Η κατάκτηση της εξουσίας στην Κούβα από τον Φιντέλ Κάστρο

Άρθρο του Valerio Riva (1987)

ή

ΠΟΙΟΣ ΕΙΝΑΙ Ο ΦΙΝΤΕΛ ΚΑΣΤΡΟ;

 8.1.1959 Είσοδος στην Αβάνα

Ένα γιωτ τον έφερε στην Κούβα στις 2 Δεκεμβρίου 1956 σε λάθος λιμάνι και μέρα. Οικονομική ενίσχυση και από τον Τρουχίλιο. Το ιστορικό ενός αμφισβητούμενου ανταρτοπόλεμου. Από εννέα εκατομμύρια κατοίκους δύο εκατομμύρια εξόριστοι. Εξαγωγή επαναστάσεως σε ξένες χώρες. Τραγική αποτυχία στον οικονομικό τομέα.

Στις έξι περίπου το πρωί της 2ας Δεκεμβρίου 1956, πριν από τριάντα χρόνια, ένα μικρό γιότ δεκαπέντε μέτρων, με δύο μηχανές, το «Γκράνμα» («Γιαγιά») άραξε με σβησμένα φώτα και μοτέρ σε κάποιο ερημικό σημείο της νοτιοανατολικής ακτής της Κούβας, στα νότια του χωριού Νικέρο, sτην Πλάγια Κολορδα (Κόκκινη Ακρογιαλιά).

Είχε ξεκινήσει πριν επτά μέρες από το μεξικανικό λιμάνι Τουξπάν, διακόσια χιλιόμετρα βορείως της Βέρα Κρουζ και είχε διατρέξει περισσότερα από 1.200 ναυτικά μίλια, αφού διέσχισε σχεδόν όλο τον Κόλπο του Μεξικού.

Την ώρα του ταξιδιού πολλές φορές το γιότ κουκουλώθηκε από τα κύματα και δυο φορές λίγο έλειψε να βυθισθεί. Οι 82 άνδρες που επέβαιναν σ' αυτό, όλοι νέοι, είχαν επικεφαλής ένα δικηγόρο από την Αβάνα, τον Φιντέλ Κάστρο Ρουζ μόλις τριάντα ετών. Ήταν γερά οπλισμένοι αλλά άπειροι για τις περιπέτειες ενός μεγάλου θαλασσινού ταξιδιού και υπέφεραν πολύ από δίψα και ναυτία. Την ώρα που βγήκαν στη στεριά ήταν όλοι εξαντλημένοι και είχαν χάσει ένα μέρος του οπλισμού τους.

Δύο ιστορικές φωτογραφίες τον Φιντέλ Κάστρο 

όταν ήταν αντάρτης στη Σιέρα

 

Διδάσκει τη χρήση του τουφεκιού. Ο Κάστρο αποβιβάστηκε στην Κούβα το 1956 με ογδόντα δύο άνδρες, από τους οποίους επέζησαν μόνο δώδεκα. Αυτοί ήταν η «μαγιά» για τον ανταρτοπόλεμο.

Στο τροπικό δάσος συνομιλεί, καβάλα σε μουλάρι, με τους συντρόφους του 

Επιπλέον είχαν κάνει μεγάλο λάθος ως προς το σημείο της αποβάσεως. Τους περίμεναν μερικά χιλιόμετρα βορειότερα, στο Όχο ντελ Τόρο, πολύ κοντά στο Νικέρο. Εδώ και πέντε μέρες υπήρχαν εκεί έτοιμα καμιόνια, με όπλα και εφοδιασμό. Συνένοχοι και παρατηρητές ήταν σκορπισμένοι σε μεγάλο τμήμα της ακτής. Τις κινήσεις του στρατού και της αστυνομίας παρακολουθούσαν οι άνδρες ενός αντάρτη της περιοχής, που συνεργαζόταν με τους φίλους των εισβολέων.

Το «Γκράνμα», όμως, έριξε άγκυρα νοτιότερα, σε μια έρημη ακρογιαλιά, δυο μέρες μετά την προβλεπομένη. Η τροφή και το νερό είχαν εξαντληθεί και πολλά όπλα είχαν αχρηστευθεί. Το μόνο χωριάτικο καλυβόσπιτο που συνάντησαν ήταν για αυτούς εφήμερο καταφύγιο· μόλις είχαν καταφέρει να πείσουν τη φτωχή οικογένεια να σφάξει ένα γουρουνάκι και ένα ζευγάρι κότες, όταν ξαφνικοί πυροβολισμοί από το σημείο, όπου πριν από λίγο είχαν αφήσει το γιωτ, τους έπεισαν ότι είχαν γίνει αντιληπτοί από τον στρατό. Και το έβαλαν αμέσως στα πόδια, για να κρυφθούν στο δάσος.

Αντάρτες τον Κάστρο, που σκοτώθηκαν κατά την επίθεση σε κάποιο στρατώνα 

Ο στρατός, που βρισκόταν από μέρες σε ετοιμότητα, πληροφορήθηκε σχεδόν αμέσως το ακριβές σημείο της αποβάσεως. Οι άνδρες του Κάστρο κατέβηκαν στον βάλτο, όπως είπαμε, λίγο πριν από τις έξι το πρωί και στις επτά ένας χωρικός ειδοποίησε τον υπολοχαγό Ακίλες Τσινέα, διοικητή του 12ου λόχου Αγροφυλάκων, με έδρα το Νικέρο. Ο Τσινέα πληροφόρησε τη διοίκηση του στρατού στο Μπαγιάμο, πρωτεύουσα της επαρχίας. Η διοίκηση του Μπαγιάμο διέταξε αμέσως τον λοχαγό Καριδάδ Φερνάντες να κινηθεί με τους άνδρες του προς την υποδειχθείσα περιοχή, ενώ ο πλοίαρχος διοικητής μοίρας Μάριο Ρούμπο Μπάρο έστειλε την ακταιωρό αρ. 106 για αναγνώριση στο σημείο που άραξε το γιότ «Γκράνμα»..

Σκοπός όλης της στρατιωτικής επιχειρήσεως ήταν να εμποδίσει τον Κάστρο και τους άνδρες του να κατευθυνθούν στο Νικέρο, όπου θα μπορούσαν να βρουν ενισχύσεις, ή να καταφύγουν στις απόκρημνες πλαγιές της Σιέρα Μαέστρα, της πιο ορεινής και απρόσιτης περιοχής της Κούβας, και να αμυνθούν. Αλλά ο Κάστρο, μετά το λάθος που έκανε στο σημείο της αποβάσεως, έχασε εντελώς τον προσανατολισμό του και δεν κατευθύνθηκε, όπως θα έπρεπε, προς το Νικέρο και τις ενισχύσεις που τον περίμεναν. Στην άθλια ηθική και σωματική κατάσταση που βρίσκονταν οι άνδρες του, το μόνο που του απέμενε ήταν να αναζητήσει σωτηρία στα δύσβατα δάση της Σιέρα. Για να μπει όμως στη Σιέρα Μαέστρα, σε εκείνο το σημείο, υπήρχε μόνο ένας δρόμος που περνούσε από το μικρό χωριό Αλεγκρία ντε Πίο, και από την Εσπεράντσα.

Την 1η Ιανουαρίου ο δικτάτορας Μπατίστας είχε φύγει από την Κούβα

Όταν ο στρατός, εκείνη την ημέρα, στις 2 Δεκεμβρίου, αντελήφθη ότι ο Κάστρο δεν σκόπευε να επιτεθεί στο χωριό, αποφάσισε να του αποκόψει τον δρόμο για τη Σιέρα και έστειλε καμιά εκατοστή άνδρες στην περιοχή, υπό τις διαταγές του υπολοχαγού Τσινέα και του λοχαγού Γκαμπριέλ Ουλόα Φρανκίς. Ο Τσινέα και ο Ουλόα στρατοπέδευσαν, στην αρχή, στα μισά της διαδρομής που προβλεπόταν ότι θα ακολουθούσε ο Κάστρο, στη θέση Ελ Πλάτανο. Και περίμεναν εκεί ενεδρεύοντας. Όλη, όμως, την ημέρα της 3ης Δεκεμβρίου δεν συνέβη απολύτως τίποτε. Το άλλο πρωί μπήκαν στα δάση της Άγκουα Φίνα, αφήνοντας μια διμοιρία δώδεκα ανδρών να ενεδρεύει στην Εσπεράντσα. Ο Κάστρο και οι άνδρες του δεν είχαν τρόπο σωτηρίας. Αλλά εξακολουθούσαν να είναι άφαντοι.

Μόνο στις 5 Δεκεμβρίου, καθώς προχωρούσαν στο δάσος, οι στρατιώτες του Τσινέα και του Ουλόα άρχισαν να ανακαλύπτουν τα πρώτα ίχνη των φυγάδων. Οι άνδρες του Κάστρο, για να χορτάσουν την πείνα τους, έκοβαν κομμάτια από ζαχαροκάλαμο, τα πιπίλιζαν και πετούσαν ό,τι απέμενε στο χώμα. Όλα εκείνα τα απομεινάρια από το ζαχαροκάλαμο είχαν σχηματίσει μια γραμμή. Ο στρατός, ακολουθώντας την, βρήκε τους φυγάδες. Αλλά ο Τσινέα και ο Ουλόα δεν έσπευσαν να τους καταδιώξουν.

Ο δικτάτορας Μπατίστα

Τους ακολούθησαν για λίγο από μακριά και όταν αντελήφθησαν ότι ο Κάστρο και οι άνδρες τον τραβούσαν για την Αλεγκρία ντε Πίο, έκαναν μεταβολή και έπειτα από ένα μεγάλο γύρο έστησαν ενέδρα και τους περίμεναν στα μισά του δρόμου προτού φτάσουν στο χωριό.

Αλλά  οι  άνδρες  του   Κάστρο βρίσκονταν σε αξιοθρήνητη κατάσταση. Επειδή δεν μπορούσαν πια να περπατήσουν σταμάτησαν σε ένα χωράφι με ζαχαροκάλαμο και ξάπλωσαν καταγής.

Ήταν μια κάκιστη εκλογή· το μέρος ήταν εντελώς επίπεδο, χωρίς δέντρα ή υψώματα γύρω για να βάλουν σκοπό. Από την εξάντληση, την απώλεια του προσανατολισμού, την απογοήτευση, άρχισαν να τσακώνονται. Διαπληκτίζονταν ακόμη, όταν, όπως διηγήθηκε αργότερα ένας από αυτούς, ο Αργεντινός γιατρός «Τσε» Γκεβάρα, «ένας καταιγισμός από βλήματα έπεσε στα κεφάλια των 82 ανδρών».

Τέσσερις σκοτώθηκαν, πολλοί τραυματίσθηκαν, μεταξύ των οποίων και ο ίδιος ο Γκεβάρα. Ένας, που συνελήφθη από τον στρατό, τουφεκίστηκε αμέσως. Οι άλλοι, μετά από σύντομη και ανοργάνωτη αντίσταση, το έβαλαν στα πόδια και διασκορπίστηκαν προς όλες τις κατευθύνσεις. Ο Φιντέλ Κάστρο ξανασυνάντησε μόνο δύο συντρόφους του, τον Ουνιβέρσο Σάντσες και τον Χουάν Μανουέλ Μαρκές, και χωρίστηκε εντελώς από τους υπόλοιπους, μεταξύ των οποίων ήταν και ο μικρότερος αδελφός του Κάστρο, ο Ραούλ. Οι στρατιώτες καταδίωκαν από τόσο κοντά τους τρεις άνδρες, ώστε κατά την υποχώρηση, ο Χουάν Μανουέλ Μάρκες, σημαντικότατος ηγέτης του φοιτητικού κινήματος, χάθηκε για μια στιγμή, συνελήφθη αμέσως από τους στρατιώτες, αναγνωρίστηκε και εκτελέσθηκε.

Το ίδιο βράδυ, ο ανταποκριτής του αμερικανικού πρακτορείου Γιουνάιτεντ Πρες Ιντερνάσιοναλ στην Αβάνα, Φράνσις Λ. Μακ Κάρθυ, έμαθε από στρατιωτικές πηγές την είδηση για τη μάχη ή μάλλον για την πανωλεθρία της Αλεγκρία ντε Πίο. Η είδηση για τον θάνατο του ηγέτη των φοιτητών Χουάν Μανουέλ Μαρκές εθεωρείτο βέβαιη. Σίγουρη ήταν επίσης και η είδηση για τον αδελφό του Φιντέλ, τον Ραούλ. Οι στρατιωτικές Αρχές και ο πρόεδρος της Δημοκρατίας, Μπατίστα, εναντίον της δικτατορικής εξουσίας του οποίου είχε οργανωθεί εκείνη η απόπειρα εισβολής, πίστεψαν πως και ο αρχηγός των ανταρτών, ο Κάστρο, είχε σκοτωθεί.  Το  Γιουνάιτεντ Πρες  Ιντερνάσιοναλ το θεωρούσε βέβαιο. Όλα, λοιπόν, είχαν τελειώσει;

Ο υπολοχαγός Τσινέα, που είχε διεξαγάγει την επιχείρηση, δεν ήταν τόσο σίγουρος. Η αναφορά του για την απόπειρα αποβάσεως και τις μάχες που επακολούθησαν, όχι μόνο επιβεβαίωσε πως ο αριθμός των νεκρών ήταν πραγματικός (τέσσερις επαναστάτες, ένας στρατιώτης) αλλά τελείωνε με την εξής επιφυλακτική διατύπωση: «Η πιθανότητα να έχει διαφύγει ο δόκτωρ Φιντέλ Κάστρο, επιβεβαιώνεται και από το γεγονός ότι υπήρξε ένα χρονικό διάστημα κατά το οποίο η προαναφερθείσα περιοχή έμεινε ακάλυπτη».

 Φιντέλ και Σέλια Σάντσες

Αυτό ακριβώς είχε συμβεί. Ο Κάστρο και ο Ουνιβέρσο Σάντσες, που έμειναν μόνοι, κατόρθωσαν πράγματι να διαφύγουν τη σύλληψη απλώς γιατί κρύφτηκαν στα ψηλά καλάμια, στην περιοχή που είχε περικυκλώσει ο στρατός, αποφεύγοντας τις άσκοπες κινήσεις. Αργότερα συναντήθηκαν με έναν άλλο σύντροφο τους που  και αυτός  είχε χαθεί, τον Φαουστίνο Πέρες. Εν τω μεταξύ, ο αντάρτης του βουνού, ο γέρο Κρεσέντσιο Πέρες, ο άνθρωπος που είχε στείλει στο Νικέρο φορτηγό και άνδρες όπου μάταια περίμεναν να φτάσει ο Κάστρο, ήρθε ξανά σε επαφή με μια νεαρή γυναίκα από το Σαντιάγο της Κούβα, τη Σέλια Σάντσες, που ήταν μέλος της αντιστάσεως στην πόλη και πολύ σύντομα θα γινόταν ερωμένη, έμπιστη και «άλτερ έγκο» του Φιντέλ Κάστρο. Η Σέλια ζήτησε από τον Κρεσέντσιο Πέρες να κινητοποιήσει τους άνδρες του δικτύου του, αλλά αυτή τη φορά για την αναζήτηση και τη διάσωση των ηττημένων. Μόνο αφού πέρασαν πολλές μέρες κρυμμένοι στις καλαμιές, ο Φιντέλ και οι δύο σύντροφοι του κατόρθωσαν να διαφύγουν από τον κλοιό των στρατιωτών και να αποκτήσουν επαφή με όσους είχαν απομείνει από την ομάδα εισβολής: καμιά δεκαριά άνδρες. Από τους άλλους εβδομήντα περίπου, μερικοί είχαν σκοτωθεί ή τραυματισθεί ή είχαν χαθεί· οι περισσότεροι είχαν λιποτακτήσει, απογοητευμένοι από τη στρατιωτική συμφορά και εξοργισμένοι από τη φανερή έλλειψη οργανώσεως της απόπειρας. Ο Φιντέλ Κάστρο έμεινε μόνο με δώδεκα άνδρες. Δώδεκα όπως οι Απόστολοι. Οι «δώδεκα του Κάστρο».

Δεν ήταν η πρώτη φορά που ο Φιντέλ Κάστρο υφίστατο στρατιωτική ήττα. Πριν από τρία χρόνια, στις 26 Ιουλίου 1953, με διακόσιους περίπου νέους είχε επιτεθεί αιφνιδιαστικά στον στρατώνα Μονκάδα του Σαντιάγο της Κούβας και η απόπειρα πνίγηκε στο αίμα. Και εκείνη τη φορά ο Φιντέλ είχε καταφέρει να γλιτώσει, χάρη στην παρέμβαση της Καθολικής Εκκλησίας. Όταν συνελήφθη, δικάστηκε και καταδικάστηκε σε βαριά ποινή φυλακίσεως, αλλά αργότερα αμνηστεύθηκε από τον Μπατίστα. Όταν κατέφυγε στο Μεξικό, ανήγγειλε ότι μέσα στο 1956 θα επέστρεφε με στρατό στην Κούβα: ή ήρωας ή μάρτυρας, είχε διακηρύξει. Και αυτή τη φορά, η επιχείρηση είχε καταλήξει σε συμφορά. Ούτε ήρωας ούτε μάρτυρας.

 Συγκρούσεις σε δρόμο της Αβάνας κατά τη γενική απεργία της 2-6 Ιανουαρίου 1959, που προηγήθηκε της τελικής επιθέσεως του Κάστρο εναντίον του Μπατίστα

Και όμως από αυτή την κωμικοτραγική απόπειρα εισβολής γεννήθηκε ένας μύθος: ο μύθος των «δώδεκα του Κάστρο», ο μύθος του «ανταρτοπόλεμου» ως μόνου αποτελεσματικού μέσου στον άνισο αγώνα μεταξύ των καταπιεζομένων λαών του Τρίτου Κόσμου και των καταπιεστών τους: του αμερικανικού ιμπεριαλισμού και των τοπικών του λακέδων, της διεφθαρμένης αστικής τάξεως των υφισταμένων την εκμετάλλευση χωρών, οι οποίες γίνονταν όργανα των μηχανορραφιών της Ουώλ Στρητ. Μετά τριάντα χρόνια, τι έχει απομείνει από αυτό τον μύθο; Τίποτε πια. Εκτός από μια νέα, μακρά, αιματηρή σειρά από στρατιωτικές ήττες.

Η θεωρία του «ανταρτοπόλεμου» βγήκε ηττημένη στο στρατιωτικό πεδίο κάθε φορά που έγινε απόπειρα εφαρμογής της: στη Σάλτα της Αργεντινής, στις περουβιανές Άνδεις, στη Βραζιλία, στη Βενεζουέλα, στη Βολιβία και την άτυχη και τραγική απόπειρα του Ερνέστο «Τσε» Γκεβάρα έντεκα χρόνια μετά την απόβαση στην Πλάγια Κολοράδα, στην Κολομβία, όπου έληξε μόνο χάρη σε όχι απόλυτα επιτυχημένο συμβιβασμό με την κεντρική εξουσία, στο Σαλβαδόρ όπου ο αγώνας συνεχίζεται. Μόνη εξαίρεση η Νικαράγουα. Ακόμη και στην Κούβα το θαύμα δεν επαναλήφθηκε: όταν μερικοί παλιοί υποστηρικτές του Κάστρο, απογοητευμένοι από τη δικτατορική στροφή του πρώην συντρόφου τους, επιχείρησαν να επαναλάβουν στον Κόλπο των Χοίρων την περιπέτεια μιας θαλάσσιας αποβάσεως και να οργανώσουν εναντίον του αντάρτικο στα όρη του Εσκαμπράυ, η εξέγερση τους γρήγορα πνίγηκε στο αίμα: κατεσφάγησαν, τουφεκίστηκαν, ανταλλάχτηκαν σαν ανθρώπινο εμπόρευμα με άλλα «καπιταλιστικά» εμπορεύματα ή κλείστηκαν για περισσότερα από είκοσι χρόνια σε απάνθρωπες φυλακές, πραγματικά στρατόπεδα συγκεντρώσεως.

 Ο πατέρας Domingo Lorenzo εκτελεί την τελευταία μετάληψη για τον λοχαγό του κουβανικού στρατού Cpl. Χοσέ Ροντρίγκεζ Cipriano στις 17 Ιανουαρίου 1959. Ο λοχαγός, ο οποίος είχε υπηρετήσει στον στρατό του Φουλχένσιο Μπατίστα, εκτελέστηκε δια τυφεκισμού αφού βρέθηκε ένοχος για τον θάνατο των δύο αδελφών. Το Δικαστηριο διήρκεσε μόλις ένα λεπτό. (UPI Ο φωτογράφος Άντριου Lopez κέρδισε το βραβείο Πούλιτζερ 1960 για μια σειρά από τέσσερις φωτογραφίες από τη σκηνή, συμπεριλαμβανομένου αυτού. UPI αρχείο)

Και όμως την 1η Ιανουαρίου 1987 στην Αβάνα, ο ηττημένος της Αλεγκρία ντε Πίο, δόκτωρ Φιντέλ Κάστρο Ρους, εξηντάρης πια, γιόρτασε τα είκοσι οκτώ χρόνια της απόλυτης εξουσίας του στην Κούβα. Εξουσία που βασίζεται κυρίως στη στρατιωτική δύναμη: έχει τον πιο ισχυρό, καλύτερα οργανωμένο και εξοπλισμένο στρατό σε ολόκληρη την αμερικανική ήπειρο, μετά, εννοείται, τον στρατό των Ηνωμένων Πολιτειών. Είναι γεγονός ότι ούτε και αυτή η ισχυρή στρατιωτική μηχανή επέτρεψε ποτέ στον Φιντέλ Κάστρο να κερδίσει έναν πόλεμο: δεν νίκησε στο Μαρόκο, όπου στις αρχές της δεκαετίας 1960-1970 επιχείρησε να στείλει ένα  μικρό εκστρατευτικό σώμα· ούτε στην Αγκόλα, αν και συμμετέχει, πάνω από δέκα χρόνια, σε μια αιματηρή σύγκρουση, που αναπόφευκτα, θα έχει άσχημη κατάληξη- δεν νίκησε στη Γρενάδα, στη μοναδική άμεση σύγκρουση με τη στρατιωτική δύναμη των Ηνωμένων Πολιτειών.

Τις μοναδικές στρατιωτικές νίκες ο Φιντέλ Κάστρο τις κέρδισε στην ίδια του τη χώρα και ακριβώς σαν αρχηγός ενός λίγο -πολύ τακτικού στρατού εσωτερικής καταστολής: στον Κόλπο των Χοίρων και στα όρη Εσκαμπράν. Η στρατιωτική επιχείρηση που τον έφερε στην εξουσία την πρώτη εβδομάδα του 1959, και ήταν ένα είδος «μεγάλης πορείας», μέσα από όλο το νησί, από το Σαντιάγο ως την Αβάνα, θεωρείται πια σαν μια σοφή κατασταλτική εκστρατεία κατά πρώτο λόγο εναντίον του στρατού του Μπατίστα, που εκτός από την ασυγκράτητη πια εχθρότητα του αστικού πληθυσμού, είχε αποθαρρυνθεί από τη φυγή και την προδοσία των ηγητόρων του, συμπεριλαμβανομένου και του ίδιου του προέδρου-δικτάτορα Μπατίστα· και, κατά δεύτερο λόγο, εναντίον των επαναστατικών δυνάμεων που ήταν, ως εκείνη τη στιγμή, σύμμαχες του Φιντέλ Κάστρο και δεν δέχονταν να υπαχθούν στην ανώτατη διοίκηση   εκείνου   που   ο   λαός επευφημούσε σαν ύπατο άρχοντα, σωτήρα της πατρίδας, χαρισματικό ηγέτη και εκλεκτό του Θεού. Πώς εξηγείται αυτό το παράδοξο της Ιστορίας;

Ο Κάστρο και οι αντάρτες του μπαίνουν στην κουβανική πρωτεύουσα

 Πρέπει να πούμε ότι τον μύθο του «ανταρτοπόλεμου» δεν τον επινόησε, έστω και αν το ήθελε πολύ, ο Φιντέλ Κάστρο. Τον δημιούργησε πρώτος, όπως πάντοτε, ένας Αμερικανός δημοσιογράφος των «Τάιμς της Νέας Υόρκης» ο Χέρμπερτ Μάθιους. Ο Μάθιους ήταν ειδικός στα θέματα της Λατινικής Αμερικής. Ο ανταποκριτής της εφημερίδας στην Αβάνα, Ρούμπυ Χαρτ Φίλιπς, πληροφόρησε, δύο μήνες μετά την ήττα της Αλεγκρία ντε Πίο, ότι κάποιος φίλος, ο οικονομολόγος Φελίπε Πάζος, που ο γιος του ήταν ενεργό μέλος του «Κινήματος της 26 Ιουλίου (Movimiento 26 de Julio), πολιτικού κλάδου του κινήματος του Κάστρο, πίστευε ότι θα μπορούσε να ανεβεί στη Σιέρα Μαέστρα και να πραγματοποιήσει μια εκπληκτική δημοσιογραφική επιτυχία: ο Μπατίστα θεωρούσε τον Κάστρο νεκρό, ενώ εκείνος έχαιρε άκρας υγείας στα βουνά της ανατολικής επαρχίας. Ο Χέρμπερτ Μάθιους δεν χρειαζόταν πολλά παρακάλια.

Ο Κάστρο δέχθηκε τον Αμερικανό και, για να του κάνει εντύπωση, κατέφυγε σ' ένα μικρό τρυκ: για να φαίνονται οι άνδρες περισσότεροι τους έβαζε να περνούν και να ξαναπερνούν μπροστά από τον έκπληκτο δημοσιογράφο και μ' αυτό τον τρόπο τον έπεισε ότι είχε έναν αποτελεσματικό αντάρτικο στρατό. Ο Μάθιους, κατά την επιστροφή του στη Νέα Υόρκη, διέδωσε τον μύθο αυτού του νέου ψηλού, διοπτροφόρου Ρομπέν των Δασών της Καραϊβικής, που είχε φοιτήσει σε κολέγιο Ιησούιτών και ήταν υπερασπιστής των ιδεωδών της πιο γνήσιας αμερικανικής δημοκρατικής παραδόσεως.

Μετά την κατάληψη της εξουσίας, ο Αργεντινός Ερνέστο Γκεβάρα επιχείρησε αυτή τη φορά να ξαναζωντανέψει και να συστηματοποιήσει τον μύθο του «ανταρτοπόλεμου». Έγραψε μερικά άρθρα πολεμικών αναμνήσεων, που αργότερα συγκεντρώθηκαν σε δύο μικρά βιβλία. Αλλά εξαιτίας της εχθρότητας του Κάστρο, που δεν έβλεπε με πολύ καλό μάτι την ιστοριογραφική απόπειρα του οπαδού του, οι αναμνήσεις του Γκεβάρα απαλλάχθηκαν από οποιαδήποτε συστηματικο-θεωρητική προσπάθεια και περιορίστηκαν σε μια σειρά από ευχάριστες σελίδες στρατιωτικής ζωής.

 Ο Ερνέστο «Τσε» Γκεδάρα. Ο πιστός οπαδός, που παραμερίστηκε και θυσιάστηκε

Όλες οι μετέπειτα απόπειρες του Γκεβάρα να δώσει στον «ανταρτοπόλεμο» την αξία πολιτικοστρατιωτικής θεωρίας θάφτηκαν από τη λογοκρισία του Κάστρο στα χρηματοκιβώτια του Υπουργείου Οικονομικών στο οποίο ο ήρωας της Σάντα Κλάρα, που δεν είχε ιδέα από οικονομικά, είχε κυριολεκτικά εγκλεισθεί. Μόνο μετά τον θάνατο του στη Βολιβία τα έργα του έγιναν επιτέλους παγκοσμίως γνωστά.

Στα μέσα της δεκαετίας του 1960 ο Κάστρο αποφάσισε επιτέλους να διατυπώσει τη δική του συστηματική θεωρία περί «αντάρτικου πυρός». Ενέπνευσε και ουσιαστικά υπαγόρευσε σε έναν ασήμαντο Γάλλο διανοούμενο με Καθολική και κομμουνιστική αγωγή, τον Ρεζίς Ντεμπραί, την μπροσούρα «Επανάσταση στην επανάσταση;»

Η μπροσούρα, όμως, είχε πολύ σωστά, την υπογραφή άλλου, και όχι του Φιντέλ Κάστρο. Απέβλεπε, κυρίως, στο να αποτρέψει τις αντιδράσεις των λατινοαμερικανικών κομμουνιστικών κομμάτων που με κανένα τρόπο δεν ήθελαν να εξουσιοδοτήσουν εν λευκώ για τη διεξαγωγή της επαναστάσεως στη Λατινική Αμερική έναν άνθρωπο που από τα χρόνια της επιθέσεως στη Μονκάδα ως τους τελευταίους μήνες στη Σιέρα Μαέστρο, όλα τα κομμουνιστικά κόμματα, στην Κούβα και στον υπόλοιπο κόσμο, χαρακτήριζαν «μικροαστό τυχοδιώκτη και μισοφασίστα πραξικοπηματία». Αλλά τα λατινοαμερικανικά κομμουνιστικά κόμματα ήταν μικρά, ουσιαστικά ασήμαντα (εκτός από της Βραζιλίας, όπου όμως το κόμμα ακολούθησε εντελώς διαφορετική πορεία).

  Ο Φιντέλ με τον Χρουστσώφ στη Μόσχα το 1963

Ο πραγματικός στόχος της πολεμικής του Κάστρο ήταν το ισχυρό σοβιετικό κόμμα, που δυνάμει της μυστικής συμφωνίας Κέννεντυ-Χρουστσώφ μετά την «κρίση των πυραύλων» είχε γίνει ο μεγάλος προστάτης και εγγυητής της κουβανικής κυβερνήσεως. Μόνο μετά τη Διάσκεψη της Αβάνας, όταν με τη βοήθεια και την παρότρυνση Παλαιστινίων και Βιετναμέζων, η Σοβιετική Ένωση άρχισε να βλέπει τον Κάστρο με «καλό μάτι», η κουβανική προπαγάνδα έδωσε πνοή στην ιδέα του αντάρτικου. Αλλά είχε ήδη υποστεί ουσιαστική μεταβολή: από μια άποψη είχε γίνει η πολιτική δικαιολογία για τη μεταφορά και την υποδαύλιση σε όλη την αμερικανική ήπειρο της πυρκαγιάς με τις «χίλιες φωτιές», των «ενός, εκατό, χιλίων Βιετνάμ», μια ρομαντική ετικέτα, που έκρυβε στην πραγματικότητα ένα συγκεκριμένο σχέδιο: να δημιουργηθούν παντού μια σειρά από δορυφόρο κράτη της Αβάνας· και την άλλη είχε μετατραπεί σε γνήσια θεωρία της αστικής ή αγροτικής τρομοκρατίας, αλλά κυρίως της αστικής. Τα πάντα διηύθυνε, διοικούσε, είχε υπό τον έλεγχο της μια κεντρική υπηρεσία, με έδρα την Αβάνα, που διέθετε τεράστια κεφάλαια «πράσινων δολαρίων» και δεχόταν τις συμβουλές και τις διαταγές της ανατολικογερμανικής υπηρεσίας πληροφοριών. Στην πράξη, δηλαδή, ήταν το ακριβώς αντίθετο από ό,τι θα έπρεπε να είναι.

Από εκείνη τη στιγμή οι συχνά ακούσιοι, θεωρητικοί του μύθου του «ανταρτοπόλεμου» ήταν μάλλον οι εσωτερικοί και εξωτερικοί αντίπαλοι του Φιντέλ Κάστρο. Η περίπτωση του Κάρλος Φράνκι είναι χαρακτηριστική. Μεταξύ του 1962 και του 1964 συνέλαβε την ιδέα να αφηγηθεί απευθείας ο Φιντέλ Κάστρο, με βάση γνήσια και σαφή ιστορικά ντοκουμέντα, την αντάρτικη εμπειρία της Σιέρα Μαέστρα.

Είχα άμεση ανάμειξη σ' αυτή την προσπάθεια και μπορώ να την αφηγηθώ σε πρώτο πρόσωπο. Ο Φρανκ και εγώ αρχίσαμε να συγκεντρώνουμε, με έξοδα του (Ιταλού) μεγαλοεκδότη Φελτρινέλι όλα τα ντοκουμέντα που κατά κάποιον τρόπο είχαν σχέση με τα γεγονότα των δύο χρόνων που είχαν μεσολαβήσει μεταξύ της αποβάσεως στην Πλάγια Κολοράδα και της εισόδου του Φιντέλ Κάστρο στην Αβάνα.

 

Γυναίκες της Πολιτοφνλακής παρελαύνουν υπό το βλέμμα του «Τσε» Γκεβάρα στην Πλατεία της Επαναστάσεως, που είναι η μεγαλύτερη της Αβάνας.

 

Από τον τεράστιο όγκο των χειρογράφων διαλέξαμε όσα ανήκαν στον Φιντέλ Κάστρο ή ήταν άμεσα εμπνευσμένα από τον ίδιο και τα συγκεντρώσαμε σε έναν τόμο που θα ήταν ο πρώτος της πραγματικής αυτοβιογραφίας του Φιντέλ Κάστρο. Εκείνα τα χρόνια στην Αβάνα σοβούσε η ημιεπίσημη πολεμική μεταξύ των ανταρτών των πόλεων και του βουνού: ποιος από τους δύο, οι αντιστασιακοί των πόλεων, οι «σίβικος» ή οι «μαχητές» του βουνού, είχαν διεξαγάγει και είχαν νικήσει στον εμφύλιο πόλεμο εναντίον του Μπατίστα; Η πολεμική αυτή υπέκρυπτε μια άλλη: δεδομένου ότι ο εμφύλιος πόλεμος είχε πάρει σταλινική - στρατοκρατική χροιά μετά την κατάληψη της εξουσίας, ήταν άραγε δυνατόν να επανέλθει ο «φιντελισμός» στις δημοκρατικο-φιλελεύθερες ρίζες του, και να απαλλαγεί από την κομμουνιστική και σοβιετική κηδεμονία; Ο Φράνκι, που είχε πολεμήσει και στα δύο αντάρτικα υιοθετούσε και τις δύο απόψεις. Ο πρώτος τόμος της «Αυτοβιογραφίας» ούτε τότε, ούτε τώρα δεν είχε την έγκριση «τυπωθήτω» του Φιντέλ Κάστρο. Και δεν εκδόθηκε ποτέ.

Σε μια έσχατη προσπάθεια συμβιβασμού, ο Φράνκι συγκέντρωσε σε ένα βιβλίο τα ντοκουμέντα και τις μαρτυρίες που συνδέονταν αποκλειστικά με τα γεγονότα που συνέβησαν αμέσως μετά την απόβαση στην Πλάγια Κολοράδα, και το τιτλοφόρησε «Οι δώδεκα του Κάστρο». Το βιβλίο εκδόθηκε επίσημα στην Κούβα και σε όλο τον υπόλοιπο Κόσμο, αλλά μόνο με δαπάνη και πρωτοβουλία ιδιωτών εκδοτών, όχι από την κουβανική υπηρεσία προπαγάνδας. Σε λίγους μήνες ο Φράνκι έφυγε βιαστικά από την Κούβα και κατέφυγε στη σκληρή και άθλια ζωή της εξορίας.

Όλες οι άλλες απόπειρες, που ήταν συχνά πολύ έξυπνες, να δοθεί μια ιστορική συστηματοποίηση σε εκείνο το μοναδικό στον κόσμο πείραμα «αντάρτικης» επαναστάσεως που πραγματοποιήθηκε στην Κούβα, μεταξύ 2 Δεκεμβρίου 1956 και 1ης Ιανουαρίου 1959, ήταν προσπάθειες φυγάδων και εξόριστων. Από αυτές θα αναφέρω μόνο δύο: την «Κουβανική Επανάσταση» (The Cuban Insurrection, 1974) των Ραμόν Λ. Μπονατσέα και Μάρτα Σαν Μαρτίν, που έφυγαν από την πατρίδα τους από την αρχή της στερεώσεως της καστρικής εξουσίας, και το «La revoλucion cubana: una version rebelde» (1980), του Λούκας Μοράν Άρτσε, που ήταν από τους ηγέτες της επαναστάσεως της 26 Ιουλίου. Όταν εξορίστηκε έζησε ολόκληρη την κλίμακα των εμπειριών του πολιτικού πρόσφυγα, από σωφέρ ταξί ως καθηγητής του Πανεπιστημίου του Πόρτο Ρίκο. Και, φυσικά, το μνημειώδες «Ημερολόγιο της Κουβανικής Επαναστάσεως» (Diario de la Revoiucion cubana) στο οποίο ο Κάρλος Φράνκι περιέλαβε ένα μέρος από την τεράστια αρχειακή - ιστοριογραφική εργασία της δεκαετίας του 1960, αλλά η έκδοση του έγινε μόλις το 1976, στο Παρίσι.

Ο αντικαθεστωτικός Ρικάρντο Μπόφιλ, καθηγητής πανεπιστημίου, διδάκτωρ της φιλοσοφίας, συγγραφέας και δημοσιογράφος

Όλες αυτές οι απόπειρες, από οποιαδήποτε σκοπιά και αν έγιναν, είχαν τον ίδιο βασικό σκοπό: να δείξουν ότι οι ιδέες και οι μέθοδοι της επαναστάσεως χάρη στην οποία ο Κάστρο κατέλαβε την εξουσία ήταν τελείως διαφορετικές από το καθεστώς που εγκαθίδρυσε από τη στιγμή που εγκαταστάθηκε στην Αβάνα. Ότι στην ουσία το πείραμα του ανταρτοπόλεμου, παρά τις προσδοκίες των περισσότερων από όσους το είχαν επιχειρήσει μαζί με τον Φιντέλ Κάστρο ή ως σύμμαχοι και οπαδοί του, είχε παραχωρήσει τη θέση του σε ένα καθεστώς προσωπικό, δεσποτικό, φαινομενικά προοδευτικό, αλλά βασικά αντιδραστικό, και ότι αντί να ελευθερώσει το νησί από την κηδεμονία και την εξάρτηση του «μεγάλου αδελφού» του Βορρά, το είχε ξανά υποδουλώσει στον «μεγάλο αδελφό» της Μόσχας. Και ύστερα; Θα αναφέρω μόνο ένα πολύ ενδεικτικό παράδειγμα.

Πρόκειται για την ταινία «Guaguasi»  (1985) που  σκηνοθέτησε ένας νεαρός Κουβανός εξόριστος, ο Χόρχε Ούλα, ο οποίος το 1956 ήταν μόλις οκτώ χρονών. Στο «Guaguasi» η εποποιία της Σιέρας, ο μύθος του αντάρτικου είναι ιδωμένος από σκωπτική σκοπιά, με τα μάτια ενός βουνήσιου της Σιέρας, και μιας εκκεντρικής χορεύτριας σε καμπαρέ της Αβάνας. Και οι δύο είχαν παρασυρθεί από τη γοητεία του αντάρτικου και του φλογερού χαρισματικού αρχηγού του. Αλλά μέσα σ' εκείνο τον φανατισμό, η αρχική τους αθωότητα ποδοπατήθηκε και χάθηκε. Ο ηρωικός «μύθος του αντάρτικου» έγινε μια θλιβερή περιπέτεια, μια κατάχρηση συχνά ραδιούργων και κυνικών αστών εις βάρος λαϊκών ανθρώπων που προδόθηκαν.

Οι επιζήσαντες, αργά ή γρήγορα, έγιναν σχεδόν όλοι υπουργοί.

VALERIO RIVA /JULIO 1987

ΘΡΗΝΟΣ ΣΤΗΝ ΚΟΥΒΑ, ΠΑΝΗΓΥΡΙΣΜΟΙ ΑΠΟ ΤΟΥΣ ΕΞΟΡΙΣΤΟΥΣ

Φιντέλ Κάστρο: Διχαστικός στη ζωή και στο θάνατο

Η Κούβα θρηνεί αλλά οι κοινότητες των εξόριστων σε ΗΠΑ και άλλες περιοχές του κόσμου, γιορτάζουν… Ο Φιντέλ Κάστρο, ο «κομαντάντε» της κουβανικής επανάστασης, αποδεικνύεται το ίδιο διχαστική προσωπικότητα στο θάνατο, όπως ήταν και στη ζωή του.

Το μόνο σημείο στο οποίο φαίνεται να συμφωνούν οι δύο πλευρές, είναι ότι ο «Λίδερ Μάξιμο» έχει δικαίως κατακτήσει μια θέση στα βιβλία της ιστορίας ως μια προσωπικότητα που άλλαξε την «μοίρα» του μικρού νησιού της Καραϊβικής. 

 Στην Αβάνα, βουβός θρήνος. Στη Μικρή Αβάνα στο Μαϊάμι αλλά και το Λος Άντζελες πανηγυρισμοί και ενθουσιασμός. 

 Φοιτητές ανάβουν κεριά έξω από το πανεπιστήμιο της Αβάνας

Μετά από έξι δεκαετίες στο «τιμόνι» της Κούβας, ο Φιντέλ Κάστρο θεωρείται είτε «ήρωας» είτε «κακός».

Αποτέλεσε έμπνευση ή καταδικάστηκε ως αυταρχικός τύραννος. Ένα είναι, όμως, σίγουρο. Ο «κομαντάντε» κατάφερε να αλλάξει τις ισορροπίες και να κάνει την Κούβα «παίκτη» στην παγκόσμια γεωπολιτική σκακιέρα.

«Είναι το τέλος μιας εποχής. Αυτή τη φορά κανένας δεν αδιαφορεί» δήλωσε ο θεατρικός συγγραφέας Norge Espinosa Mendoza από την Κούβα.

 «Η χαρισματική του προσωπικότητα, οι ομιλίες του, τα ερεθίσματά του αλλά και τα λάθη του έδωσαν στον κόσμο μια διαφορετική οπτική για την Κούβα» τόνισε ο ίδιος.

Ο Αμερικανός Πρόεδρος Μπαράκ Ομπάμα σχολίασε τον θάνατο του Κάστρο, αποκρύπτοντας κάθε συναίσθημα. Παρότι η βελτίωση των σχέσεων ΗΠΑ-Κούβας ήταν μια κατάκτηση της κυβέρνησής του κατά τη διάρκεια της τελευταίας οκταετίας ο απερχόμενος Πρόεδρος περιορίστηκε στο να συλλυπηθεί τον λαό της Κούβας και να τονίσει ότι η ιστορία θα κρίνει τον Φιντέλ Κάστρο. 

 Φοιτητής έγραψε ένα μήνυμα αγάπης έξω από το πανεπιστήμιο της Αβάνας

Ο Ντόναλντ Τραμπ πάλι, ήταν πιο εκδηλωτικός, παρότι απέφυγε το συνηθισμένο προκλητικό στυλ του. «Ο Φιντέλ Κάστρο πέθανε!» έγραψε στο Twitter.

Τα συναισθήματα που πιθανώς να κρύβονται πίσω από αυτό το σχόλιο έδειξαν ανοιχτά οι κάτοικοι της Μικρής Αβάνα στο Μαϊάμι, της μεγαλύτερης κουβανοαμερικανικής κοινότητας της χώρας. Οι δρόμοι πλημμύρισαν από Κουβανούς που τραγουδούσαν, χόρευαν και εξέφραζαν την ελπίδα ότι η χώρα τους θα αλλάξει.

Στην Αβάνα της Κούβας, όμως, η εικόνα ήταν πολύ διαφορετική… Παρά την προχωρημένη ηλικία του Κάστρο και τα προβλήματα υγείας που αντιμετώπιζε, οι πολίτες εμφανίζονται σοκαρισμένοι από το θάνατό του. 

Βουβός πόνος στην Αβάνα

Φοιτητές ανάβουν κεριά στο πανεπιστήμιο όπου φοίτησε ως νεαρός νομικάριος ο Φιντέλ Κάστρο ενώ οι δρόμοι γέμισαν με θλιμμένα πρόσωπα. 

 Ηλικιωμένη γυναίκα από την Αβάνα θρηνεί τον θάνατο του Φιντέλ

Η κυβέρνηση της Κούβας έχει ανακοινώσει πένθος εννέα ημερών στο νησί. «Ο άνθρωπος που αποφάσιζε ακόμη και για την μικρότερη λεπτομέρεια στο νησί δεν είναι πλέον εδώ. Υπάρχει ένα περίεργο συναίσθημα στο νησί» είπε στην εφημερίδα Guardian ο μπλόγκερ Yoani Sanchez.

Εκδηλώσεις μνήμης για τον Κάστρο πραγματοποιήθηκαν και σε άλλες χώρες του κόσμου, όπως το Μεξικό, τη Χιλή αλλά και την Κίνα. 

Εκδήλωση μνήμης στη Χιλή

Το «αντίο» του Μίκη στον Φιντέλ

Το δικό του «αντίο» στον «κομαντάντε» είπε ο Μίκης Θεοδωράκης, εμφανώς συγκινημένος από το θάνατο του εμβληματικού άντρα της Κούβας.

Ο Μίκης Θεοδωράκης ήταν λακωνικός αλλά σαφής… 

Αγαπημένε Φιντέλ,

μας άφησες και είναι η πρώτη φορά που διαφωνώ μαζί σου.

Αθήνα 26.11.2016

Μίκης Θεοδωράκης

Πηγές :

ΔΙΑΔΙΚΤΥΟ

WIKIPEDIA

ΠΑΠΥΡΟΣ-ΛΑΡΟΥΣ-ΜΠΡΙΤΑΝΙΚΑ

ΙΣΤΟΡΙΑ ΕΙΚΟΝΟΓΡΑΦΗΜΕΝΗ/ ΙΟΥΛΙΟΣ 1987
ΕΦΗΜΕΡΙΔΑ ΕΘΝΟΣ

Rolando Ε. Bonachea & Nelson P. Valdes (εκδ.), Revolutionary Struggle, 1947-1958, τόμ. 1 από την Επιλογή Έργων του Φιντέλ Κάστρο (1972), περιλαμβάνει τις περισσότερες διακηρύξεις τού Κάστρο εκείνων των χρόνων, μαζί με ένα εισαγωγικό βιογραφικό δοκίμιο

Jorge I. Dominguez, Cuba: Order and Revolution (1978)

Edward Gonzalez, Cuba Under Castro, The Limits of Charisma (1974)

Lee Lockwood, Castro's Cuba, Cuba's Fidel (1969), εκτενής και πολύπλευρη συνέντευξη τού Φιντέλ Κάστρο

Frank Mankiewicz & Kirby Jones, With Fidel
http://www.ethnos.gr/diethni/arthro/fintel_kastro_dixastikos_sti_zoi_kai_sto_thanato-64708378/ 
http://iqirugajun.comze.com/batista-cuba.php
http://cubaninsider.blogspot.gr/2013/06/a-pictorial-review-of-fidel-castros-life.html