ΦΟΥΡΝΟΙ : Το αρχιπέλαγος των θησαυρών

ΦΟΥΡΝΟΙ : Το αρχιπέλαγος των θησαυρών

Ένα σύνολο 53 ναυαγίων, που χρονολογούνται από την αρχαϊκή περίοδο μέχρι και το 1850 μ.Χ., συνθέτουν την εντυπωσιακότερη υποθαλάσσια περιοχή της Ελλάδας σε ενάλια αρχαιολογικά ευρήματα.

ΤΟΥ ΓΙΩΡΓΟΥ ΒΑΪΛΑΚΗ

gvailakis@24media. gr

ΤΑ μυστικά του Αρχιπελάγους των Φούρνων, έτσι όπως αποκαλύπτονται τα τελευταία χρόνια, συνεχίζουν να εξάπτουν τη φαντασία, να σαγηνεύουν και να ενθουσιάζουν, αφού ξεπερνούν και την πλέον αισιόδοξη προσδοκία: Με ένα σύνολο... 53 ναυαγίων, το αρχιπέλαγος αυτό έχει αναδειχθεί ως η πλουσιότερη περιοχή της Ελλάδας σε αρχαία και μεσαιωνικά ναυάγια, με τα ευρήματα να παρουσιάζουν εκπληκτική ποικιλομορφία. Στις αρχαιολογικές ανακαλύψεις της έρευνας του 2017, για παράδειγμα, περιλαμβάνονται ένα ναυάγιο με φορτίο χιακών αμφορέων του 4ου π.Χ. αιώνα, ένα ναυάγιο ρωμαϊκών χρόνων με αμφορείς που προέρχονται από εργαστηριακές εγκαταστάσεις της Ισπανίας, δύο ναυάγια ύστερων ρωμαϊκών χρόνων του 6ου και του 7ου μ.Χ. αιώνα. Και η έρευνα ακόμα δεν έχει εξαντλήσει τις δυνατότητες της, φέρνοντας στην επιφάνεια πολύτιμες πληροφορίες και υλικό από αυτό το μνημειώδες «νεκροταφείο» αρχαίων, μεσαιωνικών και υστεροβυζαντινών ναυαγίων, που εντόπισαν οι δύτες της Εφορείας Εναλίων Αρχαιοτήτων με την υποστήριξη του ιδρύματος R.P.M. Nautical Foundation.

ΜΕΓΑΛΟΣ ΠΛΟΥΤΟΣ

Πάντως, μέχρι στιγμής δεν έχει αναφερθεί ποτέ ξανά μια τόσο μικρή γεωγραφική έκταση που να εμπεριέχει τόσο εκτενή αριθμό βυθισμένων πλοίων αλλά και τέτοιο πλούτο ευρημάτων. Άλλωστε, το χρονικό εύρος των ναυαγίων είναι ιδιαίτερα εντυπωσιακό, καθώς αυτά προέρχονται από την αρχαϊκή περίοδο (6ος π.Χ. αιώνας) μέχρι και το 1850 μ.Χ. Και ενώ τα σκαριά έχουν αποσυντεθεί με το πέρασμα του χρόνου, τα φορτία μάς μεταφέρουν αναλλοίωτη την ιστορία τους και μας ταξιδεύουν πίσω, στην εποχή των πειρατών και των αρχαίων πολιτισμών.

Το εκπληκτικό, όμως, στην περίπτωση των Φούρνων δεν είναι μόνο ο αριθμός των ναυαγίων, αλλά αυτή ακριβώς η ποικιλία των φορτίων -μερικά από τα οποία βρίσκονται για πρώτη φορά! «Αυτό ήταν ίσως η μεγαλύτερη έκπληξη μας κατά τη διάρκεια της έρευνας» εξηγεί στο «Έθνος της Κυριακής» ο διευθυντής της έρευνας των Φούρνων, αρχαιολόγος Γιώργος Κουτσουφλάκης: «Υπήρξαν περιπτώσεις φορτίων που μπορούν να χαρακτηριστούν μοναδικά, τόσο γιατί προέρχονται από μακρινές περιφέρειες του μεσογειακού κόσμου όσο και γιατί απαντώνται για πρώτη φορά σε ναυάγιο. Η πιο χαρακτηριστική περίπτωση ήταν αυτή των φορτίων αμφορέων που προέρχονται από τη Μαύρη Θάλασσα. Φορτία αυτής της περιοχής ήταν παντελώς άγνωστα στο Αιγαίο πριν από το 2015. Στο πλαίσιο της έρευνας εντοπίστηκαν τουλάχιστον τέσσερα ναυάγια με φορτίο μαυροθαλασσίτικων αμφορέων, χρονολογούμενα όλα μεταξύ των ετών 300-600 μ.Χ. Εχουμε, επομένως, μια ομάδα ναυαγίων αυτής της περιοχής που μπορεί να αποκαλύψει άγνωστες πτυχές της θαλάσσιας εμπορευματικής διακίνησης εκείνης της εποχής».

Αλλά γιατί οι Φούρνοι έγιναν η περιοχή με τα περισσότερα ναυάγια; Επειδή η Ικαρία και η δυτική ακτή της Σάμου δεν είχαν λιμάνια, οι Φούρνοι έμοιαζαν να είναι το πιο ασφαλές μέρος που θα μπορούσαν να σταματήσουν τα πλοία στην περιοχή. Όπως εξηγεί, ωστόσο, ο κ. Κουτσουφλάκης, «το Αρχιπέλαγος των Φούρνων μπορεί να καταστεί εξαιρετικά επικίνδυνο. Υπάρχουν δεκάδες τοπικά αιολικά φαινόμενα που αναπτύσσονται μεταξύ των νησιών αυτών, που αν δεν τα γνωρίζει κάποιος μπορεί εύκολα να καταστεί βορά των κυμάτων. Είναι χαρακτηριστικό στους Φούρνους ότι τα ναυάγια απαντώνται κατά συστάδες».

Όσο για το χρονικό της ανακάλυψης, παρουσιάζει από μόνο του ξεχωριστό ενδιαφέρον. Η επιλογή της περιοχής δεν ήταν τυχαία. Είχαμε από παλιά ενδείξεις για την ύπαρξη κάποιων ναυαγίων στη θαλάσσια αυτή περιοχή. Όλα, όμως, ξεκίνησαν ένα απόγευμα του Ιουλίου του 2015, όταν ο Γιώργος Κουτσουφλάκης δέχτηκε ένα τηλεφώνημα. Στην άλλη άκρη της γραμμής ήταν ο ψαροτουφεκάς και δύτης από τους Φούρνους, Μάνος Μύτικας, ο οποίος τα τελευταία χρόνια είχε εντοπίσει δεκάδες σημεία στον βυθό με αμφορείς και άλλα αντικείμενα τα οποία υποδείκνυαν θέσεις ναυαγίων. Κάπως έτσι δόθηκε το έναυσμα για την έναρξη αυτής της συναρπαστικής περιπέτειας. Η εύρεση του πρώτου ναυαγίου από την πρώτη κιόλας κατάδυση, το 2015, ήταν μια εξαιρετικά ενθαρρυντική ένδειξη για το τι θα επακολουθούσε. 

ΕΘΝΟΣ ΤΗΣ ΚΥΡΙΑΚΗΣ