ΠΟΝΤΙΟΙ: ΣΤΗΝ ΕΛΛΑΔΑ Η ΓΕΝΟΚΤΟΝΙΑ «ΣΚΟΝΤΑΦΤΕΙ» ΣΕ ΣΚΟΠΙΜΟΤΗΤΕΣ

ΠΟΝΤΙΟΙ: 

Αγωνιζόμενοι για το δικαίωμα στη συλλογική μνήμη

ΤΗΣ ΧΑΡΑΣ ΓΑΛΑΝΟΥ, 

Νομικός, εγκληματολόγος

 

Την  1/5/13, η Πολιτεία της Νέας Νότιας Ουαλίας, μέσω της Γερουσίας της, αναγνώρισε ομόφωνα με ψήφισμά της τη Γενοκτονία Ελλήνων, Αρμενίων και Ασσυρίων. 

 

  Ένοπλοι Πόντιοι από την περιοχή Ακ-Νταγ-Μαντέν το 1906 (φωτ. Αρχείο Α. Θεοφυλάκτου)

Στη χώρα μας, δυστυχώς, η αναψηλάφηση του ιστορικού παρελθόντος της Γενοκτονίας του Ποντιακού και συνολικότερα όλου του Ελληνισμού της Μικράς Ασίας εξακολουθεί να «σκοντάφτει» σε ιδεολογικούς όρους και πολιτικές σκοπιμότητες που αρνούνται το δικαίωμα στη μνήμη.

Ο προσφυγικός λόγος εμπλουτίζεται με τη διατύπωση του αιτήματος της αναγνώρισης της Γενοκτονίας του Ποντιακού κατ' αρχάς Ελληνισμού μόλις τη δεκαετία του '80 και τον Φεβρουάριο του 1994 θα αναγνωριστεί ομόφωνα από την ελληνική Βουλή η Γενοκτονία στον Πόντο και θα καθιερωθεί η 19η Μαΐου ως επίσημη Ημέρας Μνήμης. Επιπλέον η ποντιακή διασπορά θα διεκδικήσει την αναγνώριση της Γενοκτονίας σε διεθνές επίπεδο. 

Πρόταση νόμου

 

Λίγα χρόνια αργότερα, στις 24 Σεπτεμβρίου 1998, η Βουλή συζήτησε και ψήφισε ομοφώνως την καθιέρωση της 14ης Σεπτεμβρίου ως «Ημέρας Εθνικής Μνήμης της Γενοκτονίας των Ελλήνων της Μικράς Ασίας από το τουρκικό κράτος». Η πρόταση νόμου είχε κατατεθεί στη Βουλή, τον Μάιο του 1997. Ομως αυτή η απόφαση έμεινε κενό γράμμα, διότι το προεδρικό διάταγμα, που υπεγράφη από τον υπουργό Πολιτισμού στις 9 Φεβρουαρίου του 2001, εν συνεχεία «πάγωσε» ύστερα από πολλές εμφανείς και αφανείς παρεμβάσεις. 

Στα τέλη της δεκαετίας του '90 τα μικρασιατικά σωματεία εντάσσουν το αίτημα αναγνώρισης της Γενοκτονίας του Μικρασιατικού Ελληνισμού στο ευρύτερο αίτημα αναγνώρισης της γενοκτονίας εις βάρος όλων των χριστιανικών μειονοτήτων της Οθωμανικής Αυτοκρατορίας, με συγκεκριμένες αναφορές σε πράξεις, παραβιάσεις και φρικαλεότητες των Νεοτούρκων εις βάρος των Ελλήνων, οι οποίες είχαν κατά πολύ χρονικά προηγηθεί του ελληνοτουρκικού πολέμου που οδήγησε στην Καταστροφή του 1922. 

Τι είδε ο Αμερικανός

 

Ηδη, τον Δεκέμβριο του 1910, ο Αμερικανός πρεσβευτής στην εγγύς Ανατολή Τζορτζ Χόρτον (George Horton) σημειώνει στο ημερολόγιό του: «Πολυάριθμες συλλήψεις. Σε μερικές πόλεις όλοι οι σημαίνοντες πολίτες ρίχτηκαν ομαδικά στις φυλακές. Διαδοχικές δολοφονίες κοινοταρχών μέρα μεσημέρι μέσα στους δρόμους. Ετσι σκοτώθηκαν πενήντα σημαίνοντες Βούλγαροι πολίτες και πολλοί Ελληνες». 

Το 1911, το νεοτουρκικό κομιτάτο «Ενωση και Πρόοδος» συγκαλείται στη Θεσσαλονίκη και θέτει ως βάσεις του προγράμματός του τις αρχές του παντουρκισμού, οι οποίες προβλέπουν: ότι η Τουρκία ανήκει στους Τούρκους και το τουρκικό στοιχείο θα επικρατεί με απόλυτο τρόπο, ότι η Τουρκία θα ανασυγκροτηθεί πάνω σε καθαρά μουσουλμανικές βάσεις και θα εκκαθαρισθεί από όλα τα μη μουσουλμανικά στοιχεία προσηλυτίζοντας τα πιο πειθήνια από αυτά στον ισλαμισμό. 

Στις 13/1/1915 οι «New York Times» δημοσιεύουν άρθρο με τίτλο «Οι χριστιανοί σε μεγάλο κίνδυνο» και αποκαλύπτουν δήλωση του Ταλαάτ, ηγέτη του κινήματος των Νεοτούρκων, ότι «η Τουρκία θα έχει από εδώ και στο εξής χώρο μόνο για τους Τούρκους». 

 

  Οστά από ομαδικό τάφο Ελλήνων την περίοδο 1916-1922, στην περιοχή της Σαμψού-ντας (φωτ. Αρχείο «Ε»)  

Ο παντουρκισμός

 

Η δήλωση αυτή αποτυπώνει μια νέα ιδεολογία: αυτήν του παντουρκισμού, η οποία υπογράμμιζε τη μοναδικότητα της τουρκικής ιστορίας και την ιδιαιτερότητα του τουρκικού μέλλοντος, υποστήριζε την ανωτερότητα των μουσουλμάνων έναντι των χριστιανών και απέδιδε στους Τούρκους μια ξεχωριστή θέση στην Οθωμανική Αυτοκρατορία. Αυτή η ίδια ιδεολογία εκπροσωπούσε μια «ανώτερη ιδέα», μια ιερή αποστολή που ήταν, όπως προαναφέρθηκε, η καθαρότητα του Ισλάμ.

Ο στιγματισμός των Ελλήνων Μικρασιατών, Ιώνων και Ποντίων ήταν αναπόφευκτος, αφού η καταστρεπτική ιδεολογία χρησιμοποιούσε, απαιτούσε και δικαιολογούσε εξευτελισμό, κακομεταχείριση και απομόνωση των θυμάτων. Οι Ελληνες της Μικράς Ασίας (αλλά και οι λοιποί χριστιανοί της Οθωμανικής Αυτοκρατορίας) παρουσιάζονταν ως συνωμότες εναντίον του ιερού οράματος της ισλαμικής ομοιογένειας και ο στιγματισμός τους με χαρακτηρισμούς όπως οι λέξεις «ραγιάς» και «γκιαούρης» τούς προσέδιδε τη ρετσινιά του πολίτη δεύτερης κατηγορίας σε ένα μουσουλμανικό κράτος. Η κακοποίηση των θυμάτων στις παραπάνω περιπτώσεις απέφερε μια αίσθηση ανωτερότητας στους δράστες και δεδομένου ότι η ευάλωτη ομάδα των θυμάτων (εδώ των Ελλήνων της Μικράς Ασίας) είχε υποβιβασθεί σε μη ανθρώπινη, ο αφανισμός της ήταν αποδεκτός και θεμιτός. 

Την περίοδο 1915-1922 οι Νεότουρκοι εισηγήθηκαν πληθώρα νόμων και διαταγμάτων, προσδίδοντας στις προθέσεις και στην ιδεολογία τους μια επίφαση νομιμότητας. Υπό το μανδύα αυτόν, και με σκοπό τη «νομιμοποίηση» της κακομεταχείρισης του ελληνικού πληθυσμού, διάφοροι νόμοι αφόπλιζαν τους Ελληνες, καταργούσαν εκκλησιαστικά και εκπαιδευτικά προνόμια της ελληνικής κοινότητας, επέβαλλαν δυσβάσταχτη φορολόγηση στις περιουσίες, διόριζαν τις τοπικές αρχές από την κυβέρνηση και όχι πια τις κοινότητες, υπήγαν τα ελληνικά σχολεία στον έλεγχο της τουρκικής κυβέρνησης και τα εξαρτούσαν κατά τρόπο άμεσο από το τουρκικό υπουργείο Παιδείας, επέβαλλαν εκτοπίσεις, δηλαδή εξαναγκαστικές μετακινήσεις ελληνικών πληθυσμών που επέσυραν αποστέρηση των βασικών ανθρώπινων αναγκών τους. 

Η εθνοκάθαρση

 

Κατά την περίοδο 1914-1923 η εθνοκάθαρση αποτέλεσε τη μέθοδο και τη στρατηγική της Γενοκτονίας των μειονοτήτων που διαβιούσαν στην Οθωμανική Αυτοκρατορία. Η Γενοκτονία του Ποντιακού Ελληνισμού υπήρξε έγκλημα προμελετημένο και προγραμματισμένο, δεν ήταν έγκλημα άτακτης βιαιότητας και ασυντόνιστης μανίας. Στο πλαίσιο αυτό, οι τουρκικές θηριωδίες κατά των Ελλήνων, των Αρμενίων και των Ασσυρίων δεν αποτέλεσαν ένα ξέσπασμα της τουρκικής μανίας κατά των τελευταίων, αλλά την εμμονή σε μια μεθοδευμένη και καλά προσχεδιασμένη στρατηγική εξοντώσεων, διωγμών και αφανισμού των μειονοτήτων αυτών - στρατηγική που οδήγησε στη Γενοκτονία του Ελληνισμού της Μικράς Ασίας. 

Η πραγματικότητα αυτή αποδίδεται από το μόνο νομικό ορισμό του εγκλήματος της Γενοκτονίας και το νομικό πλαίσιο για την τιμώρησή της που μας παρέχεται από τη Σύμβαση του Οργανισμού των Ηνωμένων Εθνών του 1948 «για την πρόληψη και την τιμωρία του εγκλήματος της Γενοκτονίας». Σύμφωνα με αυτή, τα στοιχεία που απαιτούνται για να χαρακτηρίσουμε ένα έγκλημα ως γενοκτονία είναι η ύπαρξη της πρόθεσης της ομάδας των δραστών να εξολοθρεύσουν την ομάδα των θυμάτων η οποία πρέπει να είναι συγκεκριμένη (dolus specialis) -ήδη μιλήσαμε για μια συγκεκριμένη ιδεολογία- και οι δράστες να επιθυμούν την έλευση του αποτελέσματος, δηλαδή την εξόντωση μιας ομάδας με συγκεκριμένα εθνικά, φυλετικά, θρησκευτικά χαρακτηριστικά μέσω πράξεων, όπως φόνο των μελών της ομάδας, πρόκληση σοβαρής σωματικής ή διανοητικής βλάβης σε μέλη της, εσκεμμένη επιβολή στην ομάδα συνθηκών ζωής που αποσκοπούν στο να επιφέρουν τη φυσική καταστροφή της, εν όλω ή εν μέρει. 

Σε συνθήκες Γενοκτονίας, η ομάδα των δραστών εξοντώνει ή κακοποιεί την ομάδα των θυμάτων όχι για κάτι που η τελευταία έκανε, αλλά γι' αυτό που πραγματικά είναι. 

http://www.enet.gr/?i=news.el.article&id=364057

Η νέα προσέγγιση στα ιστορικά γεγονότα

Η Γενοκτονία του Ποντιακού Ελληνισμού είναι αναπόσπαστο τμήμα της συνολικής Γενοκτονίας των Ελλήνων της Ανατολής, που προκάλεσε ο μιλιταριστικός τουρκικός εθνικισμός

ΤΟΥ ΒΛΑΣΗ ΑΓΤΖΙΔΗ, 

Διδάκτωρ Σύγχρονης Ιστορίας, μαθηματικός 

(http://kars1918.wordpress.com/)

 

Μια από τις πλέον επίπονες προσπάθειες για τους ιστορικούς είναι η κατανόηση ενός ιστορικού μεταίχμιου κατά το οποίο ο σύμπας κόσμος αλλάζει ριζικά διά παντός. 

Η προσπάθεια γίνεται ακόμα δυσκολότερη όταν τα παραδοσιακά ερμηνευτικά εργαλεία είναι κατασκευασμένα με υλικά που προέρχονται από πολιτικές και ιδεολογικές συμβάσεις, στερεότυπες εικόνες και προκατασκευασμένα σχήματα. Ετσι πορεύτηκαν οι προσπάθειες για κατανόηση των γεγονότων που συνέβησαν στα τελευταία χρόνια της Οθωμανικής Αυτοκρατορίας και διαμόρφωσαν τις επικρατούσες εικόνες στην Ελλάδα μέχρι την εμφάνιση ενός διεκδικητικού, ριζοσπαστικού κινήματος των απογόνων των προσφύγων τού 1922. 

Στα μέσα της δεκαετίας του '80, όταν ξαναήρθαν στην επιφάνεια προβληματισμοί που υπήρχαν από την εποχή του Μεσοπολέμου στο χώρο των προσφύγων και της πρώτης γενιάς, αλλά και την εποχή της δημοκρατικής ευφορίας πριν από τη χούντα των συνταγματαρχών. Οι φορείς της νέας προσπάθειας ανήκαν στην τότε Αριστερά, η οποία όμως ως συνολική αντίληψη υιοθετούσε άλλο ερμηνευτικό μοντέλο. Αργά και βασανιστικά, οι νέες προσεγγίσεις θα κερδίσουν το Εδαφος και θα κλείσουν με την καθιέρωση των δύο Ημερών Μνήμης (19 Μαΐου, 14 Σεπτεμβρίου) για τη Γενοκτονία του Ελληνισμού της Ανατολής τις πολιτικές εκκρεμότητες που είχαν οι ξεριζωμένοι του '22 με το όχι ιδιαίτερα φιλόξενο ελληνικό κράτος. 

Οι νέες προσεγγίσεις

 

Η νέα προσέγγιση για τα ιστορικά γεγονότα έφερε στο φως αποσιωπημένες αλλά καθοριστικές παραμέτρους. Αναδείχθηκε ότι το τελικό στάδιο μετάβασης από την πολυεθνική ισλαμική Οθωμανική Αυτοκρατορία στην εποχή του έθνους-κράτους χαρακτηρίστηκε από: 

* Την πραξικοπηματική ανάληψη της εξουσίας (1908) από τη μειοψηφική, εθνικιστική, μιλιταριστική, νεοτουρκική τριανδρία.

* Την περιθωριοποίηση και καταπίεση των μεταρρυθμιστικών, δημοκρατικών δυνάμεων.

* Την εγκατάλειψη της προοπτικής μετεξέλιξης της Αυτοκρατορίας σε δημοκρατικό κράτος δικαίου.

* Την υιοθέτηση πολιτικών βίαιου πολιτικοκοινωνικού μετασχηματισμού.

* Την υπερψήφιση από το κόμμα εξουσίας «Ενωση και Πρόοδος» (Iζttihat ve Terakki) της πολιτικής εθνικής εκκαθάρισης των χριστιανικών κοινοτήτων (Οκτώβριος 1911).

* Την εκπόνηση μιας ιδεολογίας στοχοποίησης και απομόνωσης των προγραμμένων πληθυσμών (Αρμένιοι, Ελληνες της Ανατολής [Πόντος, Ιωνία, Βιθυνία, Ανατολική Θράκη, κ.ά.], Ασσυροχαλδαίοι).

* Τη συγκρότηση παρακρατικών ομάδων (Teskilat Ι Mahsusa) σε ειρηνικές περιόδους με αντικείμενο την υλοποίηση του προαποφασισμένου προγράμματος.

* Την υλοποίηση των σχεδίων κατά τη διάρκεια του Α' Παγκοσμίου Πολέμου. 

Η υλοποίηση της προαποφασισμένης Γενοκτονίας θα αρχίσει από τους Ελληνες της Ανατολικής Θράκης τον Απρίλιο του 1914. Θα συμπεριλάβει τους Ελληνες των δυτικών μικρασιατικών παραλίων από το καλοκαίρι του 1914, όταν θα λάβει χώρα η καταστροφή της Φώκαιας, θα συνεχιστεί το 1915 με ιδιαίτερη ένταση κατά των Αρμενίων, και τον επόμενο χρόνο θα αρχίσει η εθνική εκκαθάριση στο μικρασιατικό Βορρά, στην περιοχή του Δυτικού Πόντου. 

Η διεθνής αναγνώριση

 

Το ιστορικό πλαίσιο εντός του οποίου πραγματοποιήθηκε η Γενοκτονία από τους Νεότουρκους εθνικιστές (1914-1918) και τους κεμαλικούς διαδόχους στη συνέχεια (1919-1923) περιγράφεται με σαφήνεια στην απόφαση που εξέδωσε στις 16 Δεκεμβρίου 2007 ο καθ' ύλην αρμόδιος διεθνής οργανισμός (Διεθνής Ενωση Μελετητών Γενοκτονιών - International Association of Genocide Scholars [IAGS]) που μελετά το έγκλημα της γενοκτονίας από την πλευρά του διεθνούς δικαίου, όπως αυτό ορίστηκε από τον ΟΗΕ το 1948. Η απόφαση του IAGS αναφέρει: 

«ΔΕΔΟΜΕΝΟΥ ΟΤΙ η άρνηση της γενοκτονίας αναγνωρίζεται ευρέως ως το τελικό στάδιο της γενοκτονίας, που επιφυλάσσει στους δράστες της γενοκτονίας την ατιμωρησία και αποδεδειγμένα προετοιμάζει το έδαφος για μελλοντικές γενοκτονίες,

»ΔΕΔΟΜΕΝΟΥ ΟΤΙ η γενοκτονία μειονοτικών πληθυσμών από το οθωμανικό κράτος κατά τη διάρκεια και μετά τον Α' Παγκόσμιο Πόλεμο απεικονίζεται συνήθως ως γενοκτονία των Αρμενίων αποκλειστικά, με μερική μόνο αναγνώριση των ποιοτικά όμοιων γενοκτονιών άλλων χριστιανικών μειονοτήτων της Οθωμανικής Αυτοκρατορίας,

»ΨΗΦΙΖΟΥΜΕ ΟΤΙ είναι πεποίθηση της διεθνούς Ενώσεως Ακαδημαϊκών για τη Μελέτη των Γενοκτονιών ότι η εκστρατεία των Οθωμανών εναντίον των χριστιανικών μειονοτήτων της Αυτοκρατορίας μεταξύ 1914 και 1923 αποτέλεσε μια γενοκτονία των Αρμενίων, των Ασσυρίων και των Ελλήνων του Πόντου και της Ανατολίας.

»ΨΗΦΙΖΟΥΜΕ ΑΚΟΜΑ ΟΤΙ η Ενωση ζητεί εκ τούτου από την κυβέρνηση της Τουρκίας να αναγνωρίσει τις γενοκτονίες αυτών των πληθυσμών, να εκδώσει μια επίσημη απολογία και να προχωρήσει σε άμεσα και σημαντικά βήματα για αποκατάσταση». 

Κατά συνέπεια, μετά την κορυφαία αυτή αναγνώριση του ιστορικού γεγονότος ως ενιαίου και της περιγραφής του εύρους των αποτρόπαιων πράξεων, λειτουργεί αντιδραστικά και εντάσσεται στην κατηγορία των Αρνητών της Γενοκτονίας οποιαδήποτε προσπάθεια ανάδειξης τμήματος μόνο από το σύνολο της Γενοκτονίας. Η αποσιώπηση των υπόλοιπων τμημάτων της Γενοκτονίας αντίκειται στο Ψήφισμα του IAGS. 

Η συνέχιση της προσπάθειας περιχαράκωσης συγκεκριμένων εθνικοτοπικών ομάδων αποκλειστικά στο δικό τους ιστορικό τραύμα ενοχοποιείται πλέον ως αρνητισμός (negotiationism). Παράλληλα, η στάση αυτή εμπεριέχει το στοιχείο της συνειδητής προσπάθειας περιθωριοποίησης και απομονωτισμού της ομάδας. Τέτοια πολιτική στάση έχει ως βάση την προσπάθεια καταστροφής συναισθημάτων ενσυναίσθησης και συμπόνιας για τους υπόλοιπους που υπέστησαν τις ίδιες ακριβώς βίαιες πολιτικές. Η καλλιέργεια μιας μερικής αντίληψης και η προσπάθεια για αποτροπή διαμόρφωσης μιας συνολικής αντίληψης για το ιστορικό γεγονός πρέπει να θεωρείται ότι έχουν ως συνειδητό στόχο τη χειραγώγηση της ομάδας. 

Κατά συνέπεια, η Γενοκτονία του Ποντιακού Ελληνισμού είναι αναπόσπαστο τμήμα της συνολικής Γενοκτονίας των Ελλήνων της Ανατολής, που προκάλεσε ο μιλιταριστικός τουρκικός εθνικισμός. 

http://www.enet.gr/?i=news.el.article&id=364058