Η εγκληματικότητα των ανηλίκων και η επιείκεια του νομοθέτη

Ο 14χρονος που ομολόγησε τη δολοφονία του συνομηλίκου του στη Γέφυρα Θεσσαλονίκης οδηγείται στα δικαστήρια, σε μια υπόθεση που άνοιξε ξανά τον «φάκελο» της παραβατικότητας των ανηλίκων.

ΤΟ ΜΕΓΑΛΟ ΔΙΛΗΜΜΑ ΓΙΑ ΤΟΥΣ ΔΙΚΑΣΤΕΣ

Η εγκληματικότητα των ανηλίκων και η επιείκεια του νομοθέτη

Σοκαρισμένη συνεχίζει να παρακολουθεί η κοινωνία την απίστευτη τραγωδία γύρω από την αποτρόπαιη δολοφονία που διέπραξε ένας 14χρονος μόλις ανήλικος σε βάρος συνομήλικου συγχωριανού του, αλλά και την προσπάθεια της Δικαιοσύνης να εξιχνιάσει τα πώς και τα γιατί ενός τόσο άγριου εγκλήματος, σταθμίζοντας στη ζυγαριά της, όχι μόνο τη βαρύτητα του αδικήματος, αλλά και το ευαίσθητο της ηλικίας του θύτη (και του θύματος), σε συνάρτηση με την επιεικέστερη πλέον νομοθεσία απέναντι στις πιο ευάλωτες κοινωνικές ομάδες (όπως οι ανήλικοι) και στη διεθνή τάση που δίνει προβάδισμα στη διαπαιδαγώγηση κυρίως των ανήλικων παραβατών, αντί της ποινής.

Ο 14χρονος που ομολόγησε τη δολοφονία του συνομηλίκου του στη Γέφυρα Θεσσαλονίκης οδηγείται στα δικαστήρια, σε μια υπόθεση που άνοιξε ξανά τον «φάκελο» της παραβατικότητας των ανηλίκων.

Δεν είναι η πρώτη φορά, δυστυχώς, που η Δικαιοσύνη (και η επιστημονική κοινότητα) προβληματίζεται έντονα για ένα στυγερό έγκλημα που έχει διαπράξει ανήλικος και μάλιστα σε τόσο μικρή ηλικία, καθώς στα πινάκιά της, στις Εισαγγελίες Ανηλίκων και στα βιβλία της Αστυνομίας καταγράφεται, τα τελευταία ιδίως χρόνια, μια αυξητική τάση διαφόρων παραβατικών συμπεριφορών, που αναδεικνύουν όλο και εντονότερα στοιχεία βιαιότητας και αγριότητας.

Στο «μητρώο» της παραβατικής συμπεριφοράς ανηλίκων συγκαταλέγονται «βαριά» αδικήματα, ανάμεσά τους ανθρωποκτονίες, αλλά και βιασμοί, ληστείες, κλοπές, ναρκωτικά, βανδαλισμοί, οργανωμένες συμμορίες, ενδοσχολική και ρατσιστική βία (με κάθε μορφής bullying, από άσκηση σωματικής ή λεκτικής βίας, μέχρι εξευτελισμούς, απειλές, σεξουαλικές παρενοχλήσεις, διαδικτυακές ή με τη διακίνηση από βίντεο και κινητά ερωτικών σκηνών που διαπομπεύουν συμμαθητές, φίλους, συντρόφους κ.λπ.), αν και η πλειονότητα των συνηθέστερων αδικημάτων συνεχίζει, ευτυχώς, να είναι μικρότερης βαρύτητας. Σε όλες αυτές τις περιπτώσεις, σημείο-κλειδί αναδεικνύεται η ηλικία του δράστη, που παίζει καθοριστικό ρόλο για την ποινική του μεταχείριση ή τα άλλου είδους μέτρα (αναμορφωτικά ή θεραπευτικά) που θα υποστεί από τη δικαιοσύνη, καθώς η νομοθετική εξέλιξη κινείται με κατεύθυνση την απεγκληματοποίηση, τον πιο περιορισμένο εγκλεισμό, την αποδικαστηριοποίηση, την αποϊδρυματοποίηση.

Στη λογική αυτή, υπήρξαν πέρσι δύο συνεχόμενες νομοθετικές παρεμβάσεις που άλλαξαν τον χάρτη της ποινικής μεταχείρισης των ανηλίκων, ανεβάζοντας κατά δύο χρόνια (από το 13ο στο 15ο έτος) τη δυνατότητα ποινικού καταλογισμού σε βάρος του ανήλικου δράστη εγκληματικής ενέργειας.

Ετσι, όταν ο παραβάτης είναι κάτω των 15 ετών (όπως στην περίπτωση της δολοφονίας στη Γέφυρα Θεσσαλονίκης) δεν μπορεί να οδηγηθεί σε κατάστημα κράτησης νέων, αλλά μόνο να του επιβληθούν αναμορφωτικά ή θεραπευτικά μέτρα (ανάθεση επιμέλειας σε συγγενείς ή και αλλού, παρακολούθηση εξειδικευμένων προγραμμάτων και ψυχολογικών, αλλαγή κατοικίας μακριά από τον τόπο του εγκλήματος, υποχρέωση αποζημίωσης, κοινωφελή εργασία κ.λπ.).

Μόνο για κακούργημα που επισύρει ισόβια

Κατά τους νόμους 4322 και 4356/15, περιορισμός σε κατάστημα κράτησης μπορεί να επιβληθεί σε ανήλικο, μόνο εφόσον έχει συμπληρώσει το 15ο έτος της ηλικίας του και εφόσον η πράξη του (εάν είχε γίνει από ενήλικο) χαρακτηριζόταν ως κακούργημα που απειλείται με ισόβια ή εφόσον κατηγορείται για βιασμό άλλου ανηλίκου, νεότερου των 15 ετών. Ωστόσο και για τον εγκλεισμό στις περιπτώσεις αυτές, χρειάζεται ειδική αιτιολογία, όπου το δικαστικό όργανο θα εξηγεί γιατί δεν επαρκούν για τον ανήλικο δράστη τα αναμορφωτικά ή θεραπευτικά μέτρα, αφού ληφθούν υπόψη οι ιδιαίτερες συνθήκες τέλεσης της πράξης και η προσωπικότητά του. Οι νομοθετικές παρεμβάσεις προέβλεψαν και την ίδρυση κέντρων ανοικτής ή ημιελεύθερης διαβίωσης για ανήλικους παραβάτες με την έκδοση σχετικών διαταγμάτων, ενώ για το bullying, που απειλείται με ποινή φυλάκισης έως 5 ετών, όρισαν ότι όταν η πράξη τελείται μεταξύ ανηλίκων μένει ατιμώρητη, εκτός και αν έχουν ανάμεσά τους διαφορά τουλάχιστον 3 ετών.

Στις καταγραφές της παραβατικότητας από τη Δικαιοσύνη διαπιστώνεται η αύξησή της στην περίοδο της οικονομικής κρίσης από παιδιά παραμελημένα ή και κακοποιημένα, ανασφαλή, που μένουν πολλές ώρες βιώνοντας έντονα την απουσία στήριξης ή ενδιαφέροντος από την οικογένεια, το κοντινό-φιλικό τους περιβάλλον και από την πολιτεία, όπως επίσης τον κοινωνικό αποκλεισμό, την έλλειψη αξιών, τη χαμηλή μόρφωση και αυτοεκτίμηση, που σιγά σιγά μετατρέπονται στην οργή που «οπλίζει» το «άγουρο» χέρι.

Oσον αφορά τις νέες παρεμβάσεις δεν λείπουν και τα «καμπανάκια» κινδύνου από ειδικούς που, γνωρίζοντας την έως τώρα αποτυχία των σχετικών μηχανισμών, φοβούνται την έλλειψη χρημάτων και των υποστηρικτικών δομών που χρειάζονται σε όλες τις σημαντικές πρωτοβουλίες στη χώρα μας, που συνήθως καταλήγουν να στηρίζονται μονάχα χάρη στον «πατριωτισμό» και την προσωπική ευαισθησία όσων πραγματικά ενδιαφέρονται.

Η ζήλια τον έκανε φονιά στα 13 του

Στα «γρανάζια» της Δικαιοσύνης βρίσκονται ακόμα δύο σχετικά πρόσφατες και εξίσου σοκαριστικές υποθέσεις ανθρωποκτονιών, με πρωταγωνιστές ανηλίκους.

Στη μία περίπτωση, σχεδόν προ 3ετίας, είχε συγκλονιστεί το πανελλήνιο όταν 13χρονος στο Νομό Ηλείας στάθηκε αιτία να πνιγούν δύο παιδάκια μόλις 7 και 4 ετών, ανιψάκια του, που τα πέταξε στο αρδευτικό κανάλι, επειδή ζήλευε που ο πατέρας του τα αγαπούσε περισσότερο και εναντίον του κινήθηκαν αμέσως τα αναγκαία αναμορφωτικά μέτρα.

Στην άλλη περίπτωση, 15χρονος σκότωσε με κυνηγετική καραμπίνα στο προαύλιο σχολείου στον Νομό Αχαΐας 17χρονο φίλο του, που φέρεται ότι τον πείραζε για τον τρόπο ομιλίας του και ότι είχαν τσακωθεί για παρενόχληση συγγενικού του προσώπου. Στις εκκρεμείς αυτές υποθέσεις, η αλλαγή του νομοθετικού πλαισίου μπορεί να ευνοήσει τους ανήλικους δράστες για ηπιότερη μεταχείριση. Αυτό συνέβη, άλλωστε, και στην περίπτωση 17χρονου που καταδικάστηκε πριν από μερικά χρόνια σε 6ετή κάθειρξη για ληστεία που διέπραξε μαζί με άλλους δύο ενήλικους. Η αύξηση κατά έναν χρόνο του ορίου της ποινικής ανηλικότητας «έπιασε» και την περίπτωσή του και ο νεότερος επιεικέστερος νόμος του επέτρεψε να μετριάσει την ποινή του.

Τριπλή αντιμετώπιση στην υπόθεση Αλεξ

Αμετάκλητη έγινε πριν από 5,5 χρόνια η δικαστική κρίση για τους ανηλίκους που είχαν διωχθεί (για θανατηφόρα σωματική βλάβη και περιύβριση νεκρού) στην υπόθεση της εξαφάνισης του μικρού Αλεξ, που φέρεται να τον κυνήγησαν για να τον κτυπήσουν, ενώ ακόμα παραμένει αδιευκρίνιστο πού βρίσκεται το πτώμα του.

Λόγω της ηλικίας τους, άλλοι ανήλικοι οδηγήθηκαν σε ίδρυμα ανηλίκων μέχρι την ενηλικίωσή τους, άλλοι τέθηκαν υπό την εποπτεία Επιμελητών Ανηλίκων και άλλοι υποχρεώθηκαν σε κοινωφελή εργασία, ενώ ο Άρειος Πάγος απέρριψε την αναίρεσή τους, κρίνοντας ότι τα αναμορφωτικά μέτρα δεν αποτελούν καταδίκη και συνεπώς δεν μπορούσαν να ζητήσουν την ανατροπή τους. Η υπόθεση έφθασε μέχρι το Ευρωδικαστήριο.

Σε άλλη υπόθεση τρεις ανήλικοι 15, 16 και 17 ετών κατηγορήθηκαν πριν από μερικά χρόνια για βιασμό 15χρονου (!) που τον πέτυχαν νύχτα να περπατά σε ερημική περιοχή και τον οποίο, όπως αποδείχθηκε, έτυχε να τον γνωρίζουν γιατί σύχναζαν στην ίδια καφετέρια.

Στο δικαστήριο παραδέχθηκαν την πράξη τους, αφού τους αναγνώρισε αμέσως και συνελήφθησαν, αλλά υποστήριξαν ότι το έκαναν γιατί «τους κοιτούσε πάντα πονηρά», ενώ το άλλοθι του μικρότερου κατέπεσε και όλοι τιμωρήθηκαν με 3ετή περιορισμό σε κατάστημα κράτησης. Αντίθετα επιεικέστερη ήταν η δικαστική απόφαση στην περίπτωση βιασμού ανήλικης από 17χρονο συνομήλικό της πριν από κάμποσα χρόνια, καθώς η 3ετής φυλάκιση που του επιβλήθηκε κρίθηκε εκ των υστέρων ότι ήταν μία λανθασμένη ποινή, αφού λόγω της ποινικής ανηλικότητάς του (κατά την τέλεση της πράξης) έπρεπε να του είχαν επιβληθεί αναμορφωτικά μέτρα.

Ωστόσο, όταν η υπόθεση οδηγήθηκε ξανά στη Δικαιοσύνη, με τους γνωστούς αργόσυρτους ρυθμούς της, είχαν ήδη περάσει 7 χρόνια φυσιολογικής ζωής, χωρίς παραπτώματα από την πλευρά του δράστη, που εργαζόταν χρόνια διάγοντας έντιμο βίο και κρίθηκε ότι δεν επιτρεπόταν πλέον να επιβληθούν αναμορφωτικά μέτρα σε ενήλικο.

Λήστευε μαθητές, δήλωνε εξαρτημένος

Άλλος 17χρονος τιμωρήθηκε με φυλάκιση 13 μηνών εξαγοράσιμη επειδή έκλεβε το χαρτζιλίκι μικρότερων μαθητών από το σχολείο, συνήθως 13 ετών, που τους απειλούσε ότι θα τους χτυπούσε με μαχαίρι που είχε στο τσαντάκι στη μέση του, ενώ τους έκλεβε και τα κινητά. Όταν τον έπιασαν, ομολόγησε αμέσως, αλλά υποστήριξε ότι το έκανε γιατί είχε σοβαρή εμπλοκή με εξαρτησιογόνες ουσίες και το δικαστήριο τάχθηκε υπέρ του ποινικού σωφρονισμού του, χωρίς όμως να του επιβληθεί περιορισμός σε κατάστημα κράτησης.

Τέλος, με φυλάκιση 1 έτους τιμωρήθηκε 17χρονος που πριν από μερικά χρόνια είχε «ρημάξει» μαγαζιά με ρούχα στη Μύκονο, που τα άνοιγε με ιδιαίτερη ευκολία και έκλεβε επιλεκτικά παντελόνια, πουκάμισα, πουλόβερ, δερμάτινες μπότες και μικροποσά (έως 800 ευρώ) που έβρισκε στο ταμείο. Οι δικαιολογίες ότι το έκανε λόγω μεγάλης ένδειας, δεν έγιναν πιστευτές και του αναγνωρίστηκε μόνο το ελαφρυντικό του πρότερου έντιμου βίου.

ΑΛΛΑ ΚΡΟΥΣΜΑΤΑ

Από την παραβίαση δεδομένων μέχρι τον βιασμό

«Στα μαλακά» έπεσαν τρεις ανήλικοι 16-17 ετών που είχαν κατηγορηθεί για παραβίαση ευαίσθητων προσωπικών δεδομένων, που αφορούσαν την ερωτική ζωή συμμαθήτριάς τους, την οποία φέρονται να διαπόμπευσαν. Η ανήλικη βιντεοσκόπησε στο κινητό της τηλέφωνο την ερωτική συνεύρεση που είχε στο σπίτι άλλου παιδιού με συμμαθητή της στο λύκειο. Ο ένας από τους τρεις φίλους υπέκλεψε από το κινητό τις ερωτικές στιγμές της, τις πέρασε στον ηλεκτρονικό υπολογιστή του και τις διέδωσε στους άλλους δύο και παραπέρα, χωρίς να έχει τέτοιο δικαίωμα. Όταν η υπόθεση έφθασε στη Δικαιοσύνη κρίθηκε ότι τα στοιχεία αυτών των εικόνων δεν μπορούσαν να θεωρηθούν αρχεία και, αφού δεν προστατεύονταν από τη νομοθεσία για τα προσωπικά δεδομένα, οι δράστες έπρεπε να αθωωθούν. Ο Άρειος Πάγος ανατρέποντας αυτή τη νομολογία δέχθηκε ότι ασφαλώς και θεωρούνται αρχεία προσωπικών δεδομένων τα σύγχρονα «έξυπνα» τηλέφωνα, που διαθέτουν λογισμικά προγράμματα, όπου ο ιδιοκτήτης καταχωρίζει φωτογραφίες, μηνύματα, βίντεο, όπως επιθυμεί, και τα οποία είναι διαρθρωμένα σε υποφακέλους, όπως και στους ηλεκτρονικούς υπολογιστές.

Όμως η ανατροπή της αθώωσης ήρθε αργά, καθώς διαπιστώθηκε ότι είχε συμπληρωθεί ο χρόνος της παραγραφής από τότε που διαπράχθηκε το αδίκημα, που έτσι έμεινε ατιμώρητο...

Ρατσισμός

Απογοητευτικά είναι και τα κρούσματα εμπλοκής ανήλικων δραστών σε τουλάχιστον 38 περιστατικά ρατσιστικής βίας την περασμένη χρονιά, που αφορούσαν κυρίως άσκηση σωματικής και λεκτικής βίας, bullying, έως και βιασμό.

Για το σοβαρότερο των περιστατικών, που συνέβη στην επαρχία, τονίζεται σε σχετική έκθεση ότι η βία μεταξύ των ανηλίκων μπορεί να εκδηλωθεί με ιδιαίτερα σκληρό τρόπο κατά παιδιών, που μπαίνουν στο «στόχαστρο» γιατί θεωρείται ότι διαφέρουν.

Ανήλικο αγόρι μικρότερης ηλικίας στοχοποιήθηκε από άλλα μεγαλύτερα παιδιά στο σχολείο, που θεωρώντας ότι δεν εκφράζει το φύλο του, κατά τα στερεότυπά τους περί ανδρισμού, το βίασαν.

Και δεν έφθανε μόνο αυτό, αλλά αφού βιντεοσκόπησαν τη χυδαία πράξη τους, τη δημοσιοποίησαν στη σχολική κοινότητα, επιδιώκοντας τον περαιτέρω εξευτελισμό του θύματος, που είχε το θάρρος να καταγγείλει το συμβάν και για τη σοβαρή αυτή υπόθεση επιλήφθηκαν οι αρμόδιες Αρχές.

Αλέξανδρος Αυλωνίτης

http://www.ethnos.gr/koinonia/arthro/h_egklimatikotita_ton_anilikon_kai_h_epieikeia_tou_nomotheti-64394559/