Ο δόκτωρ Φρόυντ «δέχεται» ακόμη εδώ

Ο δόκτωρ Φρόυντ «δέχεται» ακόμη εδώ

ΜΑΡΤΙΟΣ 1938. Οι ναζί εισέβαλαν στην Αυστρία. Το κέντρο Διεθνών Ψυχαναλυτικών Εκδόσεων, πού ίδρυσε ο Φρόυντ και διηύθυνε ο γιος του Μάρτιν, κατελήφθη. Η Άννα Φρόυντ, κόρη του ιδρυτού της ψυχαναλύσεως, συνελήφθη. Τα Τάγματα Εφόδου εισέβαλαν στο γραφείο του Φρόυντ και έψαξαν να βρουν αντιναζιστικά ντοκουμέντα. Οι φίλοι του με πολλή υπομονή και μεγάλη προσπάθεια έπεισαν τον γηραιό επιστήμονα να φύγει από την Βιέννη, πού είχε γίνει επικίνδυνη γι' αυτόν. Ο πρεσβευτής των Ηνωμένων Πολιτειών στην Γαλλία, κατά παράκληση της Μαρίας Βοναπάρτη, συζύγου του πρίγκιπα Γεωργίου της Ελλάδος, μεγάλης φίλης του ψυχαναλυτή, έκανε έκκληση στον Ρούσβελτ. Υπέρ του Φρόυντ επενέβη ακόμη και ο Μπενίτο Μουσσολίνι.

 Ο προθάλαμος του διαμερίσματος του Φρόυντ, όπου είναι ακόμη κρεμασμένα το μπαστούνι του και το καπέλο του.

Έτσι, έπειτα από τρεις μήνες διαπραγματεύσεων και την καταβολή ενός σημαντικού χρηματικού ποσού, οι νάζι επέτρεψαν στον ένδοξο γέροντα και τους οικείους του να φύγουν για την Αγγλία. Ο Φρόυντ ήταν ογδόντα δύο ετών. Πέθανε τον επόμενο χρόνο. Είχε περάσει ολόκληρη την ζωή του (έκτος από τα ταξίδια του) αποκλειστικά στην Βιέννη. Στην Βιέννη, λοιπόν, είναι δυνατόν να παρακολουθήσουμε τους σταθμούς της ζωής του. Μπορούμε να αρχίσουμε από το πανεπιστήμιο της πόλεως, όπου σπούδασε ιατρική από το 1873 ως το 1881. Πήρε το δίπλωμα του καθυστερημένα, γιατί ασχολήθηκε πολύ με βιολογικές έρευνες. Έπειτα έγινε διαδοχικά υφηγητής, έκτατος καθηγητής και τέλος, το 1919, τακτικός καθηγητής.

Από το 1955, στην πύλη του Πανεπιστημίου της Βιέννης υπάρχει μια προτομή του Φρόυντ με την έξης επιγραφή: «Σε εκείνον πού έλυσε ένα μεγάλο δίλλημα».

Άς παρακολουθήσουμε τα πρώτα του βήματα στην επιστήμη. Άρχισε από το Γενικό Νοσοκομείο, όπου έκανε την πρακτική του εξάσκηση μετά το δίπλωμα. Ακολούθησε κάποια ιδιωτική κλινική και έπειτα η Παιδιατρική Κλινική.

 Το σπίτι όπου παραθέρισε ή οικογένεια   Φρόυντ   το   καλοκαίρι   του 1931

Έπειτα από παραμονή έξη μηνών στο Παρίσι, κοντά στον διάσημο νευρολόγο Σαρκό, ο Φρόυντ εμφανίσθηκε σαν επαγγελματίας νευρολόγος. Στις 16 Απριλίου 1886 άνοιξε ένα ιατρικό εργαστήριο στην Ραουστράσσε 7. Έπειτα από έξη μήνες μπόρεσε επιτέλους να νυμφευθεί, έπειτα από μακρόχρονη μνηστεία, την Μάρθα Μπερνάυς και εγκαταστάθηκε στην Μπεργκάσσε 19. Σε αυτό το διαμέρισμα - εργαστήριο, στον δεύτερο όροφο ενός κτιρίου της Παλαιάς Βιέννης, πέρασε την ήρεμη οικογενειακή του ζωή και γεννήθηκαν τα έξη παιδιά του. Εδώ ασχολήθηκε με τις «νερώσεις» πρώτα της Βιέννης και έπειτα όλου του Δυτικού κόσμου. Εδώ γεννήθηκε, αναπτύχθηκε και στερεώθηκε ή επιστήμη πού ίδρυσε ο Φρόυντ.  Εδώ έγραψε όλα του σχεδόν τα βιβλία, τις πραγματείες, έδωσε τις διαλέξεις του. Εδώ είδαν το φώς οι επιθεωρήσεις πού επρόκειτο να διαδώσουν τις νέες θεωρίες. Πρώτα ή «Επετηρίδα Ψυχολογικών και Ψυχαναλυτικών Ερευνών» (1908), έπειτα ή «Κεντρική Επιθεώρηση Ψυχαναλύσεως», και τέλος η επιθεώρηση «Ιμάγκα» (εικόνα), αφιερωμένη εξ ολοκλήρου στις μη ιατρικές πλευρές της ψυχαναλύσεως. Εδώ σύχναζαν σπουδαίες προσωπικότητες στην Ιστορία της ιατρικής, όπως οι Γιούνγκ, Αντλερ, Φέρεντσι, Τζοουνς. Εδώ γεννήθηκε το Διεθνές Ψυχαναλυτικό Κίνημα (και απέκτησε παρακλάδια σε όλο τον κόσμο), που εμβάθυνε την νέα επιστήμη, διόρθωσε τις διαστρεβλώσεις, διατηρούσε επαφές με γιατρούς και μελετητές άλλων χωρών.

Τα καλοκαίρια του 1931 και του 1932 ή οικογένεια Φρόυντ μετακόμισε (ήταν ένα είδος «παραθερισμού», στην πόλη), σε ένα άλλο σπίτι, σε κάποια ακραία συνοικία της Βιέννης, στην Κεβεντχιλλεστράσσε 6. Είναι ένα μέρος πού αξίζει να επισκεφτεί κανείς για τον ήσυχο κήπο με την παλαϊκή όψη και την ελκυστική ατμόσφαιρα γαλήνης και σιωπής. Αν οι  σημερινοί  ενοικιαστές βρίσκονται στο σπίτι, μπορεί να δει κανείς το διαμέρισμα όπου κάποτε κατοικούσαν οι Φρόυντ, στο ισόγειο.

 Το εστιατόριο «Κονσταντιν Χέγκελ» στην Βιέννη, στο οποίο πήγαινε τακτικότατα ο Φρόυντ.

Το οδοιπορικό του Φρόυντ στην Παλαιά Βιέννη μπορούμε να το τελειώσωμε ευχάριστα στο Πράτερ, με ένα πρόγευμα στο εστιατόριο «Κονσταντϊν Χύγκελ». Εδώ σύχναζε ο Φρόυντ και έγραψε ένα από τα πιο σημαντικά και πιο ωραία βιβλία του, το «Τοτέμ και Ταμπού» και εδώ γιορτάσθηκε το γράψιμο της τελευταίας σελίδας τον Ιούνιο του 1913 με ένα πάρτι φίλων, συγγενών, ασθενών και οπαδών. Το εστιατόριο «Κονσταντϊν Χύγκελ» διατηρεί ανέπαφη την γοητεία των άρχων του 20ού αιώνα στο φωτεινό σαλόνι που βλέπει στον μεγάλο κήπο και στα λευκά τραπεζάκια πού είναι απλωμένα στο ύπαιθρο δίπλα στους κατασκέπαστους από τον κισσό τοιχους. Άλλα ο Φρόυντ, όπως είπαμε, πέθανε στην Αγγλία. Έζησε τα τελευταία χρόνια της ζωής του στο Λονδίνο, σε ένα σπίτι στην οδό Μάνσφηλντ Γκάρντενς 20. Εκεί βρήκε, προς μεγάλη του έκπληξη, την ίδια διαρρύθμιση, τα αντικείμενα τακτοποιημένα επάνω στο γραφείο του, όπως και στην Μπεργκάσσε, και επιπλέον ένα κήπο, πού τον ενθουσίασε, γιατί του θύμιζε εκείνον του σπιτιού στην περιφέρεια της Βιέννης και τον ήσυχο παραθερισμό πριν από μερικά χρόνια.

 Μια αίθουσα του σπιτιού του Φρόυντ στην Βιέννη, στον αριθμό 19 της Μπεργκάσσε. Έχει μετατραπεί σε μουσείο και, σε μια ατμόσφαιρα θρησκευτικής σιγής, αναβιώνει η προσωπικότης του πατέρα της ψυχαναλύσεως.

Τώρα όμως ή αγγλική παρένθεση μοιάζει να έχει διαγραφεί. Όλα γύρισαν στην Μπεργκάσσε 19. Τα βιβλία, οι επιθεωρήσεις, τα χειρόγραφα, τα γράμματα, η αγαπημένη του συλλογή αρχαίων αντικειμένων. Ακόμη και το μπαστούνι του και το καπέλο του είναι κρεμασμένα στον προθάλαμο. Ο δόκτωρ Φρόυντ δέχεται ακόμη.

LAURA SCHRADER

 Ο Φρόυντ σε ώριμη ηλικία με τους δυο γιους του.

Η ΖΩΗ ΚΑΙ ΤΟ ΕΡΓΟ  ΤΟΥ ΨΥΧΑΝΑΛΥΤΗ

Γεννήθηκε το 1856 στο Φράιμπουργκ, στην αυστριακή Μοράβια (σήμερα ανήκει στην Τσεχοσλοβακία). Σε ηλικία τριών χρονών πήγε με την οικογένεια του στην Βιέννη, όπου σπούδασε με εξαιρετική επίδοση. Το 1881 πήρε το δίπλωμα της ιατρικής. Όταν ενεγράφη στο πανεπιστήμιο ήξερε εβραϊκά, διάβαζε τέλεια λατινικά, ελληνικά, έγραφε στα γαλλικά και στα αγγλικά, αλληλογραφούσε στα ιταλικά και στα ισπανικά. Το 1885, αφού έγινε υφηγητής της νευροπαθολογίας, πήγε στο νοσοκομείο της Σαλπετριέρ στο Παρίσι, κοντά στον διάσημο νευρολόγο Σαρκό

.

Το 1895 εξέδωσε στην Βιέννη, σε συνεργασία με τον Μπρουερ, τις «Μελέτες για την υστερία». Ανέπτυξε έντονη ιατρική δραστηριότητα στην οποία χρόνο με τον χρόνο επικρατούσε η εμβάθυνση και η εφαρμογή της ψυχαναλύσεως, μια νέα όψη της ψυχολογίας, που για πρώτη φορά μελετήθηκε από τον Φρόυντ, αναλύθηκε με πολυάριθμα έργα, διαλέξεις, και διαδόθηκε διεθνώς μέσω τριών ιατρικών επιθεωρήσεων. Διατήρησε την έδρα τακτικού καθηγητού — από το 1920 ως το 1930 - στο Πανεπιστήμιο της Βιέννης. Μετά το Ανσλους κατέφυγε με την οικογένεια του στο Λονδίνο, όπου και πέθανε.

Βασικά του έργα είναι: «Ή ερμηνεία των ονείρων», «Ψυχολογία της καθημερινής ζωής», «Τρία δοκίμια για την θεωρία της σεξουαλικότητας», «Κλινικές περιπτώσεις», «Τοτέμ και Ταμπού», «Εισαγωγή στην μελέτη της ψυχαναλύσεως», «Η ένδεια στον πολιτισμό», «Μωυσής και μονοθεϊσμός», «Επιτομή ψυχαναλύσεως», «Ή ζωή μου και ή ψυχανάλυση», «Λεονάρντο ντά Βίντσι».

Ο ορισμός της νέας επιστήμης δόθηκε από τον ίδιο τον Φρόυντ στο λήμμα «ψυχανάλυση», που έγραψε το 1926 για την Βρετανική Εγκυκλοπαίδεια. Παραθέτομε ένα τμήμα του: «Ο Φρόυντ επινόησε τον όρο "ψυχανάλυση" πού, με την πάροδο του χρόνου, απέκτησε δύο σημασίες». Σημαίνει: 1) μια ιδιαίτερη μέθοδο θεραπείας των νευρικών παθήσεων, 2) την επιστήμη των αγνώστων ψυχικών διαδικασιών, πού λέγεται και «ψυχολογία του βάθους». Στο ίδιο λήμμα ο Φρόυντ προσθέτει: «Η ψυχανάλυση, πού γεννήθηκε από την ιατρική, υπόσχεται να γίνει ο συνδετικός κρίκος μεταξύ της ψυχιατρικής και των επιστημών του πνεύματος», όπως είναι ή ιστορία του πολιτισμού και της φιλολογίας, η μελέτη της θρησκείας και της παιδαγωγικής καθώς επίσης και άλλες φυσικές και ανθρώπινες σχέσεις.

ΙΣΤΟΡΙΑ ΕΙΚΟΝΟΓΡΑΦΗΜΕΝΗ /Τ.117/10ΥΝΙΟΣ 1978