ΕΙΣ ΜΝΗΜΗ ΑΝΔΡΕΑ ΠΑΠΑΠΑΝΔΡΕΟΥ

ΕΙΣ ΜΝΗΜΗ ΑΝΔΡΕΑ ΠΑΠΑΠΑΝΔΡΕΟΥ

Ο Ανδρέας Παπανδρέου υπήρξε μια αμφιλεγόμενη προσωπικότητα που οι φίλοι και οπαδοί του θεοποίησαν  και πρόβαλαν το κοινωνικό και πατριωτικό του έργο ενώ οι αντίπαλοί του τον δαιμονοποίησαν και τον θεώρησαν ως τον κύριο υπεύθυνο της οικονομικής διάλυσης και αποδιοργάνωσης της χώρας που οδήγησε – και μέσω του ολετήρα διαδόχου του – στην διάλυση και την σημερινή κατάντια της χώρας.

Το τι υπήρξε ο Ανδρέας θα τον κρίνει ασφαλώς η ιστορία όταν έλθει η ώρα. Κανείς όμως δεν μπορεί να αμφισβητήσει ότι υπήρξε μια σημαντική προσωπικότητα στο ελληνικό και το διεθνές πολιτικό στερέωμα και σαν τέτοια προσωπικότητα τον παρουσιάζουμε μέσα από τα κείμενα δύο φίλων και συνεργατών του και από την επιστολή ενός πολιτικού του αντιπάλου στον στενό του συνεργάτη Αντώνη Λιβάνη, Απαντα δημοσιεύτηκαν στην εφημερίδα «ΤΟ ΠΑΡΟΝ» της 26^ης Ιουλίου 2016.

κγ

Ο Αντώνης Λιβάνης για τον Ανδρέα Παπανδρέου

Αγαπήθηκε με πάθος από τον ελληνικό λαό και μισήθηκε το ίδιο από τα ντόπια και ξένα κατεστημένα!

Ο Αντώνης Λιβάνης μιλάει για τον Ανδρέα Παπανδρέου, όπως τον έζησε από κοντά σε όλη τη διαδρομή του από το 1963 : «Ποτέ δεν υπέκυψε, ποτέ δεν συμβιβάσθηκε · Ο Ανδρέας είναι ο πρώτος πολιτικός που ιδρύει κόμμα εξ υπαρχής, δεν διαδέχεται, δεν κληρονομεί. Ήταν ένας τολμηρός μεταρρυθμιστής, ένας σαγηνευτικός άνθρωπος

Ο Ανδρέας Παπανδρέου, για όσους τον γνωρίσαμε και αγωνιστήκαμε μαζί του, δεν είναι η γλυκιά ανάμνηση. Είναι η ενεργή και ζωντανή παρουσία του πολιτικού ηγέτη με την τρομακτική προσωπική δύναμη, που δεν έγινε βία! Και του ανθρώπου του γεμάτου αγάπη, καλοσύνη κι ανεξικακία, που δεν πήγαζαν από αδυναμία.

Ο Γεώργιος Παπανδρέου είχε πει: «Πράγματι είναι υιός μου. Φέρει το ιδικό μου επώνυμο. Έχει όμως το ιδικό του όνομα, και μάλιστα διεθνές». Αυτά στους επικριτές του.

Ο Ανδρέας… έγινε ΑΝΔΡΕΑΣ, όταν διώχθηκε για τις ιδέες του και ένιωσε την υπαρξιακή ανάγκη και την αξία της ελεύθερης σκέψης κι έκφρασης, της προσωπικής επιλογής και του ελεύθερου αυτοπροσδιορισμού, όταν έγινε μετανάστης κι ένιωσε τον καημό της ξενιτιάς και τη νοσταλγία της πατρικής γης, όταν έγινε εργάτης κι ένιωσε τις αγωνίες και το άγχος της μισθωτής εργασίας, όταν έγινε φοιτητής και έπρεπε ταυτόχρονα να κερδίζει τη ζωή του με την εργασία του και να πλουτίζει τη γνώση του με την αυτοπειθαρχία και την επιμέλειά του, όταν έγινε κρατούμενος κι ένιωσε την ανάγκη της ελεύθερης κίνησης, της συναναστροφής, της επικοινωνίας, όταν έγινε κατάδικος κι ένιωσε να τον απειλεί το σκοτάδι και η απώλεια της ίδιας του της ζωής.

Θα μπορούσε να ήταν ο εκλεκτός του διεθνούς και του ντόπιου πολιτικού, στρατιωτικού και οικονομικού κατεστημένου. Γιος πρωθυπουργού, καθηγητής στα μεγαλύτερα πανεπιστήμια της Αμερικής, επιστήμονας διεθνούς κύρους. Σχέσεις και γνωριμίες με σημαίνοντες πολιτικούς των ΗΠΑ και της πατρίδας μας. Διάλεξε τον άλλο δρόμο. Διάλεξε τον αγώνα. Και έγινε ο διαρκής στόχος τους. Συκοφαντήθηκε, διώχτηκε, φυλακίστηκε, βασανίστηκε, εξορίστηκε, επιχειρήθηκε ο πολιτικός, ηθικός και βιολογικός του θάνατος. Ποτέ δεν υπέκυψε. Ποτέ δεν συμβιβάστηκε.

Ποτέ δεν δέχτηκε να σιωπήσει. Αφύπνισε συνειδήσεις, με τον λόγο και την πράξη του, στην Ελλάδα και στο εξωτερικό. Συνήγειρε τον λαό με τις θέσεις του. Η Ελλάδα ανήκει στους Έλληνες. Η εξουσία στον λαό, ο στρατός στο Έθνος.

Αυτός ο Ανδρέας αγαπήθηκε από τον λαό. Γιατί αγάπησε τον λαό. Γιατί ένιωσε τις χαρές και τις λύπες του, τις αγωνίες και τις ελπίδες του.

Τα μεγάλα προβλήματα που αντιμετωπίζει σήμερα η χώρα κάνουν την απουσία του πιο έντονη και -δίκαια ή άδικα- τις συγκρίσεις αναπόφευκτες.

Ο Ανδρέας Παπανδρέου ανήκει στους επιφανείς έλληνες πολιτικούς και σημάδεψε ανεξίτηλα την πορεία της σύγχρονης Ελλάδας.

Οραματιστής, χαρισματικός, οξυδερκής, με καθαρή σκέψη και με πρωτοφανή επικοινωνιακή ικανότητα. Υπήρξε δεξιοτέχνης στις στρατηγικές και τακτικές πολιτικές κινήσεις του, στην προώθηση των μεγάλων επιδιώξεών του. Διεθνούς φήμης οικονομολόγος, ριζοσπάστης πολιτικός, ασυμβίβαστος και αταλάντευτος όταν ήταν αναγκαίο, αλλά παρέμεινε ένας ευγενής και γοητευτικός άνθρωπος.

Αγαπήθηκε με πάθος από τον ελληνικό λαό και, παρά το γεγονός ότι μισήθηκε το ίδιο από τα ντόπια και ξένα κατεστημένα, που τον είδαν να ανατρέπει την εδραιωμένη για δεκαετίες ολόκληρες παρουσία τους στη δημόσια ζωή, κέρδισε ακόμη και τη συμπάθεια των μετριοπαθών συντηρητικών στρωμάτων της ελληνικής κοινωνίας.

Και τούτο διότι ενέπνεε σιγουριά και εμπιστοσύνη στη διαχείριση των μεγάλων και δύσκολων προβλημάτων της χώρας. Με τους οραματισμούς του, τα προγράμματά του, τις προοδευτικές του θέσεις και τις προσεκτικές και μελετημένες ρήξεις στην κοινωνία κατάφερε τελικά να αλλάξει τον πολιτικό, οικονομικό και κοινωνικό χάρτη της χώρας. Παρουσιάστηκε στην πολιτική σκηνή της Ελλάδας σε μια δύσκολη εποχή, όπου οργίαζε το παρακράτος, τα ανάκτορα, ο Στρατός, το αστυνομικό κράτος και ο ξένος παράγοντας.

Τους αντιμετώπισε όλους με υπερηφάνεια και αποφασιστικότητα. Και για να τον αποφύγουν, τελικά, οδήγησαν τη χώρα στη δικτατορία. Στη διάρκεια της χούντας, ο Ανδρέας Παπανδρέου υπήρξε ασυμβίβαστος και ανένδοτος, όταν άλλοι προσπαθούσαν να συζητήσουν μαζί της και να βρουν λύσεις!

Με το κύρος του, την ακτινοβολία του κινητοποίησε και ευαισθητοποίησε την παγκόσμια κοινή γνώμη. Μετά την πτώση της χούντας, σύντομα κυριάρχησε στην πολιτική ζωή της χώρας. Με τις θέσεις του και τους αγώνες του και στο Κοινοβούλιο και εκτός του Κοινοβουλίου συσπείρωσε τις λαϊκές δυνάμεις.

Πέτυχε την εθνική και λαϊκή ενότητα. Κάνει το ΠΑΣΟΚ μέσα σε λίγα χρόνια κίνημα εξουσίας. Και έτσι αρχίζει με πάθος το μεταρρυθμιστικό του έργο για μια Ελλάδα ανεξάρτητη, δημοκρατική και κοινωνικά απελευθερωμένη. Το σύνθημα «ΑΛΛΑΓΗ» δονεί τις καρδιές και τις ψυχές των Ελλήνων στον αγώνα για το γκρέμισμα των αναχρονιστικών και σκουριασμένων δομών της κοινωνίας.

Το πρώτο του μέλημα ήταν η αποκατάσταση της δημοκρατίας. Η κατάλυση του αστυνομικού κράτους. Η υποταγή του Στρατού στη νόμιμη πολιτική εξουσία και ο περιορισμός του στο κύριο έργο του, που είναι η διαφύλαξη της εθνικής μας ακεραιότητας.

Συμφιλίωσε τον λαό με τον Στρατό και τα σώματα ασφαλείας και το αίτημα του λαού μας, για δεκαετίες ολόκληρες, για δημοκρατική νομιμότητα έγινε πραγματικότητα με την αποκατάσταση της λαϊκής κυριαρχίας. Αναγνώρισε την Εθνική Αντίσταση, που ήταν η τιμή και η δόξα του έθνους, και έδωσε συντάξεις και διακρίσεις στους αγωνιστές της, παρά τη λυσσαλέα αντίδραση της τότε Δεξιάς, θέτοντας οριστικά τέρμα στη λειτουργία του παρακράτους. Κατάργησε τα πιστοποιητικά νομιμοφροσύνης (κοινωνικά φρονήματα).

Αρκεί να υπενθυμίσω μόνο ότι σύσσωμη η αξιωματική αντιπολίτευση, ύστερα από σκληρή κοινοβουλευτική μάχη, αποχώρησε στη συζήτηση του σχετικού νομοσχεδίου.

Έφερε στο προσκήνιο της δημόσιας ζωής τον παραγκωνισμένο και ταλαιπωρημένο κόσμο της Αριστεράς και της δημοκρατικής παράταξης, την οποία διεύρυνε και ένωσε στο ΠΑΣΟΚ ύστερα από δεκαετίες κατακερματισμού της. Αποτέλεσμα, η παράταξη αυτή να κυβερνά ακόμη τη χώρα.

Το κόμμα

Ο Ανδρέας Παπανδρέου είναι ο πρώτος πολιτικός που ιδρύει κόμμα εξ’ υπαρχής. Δεν διαδέχεται. Δεν κληρονομεί. Δεν συναντά στην πολιτική του πορεία ακέφαλο κόμμα. Ιδρύει κόμμα! Ιδρύει το Πανελλήνιο Σοσιαλιστικό Κίνημα, το ΠΑΣΟΚ. Ταυτόχρονα, με την ίδρυση εισάγει στην πολιτική ζωή και τη δημοκρατική συγκρότηση των κομμάτων.

Το ΠΑΣΟΚ, με εκατοντάδες οργανώσεις, δημοκρατικά εκλεγμένες, απλώνεται σε όλη την Ελλάδα και το παράδειγμά του ακολουθούν και τα άλλα κόμματα. Είναι και τούτο μια μεγάλη δημοκρατική προσφορά στον τόπο. Ο λαός, ελεύθερος πλέον, ζει τη δημοκρατία σε όλη της την έκταση και σε όλο της το μεγαλείο.

Όλα αυτά φαίνονται σήμερα αυτονόητα, αλλά τότε ήταν έργο δύσκολο και χρειάστηκαν επίπονες προσπάθειες αλλά και συγκρούσεις για να επιτευχθούν.

Οι θέσεις του

Η Ελλάδα, έπειτα από δεκαετίες, ξαναβρίσκει την υπερηφάνειά της στην εξωτερική πολιτική.

Οι θέσεις του Ανδρέα Παπανδρέου, η διαφορετική φωνή σε πολλά θέματα για πρώτη φορά υψώνεται στην Ευρωπαϊκή Ένωση, στο ΝΑΤΟ και σε διεθνείς οργανισμούς. Οι συνεντεύξεις του σε μεγάλους διεθνείς τηλεοπτικούς σταθμούς, εφημερίδες και περιοδικά ακούγονται και διαβάζονται με προσοχή και ενδιαφέρον, ακόμη και όταν δεν γίνονται αποδεκτές. Και τούτο γιατί είναι ένας ηγέτης με διεθνή ακτινοβολία, κύρος και αναγνώριση.

Οι θέσεις του στα προβλήματα με την Τουρκία είναι σαφείς και ξεκάθαρες. «Δεν διεκδικούμε τίποτα και δεν παραχωρούμε τίποτα», ήταν η συνηθισμένη του έκφραση.

Το 1987 η Ελλάδα φτάνει στα πρόθυρα ενός πολέμου με την Τουρκία. Η στάση του Ανδρέα Παπανδρέου υπήρξε σθεναρή και αποφασιστική. Τελικά, η Τουρκία υποχώρησε.

Υπήρξε σκληρός διαπραγματευτής στην Ευρωπαϊκή Ένωση και έδωσε σκληρές μάχες για την προώθηση των ελληνικών αιτημάτων.

Πέτυχε να γίνει αποδεκτό το ΜΝΗΜΟΝΙΟ σε σχέση με τη συμφωνία ένταξης. Και στη συνέχεια η μάχη δόθηκε και κερδήθηκε για τα περίφημα Μεσογειακά Προγράμματα, προς όφελος όχι μόνο της Ελλάδος αλλά και όλων των μεσογειακών χωρών, των χωρών του Νότου.

Με αυτά άνοιξε ο δρόμος για τα λεγόμενα πακέτα στήριξης των οικονομιών της Νότιας Ευρώπης. Το 1994, έπειτα από σκληρές διαπραγματεύσεις, επιτυγχάνει την αναθεώρηση του προγράμματος σύγκλισης για την ΟΝΕ.

Η Αθήνα στην εποχή του γίνεται κέντρο συνάντησης μεγάλων ηγετών, που επισκέπτονται τη χώρα μας για να ανταλλάξουν μαζί του απόψεις για τα μεγάλα διεθνή προβλήματα.

Οι πρωτοβουλίες του, δε, για την ύφεση, τον αφοπλισμό και την ειρήνη στη δύσκολη εποχή του Ψυχρού Πολέμου και των ανταγωνισμών βρίσκουν τεράστια απήχηση διεθνώς. Για πρώτη φορά μετά τον Εμφύλιο, η κυβέρνηση του Ανδρέα Παπανδρέου δίνει έμφαση στην αναδιανομή του εισοδήματος και του πλούτου, που βρίσκονται στα χέρια των ολίγων.

Έδωσε ιδιαίτερη έμφαση στην αγροτική οικονομία, που ήταν, δεν είναι υπερβολή, ο παραμελημένος και εγκαταλειμμένος τομέας της εθνικής μας οικονομίας.

Επίσης, το ίδιο ενδιαφέρον έδειξε για τις μικρομεσαίες επιχειρήσεις, που αποτελούσαν τότε τη ραχοκοκαλιά της οικονομίας και βρίσκονταν σε μαρασμό.

Η κατανομή των εθνικών πόρων έγινε ορθολογικότερη και των φορολογικών βαρών δικαιότερη.

Ο Ανδρέας Παπανδρέου, με τις ριζοσπαστικές του μεταρρυθμίσεις, έγινε το ίνδαλμα των εργαζομένων, των αγροτών, των συνταξιούχων, των μικρών επιχειρηματιών, των αδυνάτων, των μη προνομιούχων Ελλήνων, που στρατεύτηκαν όλοι τους στην παραγωγική διαδικασία για την ανάπτυξη της οικονομίας.

Το κοινωνικό έργο του Ανδρέα Παπανδρέου υπήρξε εξίσου σημαντικό. Για πρώτη φορά θεμελιώνεται στην Ελλάδα το σύγχρονο κοινωνικό κράτος. Αναφέρω ενδεικτικά το ΕΣΥ, που υπήρξε ένα από τα μεγάλα του επιτεύγματα. Η αποκέντρωση αποτελεί και αυτή δικό του έργο, όπως και η τοπική και νομαρχιακή αυτοδιοίκηση.

Πανεπιστήμια δημιουργήθηκαν, όπως των Πατρών, το Ιόνιο, το Πανεπιστήμιο Αιγαίου και της Θεσσαλίας. Πολλά και σημαντικά μέτρα πάρθηκαν για τους νέους και τον αθλητισμό.

Δημιουργήθηκαν τα ΚΑΠΗ για τους ηλικιωμένους, για τους ανθρώπους της τρίτης ηλικίας. Λάθη ασφαλώς έγιναν, όταν τόσα πολλά επιχειρούνται σε τόσο μικρό χρονικό διάστημα.

Το τεράστιο εκείνο έργο όμως, με όλα τα λάθη του και τις ελλείψεις του, αν θέλετε, απέδωσε και καρποφόρησε, και κυρίως στην εποχή που ακολούθησε. Αποτέλεσε τις βάσεις για την ανάπτυξη της οικονομίας και την αλλαγή της κοινωνίας.

Τελειώνοντας, θα ήθελα να υπογραμμίσω ότι ο Ανδρέας Παπανδρέου υπήρξε ένας ανεπανάληπτος πολιτικός, ένας τολμηρός μεταρρυθμιστής και ένας σαγηνευτικός άνθρωπος. Σήμερα λείπει από τον λαό, τους συνεργάτες του και τους φίλους του. Θα τον θυμούνται οι Έλληνες, με αγάπη και ευγνωμοσύνη, ως τον μεγάλο δημιουργό της μετεμφυλιακής Ελλάδας.

--------------

Το παραπάνω κείμενο είναι η ομιλία του Αντώνη Λιβάνη στην εκδήλωση που έγινε με τη συμπλήρωση τεσσάρων χρόνων από τον θάνατο του Ανδρέα. Διαβάζοντάς την, αυτό που έχει αλλάξει σήμερα είναι η κατάρρευση του ΠΑΣΟΚ στα επίπεδα ενός μικρού κόμματος...

 Ο Ανδρέας Παπανδρέου με πρωτοκλασάτα στελέχη του

Ο Θανάσης Τσούρας,

ιδρυτικό μέλος του ΠΑΣΟΚ, θυμάται

Ο Θανάσης Τσούρας, ιδρυτικό μέλος του ΠΑΣΟΚ, θυμάται τα ατέλειωτα μερόνυχτα στο Καστρί μέχρι να συνταχθεί η «3η του Σεπτέμβρη», που παλαιά στελέχη της Ένωσης Κέντρου είχαν διαφωνίες

«Θανάση, εγώ ήρθα εδώ για να αλλάξουμε την Ελλάδα. Δεν με ενδιαφέρει να γίνω αρχηγός κάποιου παλαιού τύπου κόμματος, με παλιές, σκουριασμένες ιδέες»!

Εγώ θα προχωρήσω έστω κι αν αύριο με ακολουθήσει μόνο η νεολαία. Αυτούς θέλω. Με αυτούς θα προχωρήσω...

Ο Αντρέας Παπανδρέου επιστρέφει στην Ελλάδα στις 16 Αυγούστου 1974. Μέχρι την 3η Σεπτέμβρη περνάνε 18 ημέρες συσκέψεων, συζητήσεων, ζυμώσεων και μεγάλων αποφάσεων για την προετοιμασία της ίδρυσης του Κινήματος.

Ημέρες έντονες, πυρετώδεις θυμάται ο Θανάσης Τσούρας, 42 χρόνια από εκείνες τις ώρες που έμελλε να αλλάξουν την πορεία της χώρας. Και εξιστορεί πώς, ύστερα από συσκέψεις που δεν είχαν ωράριο, διαμορφώθηκε το τελικό κείμενο, μέσα από το οποίο γεννήθηκε το ΠΑΣΟΚ.

«Έπρεπε να αναλύουμε, να σκεπτόμαστε και να αποφασίζουμε τις θέσεις και τις δράσεις μας σε δύο επίπεδα. Πρώτα, για την κατάσταση στην Ελλάδα και στην Κύπρο. Μια Ελλάδα όπου η Δημοκρατία προσπαθεί να σταθεί στα πόδια της με δυσκολίες και προβλήματα, που ακόμη είναι ορατά και υπαρκτά μετά την επτάχρονη δικτατορία. Μην ξεχνάμε πως όλο το χουντικό παρακράτος είναι ακόμη υπαρκτό. Μια Κύπρος αιματοβαμμένη, κατεχόμενη στο βόρειο τμήμα της και με αβέβαιο μέλλον για τις ελεύθερες περιοχές.

Και, δεύτερον, πρέπει ταυτόχρονα να δουλεύουμε για τη θεμελίωση του νέου πολιτικού Κινήματος. Οι συνεδριάσεις, συνεχείς και πολύωρες. Είχαμε 16-18 ώρες την ημέρα και τη νύχτα συνέχεια εκεί. Στο Καστρί, στο σπίτι των Παπανδρέου. Που είχε γνωρίσει ιστορικές στιγμές με τον Γεώργιο Παπανδρέου. Που συνέχιζε να γράφεται σε αυτό Ιστορία με τον Αντρέα. Πολλές φορές οι συσκέψεις, ιδιαίτερα για τη Διακήρυξη, γίνονταν στο διπλανό ξενοδοχείο, ‘‘Το Καστρί’’, όπου σήμερα είναι το Επιμορφωτικό Κέντρο της Αγροτικής Τράπεζας. Σε μια αίθουσα ντουμάνι από τα τσιγάρα και με τα τραπέζια φίσκα από τα φλιτζάνια του καφέ. Ο Αντρέας, πανταχού παρών. Να καθοδηγεί, να συντονίζει, να ακούει, να συζητά. Και κυρίως να εμπνέει και να ενθαρρύνει.

Κόσμος να πηγαίνει και να έρχεται. Απλοί πολίτες, δημοκράτες, από την Αθήνα και την επαρχία, που ήθελαν συνήθως μόνο να σφίξουν το χέρι του Παπανδρέου και να του πουν “είμαστε εδώ, δίπλα σου”. Αντιστασιακοί. Παλιά στελέχη της Ένωσης Κέντρου. Και πάνω απ’ όλα νεολαίοι. Πολλοί νεολαίοι. Μαγεμένοι από τον Ανδρέα. Από τα λόγια του, τη στάση του πριν και κατά τη διάρκεια της δικτατορίας, τις ιδεολογικές του θέσεις, το όραμά του για τη νέα Ελλάδα.

Είναι χαρακτηριστικό πως πριν από τις 3 Σεπτέμβρη μόνο μία φορά μίλησε ο Αντρέας σε δημόσιο χώρο. Ήταν στον κήπο στο Καστρί, σε νεολαίους. Μια βραδιά που όσοι βρέθηκαν εκεί δεν θα την ξεχάσουν ποτέ. Ήταν εκεί που ο πρόεδρος και η νέα γενιά της εποχής δέθηκαν σε μια σχέση ζωής.

Καστρί, 2 η ώρα το πρωί, 3 Σεπτέμβρη 1974, η Διακήρυξη είναι έτοιμη. Τις τελευταίες ώρες, η γεμάτη ενθουσιασμό, ανάταση και έξαρση ατμόσφαιρα βαραίνει. Γιατί έρχονται συνέχεια μηνύματα ότι παλαιά στελέχη, που ήταν μαζί με τον πρόεδρο από την Ένωση Κέντρου, αρνούνται να έρθουν το πρωί. Διαφωνούν με βασικά σημεία της Διακήρυξης.

Διαφωνούν και με το ‘‘Σοσιαλιστικό’’ και με το ‘‘Κίνημα’’ του νέου ονόματος της παράταξης. Τα θεωρούν όλα ‘‘πολύ αριστερά’’. Πολύ προχωρημένα για τα ελληνικά δεδομένα.

‘‘Πάμε στο γραφείο’’, μου λέει ο Αντρέας. Είναι όπως το άφησε ο Γεώργιος Παπανδρέου. Κάθεται στην παλιά πολυθρόνα. Μιλάει ήρεμα, σιγανά, κοφτά. ‘‘Θανάση, εγώ ήρθα εδώ για να αλλάξουμε την Ελλάδα’’. Ήταν η πρώτη φορά που άκουγα τη λέξη ‘‘Αλλαγή’’. ‘‘Δεν με ενδιαφέρει να γίνω αρχηγός κάποιου παλαιού τύπου κόμματος, με παλιές, σκουριασμένες ιδέες’’. Μιλούσε επί ώρα για αυτήν την ‘‘Αλλαγή’’. ‘‘Εγώ θα προχωρήσω έστω κι αν αύριο με ακολουθήσει μόνο η νεολαία. Αυτούς θέλω. Ανάλαβε αύριο να έρθουν οι νεολαίοι και να καθίσουν στις πρώτες σειρές. Με αυτούς θα προχωρήσω. Πήγαινε τώρα να το οργανώσεις’’.

Στις 11 η ώρα το πρωί ήμασταν όλοι εκεί. Μαζί του.

‘‘Ανακοινώνουμε σήμερα την εκκίνηση ενός νέου πολιτικού Κινήματος, που πιστεύουμε ότι εκφράζει τους πόθους και τις ανάγκες του απλού Έλληνα, ενός Κινήματος που να ανήκει στον αγρότη, τον εργάτη, τον βιοτέχνη, τον μισθωτό, τον υπάλληλο, στη θαρραλέα και φωτισμένη νεολαία μας. Τους καλούμε να πυκνώσουν τις τάξεις του. Να στελεχώσουν και να συμμετάσχουν στην κατεύθυνση ενός Κινήματος που θα προωθήσει ταυτόχρονα την εθνική μας ανεξαρτησία, τη λαϊκή κυριαρχία, την κοινωνική απελευθέρωση και τη Δημοκρατία σε όλες τι φάσεις της δημόσιας ζωής. […] Η σημερινή μας Διακήρυξη αποτελεί την πυξίδα που θα καθοδηγεί την πορεία μας προς μια νέα, αναγεννημένη, ανθρώπινη, σοσιαλιστική και δημοκρατική Ελλάδα, μια Ελλάδα που να ανήκει στους Έλληνες».

(Από τη «Διακήρυξη ΠΑΣΟΚ 3η Σεπτέμβρη 1974»)

Στρατής Στρατήγης :

«Ο Ανδρέας ‘‘βάθεψε’’ πράγματι τη Δημοκρατία σε αυτήν τη χώρα»!

Ένας πολιτικός της άλλης πλευράς, ο Στρατής Στρατήγης, πρώην βουλευτής της ΝΔ και της ΔΗΑΝΑ, σε γράμμα του προς τον Αντώνη Λιβάνη γράφει : «Ο Ανδρέας ‘‘βάθεψε’’ πράγματι τη Δημοκρατία σε αυτήν τη χώρα»!

«Χάρη στο θάρρος του και τη βαθιά αίσθηση ελευθερίας αλλά και της κοινωνικής ευαισθησίας που τον χαρακτήριζε, επιτεύχθηκε η ενσωμάτωση στην πολιτική, κοινωνική και οικονομική ζωή του τόπου του μεγάλου εκείνου τμήματος του ελληνικού λαού, που οι πολιτικές πρακτικές των αστικών κομμάτων του μεταπολέμου κρατούσαν ηθελημένα στο περιθώριο»!

Λίγες μέρες μετά τον θάνατο του Ανδρέα Παπανδρέου, το 1996, ο Στρατής Στρατήγης, στέλεχος της ΝΔ, έστειλε μια επιστολή στον Αντώνη Λιβάνη, με τη δέσμευση να την ανοίξει όταν ο ίδιος (ο κ. Στρατήγης) το ζητήσει.

Πριν από δύο βδομάδες, προφανώς με τη συμπλήρωση 20 χρόνων από τότε που έφυγε ο Ανδρέας, σε επαφή που είχε με τον Λιβάνη, είπε ότι μπορεί να ανοίξει τον φάκελο και να προβεί σε οποιαδήποτε χρήση της, ακόμη και να τη δημοσιοποιήσει. Το «ΠΑΡΟΝ» παραθέτει το πλήρες κείμενο της χειρόγραφης επιστολής. Να σημειώσουμε ότι ο κ. Στρατήγης ήταν βουλευτής Επικρατείας της ΝΔ το 1985 και το 1989 και μετά της ΔΗΑΝΑ του Κωστή Στεφανόπουλου, χρημάτισε δε γενικός γραμματέας του υπουργείου Εμπορικής Ναυτιλίας και του υπουργείου Εθνικής Οικονομίας, πρόεδρος του ΟΛΠ και πρόεδρος της Οργανωτικής Επιτροπής των Ολυμπιακών Αγώνων.

«Αγαπητέ μου Αντώνη,

Αισθάνομαι την ανάγκη μ’ αυτές τις λίγες λέξεις να εκφράσω σε εσένα, ίσως τον πιο παλιό και έμπιστο συνεργάτη του Ανδρέα Παπανδρέου, και τα δικά μου αισθήματα μετά τον θάνατό του και τα ειλικρινά μου συλλυπητήρια σε σένα.

Τον είχα πρωτοσυναντήσει στις αρχές της δεκαετίας του 1960, μέσω κοινών φίλων, και γνωρίζω ότι μου είχε από τότε μια εκτίμηση που με τιμούσε ιδιαίτερα. Το χάρισμά του στις προσωπικές επαφές ήταν ανεπανάληπτο. Και είχε πάντα έναν καλό λόγο όταν αργότερα βρέθηκα και εγώ στην πολιτική και τύχαινε να τον συναντήσω.

Πέρα όμως από τα προσωπικά αισθήματα, απέκτησα με τα χρόνια, αν και στον πολιτικά αντίπαλο χώρο, μια ιδιαίτερη και βαθιά εκτίμηση για τη συμβολή του στη διαμόρφωση της ιστορίας αυτού του τόπου.

Χάρη στο θάρρος του, την πίστη και εμμονή στις ιδέες του και τη βαθιά αίσθηση ελευθερίας αλλά και κοινωνικής ευαισθησίας που τον χαρακτήριζε, επιτεύχθηκε η ενσωμάτωση στην πολιτική, κοινωνική και οικονομική ζωή του τόπου του μεγάλου εκείνου τμήματος του ελληνικού λαού που οι πολιτικές πρακτικές των αστικών κομμάτων του μεταπολέμου κρατούσαν ηθελημένα στο περιθώριο, αλλοιώνοντας τη βάση του δημοκρατικού μας πολιτεύματος και εκθέτοντάς το σε κινδύνους εκτροπής.

Με τον Ανδρέα Παπανδρέου και το κόμμα που ίδρυσε, απέκτησε, επιτέλους, έκφραση η δημοκρατική Αριστερά και ‘‘βάθεψε’’ πράγματι η Δημοκρατία σ’ αυτόν τον τόπο. Αποκτήσαμε όλοι, φίλοι και αντίπαλοι, την αίσθηση ασφάλειας και ισονομίας που έχουν οι πολίτες των σύγχρονων κρατών και τη βεβαιότητα ότι η μοίρα της Ελλάδος, μέσα από δημοκρατικές διαδικασίες, είναι στα χέρια των εκάστοτε εκλεγμένων εκπροσώπων και φορέων του λαού. Τεθήκαμε πλέον όλοι προ των ευθυνών μας. Λάθη στη διαδικασία διεύρυνσης της Δημοκρατίας μπορεί να έγιναν, το οικονομικό της κόστος μπορεί να ήταν υψηλό, πολλές αξίες ίσως να υπέφεραν, μπορεί η συνειδητοποίηση των ευθυνών μας να μην έχει ακόμη αποδώσει, αλλά όλα αυτά είναι αμελητέα μπροστά στο επίτευγμα, από το οποίο θα ζήσουν οι μέλλουσες γενιές καλύτερα από ότι η δική μας.

Σου εκφράζω, με αισθήματα φιλίας, τη συμπάθειά μου για την οδύνη σου.

Στρατής Στρατήγης»

---------

Να σημειώσουμε ότι η παραπάνω επιστολή επρόκειτο να διαβαστεί από τον παραλήπτη, Αντώνη Λιβάνη, στην εκδήλωση που έγινε την Τετάρτη, στην «Αθηναΐδα», για τον Ανδρέα Παπανδρέου, όμως κάποιοι από τη σημερινή ηγεσία του ΠΑΣΟΚ έβαλαν θέμα να τη διαβάσει η Φώφη Γεννημάτα, μετά προέκυψε ο Σκανδαλίδης, ενώ το αποτέλεσμα ήταν να μην πάει καν στην εκδήλωση ο Λιβάνης. Και φυσικά δεν έδωσε την επιστολή, από τη στιγμή που απευθυνόταν προσωπικά στον ίδιο. Αυτά τα ολίγα, γιατί συνέβησαν απαράδεκτες καταστάσεις, που εξηγούν γιατί έχει υποστεί αυτήν την καθίζηση το ΠΑΣΟΚ.

ΤΟ ΠΑΡΟΝ/26.6.2016