Για την Πανορθόδοξο Σύνοδο στο Κολυμπάρι Χανίων

Τα γεωπολιτικά παιγνίδια που παίχθηκαν δεν κατάφεραν να τη ματαιώσουν

Ποιοι και γιατί δεν ήθελαν να γίνει η Πανορθόδοξος Σύνοδος

Κάποιοι εκκλησιαστικοί ηγέτες λειτούργησαν χειρότερα και από τους πολιτικούς - Τι περιμένει ο Άνθρωπος, που σήμερα αντιμετωπίζεται ως αντικείμενο, από την Αγία και Μεγάλη Σύνοδο

Τελικά, ύστερα από 962 χρόνια πήρε σάρκα και οστά το όραμα για την Αγία και Μεγάλη Σύνοδο, αν και πραγματοποιείται... κουτσουρεμένη με πιο σημαντική την απουσία του Πατριαρχείου Μόσχας. Αν και δεν έχει την εικόνα της Πανορθοδόξου, ξεκίνησε την Πέμπτη στο Κολυμπάρι Χανίων, στην Ορθόδοξο Ακαδημία, όπως είχε προγραμματισθεί.

Πέρασε, όμως, από σαράντα κύματα, κοντά 50 χρόνια συζητιόταν η σύγκλησή της και μέχρι και στο παραπέντε τέθηκε θέμα αναβολής της μετά τις απαιτήσεις που πρόβαλε την τελευταία στιγμή το Πατριαρχείο Μόσχας, ενώ είχαν ήδη δηλώσει ότι δεν θα συμμετάσχουν οι... δορυφόροι του, τα Πατριαρχεία Αντιοχείας, Γεωργίας, Βουλγαρίας και Σερβίας.

Έχει απόλυτο δίκιο ο σοφός εκκλησιαστικός και πνευματικός ηγέτης Αρχιεπίσκοπος Αλβανίας Αναστάσιος, ο οποίος σε άρθρο του επισημαίνει: «Η τυχόν αναβολή της προγραμματισμένης Μεγάλης Συνόδου των Ορθοδόξων θα πλήγωνε τους ανά τον κόσμο oρθοδόξους και θα τραυμάτιζε το κύρος της Ορθοδοξίας. Αντιθέτως, η πραγματοποίησή της μπορεί να αποβεί ευλογία για την Ορθόδοξη Εκκλησία, τον χριστιανικό κόσμο και την πορεία της ανθρωπότητας», υπογραμμίζοντας: «Προτιμότερο το λίγο από το καθόλου».

Αλλά δεν μπορεί να αγνοηθεί η σκληρή πραγματικότητα, που δείχνει ότι η πολιτική είναι πάνω από την Εκκλησία. Για να το πούμε ωμά, μέσω της θρησκείας επιχειρείται να επιβληθούν κυριαρχίες και γεωπολιτικές επιρροές. Όπως συνέβη με την αναμέτρηση Μόσχας - Ουάσινγκτον για την Εκκλησία του Κατάρ και το Πατριαρχείο στο οποίο θα υπαχθεί, εκβιάζοντας με αποχή από την Πανορθόδοξο Σύνοδο. Και τελικά πέρασε η αμερικανική θέση, που ήθελε την υπαγωγή της στο Πατριαρχείο Ιεροσολύμων, παρότι το εμιράτο υπάγεται στη δικαιοδοσία του Αντιοχείας, το οποίο λόγω Συρίας τελεί υπό ρωσική επιρροή. Και η κατάληξη ήταν να μετάσχει στην Αγία και Μεγάλη Σύνοδο της Ορθοδοξίας στο Κολυμπάρι.

Αυτό τονίζει σε άρθρο του στο «Βήμα», με τίτλο «Γεωπολιτική και Ορθοδοξία», ο πολύ γνωστός περί τα εκκλησιαστικά, ομότιμος καθηγητής της Νομικής Σχολής του Πανεπιστημίου Αθηνών Ι. Μ. Κονιδάρης, στο οποίο επισημαίνει «την εμπλοκή των κατά τόπους Ορθοδόξων Εκκλησιών στα πολιτικά πράγματα κάθε χώρας και τον αλληλοεπηρεασμό εκκλησιαστικών επιδιώξεων και κρατικών στρατηγικών. Χαρακτηριστικό παράδειγμα αποτελεί η Εκκλησία της Ρωσίας, η οποία χρησιμοποιήθηκε από τις κατά καιρό πολιτικές ηγεσίες ως εργαλείο, ακόμη και σήμερα, στο πλαίσιο της επιχειρούμενης ανακτήσεως επιρροής και προσεταιρισμού των χωρών στις οποίες διασπάσθηκε η πρώην ΕΣΣΔ». Και στη συνέχεια υπογραμμίζει: «Η κρίση στις σχέσεις μεταξύ των παλαίφατων Πατριαρχείων Αντιοχείας και Ιεροσολύμων, με την απαγγελία κατηγορίας του πρώτου κατά του δεύτερου για ‘‘εισπήδηση’’ στην κανονική δικαιοδοσία του στο Κατάρ, είναι προφανές ότι δεν οφείλεται στον αριθμό των ορθοδόξων-πιστών του εμιράτου...». Και ο νοών νοείτω…

Η προσχηματική δικαιολογία για την αποχή της Εκκλησίας της Μόσχας από το Κολυμπάρι, όπως δημόσια την ανακοίνωσε ο Μητροπολίτης Βολοκολάμσκ Ιλαρίων, ήταν η εξής: «Από τη στιγμή που το Οικουμενικό Πατριαρχείο δεν σέβεται και δεν αποδέχεται το δικαίωμα κάθε Ορθόδοξης Εκκλησίας να έχει ως ισότιμη τη δική της άποψη και μέσα από τον συγκερασμό των διαφορετικών απόψεων να προκύψουν συναινέσεις, το Πατριαρχείο Μόσχας δεν έχει κανέναν απολύτως λόγο να λάβει μέρος στις εργασίες της Πανορθοδόξου Συνόδου».

Κατά την άφιξή του στην Κρήτη ο Οικουμενικός Πατριάρχης διατύπωσε αιχμές κατά όσων απέχουν από τις εργασίες της Συνόδου. «Τη χαρά του ιστορικού γεγονότος επισκιάζει η απόφαση ορισμένων αδελφών Εκκλησιών να μην προσέλθουν και να μη συμμετάσχουν στην Αγία και Μεγάλη Σύνοδο», σημείωσε και πρόσθεσε: «Η ευθύνη για την απόφαση βαρύνει τις ίδιες τις Εκκλησίες και τους προκαθημένους τους». Υπενθύμισε δε ότι στη Σύναξη που είχε γίνει προ πενταμήνου στη Γενεύη άπαντες οι προκαθήμενοι είχαν αποφασίσει και συνυπογράψει για την πραγματοποίηση της Συνόδου στην Κρήτη.

Οι εργασίες της Συνόδου άρχισαν την Πέμπτη 16 Ιουνίου στο Κολυμπάρι κάτω από δρακόντεια μέτρα ασφαλείας στην ξηρά, στη θάλασσα και στον αέρα ολόκληρης της Κρήτης, όπου όλες αυτές τις μέρες θα κτυπάει η καρδιά της Ορθοδοξίας, έστω κι αν ένα κομμάτι της απουσιάζει εσκεμμένα, για λόγους όχι τόσο θρησκευτικούς όσο πολιτικούς. Απουσίες που επιτρέπουν στον κάθε πολίτη, και ιδιαίτερα στον θρησκευόμενο, να σκεφτεί ότι σε κρίσιμες στιγμές κάποιοι από τους ηγέτες των Εκκλησιών λειτουργούν σαν πολιτικοί και κάθε άλλο παρά φροντίζουν για τη διαφύλαξη της αναγκαίας ενότητας.

Ευχής έργο θα είναι τα συμπεράσματα και οι αποφάσεις της Αγίας και Μεγάλης Συνόδου να δώσουν σε όλους τους ανθρώπους το μήνυμα ότι «Υπάρχει αύριο για τον κάθε άνθρωπο. Η αγκαλιά της Ορθοδόξου Εκκλησίας είναι ανοικτή σε όλους για να προσφέρει αγάπη και συμπαράσταση, όχι μόνο με λόγια. Μια καινούργια μέρα θα ξημερώσει...».

Ήταν να γίνει η Σύνοδος στην Κωνσταντινούπολη - Τι συνέβη και επελέγη το Κολυμπάρι

Όπως αποκάλυψε ο Αρχιεπίσκοπος Αλβανίας Αναστάσιος, στη Σύναξη στην Κωνσταντινούπολη το 2014 είχε αποφασισθεί να συγκληθεί η Αγία και Μεγάλη Σύνοδος στην Κωνσταντινούπολη, στον ιστορικό Ναό της Αγίας Ειρήνης, εκτός απροόπτου. Όμως το απρόοπτο συνέβη: Ήταν η κατάρριψη του ρωσικού μαχητικού αεροπλάνου και η ένταση στις σχέσεις Τουρκίας - Ρωσίας. Κατόπιν αυτού υπήρχαν δύο επιλογές: η αναβολή ή η ανεύρεση νέου τόπου συγκλήσεως. Και ο κλήρος έπεσε στο τυχερό Κολυμπάρι.

Πρόκειται για ένα πολύ σημαντικό γεγονός, καθώς η Πανορθόδοξη Σύνοδος γίνεται 962 χρόνια μετά το Σχίσμα των δύο Εκκλησιών το 1054. Θα παραβρεθούν 14 αυτοκέφαλες Εκκλησίες από όλο τον κόσμο και θα συμμετάσχουν περισσότεροι από 400 επίσκοποι, που εκπροσωπούν πάνω από 300 εκατ. ορθόδοξους χριστιανούς.

Από το ΠΑΡΟΝ

ΝΕΟ ΡΗΓΜΑ ΣΤΗN ΕΚΚΛΗΣΙΑ

Το «ανορθόδοξο» σαμποτάζ στην Αγία και Μεγάλη Σύνοδο

Ενα ακόμη ρήγμα στην κάθε άλλο παρά ενωμένη Ορθόδοξη Εκκλησία προκάλεσε η περιπέτεια της Αγίας και Μεγάλης Συνόδου, καθώς η αποχή τεσσάρων Εκκλησιών που ανακοινώθηκε την τελευταία στιγμή ήρθε να επιβεβαιώσει παλιές αντιθέσεις, ανταγωνισμούς και διαφορετικές στοχεύσεις, που δεν έχουν μόνο θρησκευτικές διαστάσεις, καθώς οι Ορθόδοξες Εκκλησίες έχουν βαθιές ρίζες σε περιοχές που συγκρούονται και ισχυρότατα γεωπολιτικά συμφέροντα.

 Ο Οικουμενικός Πατριάρχης Βαρθολομαίος υπερασπίστηκε την πραγματοποίηση της Συνόδου, έχοντας στο πλευρό του μεταξύ άλλων τον Αρχιεπίσκοπο Αλβανίας Αναστάσιο, ο οποίος προειδοποίησε ότι «η αναβολή θα τραυμάτιζε το κύρος της Ορθοδοξίας».

Το σαμποτάρισμα της Συνόδου, η προετοιμασία της οποίας έχει ξεκινήσει από το 1961(!), ξεκίνησε από τα Πατριαρχεία Βουλγαρίας και Γεωργίας που θεωρούνται υποχείρια της ρωσικής Εκκλησίας, άλλα και από το Πατριαρχείο Αντιοχείας, με αποτέλεσμα να βρει πρόσχημα και το Πατριαρχείο Μόσχας και να ζητήσει αναβολή και ουσιαστικά παραπομπή στις καλένδες της Αγίας και Μεγάλης Συνόδου.

Την αδυναμία συμφωνίας για σύγκληση Αγίας και Μεγάλης Συνόδου επεχείρησαν οι ορθόδοξες εκκλησιές να καλύψουν με τις πέντε Συνάξεις των Προκαθημένων των Ορθοδόξων Εκκλησιών, που έγιναν από το 1993 και μετά, χωρίς βεβαίως να μπορούν να υποκαταστήσουν το μεγάλο κενό.

Τώρα πλέον ο Οικουμενικός Πατριάρχης κ.κ. Βαρθολομαίος με την ισχυρή στήριξη των Πατριαρχείων Ιεροσολύμων και Αλεξανδρείας και των Εκκλησιών της Ελλάδας, της Αλβανίας και της Κύπρου και των άλλων Αυτοκέφαλων Εκκλησιών θα πρέπει να δώσουν σκληρή μάχη έως τις 26 Ιουνίου οπότε και τυπικά λήγει η Σύνοδος αυτή, ώστε να δοθεί περιεχόμενο και προοπτική, παρά την εσκεμμένη υπονόμευση του Ανορθόδοξου χαρακτήρα της.

Η Ορθοδοξία δοκιμάστηκε σκληρά τον 20ό αιώνα, από την Επανάσταση των Μπολσεβίκων (1917), τη Μικρασιατική Καταστροφή και την ανταλλαγή πληθυσμών μεταξύ Ελλάδας και Τουρκίας, από τη Γενοκτονία των Αρμενίων, την έναρξη των Μεσανατολικών συγκρούσεων από το 1948 και μετά, την επιβολή αθεϊστικών καθεστώτων στα Βαλκάνια, τον πόλεμο του Λιβάνου, την εισβολή και κατοχή της Κύπρου, τους Γιουγκοσλαβικούς Πολέμους, την εισβολή στο Ιράκ, την κρίση στην Ουκρανία, τον πόλεμο στη Συρία.

 Στη Μόσχα σειρά δημοσιευμάτων σήκωνε πολεμικούς τόνους εναντίον του Οικουμενικού Πατριαρχείου και τελικά νομιμοποίησαν εκ των προτέρων την απόφαση για μη συμμετοχή του Πατριάρχη Κυρίλλου στην Αγία και Μεγάλη Σύνοδο.

Συγκρούσεις με ευρύτατες γεωπολιτικές διαστάσεις που οδήγησαν σε συρρίκνωση τον χριστιανικό πληθυσμό σε κοιτίδες του Χριστιανισμού και διαμόρφωσαν νέες ισορροπίες και στο εσωτερικό της Ορθοδοξίας. Στην Αγία και Μεγάλη Σύνοδο έχουν προσκληθεί να συμμετάσχουν οι 14 Αυτοκέφαλες Ορθόδοξες Εκκλησίες: Τα πρεσβυγενή Πατριαρχεία Κωνσταντινουπόλεως, Αλεξανδρείας, Αντιοχείας, Ιεροσολύμων. Τα νεότερα Πατριαρχεία: Ρωσίας, Σερβίας, Ρουμανίας, Βουλγαρίας, Γεωργίας και οι Αυτοκέφαλες Εκκλησίες Κύπρου, Ελλάδος, Πολωνίας, Αλβανίας και Τσεχίας-Σλοβακίας.

Διασύνδεση

Η επιρροή των Ορθοδόξων Εκκλησιών που έχει ξεχωριστά χαρακτηριστικά για κάθε Πατριαρχείο ή Αυτοκέφαλη Εκκλησία μπορεί να αναδειχθεί σε έναν σημαντικό παράγοντα, και δεν είναι τυχαίο το γεγονός ότι οι πολιτικές εξουσίες εμπλέκονται και διασυνδέονται με τις εκκλησιαστικές. Η επαναχάραξη των ζωνών επιρροής και η «κατανομή εξουσίας» μεταξύ των ορθοδόξων εκκλησιών δημιουργεί ένα σοβαρό σημείο τριβής, το οποίο δεν έχει να κάνει μόνο με θέματα εκκλησιαστικά.

Κρίσιμο στοιχείο για την ενότητα της Ορθοδοξίας ώστε να μπορεί να ανταποκριθεί σε σύγχρονες προκλήσεις που ξεπερνούν σύνορα και τα στενά εκκλησιαστικά ζητήματα, είναι η υπερπήδηση δογματικών θεμάτων και η διαμόρφωση μιας νέας στρατηγικής. Η Αγία και Μεγάλη Συνοδός θα επιχειρούσε να δώσει και αυτές τις απαντήσεις.

Σε μια μικρή μόνο καταγραφή τέτοιων προβλημάτων αναφέρουμε: την αναγνώριση της νομικής προσωπικότητας του Οικουμενικού Πατριαρχείου και την Επαναλειτουργία της Θεολογικής Σχολής της Χάλκης, η τύχη των χριστιανών της Συρίας και της Μέσης Ανατολής.

 Η δήλωση αποχής από τον Πατριάρχη Βουλγαρίας Νεόφυτο ήταν αρκετή ώστε να διαπιστωθεί έλλειψη ομοφωνίας, που αποτελεί προϋπόθεση για τη σύγκληση της Συνόδου, όπως είχε τονίσει ο ισχυρός άνδρας της Ρώσικης Εκκλησίας ο κ. Ιλαρίων.

Οι σχέσεις της Δύσης με τη ρωσική Εκκλησία, η προστασία των χριστιανικών μνημείων στο Κόσοβο, η διαμάχη των Πατριαρχείων Αντιοχείας και Ιεροσολύμων για το Κατάρ, ο απογαλακτισμός της Ουκρανικής Εκκλησίας από το Ρωσικό Πατριαρχείο. Στη Μόσχα ισχυροί παράγοντες της Ρωσικής Εκκλησίας εμφανίζονταν ουδέτεροι, αλλά σειρά δημοσιευμάτων σήκωνε πολεμικούς τόνους εναντίον του Οικουμενικού Πατριαρχείου.

Εκπρόσωπος του Ναού του Αγίου Θεοδώρου του Στουδίτη δημοσίευσε στην εφημερίδα «Μοσκόφσκι Κομσομόλετς» τη γνωστή θεωρία ότι η Σύνοδος εξυπηρετεί τα σχέδια που εδώ και 60 χρόνια προωθεί το Οικουμενικό Πατριαρχείο για να κερδίσει έναν συντονιστικό ρόλο στην Παγκόσμια Ορθοδοξία, ενώ το ίδιο δημοσίευμα κατηγορεί το Φανάρι ότι εξυπηρετεί τη δυτική ελίτ και χρηματοδοτείται από αμερικανικές και ευρωπαϊκές δομές. Με φρασεολογία μάλιστα που θυμίζει ακραίους κύκλους στην Τουρκία το ίδιο άρθρο κάνει λόγο για προσπάθεια «μετατροπής του Οικουμενικού Πατριάρχη σε... Πάπα». Ο κύβος είχε ριφθεί όπως όλα δείχνουν και η Ρωσική Εκκλησία περίμενε την αφορμή για να ζητήσει την αναβολή της Συνόδου.

Όπως σε συνέχεις δηλώσεις του ανέφερε ο επικεφαλής του Τμήματος Εξωτερικών Εκκλησιαστικών Σχέσεων του Πατριαρχείου Μόσχας, Μητροπολίτης Ιλαρίων, αρκούσε έστω και μια δήλωση αποχής, ώστε να διαπιστωθεί έλλειψη ομοφωνίας, που αποτελεί προϋπόθεση για τη σύγκληση της Αγίας και Μεγάλης Συνόδου. Η πρώτη ένσταση ήρθε από «συνήθη ύποπτο», το φιλορωσικό Πατριαρχείο Βουλγαρίας, ακολούθησαν τα Πατριαρχεία Γεωργίας και Αντιοχείας.

Ισχυρή απάντηση στην ευκολία με την οποία η Μόσχα ζήτησε την αναβολή της Αγίας και Μεγάλης Συνόδου, έδωσαν πολλοί ιεράρχες με πρώτο τον Οικουμενικό Πατριάρχη κ.κ. Βαρθολομαίο, αλλά ξεχωριστός ήταν και ο λόγος του πάντοτε σεβαστού σε όλο τον ορθόδοξο κόσμο Αρχιεπισκόπου Αλβανίας κ. Αναστασίου, ο οποίος με άρθρο του (Καθημερινή) προειδοποίησε ότι η «αναβολή της Αγίας και Μεγάλης Συνόδου θα τραυμάτιζε το κύρος της Ορθοδοξίας». Ο Αρχιεπίσκοπος Αναστάσιος, χωρίς να αρνείται τα σοβαρά προβλήματα και τις αντιθέσεις που υπάρχουν, επεσήμανε ότι η ύπαρξη ακριβώς αυτών των προβλημάτων καθιστούν τη διεξαγωγή της Συνόδου αναγκαία.

 Ο Πατριάρχης Αντιοχείας Ιωάννης, διαφωνόντας με την εκλογή Αρχιεπισκόπου Κατάρων, καθώς θεωρεί ότι το Κατάρ ανήκει στη δική του εκκλησιαστική δικαιοδοσία, δεν δίστασε να τορπιλίσει τη Σύνοδο.

Η κρίση του Κατάρ

Ο Πατριάρχης Ιεροσολύμων κ. Θεόφιλος και η Σύνοδος εξέλεξαν νέο Αρχιεπίσκοπο Κατάρων, με τον Πατριάρχη να διατηρεί στενότατους δεσμούς με τη χώρα καθώς είχε υπηρετήσει ως Έξαρχος του Παναγίου Τάφου, έχοντας συμβάλει στην ανέγερση και ναού για όσους Ορθόδοξους ζουν στη χώρα αυτή του Κόλπου.

Η εκλογή Αρχιεπισκόπου Κατάρων προκάλεσε όμως σύγκρουση με τον Πατριάρχη Αντιοχείας κ. Ιωάννη, που θεωρεί ότι το Κατάρ ανήκει στη δική του εκκλησιαστική δικαιοδοσία και η σύγκρουση αυτή κατέληξε στη διακοπή της κοινωνίας μεταξύ των δυο Πατριαρχείων, ενώ έδωσε την αφορμή ακόμη και τώρα για να τορπιλισθεί η σύγκληση της Αγίας και Μεγάλης Συνόδου.

Το Πατριαρχείο της Μόσχας δεν έκρυψε ποτέ τις φιλοδοξίες του να αποκτήσει κεντρικό-ηγετικό ρόλο στην Ορθοδοξία, φιλοδοξίες που προέρχονταν τόσο από το μέγεθος της Εκκλησίας (ποιμαίνει σχεδόν 120 εκατομμύρια πιστούς, της Ρωσίας, της Λευκορωσίας, της Ουκρανίας, της Μολδαβίας κ.ά.) αλλά και από την ταύτισή της με τις «ηγεμονικές» βλέψεις της ίδιας της Ρωσίας.

Το κλίμα επιβάρυνε ακόμα περισσότερο το ψήφισμα με το οποίο η ουκρανική Βουλή ζητά από τον Οικουμενικό Πατριάρχη να αποδεχθεί την απόσχιση της Ουκρανικής από τη Ρωσική Εκκλησία.

Τα Πατριαρχεία Βουλγαρίας και Γεωργίας είναι στενά συνδεδεμένα με το Πατριαρχείο της Μόσχας, εξάλλου και στην περίπτωση της Συνόδου λειτούργησαν ως «πολιορκητικοί κριοί» για να εκβιάσουν την αναβολή η τουλάχιστον την υποβάθμισή της.

Ο ΠΑΡΑΓΟΝΤΑΣ ΟΥΚΡΑΝΙΑ

Το κλίμα είχε επιβαρυνθεί και με την πολιτική σύγκρουση γα την Ουκρανία, καθώς υπήρχαν εκτενή δημοσιεύματα για την «κάλυψη» που προσφέρει το Οικουμενικό Πατριαρχείο, στην προσπάθεια της Ουκρανικής Εκκλησίας να ανεξαρτητοποιηθεί από τη Μόσχα, με πληροφορίες μάλιστα περί κατάσχεσης ναών και μοναστηριών, που δηλητηριάζουν τις σχέσεις μεταξύ των Εκκλησιών.

ΓΙΑΝΝΗΣ ΚΑΣΤΡΙΩΤΗΣ

ΕΘΝΟΣ

Άρθρο του Αρχιεπισκόπου TΙΡΑΝΩΝ, ΔΥΡΡΑΧΙΟΥ και πάσης ΑΛΒΑΝΙΑΣ Αναστάσιου στην «Κ»:

Επιβεβλημένη η Αγία και Μεγάλη Σύνοδος

«Η αναβολή της Αγίας και Μεγάλης Συνόδου θα τραυμάτιζε το κύρος της Ορθοδοξίας», τονίζει ο Αρχιεπίσκοπος Tιράνων, Δυρραχίου και πάσης Αλβανίας, Αναστάσιος.

Οπως έχει προγραμματισθεί, κατά την εβδομάδα της Πεντηκοστής, θα συνέλθει στην Κρήτη η αναμενόμενη από πολλά χρόνια Αγία και Μεγάλη Σύνοδος της Ορθοδόξου Εκκλησίας. Για να κατανοηθεί καλύτερα η σημασία της, είναι αναγκαία μια αδρή σύνοψη της ζωής της Εκκλησίας στους 20 αιώνες της ιστορικής της πορείας.

1. Στην πρώτη χιλιετία, με τη θρησκευτική ελευθερία που αναγνώρισε το διάταγμα των Μεδιολάνων, διαμορφώθηκαν πέντε βασικά κέντρα: η Ρώμη, η Κωνσταντινούπολη ή Νέα Ρώμη, η Αλεξάνδρεια, η Αντιόχεια και τα Ιεροσόλυμα. Με την ανάπτυξη του Χριστιανισμού, εμφανίστηκαν διάφορα προβλήματα στις τοπικές Εκκλησίες: απειλές από ποικίλες αιρέσεις, πολιτικές σκοπιμότητες, διασπαστικές τάσεις κ.ο.κ. Για την αντιμετώπισή τους συγκαλούντο Σύνοδοι των Ορθόδοξων Επισκόπων. Ορισμένες ήταν τοπικές, ενώ για τα σοβαρότερα θέματα, ιδίως τα δογματικά, συνήλθαν οι Οικουμενικές. Την Οικουμενική Σύνοδο τη συγκαλούσε ο Αυτοκράτορας, αλλά στις εργασίες της προήδρευε πάντοτε Πατριάρχης. Ετσι πραγματοποιήθηκαν οι επτά Οικουμενικές Σύνοδοι της αδιαιρέτου Εκκλησίας της πρώτης χιλιετίας.

Στις αρχές της δεύτερης χιλιετίας συνέβη η οδυνηρή δοκιμασία του Σχίσματος των Εκκλησιών μεταξύ Δύσεως και Ανατολής (1054). Γεγονός θλιβερό, το οποίο προκάλεσε συγκρούσεις και αναστολές στη διάδοση του Χριστιανισμού. Εν συνεχεία δημιουργήθηκαν δύο διοικητικοί πόλοι: Στη Δύση η Ρώμη, όπου στα μέσα του 15ου αιώνα εμφανίσθηκαν κινήσεις Διαμαρτυρίας. Αποτέλεσμα η σταδιακή πολυδιάσπαση του δυτικού χριστιανισμού και η δημιουργία πολλών εκκλησιαστικών σωμάτων. Στην Ανατολή παρέμειναν ενωμένα τα 4 πρεσβυγενή Πατριαρχεία με κέντρο την Κωνσταντινούπολη-Νέα Ρώμη, την Αλεξάνδρεια, την Αντιόχεια και τα Ιεροσόλυμα. Ακολούθησαν μεγάλες δοκιμασίες ύστερα από τις ισλαμικές επιδρομές και κατακτήσεις. Παράλληλα, όμως, στο τέλος της πρώτης χιλιετίας η Ορθοδοξία αναπτύχθηκε σημαντικά προς Βορράν με τον εκχριστιανισμό των Σλάβων και στη συνέχεια των Ρώσων. Ο ρωσικός λαός σύσσωμος προσήλθε στην Ορθόδοξη πίστη και η Εκκλησία του συνέχισε την ιεραποστολική προσπάθεια του Βυζαντίου στη Βορειοανατολική Ασία. Ετσι διαμορφώθηκε και νέο εκκλησιαστικό κέντρο: το Πατριαρχείο της Μόσχας.

Από τα μέσα του 15ου αιώνα μέχρι περίπου τα μέσα του 19ου, οι Ορθόδοξοι λαοί της Βαλκανικής, της Μικράς Ασίας, της Μέσης Ανατολής και της Βορείου Αφρικής ζούσαν υπό την Οθωμανική αυτοκρατορία. Μετά τη σταδιακή απελευθέρωση των βαλκανικών χωρών, αναγνωρίστηκε από το Οικουμενικό Πατριαρχείο το Αυτοκέφαλο στις Εκκλησίες Ελλάδος, Σερβίας, Ρουμανίας, Βουλγαρίας. Τον εικοστό αιώνα παραχωρήθηκε το Αυτοκέφαλο στις Εκκλησίες Πολωνίας, Αλβανίας, Τσεχίας-Σλοβακίας και αναγνωρίσθηκε ως Πατριαρχείο η Εκκλησία της Βουλγαρίας και της Γεωργίας. Η Εκκλησία της Κύπρου έχει το Αυτοκέφαλο με απόφαση της Γ΄ Οικουμενικής Συνόδου (5ος αι.).

Η σημερινή κατάσταση, λοιπόν, για την Ορθόδοξη Εκκλησία παρουσιάζεται ως εξής: Τα πρεσβυγενή Πατριαρχεία: Κωνσταντινουπόλεως, Αλεξανδρείας, Αντιοχείας, Ιεροσολύμων. Τα νεότερα Πατριαρχεία: Ρωσίας, Σερβίας, Ρουμανίας, Βουλγαρίας, Γεωργίας και οι Αυτοκέφαλες Εκκλησίες: Κύπρου, Ελλάδος, Πολωνίας, Αλβανίας και Τσεχίας-Σλοβακίας. Συνολικώς 14 Αυτοκέφαλες Ορθόδοξες Εκκλησίες. Η «Κατά Ανατολάς» Αγία, Καθολική και Αποστολική Εκκλησία διατήρησε την ενότητά της, με την Αποστολική Διαδοχή των Επισκόπων της, την κοινή μυστηριακή ζωή, κατ’ εξοχήν με τη Θεία Ευχαριστία, διαφυλάσσοντας απαρασάλευτες τις πηγές της Πίστεως: την Αγία Γραφή, την Ιερά Παράδοση και τους Ιερούς Αποστολικούς και Συνοδικούς Κανόνες. Συντονιστικό κέντρο όλων των Ορθόδοξων Εκκλησιών είναι το Οικουμενικό Πατριαρχείο της Κωνσταντινουπόλεως.

2. Μετά τον Α΄ Παγκόσμιο Πόλεμο πολλές Ορθόδοξες Αυτοκέφαλες Εκκλησίες αντιμετώπισαν ποικίλους διωγμούς από αθεϊστικές κυβερνήσεις που επικράτησαν στις χώρες τους, έως την κατάρρευση των απολυταρχικών κομμουνιστικών καθεστώτων. Μετά τον Β΄ Παγκόσμιο Πόλεμο, με την έναρξη της Χριστιανικής Οικουμενικής κινήσεως, οι διάφορες διαχριστιανικές συναντήσεις, συνεδρίες και συσκέψεις έδωσαν την ευκαιρία στους Ορθοδόξους να συναντώνται, γεγονός που επαύξησε την επιθυμία για τη σύγκληση της Αγίας και Μεγάλης Συνόδου.

Το 1961 στη Ρόδο αποφασίσθηκε η προετοιμασία της και προσδιορίσθηκαν τα προς μελέτην βασικά θέματα. Αργότερα αποφασίσθηκε η συγκρότηση Πανορθοδόξων επιτροπών για την επεξεργασία και τη σύνταξη των Προσυνοδικών κειμένων. Με την πάροδο του χρόνου εμφανίσθηκαν ποικίλα προβλήματα και οι συνεχείς αναβολές οδήγησαν σε σκεπτικισμό, ειρωνικά σχόλια και αμφιβολία για την πραγματοποίησή της. Ευτυχώς θεσπίστηκαν οι Συνάξεις των Προκαθημένων των Ορθοδόξων Εκκλησιών (Κωνσταντινούπολη 1993, Ιεροσόλυμα 2000, Κωνσταντινούπολη 2008/2014, Σαμπεζύ 2016), που έδωσαν την ευκαιρία στενότερης επικοινωνίας. Ιδιαίτερα σημαντικές υπήρξαν οι Συνάξεις των ετών 2008 και 2014 και τα μηνύματα που απηύθυναν.

Στη Σύναξη του 2014 αποφασίστηκε να συγκληθεί η Αγία και Μεγάλη Σύνοδος, στην Κωνσταντινούπολη, στον ιστορικό Ναό της Αγίας Ειρήνης, εκτός απροόπτου. Επίσης κάθε Αυτοκέφαλη Ορθόδοξη Εκκλησία να εκπροσωπείται από 24 Επισκόπους και να έχει μια ψήφο. Ομως το απρόοπτο συνέβη: η κατάρριψη του ρωσικού μαχητικού αεροπλάνου και η ένταση των σχέσεων μεταξύ Τουρκίας και Ρωσίας. Κατόπιν τούτου υπήρχαν 2 επιλογές: αναβολή ή ανεύρεση νέου τόπου συγκλήσεως.

Στην τελευταία Σύναξη στο Σαμπεζύ της Γενεύης (22-28 Ιανουαρίου 2016), αποφασίστηκε η οριστική σύγκληση της Συνόδου την εβδομάδα της Πεντηκοστής (19-26 Ιουνίου 2016) στην Ορθόδοξο Ακαδημία Κρήτης. Η τοπική Εκκλησία είναι Αποστολική, Αυτόνομη υπό το Οικουμενικό Πατριαρχείο, ενώ η νήσος Κρήτη αποτελεί τμήμα χώρας της Ευρωπαϊκής Ενωσης. Οι αποφάσεις για την οριστική σύγκληση δεν ήταν εύκολες. Απαιτούσαν θερμή προσευχή, ευελιξία σκέψεως, δυνατότητα συνθέσεως απόψεων, επίμονη προσπάθεια να πεισθούν όσοι είχαν διαφορετικές επιθυμίες και προγράμματα.

3. Είναι σημαντικό να διευκρινιστεί ότι η Αγία και Μεγάλη Σύνοδος δεν είναι ένα «ακριβές αντίγραφον» των Οικουμενικών Συνόδων ούτε ένα «τηλεομοιότυπον (φαξ)» άλλης Δυτικής Εκκλησίας ή Ομολογίας. Προσαρμοσμένη στις συνθήκες και τις δυνατότητες του 21ου αιώνα έχει τις δικές της ιδιαιτερότητες, διατηρώντας τον σαφή συμβολισμό της ενότητος των Ορθοδόξων Εκκλησιών, πολύτιμο για τη ζωή τους και τη μαρτυρία τους στον σύγχρονο κόσμο.

Ορισμένοι θεωρούν ότι η πιστή αντιγραφή ή ακόμη η πανομοιότυπη επανάληψη πρακτικών του παρελθόντος είναι απαραίτητα για κάθε εκκλησιαστική πρωτοβουλία και προσπάθεια. Αλλά το Αγιο Πνεύμα δεν ενεργεί μόνο σε μία εποχή. Παραμένει ο καθοριστικός οδηγός της Εκκλησίας στη ροή του χρόνου. Η Εκκλησία υπενθυμίζει: «Σήμερον ἡ χάρις τοῦ Ἁγίου Πνεύματος ἡμᾱς συνήγαγε...»

Στις τελευταίες εβδομάδες έχει ενταθεί η συζήτηση σχετικά με την πραγματοποίηση της Αγίας και Μεγάλης Συνόδου. Θεωρώ ότι είναι επιβεβλημένη. Η ακύρωσή της δεν μπορεί να γίνει από μεμονωμένες δηλώσεις, ανακοινώσεις και μηνύματα διαφόρων πλευρών.

Προφανώς τα υφιστάμενα προβλήματα είναι πολλά. Γι’ αυτόν, όμως, ακριβώς τον λόγο η διεξαγωγή της είναι αναγκαία. Δεν είναι δυνατόν να αντιμετωπισθούν όλα. Ας εξετασθούν έστω μερικά. Προτιμότερο το λίγο από το τίποτε. Η προσέγγιση και ρύθμιση των πολυποίκιλων ζητημάτων ας δεηθούμε να γίνει σε μία προσεχή Σύνοδο και η Μεγάλη Σύνοδος των Ορθοδόξων να καταστεί θεσμός του 21ου αιώνα. Η τυχόν αναβολή της προγραμματισθείσης θα πλήγωνε τους ανά τον κόσμον Ορθοδόξους και θα τραυμάτιζε το κύρος της Ορθοδοξίας. Αντιθέτως η πραγματοποίησή της μπορεί να αποβεί ευλογία για την Ορθόδοξη Εκκλησία, τον χριστιανικό κόσμο και την πορεία της ανθρωπότητας.

Έντυπη ΚΑΘΗΜΕΡΙΝΗ