ΙΚΑΡΙΑ : Slow living, Πανηγύρια και ικαριώτικος

Ικαρία: Slow living και ικαριώτικος

Γράφει η ΛΙΝΑ ΚΑΠΕΤΑΝΙΟΥ

Το ιδιαίτερο νησί του Αιγαίου προστέθηκε τα τελευταία χρόνια στους κορυφαίους προορισμούς στις προτιμήσεις των Ελλήνων. Οι ήρεμοι ρυθμοί, τα ξακουστά ικαριώτικα πανηγύρια, οι παραλίες και το καλό φαγητό είναι μόνο μερικοί από τους λόγους που αξίζει κανείς να το επισκεφτεί.

Υπάρχει καλύτερη ξεκούραση της ψυχής από αυτήν που προσφέρει η διασκέδαση; Αυτό σκέφτονται τα τελευταία χρόνια χιλιάδες Ελληνες ταξιδιώτες που παίρνουν το καράβι και τον μακρύ δρόμο που οδηγεί στην Ικαρία. Το νησί, που στιγματίστηκε τόσο πολύ ως τόπος εξορίας, εσχάτως αναδείχθηκε κορυφαίος προορισμός.

Μεγάλο ρόλο έχουν παίξει τα ικαριώτικα πανηγύρια: αυτοσχέδια γλέντια, οργανωμένα σε τοπικό επίπεδο από τους κατοίκους, συνήθως με σκοπό τη συγκέντρωση χρημάτων για να φτιαχτούν δρόμοι, να εξοπλιστούν κέντρα υγείας κ.λπ. Με δικό τους κρασί, ντόπιο κατσίκι και βιολί, τα πανηγύρια κρατάνε μέχρι το πρωί, όταν όλοι πια οι επισκέπτες του νησιού έχουν μάθει να λικνίζονται στους ρυθμούς του ικαριώτικου.

Αλλά η Ικαρία δεν είναι μόνο τα πανηγύρια. Είναι και οι απέραντες παραλίες, το πράσινο, τα ορεινά της, η ποικιλομορφία των χωριών της. Και είναι ακόμα η νοοτροπία και η φιλοσοφία ζωής των κατοίκων. Είναι αυτό που ξένα Μέσα Μαζικής Ενημέρωσης έχουν ονομάσει «slow living» και «well being» ή, αλλιώς, το μυστικό μακροζωίας των Ικαριωτών, που ένα σωρό έρευνες έχουν δείξει ότι έχουν μεγάλο προσδόκιμο ζωής. Ποιο είναι αυτό το μυστικό; Αγνά, ντόπια προϊόντα στη διατροφή, συλλογική ζωή, ψυχραιμία στις δυσκολίες και σοβαρή αλλά χαλαρή στάση ζωής. Ακόμη και τώρα, μετά από περίπου 15 χρόνια έντονης τουριστικής ανάπτυξης, αυτό βλέπουν οι ταξιδιώτες (όσοι θέλουν να το δουν) και επιστρέφουν ξανά και ξανά στο νησί.

 Μετά τα πρώτα ποτηράκια  Ικαριώτες, «ξένοι» και «γκρούβαλοι» γίνονται μία παρέα.

ΤΑ ΠΑΝΗΓΥΡΙΑ ΤΗΣ ΙΚΑΡΙΑΣ ΚΑΛΟΚΑΙΡΙΝΗ ΕΚΣΤΑΣΗ

Η εμπειρία ενός ικαριώτικου πανηγυριού ανοίγει τις πύλες προς την έκσταση και την όρεξη για συμμετοχή στο αμέσως επόμενο!

Γράφει η  ΕΥΑΓΓΕΛΙΑ ΔΗΜΗΤΡΟΥΛΑ

Τα τρία μεγάλα ψέματα των Ικαριωτών είναι τα εξής: πρώτον, «σήμερα, δε θα πιω», δεύτερον, «αύριο φεύγω» (απ' το νησί) και τρίτον, «άρτω», που σημαίνει «θα 'ρθω». Αυτά αποδεικνύουν πως οι Ικαριώτες δεν έχουν και την καλύτερη σχέση με το χρόνο. Λένε πως, αν ρωτήσεις έναν Ικαριώτη «αν έχει ώρα», πιθανότατα οι απαντήσεις που θα λάβεις είναι από  το «γιατί, χάπι παίρνεις;» μέχρι το «όχι, τώρα ήρθα».

ΤΟ ΠΑΝΗΓΥΡΙ ΣΤΗΝ ΠΛΑΓΙΑ

 14 Μαΐου πανηγύρι στον Άγιο Ισίδωρο

Η ώρα είναι περίπου μία το μεσημέρι και έπειτα από μια απολαυστική διαδρομή από τον Αρμενιστή, χωριό στο βόρειο τμήμα της Ικαρίας, φτάνουμε στην άγρια πλαγιά του βουνού λίγο μετά τον Χριστό Ραχών, όπου βρίσκεται το μικρό ξωκλήσι του Αγ. Ισιδώρου. Τα τραπέζια, τοποθετημένα στη βεράντα του ξωκλησιού κάτω από αυτοσχέδιες τέντες, είναι ήδη γεμάτα. Το γλέντι αρχίζει αμέσως μετά την πανηγυρική Θεία Λειτουργία, ενώ οι ντόπιοι και όσοι από τους «ξένους» έχουν ξανάρθει γνωρίζουν πως ο χώρος είναι μικρός και σπεύδουν από νωρίς να προλάβουν να πιάσουν θέση για την παρέα τους.

Η ορχήστρα προθερμαίνεται με ρεμπέτικα και λαϊκά υπό τη συνοδεία μπουζουκιού. Ο μεγάλος πρωταγωνιστής, το βιολί, δεν έχει κάνει ακόμα την εμφάνιση του, αλλά μάλλον σκόπιμα, απ' ό,τι κατάλαβα αργότερα. Με μια δοξαριά ο μαέστρος μπορεί να γεμίσει τη μικρή πίστα που βρίσκεται μπροστά του και έτσι δίνει λίγο χρόνο στους πανηγυριώτες να απολαύσουν το φαγητό τους.

ΒΡΑΣΤΟ, ΨΗΤΟ ΚΑΙ  ΠΡΑΜΝΙΟΣ ΧΟΡΟΣ 

Πλάι στην ορχήστρα έχει στηθεί η κουζίνα όπου οι νοικοκυρές του νησιού κόβουν τις σαλάτες, τις πατάτες και το ζυμωτό ψωμί. Ψητό τυλιγμένο σε λαδόκολλες καταφτάνει μέσα σε μεγάλα τελάρα, ενώ σε ένα μεγάλο καζάνι ετοιμάζουν τις τηγανιές. Μπροστά στην κουζίνα σχηματίζεται ουρά και οι παραγγελίες παίρνουν φωτιά. Βραστό, ψητό, κρασί αλλά και επιδόρπιο: καρυδόπιτά, μπακλαβάς και κανταΐφι. Οι δίσκοι πηγαινοέρχονται ενώ ο ντόπιος οίνος ρέει άφθονος παντού. Οι περισσότεροι έχουν έρθει εφοδιασμένοι με το δικό τους κρασί και τα κεράσματα είναι επιβεβλημένα.

Τα έσοδα από το φαγοπότι αλλά και τη λαχειοφόρο που θα ακολουθήσει θα τα διαθέσει ό διοργανωτής πολιτιστικός σύλλογος σε κοινωφελείς και κοινωνικούς σκοπούς.

ΙΚΑΡΙΩΤΙΚΟΣ ΜΕΧΡΙ ΤΕΛΙΚΗΣ ΠΤΩΣΕΩΣ

Μόλις ξεκινήσει ο ικαριώτικος, η «πίστα» γεμίζει ασφυκτικά.

Και αφού η ώρα έχει φτάσει τρεις και όλοι σχεδόν έχουν «αποφάει», το βιολί παίρνει τη θέση του μπουζουκιού και ακούγεται η πρώτη δοξαριά. Μέσα σε δευτερόλεπτα η πίστα γεμίζει. Οι χορευτές αγκαλιάζουν ο ένας τον άλλον σφιχτά στους ώμους και χτυπούν αργά και βαριά τα πόδια στο έδαφος. Είναι η ώρα του ικαριώτικου, του χορού με τον οποίο εκστασιάζονται ντόπιοι και «ξένοι». Καθαρά οργανικός χορός, χωρίς στίχους, με οκτώ βήματα και πολλές παραλλαγές. Ο βιολιτζής αυτοσχεδιάζει εναλλάσσοντας έντονους και χαλαρούς ρυθμικούς σκοπούς, δίνοντας το χρόνο σε όλους να οδηγήσουν το χορό και να κάνουν τη φιγούρα τους. Όλοι είναι όρθιοι, δεν υπάρχουν θεατές. Ακόμα και αυτοί που δεν θεωρούνται χορευταράδες σηκώνονται να ρίξουν μια στροφή. Σε παρασέρνει η δίνη των ξέφρενων χορευτών. Δεν χρειάζεται καν να ξέρεις τα βήματα, απλώς ακολουθείς με τα μάτια κλειστά και τα πόδια αφημένα στο ρυθμό του βιολιού.

Όπως λέει και ο Σταύρος, ντόπιος που ζει τα τελευταία χρόνια στην Αθήνα, «όταν παίζει ο ικαριώτης κλείνω τα μάτια, ανοίγω τα αυτιά και τα πόδια ακολουθούν από μόνα τους το χορό». Οι Ικαριώτες είναι πρόθυμοι να σου δείξουν τα βήματα, αλλά εύκολα διακρίνει ακόμη και ο άπειρος τον Ικαριώτη χορευτή από τον «ξένο». Άλλωστε, μετά τα δέκα πρώτα λεπτά, μια και ένας ικαριώτικος μπορεί να διαρκέσει έως και μία ώρα, ένας-ένας οι «ξένοι» παραιτούνται και στον κύκλο παραμένουν οι ντόπιοι.

Μόλις τελειώσει ο ικαριώτικος, ακολουθεί μια έκπληξη. Τη σκυτάλη παίρνουν ρυθμικά βαλσάκια και τανγκό. Ζευγάρια κάθε ηλικίας πιάνονται από τη μέση και οι καβαλιέροι οδηγούν με ανάλαφρα βήματα. Το ρεπερτόριο συνεχίζεται με μπαλούς και συρτό ώσπου να έρθει η στιγμή για τον επόμενο ικαριώτικο.

ΟΤΑΝ Η ΠΑΡΑΔΟΣΗ ΣΥΝΑΝΤΑ ΤΟΥΣ «ΓΚΡΟΥΒΑΛΟΥΣ» 

Η ώρα περνάει ευχάριστα και στα διάφορα πηγαδάκια οι ιστορίες και τα χωρατά δίνουν και παίρνουν. Οι πιο μεγάλοι σε ηλικία μιλούν για τις νεράιδες και τα ξωτικά του νησιού που κάποτε, σαν ήταν νέοι, συνάντησαν σε κάποια ρεματιά ή κάποιο βράδυ μέσα στο δάσος. Οι νεότεροι διηγούνται ιστορίες της καθημερινότητας του νησιού που απλώς σε κάνουν να ξεκαρδίζεσαι στα γέλια!

Ένας ιδιαίτερος πανηγυριώτης κυκλοφορεί ανάμεσα στα τραπέζια και αστειεύεται με όλους τους παρευρισκομένους, ντόπιους και μη, ακόμα και με τους λιγοστούς «γκρούβαλους» του πανηγυριού (βλέπε γλωσσάρι). Είναι ο Ηλίας (κατά κόσμον Λου). Ένας ψηλός μεσήλικας, με λιγοστά μαλλιά πλεγμένα σε βοστρύχους, μακριά γένια ράστα και χαρούμενο βλέμμα. «Εδώ είναι όλοι φίλοι μου», μας λέει με καμάρι. «Τους αγαπώ και μ' αγαπούν κι αυτοί. Έχω φίλους από παντού, όποιος ξανάρχεται στο νησί, μ' αναζητά!»

ΣΟΥΡΟΥΠΟ ΣΤΟΝ ΑΓΙΟ ΙΣΙΔΩΡΟ

Ο ήλιος αρχίζει να πέφτει και το κέφι καλά κρατεί. Το ηλιοβασίλεμα από την πλαγιά χαρίζει το χρώμα του στη γιορτινή ατμόσφαιρα. Καθώς οι ακτίνες του αιγαιοπελαγίτικου ήλιου ξεγλιστρούν μέσα απ' τα βράχια και χάνονται στη θάλασσα, οι πολύχρωμες λάμπες που είναι κρεμασμένες στα κλαδιά των δέντρων πάνω από τα τραπέζια σιγά-σιγά ανάβουν. Ένα γλυκό αεράκι κάνει αισθητή την παρουσία του μαζί με μερικά γκρίζα σύννεφα. Θορυβούμαι. Λες να βρέξει; «Μα τι κι αν βρέξει; Πέρσι της Παναγίας που έβρεξε, περάσαμε καλύτερα! Γιατί τα 'χουμε νομίζεις τα νάιλον; Μόνο για να τα στρώνουμε στα τραπέζια; Μ' αυτά θα κουκουλωθούμε και θα χορεύουμε μέχρι το πρωί», μου λέει γελώντας ο Σταύρος.

 

ΜΕΤΑ ΤΙΣ ΔΩΔΕΚΑ ΤΟ ΔΟΞΑΡΙ ΠΑΙΡΝΕΙ ΦΩΤΙΑ 

Τα μεσάνυχτα περνούν και όλοι συνεχίζουν να διασκεδάζουν. Ακόμα και οι γηραιότεροι στις παρέες δεν έχουν καμία διάθεση να αποχωρήσουν, αλλά κρατούν τις δυνάμεις τους για τον επόμενο ικαριώτικο.

Ίσως αυτό να είναι τελικά το μυστικό της μακροζωίας των κατοίκων του νησιού: κρασί, κέφι και χορός. Ζήσε τη ζωή σου χωρίς άγχος. Οι Ικαριώτες περηφανεύονται ότι περιφρονούν το χρήμα. Ανοίγουν τα μαγαζιά τους το μεσημέρι και τα κλείνουν όποτε «αποκάμουν», μπορεί και τα χαράματα.

 Η παραλία που εκβάλλει ο Νας, αγαπημένος τόπος των κατασκηνωτών.

ΤΑ ΠΑΝΗΓΥΡΙΑ ΤΗΣ ΝΙΚΑΡΙΑΣ

Το νησί έχει ίσως τα περισσότερα πανηγύρια από κάθε άλλο μέρος της Ελλάδας, αν το πάρεις αναλογικά με την έκταση του. Όπου υπάρχει εκκλησία, μεγάλη ή μικρή, στο βουνό ή στη θάλασσα, χειμώνα ή καλοκαίρι, ο άγιος ή η αγία της εκκλησιάς γιορτάζεται με δόξα και τιμή. Αλλά ακόμα και τις ημέρες που δεν γίνεται κάποιο πανηγύρι, όλο και κάποια χοροεσπερίδα διοργανώνεται ή κάποιο τριήμερο γλέντι στήνεται σε κάποιο σπίτι. Οι Ικαριώτες δεν χάνουν την ευκαιρία να μαζευτούν όλοι μαζί και να πιουν, να αστειευτούν και να χορέψουν. Κι αυτό γιατί είναι μεγάλοι «ζευκαλήδες», όπως λένε και οι ίδιοι.

 Θα σε μαγέψει το ξεχωριστό νησί των αντιθέσεων

ΤΑ ΠΑΝΗΓΥΡΙΑ ΠΟΥ ΕΠΟΝΤΑΙ (*)

20 Ιουλίου: Προφήτη Ηλία: 1) Γλαρέδο - Δήμος Αγίου Κηρύκου, 2) Προφήτη Ηλία (Καρυδιές), 3) Μηλιωπό - Δήμος Ραχών.

26 Ιουλίου: Αγία Παρασκευή: 1) Ξυλοσύρτης, 2) Περδίκι - Δήμος Αγίου Κηρύκου, 3) Καρκινάγρι - Δήμος Ραχών, 4) Πετροπούλι, 5) Καραβόσταμο - Δήμος Ευδήλου.

27 Ιουλίου: Άγιος Παντελεήμονας στο ομώνυμο χωριό - Δήμος Αγίου Κηρύκου.

31 Ιουλίου: στον Άγιο Δημήτριο - Δήμος Ραχών.

6 Αυγούστου: Μεταμόρφωση του Σωτήρος: 1) Οξέ, 2) Χριστός και 3) Φραντάτο - Δήμος Ραχών.

15 Αυγούστου: Κοίμηση της Θεοτόκου: 1) Χρυσόστομος, 2) Μαρμάρια Παναγιά, 3) Περδίκι και 4) Μονοκάμπι - Δήμος Αγίου Κηρύκου, 5) Λαγκάδα, 6) Ακαμάτρα, 7) Κοσοίκια - Δήμος Ραχών.

17 Αυγούστου: στο Καραβόσταμο - Δήμος Ευδήλου.

27 Αυγούστου: Άγιος Φανούριος: 1) Μάραθο - Δήμος Ευδήλου, 2) Αγίου Παντελεήμονα - Δήμος Αγίου Κηρύκου, 3) Μανδριά - Δήμος Ραχών.

29 Αυγούστου: Άγιος Ιωάννης Πρόδρομος, Μαυράτο, όπου σερβίρεται και το παραδοσιακό χταποδοπίλαφο - Δήμος Αγίου Κηρύκου.

8 Σεπτεμβρίου: Γέννηση της Θεοτόκου: στην παραλία Κεραμέ και στο χωριό Πλαγιά - Δήμος Αγίου Κηρύκου.

17 Σεπτεμβρίου: Αγία Σοφία: 1) Μονοκάμπι - Δήμος Αγίου Κηρύκου, 2) Κρεμαστή (Κάμπος) - Δήμος Ευδήλου.

26 Οκτωβρίου: Άγιος Δημήτριος - Δήμος Ραχών.

(*) Σημ. kgrek. Στην ιστοσελίδα του ikaria.gr αναρτήθηκε μια λίστα καταγραφής για τα πανηγύρια της Ικαρίας που υπάρχει επίσης στην σελίδα του Facebook Ικαριώτικα Πανηγύρια. Εκεί μπορείτε να τα δείτε όλα πάνω σε έναν χάρτη. http://www.ikariaki.gr/i-lista-me-ta-panigiria-tis-ikarias/

 Μια γεμάτη μέρα στην παραλία είναι το καλύτερο αντίδοτο για το hangover μετά το πανηγύρι.

ΜΙΚΡΟ ΙΚΑΡΙΩΤΙΚΟ ΓΛΩΣΣΑΡΙ

γκρούβαλος = όρος για τον τουρίστα που κατασκηνώνει για μήνες στη Νικαριά, κάνει επιδρομή στα φαγητά που υπάρχουν στα τραπέζια στα πανηγύρια όταν ο υπόλοιπος κόσμος χορεύει, ενώ συνηθίζει να χοροπηδά σε ρέιβ ρυθμούς κατά τη διάρκεια του ικαριώτικου

ξένος = κάθε επισκέπτης στο νησί, Έλληνας ή μη, που όμως δεν ανήκει στην κατηγορία των «γκρούβαλων» και γι' αυτό μπορεί να απολαύσει απλόχερα την ικαριώτικη φιλοξενία

ζευκαλής = ο γλεντζές, ο χορευταράς

χορατέβγω = αστειεύομαι

αντρακουρέβγομαι = στήνω καβγά

άναβ-κάταβα = πάνω-κάτω

«που να 'χεις ανάγκασμα» = «που να βρεθείς σε ανάγκη», τοπική κατάρα με βαρύνουσα σημασία, καθώς οι Ικαριώτες ποτέ δεν κάνουν κάτι γιατί πρέπει, μόνο επειδή θέλουν να το κάνουν

 παραβάτης = χαϊδευτικό του... μη λογικού

ξανοίγω = νοιάζομαι για κάποιον, τον βοηθώ σε κάτι

Η ΚΑΘΗΜΕΡΙΝΗ  

Οι φωτογραφίες είναι από το GOOGLE SEARCH και την ιστοσελίδα http://aromaikarias.blogspot.gr/search/label/Ικαρια